Pedro Iturriaren Pragako bigarren ipuina ekarri zigun herenegun Joseba Azurzak, euskarara itzulita, narrazio labur bat. Květy aldizkarian publikatutakoa da bigarren hau ere, lehenengoarekin zerikusirik ez daukana, estiloan, tonuan, beste neurri bateko narratzailea, izeko askorekin, belar askorekin...

      Hotel berrira ekartzeko eskatu nion Josebari, aldatu behar izan dugulako hotela. Izan ere, Sorok bere burutazioetako bat izan zuen aurreko hotelean: izara guztiak erre zituen. Bainuontzian sartu zituen, alkohola erosteko eskatu zidan... Zergatik eta odol-tanta bat ikusi zuelako bazter batean. Ez zen odola beharbada, marroikara bai, baina erre behar zela iruditu zitzaion Sorori. Kea egin zen, ugari, begietara sartu zitzaigun, negarrez hasi ginen... Korridorera atera behar izan genuen: barruko arropatan Soro, gelan zegoen moduan, barruko arropa nasaia... “Nasaia” esaten diogu guk arropa handiari, neurria galdu duenari, asko garbitzeagatik adibidez, edo gutxiegi garbitzeagatik, ez dituena azal zatiak behar den moduan tapatzen, batez ere gehien tapatu behar dituenak...

      Suhiltzaileek etorri behar izan zuten. Gure maletetako batzuk salbatu ahal izan zituzten... Hotelak ez zuen asko sufritu, baina joan behar izan dugu, bota egin gaituzte. Sorok berak kontatu zien hotelekoei nola erre zituen izarak, zergatik, ez daki gezurrik esaten... Hamar mila euro eman zizkien.

      Inpresio bera daukagu Soro Barturenek eta biok, askotan komentatu dugu, Pragan, beste hainbat lekutan: kearena... Kea ikusi behar izaten dugula leku askotan, hoteleko gelan, Iturriaren ipuinetan... Niri kea iruditzen zaizkit Iturriaren ipuinak batzuetan. Sorok, egun aldrebesa duenean, gauza bera pentsatzen du. Horregatik irten zen hoteletik halako egun batean, gela erre baino egun batzuk lehenago, eta hotel aurreko estankora joan. Soro Barturenek ez du erretzen, inoiz ez du erre, hiltzen ari den arren, baina pipa bat erosi zuen Pragako estankoan. Oso estetikoa zen pipa, garestia, tabako poltsa txiki bat ere hartu zuen. Dendariari eskatu zion pizteko, azaltzeko nola egin behar zuen. Lortu zuen Sorok azkenean ke apur bat ateratzea, putz egin zuen gorantz... Esan zidan gero: Ikustenzu keie?, Bai nik, Ba hori de irebazi dozune.

      Píseken aldrebestuta ibili ginen aurreko egunean, hara joan ginenean, Iturriaren etxea topatzera. Nahasita ibili ginen: Sorok geltoki batean egin zuen arratsaldea, Pedro Iturria ez zen han bizi, familia batek zeukan etxea alokatuta, alemaniar jatorrikoa, Silesiatik etorriak, aita eta hiru alaba. Josebak hitz egin zuen eurekin, eta etxeko jabearen kontaktua eman zioten, telefonoa, imajinatzen zuten jabeak jakingo zuela seguruena nora aldatu zen Pedro Iturria. Egia esateko, Iturriak beti esaten du nora aldatuko den, horrela jakiten dugu guk, horrela ari gara haren atzetik.

