pragako bigarren ipuina

 

 

Belarraren ardura

 

 

Hamar pauso egiten ditut gora, oin puntetan, eta goian esertzen naiz, belarretan, hirugarren zuhaitzaren ondoan. Hirugarren zuhaitza esaten diot nik, baina ez du zertan hirugarrena izan, bost zuhaitz dagoen lekuan. Belarretan eserita egotera etortzen naizen arren, ez dut telefonorik inoiz ekarri, aparaturik... Liburu bat ekarri nuen behin baina ez zitzaidan sentsazioa gustatu. Kartak ekartzen ditut, hori bai, praketako atzeko poltsikoan, eta kartetan egoten naiz arratsaldeko seietatik iluntzeko zortziak arte, bakarrik.

      Izan ere, belar-muino honetatik izekoren etxea ikus dezaket, bigarren solairuan, leiho bat eta balkoia. Eta horretarako etortzen naiz, hain zuzen, izeko Hanaren etxeari begira egoteko. Etxea laugarren edo bosgarren solairuan egon izan balitz, larriago ibiliko nintzen hemendik ikusteko, baina bigarren solairua, izeko Hanaren etxea, belarraren aurre-aurrean dago, altuera berean, hurbil ez baina urrutiegi ere ez, bazter batean.

      Gauza da hilabete eta erdian hil zaizkidala izeko guztiak: izeko Eva, izeko Petra eta izeko Lucie. 51 egunetan hil dira guztiak. Izeko Hana da orain bizirik dudan bakarra, aurreko etxe horretan, leiho horretan, horregatik etortzen naiz haren etxeari begiratzera. Esan daiteke izeko zaindu nahi dudala, ez hurbil baina ez urrutiegi ere... Guztiarekin ere, ez dut guztiz ulertzen zergatik egiten dudan horrela, zergatik ez naizen etxera sartzen...

      Mugitu egiten dira kartak belarretan, biko urrea, erregeak, txanka. Aurreko etxeari begiratzen diot noizik behin eta izeko non dagoen irudikatzen ahalegintzen naiz: egongelan egon daiteke, sukaldean... Zer ari den pentsatzen ez dut irudikatu nahi, beldur diot, bi alaba dauzkadalako, honezkero nire beharrik ez dutenak. Emaztea ere zortzietan heltzen da lanetik, horregatik etortzen naiz seietatik zortziak arte, zortziak eta hamar arte. Aparatu guztiak etxean utzi eta etorri egiten naiz, hamar pausoak eman, eta goiko belarrean esertzen naiz, zuhaitzen ondoan.

      Esate baterako zopa... Berrogei urte izango dira izeko Hanaren azken zopa jan nuela, gehiago ere bai, baina oraindik gogoratzen dut. Laster da mende erdi izekoren azken zopatik, eta errege batek hiruko urrea tapatu dit. Etxeari begiratu diot une batez: leihoan ez da ezer ere mugitu, balkoiko atea ez dut inoiz zabalik ikusi, hemendik. Barruan egoten nintzenetan bai, balkoira ere askotan ateratzen nintzen, kardamiruak egoten ziren.

      Esate baterako, orain dela gutxi hil den izeko batek, izeko Evak, “Ama, ama, ama” deitzen zion amari ordu erdiro 92 urterekin, hiltzen ari zela. Eta drogadiktoak ikusten zituen bere egongelako bazter batean, leiho ondoan, isilik baina zikinkeriaren bat egiten, droga erosten edo builaka. Izeko Evak, gainera, ez zituen momentu batetik aurrera alabak ezagutzen eta prostitutak zirela esaten zuen egongelatik sukaldera joaten zirenean, ur bila, edo jertsea kentzen zutenean.

      Esan didate aurpegia eskuaz ezkutatzen ahalegindu zela izeko Eva hil zenean, lotsa ematen ziola, baina ezin izan zuela, ez zeukala indarrik eta bidean geratu zitzaiola eskua, saman. Nik ez nuen ikusi, ez dut izekorik hiltzen ikusi... Baina ez ditut hemen hildako guztiak kontatuko, ezin dut. Izeko Hanaren etxeko hormei begira nago orain, leihoei, balkoiari, kontzentratuta egon behar dut.

      Izeko Hana ere hiltzen ari da, hor aurrean, 89 urterekin. Minbizia dela esan didate, tripetako batean. Minimoa jaten du, ezin du, alabak esan dit kontsumituta dagoela, ez daukala izterrik, ez daukala aurpegirik. Ospitalean ere etxera bidali zuten hiltzera... Iruditzen zaigu egun gutxiko kontua izango dela, horregatik etortzen naiz belarretara, kartekin. Asko egiten nuen kartetan izekorekin garai batean. Pentsatu nuen hona etorri behar banuen, belarretara, zuhaitz ondora, izekoren leihoei begiratzera, kartak ekarri behar nituela.

