O Burro

 

 

Hona hemen futbolaria izanaren makurra, nire baitan, aireportuko zementura atera nintzelarik errezibitu ninduen panorama ikusirik: arimarik ez nire barrandan aretoko kristalaren bestaldean, kafetegi bat, aduanako guardiak, maleta birakariak atoian zeramatzaten errainu koloretsu batzuk, zaleturik ez alegia, mamuak, isildade zakarra oihurik gabe banderarik gabe pankartarik gabe mozkorrik gabe argazkilaririk gabe, iazko elurrekin urtu ziren heroi bat zarela errateko ahalkerik ez daukan kazetaria eta bere mikroa, mikroa eta kamera aldi batez, garrantzia dauka kamerak, taldeko lagun guztien meritua izan dela aitortuz gibeletik sukartu samalda bat daukazula builaka V eginez, U eginez lagunen buruz gain. Brisa ederra, hotz puntu bat, huraxe Galizia zinezkoa, Galizian nengoenez espetu behar nukeena. Lantzurda eskas. Kafetegian sartzeko nintzela kargatu jator bat hartzeko, neska gazte hura niregana irriz.

      — Patxi Arizkun?

      Zertarako ihardetsi, bazekien, luzatzen zidan eskuak ere irri egiten zuen.

      — Nola ezagutu nauzu?

      Andrea omen zen, huraxe izena, eta hegaldian ezin oroiturik amorratu nintzen kantariaren izena etorri zitzaidan.

      — Andres do Barro!

      Bekainak batu zituen, aipua kondenatuz. Zerendako? Espainiar guztiok buruz ikasi genituen haren kantuak gure gaztetan! Zu posibilitate urrun bat zinen oraindik eta ez zenuen ezagutu. Kafearen baraurik eraman ninduen, kasik ohartzen ez nintzela, parkinera. Kafe kargatu bat hartu nahi nuen, alkoholik ez, egitan aizu. Gakoa poltsatik atera eta auto multzorantz klikatu zuen. Audi A4 urdin bizi baten argiak piztu-itzali ziren. Iluntzen hasia zuen.

      — Nola ezagutu nauzu?

      — Ez dizut erranen.

      Irriz, begitarte osoarekin irriz, zimur hipotetikoak altxatzearren. Berria iduri zuen autoak. Larruzko tapizeria, zur lakatuko detaileak kanbioaren inguruan eta kontroleko taulan. Alokatua izaten ahal zen, gomitaren barruan zegoen noski tramoia hura, neska gazte bat txofertzan orga berri hartan. Gozamena zen motorraren xuxurla monotonoa. Gidari bikaina, Andrea hura. Palankatxoaren burua eztiro ukiturik egiten zituen abiadura aldaketak, aski zuen bulkaño maitekorrak ematearekin eskua zabal edo eri meheak luze, laztan haiei usatutako zirkuko piztia zamalkatzen zuen. Alokatua hura izaten ahal zen, neska hura.

      — Zer gisa zure aita? Erretzen jarraitzen al du?

      — Nik ez dut aita sekula erretzen ikusi!

      — Anton Monteirok entrenatzailearen muturrean erretzen zuen, aldagelan bertan. Gianluigi Buffonek ere erre egiten du.

      — Anton Monteirok ez du erretzen baina nire aita da, bai. Horren antz handia al daukagu?

      Burua niregana eta izutuarena nabarmen eginez, aita baino are plantakoagoa zela ikus nezan. Alaba baldin bazuen, Miss Venezuela izandakoren batek ekarriko zion halako haur kanela marrazo hari.

      — Zertara dedikatzen da orain?

      — Import-export.

      — Badu kaskoan buru, eta lehengo lepotik.

      Galizia berritzen ari zen, autopista zabalean gindoazen. Gobernu autonomikoaren lanak. Ez omen ziren berehalakoan finitzen, hiru laurdenak eginik akitzen zitzaien beti sosa. Ez da zuen arazoa bakarrik, kontatuko nizkizuke nik. Itsas-biologiako hondarreko urtean zebilen. Iduri luke ez zela aitaren ezpalekoa, Itsasoa eta itsasokoak zaintzea galtzaileen alde egotea duzu. Arraposturik ez. Non eta marisko mintegiak ez dituzun. Mutu. Galegoz egin ziezadala eskatu nion.