      Hori da prozesua, Iturria nora aldatu den galdetzen diegu jabeei, auzokoei, eta esan egiten digute, agure bi garelako, dekrepitoak. Ez dakit “dekrepito” idatz daitekeen euskaraz, baina hori gara gu, mundu honetako hondakin bi, beste mundukoak berehala. Sorok askotan hitz egiten du horrela, “bigarren mundua” esaten dio, eta errespetu handiz hitz egiten du, serio, Biblia ondo ezagutzen duelako. Esaten du bigarren mundu horretan ibaiak esne eta eztizkoak direla, hori esaten dutela profetek, igarleek... Guk, antza, ez dugu bigarren mundu horretan minik izango, erreumak, herniak, hiatoa, herrenak; sasoikoa Soro, sasoikoa ni. Sorok traineruak ere imajinatzen ditu bigarren mundu horretan, batek daki zergatik, bere paradisua ariko da topatzen. Baina ernegatu egiten da, hamazortzi urte balitu bezala, eta esaten du arrauna eztitan sartzea ez dela modua, desatsegina dela... Gero kalkuluak ere egiten ditu, zer indar behar duen arraun batek eztitan, zenbat newton. Halakoak asko esaten ditu Sorok, utzi behar zaio, barre egin behar zaio. Gehiago ere esaten du bigarren munduaz, haizeak beti kezkatu izan duelako Soro, haizerik egongo ote den bigarren munduan, hori ere galdetzen dit. Aipatzen da haizea Eskritura Santuetan? Haizea kontra? Alboz?, galdetzen du... Paradisua bada, haizea beti alde orduan? Hori da Soro Barturen, utzi behar zaio.

      Honekin guztiarekin esan nahi dudana da agure bi garela, sikuak, eta edozer galdetuta ere, jendeak erantzun egiten digula, ez du arriskurik ikusten, ezin gara poliziak izan, gangsterrak, sikarioak, agure sikuak gara, besterik ez. Esan egiten digute, beraz, Pedro Iturriak esan diena, nora doan, nora aldatuko den, zein hiritan bilatuko duen etxea. Guk Leire Bartureni esaten diogu zein herrialdetan dagoen Iturria edo zeinetan egon den. Leirek herrialde horretako aldizkariak bilatzen ditu, interneten, paperean, Pedro Iturriak zerbait publikatu duen bilatzen du. Beti topatzen du zerbait, beti topatzen du ipuinen bat herrialde horietako aldizkarietan. Aldizkariak erosten ditugu orduan, ipuinak itzularazi, itzultzailearekin hitz egin. Sorok esaten du itzultzailea erosi egiten dugula; niri ez zait esateko modu hori gustatzen, baina egia da.

      Joseba Azurzak atzo deitu zion Písekeko etxeko jabeari. Horrela jakin dugu Pedro Iturria Hungarian dagoela orain, edo egon dela, hilabeteak direlako Pragatik alde egin zuenetik. Budapesteko hegazkina ere erosi dugu, baina beste hiru egun egingo ditugu hemen, Sorok Josebarekin hitz egin nahi duelako Txekiako bigarren ipuinari buruz, izekoez, belarraz. Nirekin asko hitz egin du, baina Josebarekin nahi du orain, Zuk ez dekozu ixekorik, esan dit, eta egia da, Josebagaz gure dot, arpegie deko ixeko asko dekienena.

      Kalbo bat gelditu da idazten ari naizen leihoaren aurrean, kafetegi honetan, niri begira. Antzara bat izan zitekeen, orein bat, biribilagoa litzateke, literarioagoa... Baina ez: kalbo bat da eta begi irtenak ditu, arrain batzuenak bezalakoak, eta niri begira dago. Hau tosta balitz, arrauna aterako nuke, kolpea erraz emango nioke, hain dago geldirik niri begira... Arraina afalduko genuke gaur, baina kalboak ez dira afaltzen.

 

 

— Hemen Joseba gurea, Pragako artxidukea. Bizi gara ala? Beste ezer baino lehen, Joseba: zenbat izeko daukazu?

      — Izebak?

      — Izeko, izeba, berdin dio, zenbat? Ondo pentsatu, hartu denbora. Inoiz ez ditugu izekoak zenbatzen, badakigu hainbat direla, kalean ikusten ditugula ikusi nahi ez ditugunean, ilea laburtzen zaiela edadearekin, baina ez dakigu zenbat diren... Pentsatu, Joseba, inportantea da... Pentsatu duzu? Bai? Zenbat?

      — Bederatzi.

      — Bederatzi! Etsut esan, Erroman? Bederatzi... Eta, Joseba? Lodiak dira izekoak, zure modukoak? Kantsagarriak? Gangarrak? Denetarik, ezta, Joseba? Ile luzekorik ez, hori ez... Berdin dio... Ondo konpontzen zara izekoekin? Hil zaizu baten bat?

      — Ongi, izebekin ongi. Bi hil dira... Izebekin ongi beti.