      Esate baterako izeko Petra da beste hildako bat. Txakur-ileak ateratzen zitzaizkion aurpegian, belarri ondoan eta kokotsean, artilea bezala. Artile artean ikusten dut izeko Petra beti, jertseak egiten zizkigun, baina bihurritu egiten zen artilea jertsean, azkura eragiten zuen, besoetan, lepoan, azkura handikoak ziren izekoren jertseak; ez genituen nahi, baina gogoratu egiten ditugu orain, izeko hil eta berrogeigarren egunera. Ez zen ezkondu izeko Petra, amorru hori zuen, eta amorru horrekin egiten zituen okela zatiak sutean, zapaldu egiten zituen erre arte. Ez zion prostituta inori esaten, hiltzen ari zenean ere ez, baina erre egiten zuen okela, jertseak, pertsonak... Bigundu egin zen gero, bigun hil zen, izango dira orain berrogeitazak egun.

      Abenduan hitz egin nuen azken aldiz izeko Hanarekin, telefonoz. Ondo zeukan burua, zoriondu egin nuen, urteguna zuen, “Zelan alabak?”, galdetu zidan berak. Erraz hitz egin genuen, patinatzen egongo bagina bezala, ez nuen berrogei urteko aldea sentitu. Hiltzen ari zen izeko, hiltzen ari nintzen ni, berdin-berdin... Kantatzen aritu ginen telefonoan: “Zelan alaben eskolak?”, “Handi egongo dira...” Neurrian izeko, neurrian ni.

      Orduan esan nion, hain ondo ari ginen, hain gustura, inoizko errazen ari ginela ere esan daiteke, eta eroso ari ginelako esan nion, bisitan joango nintzaiola, etxera, egingo genuela kartetan beharbada, orain kanpotik ikusten ari naizen etxe horretan, egongelan. “Nahi duzunean”, esan zidan izekok, baina iruditu zitzaidan ez zidala asko sinistu... Egiteko asko daukadala pentsatuko zuen, lanean, zuzendaritzan, alabekin, baina “nahi duzunean” esan zuen nik uler nezan urte eta erdi egin zuela ordurako etxetik irten gabe, “nahi duzunean, nahi duzunean”.

      Belarria okupatzen didate hitz horiek orain belarrean eserita, seiko urre horrek begia okupatzen didan bezala. “Nahi duzunean etorri”, esan zidan izekok. Eta inpresioa daukat belarra gero eta haziago dagoela hemen, esertzen naizen lekuan. Ez dakit nor arduratuko den hemengo belarraz, arduratuko den inor, baina gero eta traba handiagoa egiten dit kartetan, mugitu egiten ditu, irauli. Zapi bat ekarri izan dut batzuetan, baina hala ere, lotsarik gabe ari da belarra, hori iruditzen zait.

      Esate baterako izeko Lucie eta odola. Odol artean hil zen izeko Lucie. Familian inork ez dit oraindik esan lurrera jausi eta odoletan hasi zen ala odola ikusita jausi zen, zorabiatuta, indarrik gabe. Berdin dio, odol zirkuluak egin ziren, elipseak, alfonbraren zati batean, egurrean, sukaldeko ateraino. Hiena baten moduan egiten zuen barre izeko Luciek, baina ez modu txarrean. Odol asko bota zuen ospitalean ere, ez zuen barre egin, ez asko, ez zuen drogadiktorik ikusi hormetan, konortea galdu zuen behin eta berriz, konortea, odola, konortea, odola. Iluntzean hil zen.

      Anisa hartzen zuen izeko Luciek bazkaldu aurretik eta buruz ikasten zituen egutegiak eta nire gutun batzuk, Argentinatik, Mexikotik, Letoniatik bidaltzen nizkionak... Rigakoa esate baterako: otsailak bost, izeko, bi puntu, hemengo saguak ere zikinak dira, hangoak bezalakoak... Halako lelokeriak idazten nizkion; ikasi egiten zituen berak. Konortea galdu zuen, askotan, hil zen arte, apirilak hogeita batean, San Anselmo.

      Izeko Hanari telefonotik igarri nion hortzak kenduta zeuzkala haren urtegunean deitu nionean. Eroso hitz egin genuen hala ere, “Zelan, izeko?”, “Zer nahi duzu esatea, ondo nagoela esatea nahi duzu, ez dizut esango”. Barre egiten zuen gero.

      Aste batzuk geroago ikusi nuen izeko, amestu egin nuen, amets batean agertu zitzaidan. Hildakoak amesten diren bezala amestu nuen: ume parke batean, lapikoak lurrean, bainuontzi baten karelean eserita izeko. Poztu zen izeko Hana nire ametsera heldu nintzenean, hori iruditu zitzaidan, poztu egin zela: “Zer moduz alabak?”, “Zer nahi duzu esatea, ondo nagoela esatea nahi duzu, ez dizut esango”. Barre.