      — E tí, Patxi, teñes familia? Fillos, fillas?

      Horrela elekatu ginen puska batean, bera galegoz eta ni euskaraz, arrunt erne entzuten zidan, eta adiera asmatu ordez nik errandakoa nola edo hala euskaraz errepikatzen saiatzen zela ikusirik, dialogo labur samurrak irakatsi nizkion, turismo gidetan ageri direnetakoak. Ez dut haatik Euskal Herriko turismo gidarik orainokoan irakurri, baina denak eite berekoak izanen dira noski. Algara egin genuen, jokalari ona zen, Anton Monteiro erasolariaren irabazteko grina bera zeukan, baina umorez hartzen zituen porrotak. Dohainez ausarki hornitua zen Andrea.

      — Orain egin ezazu zuk galegoz.

      — O tren que me leva pola beira do Miño...

      Euskalduna eta kantari txarra, Euskal Herria ez dabil ongi. Nolako albistea. Soldadutzan ikasi nuena hasi zitzaidan heltzen, tanta fluxetan aurrena, tapituago laster, autobidearen bazterrean ikusten nituen eraikin eta zuhaitz eta baratze xumeetarik hegan haizatuak: eleak kantu zatiak erranairuak madarikazione ederrak. Zapalduen mintzaira, lanean alkoholizatutako jendearena. Maite dut nik Galizia, lagunei erran izan diet euskaraz egiten duen galegoa naizela. Espero zuena baino gehiago omen nekien. Galego aunitzek baino gehiago, gainera.

      — Erradazu boa noite euskaraz.

      — Boa noite... On egin!

      — Ba zu euskal herritar gehienak baino euskaldunagoa zara!

      Ferrolera heltzeko kilometro batzuen eskasean fini zen autobidea, akabantzako zatia egiten ari ziren tira ahala fokuak piztuta, hiru turnotan hautsak janda galegoak portugaldarrak magrebtarrak. Ez zuten aurrekontua xahutu, edo diru parrasta berri bat hartuak ziren kontratua lortu zuten erraldoiak.

      — Hauteskunde autonomikoak dauzkagu aurten.

      Errepide zaharretik jarraitu genuen Ferrol udalerrian sartzen ari ginela ohartarazi zigun paneleraino.

      — Lehen hau dena behiena eta nekazariena zen.

      — Bai, zu hemen bizi izan zinenean nekazariak eta marinelak ziren lau galegotan hiru.

      — Eta laugarrena emigrantea, ezta?

      Ferrolek bazeukan ontziola bat bertakoei lana emateko, Espainiako Armadaren urguilutarik bat. Gaia aldatzea hobe.

      — Nola ez da etorri Racingeko kapitain historikoa Racingeko sarezain historikoa jasotzera?

      — Ezin izan du, ez du maite detaileen axola bertzeren kontu uztea. Horra, hortxe daukazu.

      Anton Monteiro jauna in person, nolako jauna, iragarki batetik karrikara jaitsia, nolako tapizeria, zetazko trajea zeukala ematen zuen ezker-eskuin distiraka ehun zaldiko gauzatxo liluragarriaren atea zabaltzera hurbildu zitzaigularik zauli eta uroski.

      — Patxi Arizkun...! Aker alaena...! Gora Euskadi Askatuta!

      Viva Galicia Ceibe bota nuen nik eta tinkatu anaikorrean batu ginen ezinezko gol bat, erositako penalti bat azken orduko garaipena bigarren mailara igan izana ospatzen, eta aitor dezadan malkoa etorri zitzaidala, A cona que lle botou!

