—117—

Ibiñagabeitia'tar Andima'ri

1957-III-15

        Adiskide maitea,

        Zure bi eskuthitzak heldu berri zaizkit, eta atseginekin hartu ditut zure berri onak. Zoritxarrez, nireak ez dira hain onak: ama eri dut, bi hilabethe iragan ditu ospitalean: orain duela aste bat sarthu da, baina gaizki dago oraindik eta ohean egon behar du. Susma dezakezun bezala, ez dut idazteko gogorik ez astirik eta, damu ba dut ere, ezin igor diezakezut lanik aiphatzen derautazun iphuin-zeingehiagoka hortarako. Dena dela Peilleni hel erazi deraukot zure eskaera, eta hark behar bada zerbait bidaliko derautzut.

        Ez dakit etxen gauzak nola antholatuko zaizkidan, baina ez dut uste berhalakoan berriz hasiko naizela idazkuntzan. Hoberenean, ama aldi hontako sendatzen ba da ere, hainitz flaku geldituko da, eta aitak bere lana utzi beharko du haren ardura hartzeko. Nik aldiz, beharko ditut ene irabazitik sustengatu, ez baitute, —ez baitugu— ez diharurik ez etxerik ez deus ere... (ainintz gure demokrata handiak bezain kapitalista!) eta hortarako beharko dut nâski bertze lanbide bat bilhatu eta menturaz Parisetik kampo bizi izan. Hots, ene bizi-baldintzak aldatu beharrean aurkhitzen naiz, eta ez dut gogo-lanerako demborarik galtzen ahal izaten (ba dakikezu frantzes argot-ean gogo zoroa, ergela edo buru-mehea dela: korrespondentzia hori symboliko ez dea?).

        Baina, hori ere erran nahi neraukezu, zailtarzun hoik oro argitu ez ba litzaizkit ere, ez dut uste euskal-ekhintzan jarraituko nuenik. Behar ba ene idazkietatik somatuko zenuen azken urthe et'erdi hortan, emeki emeki ene arima aldatu dela —Zaratustrak legez mintzatzeko— hala nola geroago eta baztertuago aurkhitu bai naiz euskal «abertzale»en ganik. Zuk eta nik askotan jorratu ditugu erran delako abertzale gezurrezko, euskararen axolik ez dutenak... niri orain, berriz aspergarri, eta zenbait aldiz higuingarri zaizkit euskaldunkeria guztiak. Sekulan ez dut osoki sinhetsi Arana Goiri-ren baietzan: Euskalherria nazione bat izan dela, baina uste nuen behintzat geroan nazione bat izan zaitekeala; eta helburu hortarako ekhin deraukot, eta gaztezaroa ekhintza zoro hortan higatuz. Orain aurkhitzen naiz hogoi ta hamabi urthekin, deus ere gabe bizian, bakharrik, egiazko lanbiderik gabe, bethi beharrean bizitzeko esperantzan —eta zertarako? Ohartzeko nire burua sakrifikatu dudala ez amets huts batentzat (hori ez lizate hain damugarri)— baina merezi ez zuen populu batentzat. Populu ttipi bat baikara, ez eremuari dagokionez, baina gizontarzunari dagokionez.. Gure arbasoak behar bada bertzelako ziran, nahiz ez ziran euskaltzale ez eta abertzale. Baina joan ziran... Gure oraingo herkide maiteak, aldiz, oro har, ez dira Frantzesak edo bertze latindar endakatuak baino gehiago, nik uste. Horrengatik ez dut euskal politikarekin ezer ikhustekorik ukhan nahi hemendik aitzina. Eta politika aldebat utzirik euskararen alde soilki lan egiteak ez du ganorerik: hori eginkor lizateke, behar bada, euskarazko kultura bat ba litz, diharu eta demborarik aski lukean dilettante batentzat. Baina ez da euskarazko kulturarik, ez eta izanen sekula. Batzuk aho zabalik egoiten dira, sekula orain bezainbertze euskal-liburu argitara izan ez delakotz. Baina khonduan hartu behar da zernolako idazkiak diren argitaratzen gure hizkuntza paregabean. Egia aithor iezadazu: nehoiz irakurri duzua ernagarri zen libururik euskaraz? Nik ez, eta zenbaitñi irakurriak ditut...

        Adiskide garen aldetik, bai eta dembora luzean, lankide izan garelakotz Parisen, ene barnea agertu nahi izan derautzut. Barkatu ene elheok bihozmindu ba zaituzte, baina ezin jarrai nezakean bertzeei ene burua abertzale bezala agertuz, abertzaletarzun eta euskaldungoan gehiago sinhesten ez dudalarik. Agian adiskidetarzunean sinhesten ahal izanen dut oraindik!

        Agur aldi hontako. Besarkada hertsi bat igorten derautzu zure adiskide «arnegatak».

        J. Mirande.

        P.S. Ene baimena emaiten derautzut gogo onez ene edozein lan nahi duzun tokian argitaratzeko, non ez den komunist edo ezkertiarren aldizkarietan. Hala ere, nahi nuke Miangolarrari erran zenezaion ene 24 Poema zorigaitzekoak atzera nahi ditudala: ez dut nahi orain publika ditezen, eta nahi ditut aldaki guztiak erre. Miangolarrari utzi nerauzkion, orduan argitaratuko zituela erran bait zerautan. Ez du bere hitza bethe, eta nik ez deraukot ezer zor (haboronean, ez bait zerautan ez bi soseko bat ere heiengatik ordaindu; margolaria bai pakatu zuen, baina poeta bat...) Delako Miangolarrak orain bederen gizonki jokatu nahi ba du, zailtarsunik egin gabe igorriko deraut chef d'oeuvre hori: ez deraukot deus bertzerik eskatzen. Zuhaurek ikhus ahal ez ba zeneza igor haren zuzenbidea, neuk idatziko bait deraukot. Hala ta guztia gatik ere, poemok publikatzen ba ditut, denak edo banaka, nik euskal-aldizkari guztiei idatziko derauet gauzak nola izan diren eta nire baimena gabe ta nire iritziaren aurkha publikatu direla erraiteko.