      Jende gehiago hurbildu zen ametseko bainuontzira orduan, familiakoak gehienak. Izekori hitz egin nahi zioten, galdetu, esan, zaindu... Ez ziguten hitz egiten uzten, baina izeko niri begira zegoen, nirekin hitz egin nahi zuen, ez zidan beharbada ezer esan nahi, baina nirekin hitz egin nahi zuen, nirekin egon, ez zioten uzten. Nik gero eta motelago aditzen nuen, ez nion ulertzen, harik eta azken esaldia esan zuen arte. Esnatu egin nintzen, horregatik izan zen azken esaldia, esaldi horrek esnatu ninduelako. Ia ahotsik gabe esan zuen izekok, baina inoiz baino argiago ulertu nion: “Ni bisitatzera etorriko zinela esan zenuen.” Hori esan zidan, horiek izan ziren hitzak, ia ahotsik gabe. Hildakoen ametsa iruditu zitzaidan, lehen ere esan dudala uste dut. Etxean kontatu nuen ametsa gero, emazteari, alabei, iruditzen zait ez zutela ulertu.

      Orduan hasi nintzen hona etortzen, belarretara, kartekin, izekoren hormei begiratzera, leihoei, balkoiari. Izeko kontsumituta zegoela esan zidan lehengusinak, izterrik gabe, aurpegirik gabe, egunetako kontua zela pentsatu genuen, minbiziak botako zuela. Nik ez dut inoiz izekorik hiltzen ikusi... Baina pasatzen ziren egunak, belarretan, leihoei begira, eta eusten zion izekok, burua ere ondo zeukan, dena hezurra, baina bizirik. Ez nion telefonoz berriro deitu, ez zen leihoetara ateratzen, balkoira. Lau hilabete egin nituen, egunero joaten nintzen belarretara, seietatik zortzietara, zortziak eta hamar, berdin jarraitu zuen izekok. Nekatu egin nintzen, zertarako ahalegin hori... Egun birik behin hasi nintzen etortzen, hiru egun uzten nituen etorri gabe, lau, zortzi behin... Lanak nituen, zuzendaritzan, lotsa ematen zidan, lantzean behin etortzen hasi nintzen.

      Etorri ez nintzen egun batean hil zen izeko Hana, eta hori zen nahi ez nuena hain zuzen ere... Hemen egon nahi nuen, belarretan, hormei begira, leihoari, balkoiari, eta ez nintzen egon. Ez nion bere urtegunetik berriro deitu, baina amets bat egin nion, eta izekok ere egingo zidan ametsen bat niri beharbada.

      Horregatik etortzen hasi naiz orain egunero, berriro, eta leihoen ostean izeko dagoela pentsatzen dut, ondo dakidan arren ezin dela inor egon. Non egon daitekeen imajinatzen dut, zein gelatan, baina ez dut imajinatu nahi zer pentsatzen ari den, beldurra ematen dit, bi alaba dauzkadalako, unibertsitatean nagusia laster, eta hilda ikusten ditut alabak. Hildako batek ez luke ile hori eduki behar, nire alabek daukatena, luzea, garbia.

      Ez dakit noiz arte etorriko naizen hona, ez dut pentsatu, ez dut pentsatu nahi. Egunero etortzen naiz oraingoz, seietatik zortziak arte. Hezeago dago belarra orain, irailean, bustita sentitzen ditut prakak, izterrak, busti sentsazioa, eta iruditzen zait, seguru dakit, haziago dagoela, altuago, ez dakit nor arduratuko den hemengo belarraz, inor arduratuko den.

      Ukondoetan sentitzen dut belarra batzuetan, arropa laburragoa daukadanean, gerrian ere bai, apur bat gorago, zapatak ezkutatzen dizkit. Gaur iruditu zait zapata-zoletatik ateratzen zirela belarrak, barrutik kanpora, oinetan jaioko balira bezala, behatzetan, azazkaletan. Besoen ile artean ere ikusi ditut batzuk, nahasian, ileak eta belarrak. Bururatu zait ileak jaio diren leku berean jaio direla belar mehe horiek, ez ditut ukitu, ez ditut behartu.

      Normalean salto batean altxatzen naiz belarretatik etxera joateko, baina hiru ahalegin behar izan ditut gaur. Lehenengo ahaleginean gerriko betiko minak zirela iruditu zait... Bigarrenean zerbaitek eusten zidala ulertu dut, belarrek eurek, ez dut asko pentsatu. Hirugarrenean indar handiagoa egin dut, altxatu ere altxatu naiz, baina zerbait apurtu da ni altxatu ahal izateko, zerbait txiki bat, zerbait txiki asko, belarrak beharbada. Izterrak heze sentitu ditut, normalean baino hezeago, eztula egin dut, azkura neukan ukondoetan.

      Belarretatik espaloira jaitsi naizenean, berriro begiratu diot izekoren leihoari, kardamiruak imajinatu ditut, iruditu zait errezela mugitzen ari zela, norbait ari zela leihotik begira. Izeko gogoratu dut orduan barreka, izeko gogoratu dut orduan hortzak kenduta, irratiari adi, masailak barrura sartuta... Izeko gogoratu dut orduan olatuetara sartzen euria eta hotzarekin, eta pentsatu dut bihar ere etorriko naizela belarretara, baina ez ditudala kartak ekarriko.