      — Eta? Drogadiktorik ikusten dute zure izekoek? Drogadiktoak euren egongeletan, sukaldeetan, komunetan? “Prostituta” hitza erabiltzen dute zure izekoek? Iturriaren ipuinean bai. Zer da hori, Joseba? Zergatik ikusten dituzte ipuineko izekoek drogadiktoak?

      — ...

      — Horretaz aparte: ez ditu Iturriak izekoak txarto tratatzen? Ez zaizu iruditzen?

      — Momenturen batean beharbada...

      — Gauza da protagonistak sakrifizio handiak egiten dituela familiaren alde, izekoen alde, egunero joaten da belarretara, izekori begira egotera, egunero. Baina gero txarto tratatzen ditu beste izekoak, modu txarrean deskribatzen ditu, gaizto, esaten du ernegatuta bizi izan direla, amorratuta, “prostituta” esaten dietela alabei... Zer deskripzio klase da hori, Joseba?

      — ...

      — Oraindik erabiltzen da “deskripzio” hitza? Oraindik deskribatzen dira gauzak? Hiriak, monasterioak, natura...? Oraindik existitzen dira “ilunsentiak”, “ortzimugak”, “hosto ilaunak”, “erreka lasterren bor-borrak”? Osterak egiten dituzu mendira, Joseba, zure kilo guztiekin?

      — Orain ez; hemen ez.

      — Natura: zein den ederra, zein den jainkozkoa! “Kardamirua” ematen du testuan Pedro Iturriak ere... Zergatik, Joseba? Zergatik da hain kursia, orain arte inondik inora ere kursia izan ez den Iturria? Ala kardamiruak ez dira kursiak?

      — Ez dakit, nik...

      — Zergatik dira kardamiruak kursiak eta zozoak ez, aztoreak ez, legatzak ez? Kardamiruak ez direlako jaten? Jaten ez direnak dira kursiak? Jango zenuke txiguagua bat? Berdin dio. Beste kontu bat: zergatik eramaten ditu kartak belarretara? Kartazalea zara, Joseba?

      — Ez asko. Jokoak niri... Ez.

      — Igartzen da, ez daukazu horren aurpegia; izeko asko duenaren aurpegia bai, karta-jokoena ez. Ez da hori ere apur bat kursia? Esan nahi dut kursia izan daitekeela kartak eramatea izekoren etxeari begira egoteko, izeko horrekin kartetan egin duzulako inoiz... Kartamina, izekomina... Kursia da? Ala ez da?

      — Baliteke... Zuk badiozu...

      — Gauzak asmatzen ari naiz, Joseba? Ezer ez dagoen lekuan gauzak ikusten ditut? Zer naiz ni, Joseba, ultrakorrektore bat? Kartena, beharbada, ez da ezer, ez da sinbolo bat; datu bat da, besterik ez... Ni datu bat naizen bezala, hotel hau datu bat den bezala, zu datu bat zaren bezala, datu lodia, hori bai. Ez mindu, Joseba...

      — ...

      — Konturatu zara, horretaz aparte, Iturriak urreak baino ez dituela aipatzen? Kartetan esan nahi dut: seiko urrea, biko urrea... Berriro dirua, Joseba? Diruari buruz ari da beti Iturria, nahi ez duenean ere, izekoez ari denean ere?

      — Ez dut uste. Ez zait iruditzen. Izan daiteke burura lehenengo etorri zaiona...

      — Burura lehenengo etorri zaiona?! Hori esan duzu? Burura lehenengo etorri zaiona... Zer irakurle klase zara zu, Joseba? Ondo irakurri duzu Iturriaren ipuin hau? Beste ipuina? Aurrekoak ere eman ahal dizkizut, Austriakoak, Suitzakoak... baina bi hauek irakurrita ere nahikoa da. Irakurri dituzu, Joseba, benetan irakurri dituzu? Iruditzen zaizu Iturria burura lehenengo etortzen zaizkion gauzekin ari dela? Nola irakurtzen duzu zuk? Nola itzultzen duzu? Uste duzu hamar minututan idatzi duela Iturriak hau? Zenbat orri dira? Gutxi... Hamar minutu, hogei, gehiago ez da behar; horrela egin duela uste duzu, Joseba?

      — Ez dakit... Ez dut uste... Ez dakit.

      — Ez dakit? Ez dakit? Ipuin hau irakurri eta ez dituzu orduak ikusten? Egunak, asteak? Ez zara kapaz? Benetan ari zara, Joseba?