 

 

Harreran karneta erakutsi gabetarik eraman ninduen Monteirok igogailuetara —Alkoholik ez, giltza hartu behar diat, barka ezak, gelako txartel elektronikoa hartu behar diat egon nintzen erratekotan— eta hallaren erdian zegoen diskobolo garratzaren ondotik pasterakoan ikusi nuen eskuan zeukan diskoa disko bat zela, alegia, binilozko musika plaka beltz handia, LP bat. Hurrengo egunean diskoboloari kendu eta aztertuko nuen Andres do Barrorena ote zen edo Voces Ceibesena. Igogailuen ate modernoek bertze ate bana zeukaten aitzinean noblezia gisa, Italiako palazzo zaharren batetik ekarri burdina landuak. Geletarako eskaileraren hasmentan, marmol beltzean egina, neskatiko biluzi bat, biluzia pikarrai, eta buru gaineko saskian zilarrezko sardinak zekartzala zeramatzala eskaintzen zituela edo saldu ezinik zegoela urrin gaiztoa zutelakoz. Dena zen distira eta kakatzaneko gustua Don Denis hotelean, izen hori zeukala uste dut lau izarreko almazen espantitzeko hark. Dutxa baino sauna nahiago ote nuen galdetu zidan igogailuan, modernia hori ere bazuten, kabina partikularretan, banaka, binaka edo hiru-launaka egoteko eleketan edo bertzelakotan lasai, diskret, aferak diseinatzen.

      — Nahiago diat gelako dutxa, matelezurra apurtuko baitiat arrimatzen bahaiz.

      — Merezia nikek!

      Monteirok krabelina ageri zuen jakaren solapan burua idortzen atera nintzelarik.

      — Hi bai akerra! Nire krabelinak dituk, hau jabego pribatua duk!

      Eta fruta exotiko haiek ere neronenak ziren, bezeroaren ametsa, Persiako alfonbra eta Paris zioen urringozo flaskoa, merkea ametsa. Monteiro ajataka laketu zen, eta orgatxoan ekarri zizkigutenei sakatzeko agindu zidan eskua luzatuz: Godello botila bat eta Donostiatik ekarri berriak iduri zuten ogigainekoak.

      — Afaria ez da gaur, ala?

      — Ez pentsa nire gauza izan denik, hotelak denei egiten dien harrera duk hau, galegoen ongi etorria.

      Ur minerala ireki nuen eta konta ziezadala dena zehatz eta zeharrik gabe, ez altxatzeko deus, esplika ziezadala dena guztia, nork eman zion nire segapotoaren zenbakia, nola ezagutu ninduen bere alabak, Andrea alaba zuen edo bertze zerbait, import-export hartan mugitzen zuena aipa zezala, eta zer arraio egiten genuen han, gezurrezko luxury hartan, alegia, aita ontziolan soldadore ama etxean jostuna zituen ume hura, Anton Monteiro, lau arauak ikasia, bigarren mailako futbolari ohia, non zegoen kokatua Galiziako ustelkeriaren organigraman.

      — Ez haiz sekula erretiratuko, baloiak nondik nora egin lezakeen jakin behar duk beti.

      Estiloz kendu zion zipotza godelloari, ezezkoa egin nion eskuan neukan ur godaleta erakutsiz, dastatu zuen eta Galiziaren memoria ardo hartantxe zegoela deklaratu ondoan Anton Monteirok kontatu zidan denak guztiak galdera bera sorrarazi zidan, baina ez nion eten, haria eman nion, ez nekien Milanek eta Liverpoolek fitxatu zutenik, eta fitxatu izan balute ere lanak edukiko zituen sei arrantzontzi eta frigorifiko kamioi flota baten jabe egiteko Galiziako arraina Madrilera eramatearren edo, haren hitzetan, Espainiara esportatzeko, abertzalea zen ni bezala, hitzez hitz abertzalea eta ni bezala, Espainiatik berriz ultraizoztuak ekartzen omen zituen, arrainak ez, berdurak eta aitzinez sukaldatuak, saltegietan hedatzen zituen eta proiektu bat zeukan, proiektu hutsa oraindik, orube bat erosia zuten horretarako, bai, erosia zutela erran zuen, ultraizoztuak egiteko Galizian bertan, hori zela etorkizuna, Espainiara esportatzen zuen freskoaren zati bat plastikozko poltsatxotan azaltzen baitzen gero merkatuan, eta nik horrelakoak entzunik guardia zibilak ikusten nituen erremolke frigorifikoaren atea irekitakoan arrautza tolotaren hats izoztuak muturrean jota gibelerat egiten, denik kirastuena uxarka hezitako zakurrak dardaran zeropeko hamahiru gradutan, ideia ona, estalki egokia, egokiaren egokiz susmagarri samarra, eta Bartzelonara zerbitzatzen hasiko zirela laster, berezia izan zen aditz hura, zerbitzatzen, gogoan atxiki nuen, eta oroz gain Galiziako patatak izozteko metodoan omen zegoen ilusionatua, banekielako noski cacheloa baino hoberik ez dagoela munduan eta egia da, Akort naiz, Horregatik ari nauk ikertzen cacheloak nola izoztu kalitatea mantenduz, merkatua erroz goiti ipiniko duen jokaldia izan litekek, eta jokaldia aipatuz futbolera lerratu zen artean kontatutakoak zeukan gandua kentzearren edo ganduan guztiz altxatzearren, Racing de Ferrolen egoeraz jabetu ninduen, bigarren mailan baina larri, Beldur gaituk hurrengo denboralean, horrelaxe erran zuen, Hurrengo denboralean ez ote garen hondoratuko hirugarren mailaraino, eta hire laguntza behar diagu...

      — Belarra mozteko?

      Brasildar pare bat fitxatzekotan zebiltzan, laster goatekoa zen Sao Paulora, Ez nekien, Jakina, nola jakinen duk, hi ez hago direktiban, arlo ekonomikoa zeukan bere gain, harritzekoa, eta kamisetak ausarki saltzeko ideia zuten, ez Ferrolen bakarrik, Badakik zeinen xelebreak diren brasildarrok, kirol arropa denda bat zabalduko zuten eta bertan egonen ziren txandaka brasildarrak, beltzaranak, baiki, eta Inbertsioak, horrelaxe erran zuen hori ere, Inbertsioak ematen baldin badu kate bat osatuko diagu Galizian, bertako kirol arropa marka bat sortua zaukaagu gainera, O Noso Sport, trisquele baten iduriarekin, diseinatzaileak izerdi uretan ari ziren neguko zamarrarik erakargarrienak asmatzen, aukera polita zela inbertitzeko, katea osatutakoan lekurik gabe geratuko nintzela.

      — Hogei urteko futbolari brasildarrak atxikiko dituk hik arropa dendan, jendea alaitzeko?

      — Diru bila zatozak, eta araberako kontratua sinatuko ditek.

      Galdegitekotan egon nintzen dibertsifikatzeko sukarrak jota edo irabaziak kutxa blindatutik atera eta inbertitzeko premia larrian zegoen, baina Eibarko jendea ezagutzen ote nuen, Bai zera, izugarri zaila omen zen Eibarko jendearekin mintzatzea, futbol taldekoekin alegia, ez zutela lortzen konfiantzako kontakturik, Klub hori gotortua zagok eta agian horixe izan litekek sekretua hainbertze urtez mantentzeko bigarren mailan eta lehen mailara igotzearen balentria egin ahal izateko, horrelako zerbait behar zutela beraiek, ez zutela ibili nahi azken urteetan ibili ziren moduan ezinean hondar minuturaino, Hitz egin behar diagu eibartarrekin aliantza zintzo bat egiteko, euskaldunek eta galegoek borroka bera, arituko ginela horretaz geroago, lagunekin biltzeko tenorea genuela, gero sorpresa mundiala, Heroi bat haizelako. Ongi entzun ote nuen eta baietz, heroia ni. Horregatik zeukan antolatua afari hura, horregatik heldu nintzen hegazkineko txartela erreserbatuarekin eta horregatik alde eginen nuen hoteletik agur jaunak agur damak eta hurrena artio esker mila. Hurrengo bat egonen duk, ez dudarik egin, eta Ferrolen izan edo Eibarren izan, algara egin zuen, gastuak haren kontu. Telefonoak jo zion galtzetan. Hartu zuen, eta Ados erranik niregana itzuli zen tuneletik zelaira aterako bagina bezain gogotsu.

      — Gure zain zaudek.