      — ...

      — Beste elementu bat, Joseba: belarra... Traba egiten dion belarra, azkura eragiten dion belarra, gero eta haziago dagoena, altxatzen uzten ez diona... Belar hori, Joseba? Belar hori ere ez da ezer? Burura lehenengo etorri zaiona da hori ere? Zergatik belarra, zertaz ari da? Natura deskribatzen ari da? Belazeen zetazko txabusina... Eta bertan ni, bultzia... Belar muskerra... eta abar eta abar eta abar. Horregatik aipatzen du belarra hainbestetan ipuin honetan? Naturari gorazarre? Zer irakurle klase zara zu, Joseba? Belarra ikusten duzu hor, benetan? Belarra eta besterik ez?

      — Ez dakit zer ikusi behar dudan...

      — Ipuinean beste kontu bati ere eman dizkiot bueltak, Joseba: ileari. Alaben ilea aipatzen du, luzea eta garbia, “hildako batek ez luke ile hori eduki behar, luzea, garbia...”. Gelditu egin zara esaldi horretan, Joseba? Ni bai, zortzi aldiz. Pentsatu esaldia, Joseba. Ez orain. Irakurri birritan, hirutan.

      — Pentsatu egingo dut. Irakurri egingo dut...

      — Bada beste gauza bat. Badira beste gauza asko, baina ezin ditugu guztiak komentatu, ez dizut hainbeste ordaindu. Ala bai? Behar baino gehiago ordaindu dizut, Joseba? Erosi duzu arropa berria, galtzerdiak, auto bat?

      — Ez, nik...

      — Berdin dio... Ipuineko beste kontu inportante bat: ametsa. Iruditzen zait, baina, ametsa dela ipuin honetan esanahi gutxien daukana. Elementu asko bai, elementuak korrokadak bezala: lapikoak, ume-parkeak, bainuontziak... Absurdoak guztiak, baina absurdoa beste barik. Esan nahi dut ez daukatela esanahirik, azalpenik... Hori da amets bat, hori da ametsaren definizioa: absurdoa. Ezin da amets bat asmatu, kontatu egiten dira ametsak, asmatu inoiz ez.

      — Ados.

      — Emazte eta alabei kontatu die ametsa, ez dute ulertu, ezin da ulertu. Konturatu zara, Joseba, amets bat kontatzen denean, aldatu egiten direla gauzak, ezin direla amestu diren bezala kontatu, kontatzeko ere lar direla, ezin direla narrazio natural batean eman? Konturatu zara? Ala oker nabil? Nire arazoa da? Nirea bakarrik? Berdin dio... Zer iruditzen zaizu, Joseba?

      — Nahiko ados zurekin... Neuk ere... Ametsak...

      — Ardura baino ez dut ikusten nik hor, ametsean: ardura dauka izekorekin protagonistak, eta izeko amesten du. Neuk ere ardurak amesten ditut. Berdin dio... Aspertzen ari zara, Joseba? Aspertu zaitut? Gusturago egongo zinen unibertsitatean, etxean, komunean?

      — Ez, ondo nago...

      — Ondo, baina ez gustura.

      — Gustura nago, benetan, interesgarria, ametsena, sinboloena...

      — Ez epeldu, Joseba, ez epeldu; aspertzen ari zara, igartzen da, baina ez epeldu, ez makurtu, doktorea izango zara laster, zer esango dute zure pazienteek? Barre apur bat egin, gizona... Azurza doktorea, don Joseba, Gipuzkoako aitonen semea. Barrea egiteko dago, Joseba. Lasai egon, amaitzen ari gara... Ze ordu de, Erroman? Hori ba. Itxikogu pakean hau gixon hau, Erroman? Zer naz astune...

      — Lasai nigatik, benetan...

      — Amaitzeko kontu bat, Joseba: telefonoa. Hor egiten dio protagonistak traizioa izekori, hor hartzen du ardura. Bisitatzera joango dela esan eta ez doa. Izeko bisitatzera joango dela esan du, inork ez du behartu, ez diote agindu, baina esan egin du. Ardura hartu du ganorarik gabe eta badaki ez dela joango. Beharbada segundo batez pentsatu du joan egingo dela, baina berehala jakin du ez dela joango. Zergatik ardura hori, Joseba? Zertarako hartu du? Hartzen dituzu horrelako ardurak zuk? Inork behartu gabe, beharrizanik gabe...