      Jaka janzteko agindu zidan, jaka ez zela jertsea beti eramaten nuen gisan sorbaldan eramatekoa, soinean baizik. Jantzi nuelarik, paparrean zeukan krabelina kendu eta nirean atxiki zuen, kondekoratu egin ninduen. Gelako txartela eman zidan ez galtzeko aholkatuz, hura ezpata zen, gerlara igorria nintzen. Jaitsi ginen, eta igogailuen burdinazko dekorazione italiarra zabaldu genuelarik Racingaren himnoa hasi zen sabaiko ozengailuetarik, eta Racing zaharreko lagunak Patxi akerra!, Patxi marikoia!, Patxi do carallo! oldartu zitzaizkidan musuka zaflaka ostikoka bizkarrekoka Pedriño, Pazos, Fontela, Carballeira... ez denak baizik onenak, alegia, zikinenak zakilenak zipotzenak zomorroenak, eta O Santiño ere bai, zitalena, Akabatu egingo haugu, Patxi! eta Urde traidorea, Patxi! errepikatuz, berak ziklostilatzen zituen panfletoak itsas armadako kapitanian, alimaleko besarkada eman zidan, musu bana ezpain txokoetan, Aski! egin nuen oihu, Aski! Alajainkoa, ne... negarretan ikusiko nauzue! Eta txaloka ekin zioten Racing! Racing! Ra-ra-ra!

 

 

Gure garaian ez ote zegoen pulperia bat han, pastu berria genuen Armani hartan. Ajataka lehertu ziren Fontela eta O Santiño, horrelaxe jarraitu zuten puska batean elkarri nire lepotik, horrelakoak ziren, futbolaria heldutasunik gabeko gaztea da, eta futbolari ohia heldutasunik gabeko umea. Agian pulperia erraten zieten prostibuloari, halakoren bat haiek. Harresi Handia txinatarren jakiak bertan eta etxean jateko, Zara Women, panel elektronikoak orena eta tenperatura emanez, parabotikak, motxiladun anglofonoak konfiteria zaharraren erakustegi zoragarriari kasu ezin emanik mapa tolestatuak eskuan, zakur enblematikoak luzitzen bikote gazteak. Nik Ferrol zaharra espero nuen agian, lagun ohiekin batera haziaz bertzelakoa, ez lagun ohiek bederen, alegia, lagun ohien antzekoek garatua.

      — Ez zakiat zergatik ez genuen Olagarro ezizena ipini!

      — Atezaina izanik!

      Hala erranen zidaten arraio haiek nire isilean, lepoa. Parkinatu genuen, atera ginen. Jendeketa zebilen, gaugiro ederra, freskura puntu hura. Lantzurda sartzea baino ez zuen behar Ferrol berri hura suntsitzeko. Soinean neraman jaka, ez lepoan, Andrearen batek ikusten baninduen identifika ez nintzan. Gazteak banderak inarroska, banderarik ez zekarren multzorik ez, a bandera da loita, izar gorria xingola urdinaren erdian. Non koka ote liteke izarra gure banderan? Ezinezkoa da, dena hertsiki lotuta utzi zuen Sabino Aranak ere. Kantaldiren bat izanen zuten, edo mitina. Ikusiak nituen hautetsien afixak han-hemenka goizean, txipiak oraindik, kanpainan hasteko lehen urratsak.

      — Nora goaz ordea?

      — Hik, Patxi, ez duk mariskorik janen. Hik olagarroa janen duk!

      — Ideia ona! Gastatu nahi duenarentzat, mariskoa edonon zagok. Olagarroa... Galiziara etorri behar ona jateko. Bertze inon ez zagok horrelakorik!

      — Hain zuzen A pulperia do Mateora goaz. Zer etortzen hintzen hi orduan, olagarroagatik edo alabagatik?

      Eta algaratan berriz, zakilak.

      — Biengatik.

      Aitortzekoa da cacheloaren parekorik ez dagoela munduan. Lortzen bazuen kalitatea galdu gabe izoztea, kolpe polita emanen zuen Monteirok. Eta artaburu haiek denak oskolak hausten, olagarroaren tenpluetarik bat profanatzen.

      — Mateoren alaba A Coruñara ezkondu zuan.

      — Astoak, asto galantak zuek, nekorak jaten pulperian!