      — Baietz uste dut... Bai: hartu egiten ditut, seguru. Bai.

      — Baina kontua hemen beste bat da, hori iruditzen zait: zergatik ez doa? Denbora dauka, bizirik dago izeko, egunero joaten da belarretara, etxeari begira egoten da, leihoei, balkoiari... Zergatik ez da etxera sartzen? Zeri begira dago? Gizon epela da, Joseba? Motela da, zure modukoa, arrankatzea kostatzen zaiona? Ez dut uste, ez du ematen... Zelako bizitasuna behar da, gainera, izeko bati bisita egiteko? Ez da hori, beste zerbait dago hor... Zer dago hor, Joseba? Zergatik traizio hori?

      — Traizioa... Hainbeste ere ez da... Ez da traizioa ere. Ez zait iruditzen...

      — Kontatzen ez den zerbait dago ipuinean, Joseba? Hori esan nahi duzu? Hori bera pentsatzen dut nik... Eta nork asmatu behar du kontatzen ez dena? Nik asmatu behar dut? Asmatu duzu zeuk, Joseba, pentsatu duzu? Zergatik ez du kontatzen? Zer dago hor?

      — Ez dut pentsatu.

      — Erromanekin ere hitz egin dut horretaz, beste ipuin batzuetan ere bai, zergatik ezkutatzen dira gauzak ipuinetan? “Ostondu” esaten dugu guk... Zergatik ez da dena kontatzen? Eta arrazoia dauka Erromanek, hori iruditzen zait, arrazoi on bat eman dit. Esaten du ez nukeela bestela ipuina hamar aldiz irakurriko, hamabost aldiz, hamazortzi, ez niokeela hainbeste buelta emango, ez nukeela ipuina hainbeste pentsatuko...

      — ...

      — Eta, Joseba: beti pentsatu behar du irakurleak zer den ipuinean falta dena? Irakurlearen betebeharra da? Beti asmatu behar du? Interpretazio bat eman, bakarra? Aukerak? Ala pentsatu gabe utzi ahal da? Inoiz ez dut ulertu: zertarako egiten dute idazleek hori? Zertarako egiten du Iturriak?

      — Ez dakit... Literatura ez da nire...

      — Literatura ez da inorena, Joseba. Zer da hitz egiteko modu hori? Pentsatzen ari gara, pentsatzeko eskatu dizut, apur bat pentsatzeko.

      — ...

      — Ez larritu, Joseba, ez daukat pazientziarik, alabak ere esaten dit, nire izateko modua da, ez zara zu... Hemen utziko dugu ipuina, Joseba. “Ipuina” deitu izan diogu, baina benetan da ipuina? Esan nahi dut poema iruditzen zaidala gehiago niri hau. Ez zenuke esango izekoei eginiko poema dela, Joseba?

      — Poema?

      — Bederatzi izeko dauzkazu zuk, eta ez zaizu, beste inori baino gehiago, poema bat iruditzen? Nola da sailkapen hori, eskolan ikasi genuena? Poesia epikoa, poesia lirikoa, poesia dramatikoa. Epikoa da Iturriaren hau, Joseba? Ez zait iruditzen. Edo beharbada bai, bere neurrian, bere odisea, bere Itaka, bere Telemako. Ez zait iruditzen. Gehiago iruditzen zait lirikoa...

      — Baliteke.

      — Zenbat sailkapen egiten ditugun, ezta, Joseba, eskolan, unibertsitatean... Zeuk ere egingo zenituen sailkapen batzuk zure tesian. Batzuek oraindik sinesten dute egin behar direla sailkapenak, zerbaiterako balio dutela. Geuk ere egin ditzakegu sailkapenak, Joseba, zergatik ez, zerrendak, debalde da, multzoak, azpimultzoak... Lirika-zerrendan sartuko dugu Iturriaren izekoen hau? Zein da diferentzia poesia eta prosaren artean, badakizu, Joseba?

      — Orain, horrela...