      Ekin ajataka berriz, eztarri kontra eginik eztulka Pazos, antzerki hutsa, eta eria luzatuz Hi bai haizela astoa hasi ziren elkarri, nor baino nor gorriago, Astoa ni?, eta segi arrantzan, Jeniala, Patxi, jeniala! Anton Monteirok hustua geneukan hamargarren Valdeorras botilan jo zuen txangurroaren haginak haustekoarekin ordena eskatuz, berrogei mozkorren mahaiburu zelakoan.

      — Ederki gaude hemen, baina gure igantzaren eta beste balentria batzuen heroia omentzeko bildu gara. Hauxe zen gure omenaldi pribatua, afari galego bat galegoen kontuak kontari, Patxi Arizkun gurekin galegotu baitzen eta garai hartan bezain galego itzuli baita hainbertze urteren buruan guregana.

      Niri beha txalotu zituzten denek gure buruzagiaren hitzak, eta Monteirok botilan jo zuen berriz.

      — Ederki gaude hemen, Baina orain omenaldi publikora eraman behar dugu gure lagun mina, Ferroleko herriak eginen dion omenaldira. Ezin dugu Patxi guretzat bakarrik eduki hemen bahitua eta, beraz, kafe bana hartu eta goazen berant baino lehen.

      — Ferroleko herriak? Zer arraio...!

      — Lasai, Patxi, lasai.

      — Plaka bat paratu baldin baduzue estadioan, zuen bizian jan dituzuen apo guztiak botatuko dituzue goitika banan-banan.

      — Gustatuko zaik, Patxi. Herorrek antolatu behar izan bahu, horrelako besta izanen genukeen.

      Kafe epela, queimadarik ez. Carballeirak bihotzerako pilula hartu zuen nire aldamenean. Neronek bertze bat ez ote nukeen hobe. Barkatu, komunera noak. Zer, prostata, dagoeneko? Kakaegiletu, zuek. Jangela nagusira jaitsi nintzen. Erreserbatukoarena galdatu nion Mateo mitikoaren seme potoloari txartela luzatuz. Ez zuen hartu.

      — Barka ezazu, jauna. Ordaindua dago.

      Txartela karteran sartzen ari nintzela azaldu ziren Paz, O Santiño, Monteiro bera...

      — Zer egiten duk hor errumaniarrei erositako Visa horrekin? Tira, tira!