      — Berdin dio... Sailkapen gehiago, Joseba: Polifemo ez zaizu anarkismoaren sinboloa iruditzen? Ziklopea esan nahi dut... Jarriko dugu anarkisten zerrendan? (...) Errazoi dekozu, Erroman, errazoie atzera bere, itxikogu mutile pakean, zorotu orduko. Hurrengora arte, Joseba. Eskerrik asko. Guztiagatik, itzulpenagatik batez ere. Gustura egon gara zurekin, lan ona egin duzu, zorrotza. Gizon handia zara, Joseba... Allega direz Mardarasen odolostek, Erroman? Esan gure dot Mardarasen txarrien odolostek...

 

 

Hegaldia ona izan da, ia perfektua, ez da turbulentziarik egon, zerua ez da mugitu, ez dugu eztizko ibairik ikusi. Soro Barturenek lo ere egin du hegazkinean, oso lasai heldu gara Budapestera. Pragako aireportuan izan da zirkua ordea, Sororen zirkua; laguntzaile ni.

      Gerrikoa kentzeko eskatu dio polizia batek Sorori segurtasun hesian, Pragako aireportuan, metala daukala, txistu egingo duela makinak. Sorok ezetz esan dio, ez duela gerrikoa kenduko, oso zail egiten zaiola gero atzera praketan jartzea, ez dauzkala atzamarrak horretarako, min handiak hartzen dituela gerrikoa praketan sartzen, ez duela kenduko minutu baterako. Poliziari ere galdetu dio berak jarriko ote dion gero gerrikoa lekuan. Poliziak serio begiratu dio Sorori, zurrun, txekieraz hitz egiten hasi da, ingelesez gero, ez dela zerbitzaria, broma gutxi berarekin. Hori ulertu diot, baina ezin izan naiz adiago egon, despistatu egin naiz, txekieraz hitz egin duenean listu dezente bota duelako ahotik eta zati bat kokotsean geratu zaiolako zintzilik, alde batera eta bestera. Uste dut muki apur bat ere bazetorrela listuarekin, bestela zaila da hain konpaktua izatea, hainbeste denbora egitea zintzilik, batera eta bestera, aldaroka.

      Segurtasuneko beste hiru gizon inguratu dira gero, eta Soro Barturenek ulertu du zerbait egin behar zuela, ez ziotela gerrikoarekin pasatzen utziko. Hala ere, Soro izaten jarraitu behar zuen, batez ere orain, hiltzeko dagoenean... Dena kendu du beraz: gerrikoa eta prakak. Joera handia ikusten diot Sorori azken egunetan prakak kentzeko, jende artean barruko arropatan ibiltzeko, barruko arropak erakusteko. Segurtasunekoek ez dute ezer esan, zer esan behar zuten... Makinatik pasatzeko esan diote Sorori, ahalik eta arinen amaitzeko kontua, ikuskizun hori bistatik kentzeko, izterrak zuri, galtzontzillo nasaiak.

      Makinak txistua jo du hala ere, Sorok aldean arropa gutxi zeraman arren: alkandora, jertsea, galtzerdiak... Bazter batean jartzeko esan diote, besoak altxatzeko, beti egiten duten bezala, egunean hainbat laguni egiten dioten bezala. Igarri dut, baina, Soro berotzen hasita zegoela... Ez du ezer esan, baina gero eta amorratuago ikusi dut, lehertu behar zuen halakoren batean. Makinatik berriro pasatzeko esan diote, seguru egon behar dutela, hori dela prozedura, eta orduan lehertu da Soro, zaratarik gabe, espanturik gabe: gainontzeko arropa guztiak kendu ditu makinatik pasatu baino lehen, jertsea, alkandora, galtzontzilloak, galtzerdiak... Jauzi txiki batzuk ere egin ditu makinaren aurrean, mugimenduan jarri ditu normalean geldirik dituen atal guztiak, libre... Sorbaldekin ere errotazioak egin ditu, aurrera eta atzera, beroketa-ariketak egiten ariko balitz bezala, arraunean egiten genuen bezala, entrenamenduen aurretik, estropaden aurretik.

      Inguruko jende gehiena hasi da guri begira: txekiarrak, hungariarrak, holandarrak, ingelesak, Frantziako hiru neskato... Barreak egon dira, harridurak, bideoak grabatu dituzte, batzuek txaloak jo dizkiote Sorori. Segurtasunekoek korrika txikiak egin dituzte, telefonoz hitz egin dute, ahalegindu dira Soro euren sorbalden ostean ezkutatzen, baina ez dute lortu; nabarmenago utzi dute. Soro Barturenek aurrera egin du, segurtasuneko arkura bidean, eta begira zuen jendeari agur egin dio eskuaz, musuak bota ditu. Txalo gehiago jo dizkiote, oihuak, txekieraz, alemanez, nazioarteko topaketa izan da... Polizia-agente gehiago hurreratu da, uniforme desberdinetakoak... Jendeak eurei ere egin die oihu, baina tonu diferentez.