      Karrikara egin genuen erdi bulkaka, beldurtu nintzen lepoan jasoko ote ninduten, belaunak arrunt hondatuak zeuzkaten denek noski cacheloak ereiteko zelai haietan lasterrean ibilita, belaunak eta orkatilak, arrisku gaitza, alegia, arrisku gaitza nire lagunetarik edozeinen lepoan ixterkoloka, bigarrenerako igantza berrituz. Berant omen genbiltzan eta zentro aldera gindoazen zauli, afixa politiko gehiago zegoen, BNGren deialdiak iduritu zitzaizkidan, irakurtzen geratu nahi izan nuen baina O Santiñok besotik heldu ninduen haserre, Goazen, Goazen!, zapart egin duen liderra banintz bezala denak nire inguruan, Ken iezazkidazue aztaparrak gainetik, ez duzue ikusten berria dela, propio erosi dudala jaka hau zuengana etortzeko? Foku batzuen distira zetorren aldera gindoazen, Plaza de Españan azaldu ginen, Plaza de Españaren erdian, talo handiaren erdian, bertan zegoen samalda tapituan bidea ez dakit nola ebakita hatsanka heldu ginen denok eta non zazpi mila tonako munstroa mugitzen hasten den, dardara txipi bat, non goiti egiten duen hanbateko garabi baten lepoak astiz biltzen zituen kableek jasota... Orduan bai, orduan kendu zituzten aztaparrak nire besoetarik, utzi ninduten harri eginda gera nendin, harri eginda mirari hari beha, Baina zer arraio ari zarete...!, ni hari beha tetele, O Burro txatarrara...!, hain tetele non ez nuen Monteiro pikutara bidali bere kamerarekin, eta Monteiroren ingurutik zetozkidan flaxak ere ez, Baina zer arraio ari zarete...! Eta O Santiñok aldamenetik Atera ezak metraileta Patxi, atera ezak metraileta Patxi, eta Ez duk ikusten hegan eginen duela, Carballeirak gibeletik, Atera ezak metraileta Patxi! Nik ikusia neukan zeremonia hura, ikusiak neuzkan kable tinko haiek Francoren mezua, Francoren mezu astuna, Francoren mehatxu eternoa jasotzen, berrogeita hiru urte lehenago gure portuaren erdian, zeroi hura airean ororen ikusgarri, Francok etsairik gogorrena akabatzeko gauza naiz erraten zigula, O Burroren aireratzea iduri haren segida zen, yatez edo zaldiz Franco garaile, Kasu eman!, Kasu eman! garrasi egin behar nuen isiltzeko, uzteko kantatzeari... Ez ote zuten ikusten Francok tirokatzen gintuela bere arpoiekin, Urpera! egin nuen oihu, Urpera! eta irri karkailezko ortots batek egin zidan oihartzun Urpera! Urpera! Urpera! denek bat O Burro itsasora botzeko ordenatzat harturik, Beti izanen haiz gure heroia, Patxi! Viva o Racing! Viva o Racing de Ferrol! Viva o Racing de Ferrol sen Caudillo!, bizkarrekoak ematen zizkidaten denek, taldekideek eta ezagutzen ez nituen bertze ehunka tifosik, ni banintz bezala O Burro egun oroko bizitzatik kentzen ari zen garabia, edo jasotzen ari zen garabiko makinista, edo hura handik lekutzea lortu zuen alkatea. Zer tetele, zeinen tetele, zenbaterainoko tetele gero jakin nuen, etxeratu eta bi astera Galiziatik posta ziurtatuan heldu zitzaidan zin egina zidaten euskara-galego eta galego-euskara hiztegia ordez egunkari eta aldizkari multzoñoa ikusirik, komentario haiek, argazki hura batean eta bertzean. Ni neroni, Ferroleko heroia, eta ez hura, zazpi mila tonako simaurra. Zertan haserretu nire harridura, nire ahoaren tamala paperean ikusita? Anton Monteirok berak eman zidan aski aztarna horrelakoak egiteko gauza zela hautemateko, edo agian, horrelakoak egiten zituelakoz bizi zela isiltasun hodei baten babesean.

 

BAINA ZER ARRAIO ARI ZARETE...!

Carlos Barrosoren asteko irudia

 

      Asteko irudia, prentsa idatzian eta telebistan, O Burro izan da. Bitxia, urteetan eta urteetan egunero ikusi dugun irudi bat —1966an ezarri zuten Ferroleko plaza nagusian— albiste moduan ikusi beharra berriro. Albiste izan baitzen. Aste honetan, ordea, ez da albiste izan Exercito Guerrilleirok petardo batzuk ipini dizkiolako, ez pintura arrosaz estalia azaldu izan delako, ez: oraingoan garabiak jasotzen zuen kaiola batean preso ikusi dugu diktadorea, diktadore guztiei dagokien lekuan. Plano horren kontraplanoa, irudi horren ostekoa da inon ikusi ez duguna, ezkutatu digutena. Horixe da gure aste honetako irudia, gure pozaren hotzikara erakusten duen gizon horren aurpegia, eta ahoa zabal esaten ari dena: «Baina zer arraio ari zarete...!». Diktadorea kendu dugu gure plaza nagusitik —Plaza de Españatik kendu dugu! Ez al da pozgarria bezain...?—, eta Racing historikoaren partaide izan zen Patxi Arizkunen aurpegiak zer arraio ari ote garen diosku, ohartzen ote garen gure ausardiaren handiaz, jabetzen ote garen mendekua jausi litekeela, gaur ez bada bihar, gure gainera. Esnatu egin ote dugu O Burro, lo zegoen piztia? Ostikoka egingo ote dizu eraso? Fusilamenduka? Gauden zut eta duin, gauden erne historia errepika ez dadin. Sakon dezagun demokrazian, sakon dezagun galegotasunean.