      Arku azpitik pasatu da azkenean Soro Barturen, txistu egin du makinak berriro ordea, Soro biluzik egon arren, guztiz zimurtuta egon arren, apur bat okertuta ere bai, sorbalda bat bestea baino beherago. Besotik heldu dio polizia batek orduan, ondo bazekien ere gizon siku horrek, detritu horrek, ezin zuela gorputz galdu horretan ezer gorde, labanaren bat, pistola, uzkian adibidez.

      Inguruko jendeak ez dio poliziari egiten utzi baina, oihuka hasi zaio. Poliziak zalantza egin du, pauso txikiagoak ematen hasi da. Gero eta oihu gehiago entzuten izan da, hurbiletik, urrunagotik, jendea poliziei gauzak botatzen hasi zaie zintaren beste aldetik: paper bolak, plastikoak, andre batek boligrafo bat bota dio Sororen ondoan zegoen poliziari. Orduan iruditzen zait aldatu dutela iritzia segurtasunekoek: nigana ekarri dute Soro, arropa hartzeko esan didate, ahal denik eta lasterren jantzi behar zuela gizon horrek eta alde egin, hori ulertu diot.

      Inguruko jendeak txalo gehiago jo dizkio Sorori jantzi den bitartean, zorion-agurrak iruditu zaizkit niri, gazte batzuk kantuan ere hasi dira, txekieraz, polonieraz, ereserki bat. Segurtasunekoak berehala sakabanatu dira, ez dute ezer ulertu nahi izan. Hegazkinean bertan oraindik ere bidaiari batek baino gehiagok eman nahi izan dio bostekoa Sorori, sorbaldan kolpez zoriondu, baie zer ein dot nik, Erroman? Ez deure honeik gorputz herkuleorik inoz ikusi, ala?

      Hegaldia ona izan da bestela, eroso heldu gara Budapestera. Leire Barturenek telefonoz esan digu Pedro Iturriaren Hungariako ipuin biak topatu dituela, baina aldizkari desberdinetan agertu zirela. Esan digu ipuinetako bat lortu duela, erraz lortu duela, Élet és Irodalom aldizkarian agertu zena, ordenagailuan daukala. Beste aldizkaria orain hilabete batzuk desagertu zela, Holmi aldizkaria, eta zailagoa izango dela, baina lortu egingo duela, nola ez.

      Itzultzaile bila ere ibili da Leire eta esan digu ez duela euskaraz dakienik topatu. Unibertsitate inguruan bilatu du batez ere... Esan du egon egongo dela, seguru, baina ez duela topatu. Ikasle argentinar batekin egin du kontaktua, Europako hainbat hizkuntza ikasten ari dena, hungariar jatorrikoa: Eszter Nagy. Gaztelaniara itzuliko ditu Eszterrek ipuinak eta Leirek berak pasatuko ditu euskarara. Badaki aitak euskaraz nahi dituela testuak, karlistekin hasiko zaiola bestela, zertarako balio izan zuten gerra haiek, hildakoak, alferrik geratu ote den hainbeste jende jaio barik... Betiko marmarra: Zumalakarregi, Santa Kruz, Carlos Séptimo, Bilboko setioa, mar eta mar eta marmar, aitaren erretolika, gaztelaniaz ondo irakurriko zukeen arren, argentinar batek itzulita. Leirek 2.500 euro ordainduko dizkio Eszter Nagyri Hungariako lehen narrazioa itzultzeagatik, beste horrenbeste emango dio bestea topatzen duenean.

      Oraindik ez dakigu non hartu duen Pedro Iturriak etxea Hungarian, bertan biziko den oraindik, horretan ere ari da Leire, baina testuena baino konplikatuagoa izaten da.

      Plautoren antzerki-lan bat irakurtzen ari da orain Soro, bertsio elebidunean, ingelesez eta latinez, iluntzeko zortziak eta hogei direnean. Batzuetan barre egiten du eta beste batzuetan lo.