 

      Gau osoan afari begetarianoak zerbitzatzen zituen diskoteka hozkidura emangarri batean jo genuen arribada, eskualde horia erran zioten esparrutik hurbil altxatua geneukan txokoan, liburutegiaren ondoan, irakurtzen egoteagatik edo fakultateko apunteak ikasten saiatzeagatik zurruta doan zeukaten gazte bikainen artean, Audi A4 baten motorraren sinfoniarekin aldera ez zitekeen asots sintetikoaren erdian eta sabaian josia zegoen Galiziako bandera izardun erraldoiaren azpian. Parodia bat ematen zuen, ez nekien zerena, oraino ez naiz gauza oihan artifizial hura definitzeko. Liluratuarena egin nuen, Gianluigi Buffonek gauarnoteka musikal batera eraman ninduela Turinen, hura baino are ausartagoa zela. Buffonek? Nolatan? Sarezainen entrenatzailea euskalduna zutela, lehengusua, bisitan joana nintzela emaztearekin. Emaztea daukak! Ez diguk ezer kontatzen!

      — Etxean utzi dut, ez bainaiz fidatzen zuekin.

      — Zuzen ari haiz, Patxi!

      Zinezko sentimena zuela argitu zigun denoi Anton Monteirok, Galegoak ez dituk fidagarriak, horixe bota zuen nire errana manipulatuz, bera multzotik harat, galegoak, zuek erran balu bezala, alegia, hauek, zikinenak zakilenak zipotzenak zomorroenak, eta Ferroleko herriaren garaipenaren euforia zapuztu nahi izan zuen erdeinu nardagarri hura eginez, O Burrok ez zuela hainbertze urte iraun ahal izanen Euskal Herrian, euskaldunek airean bota izanen zutela erroz goiti Carrero bota zuten moduan, Galegoak lo zaudek oraindik, zenbat urtez jarraituko ote zuten himno triste horrekin gauza triste berdinak errepikatzen, ez ote zen tristea desperta do teu sono fogar de Breogan abestu beharra behin eta berriz, eta nik Anton Monteirok godaletean zeukan edabe urdinean tinkatu nituen begiak taldekide ohien aurpegi hitsak ez ikustearren, afera garbien eslogana izan zitekeela hura pentsatu nuen, diskurtso politikoa baino, kalkulatzaile zorrotz haren ahoan: desperta do teu sono, jantzi galtza elastiko hauek, jantzi arrauneko hau, irten karrikara, ekin kirolari, osasuna, demokrazia, galegotasuna O Noso Sportekin. Eta O Santiñok arrazoia eman zion.

      — O Burro hil eta hogeita zazpi urte gehiago pasatu ditugu bera hor agoantatzen, Ferrol erdian, hogeita zazpi urte. Galegook, kakazaharra gara. Gazteriak emigratu egiten duela, nola ez du ba emigratuko hemendik!

      Malenkoniazko mozkorraldi batean abiatzeko asmoa baldin bazuten ni banindoala gaztigatu nien.

      — Exercito Guerrilleirok saio bat egin zian, baina dinamita guti ipini ziotean.

      — Eskatu zieten euskaldunei, eta haiek eman ez. Egia duk, Patxi.

      — Utz ezak Patxi bakean, euskaldunek ez ditek dinamita debalde erabiltzen sinboloak akabatzen.

      Bizkarrean tinkatu zidan eskua Monteirok, sekretu bat aitortu behar zidan.

      — Badakik zergatik kendu duten galegoek Francoren estatuarik handiena Ferroleko plaza nagusitik? Destorbu zelako trafikoan.

      — Eta sobera astuna zelakoz azpian eginen duten parkinerako.

      Ni limurtzeko gisaz ari zirela iduritzen zitzaidan ahoa irekitzen zuten aldi bakoitz, tanteo batean. Zernahi erran, ez nuen solas hura jasaten ahal, galegoek galego artean erratekoak zirela pentsatzen nuen, inpudikoa zela horrelakoak botatzea hantxe, hantxe ni entzule.

      — Galegoek bazenekiten edaten, zer gertatu zaizue?

      Denok jiratu genuen burua musika akuatikoa estaltzen zuen zalaparta zetorren aldera.

      — Lasai, Patxi, hi geldi hemen!

      Zalapartara Anton Monteiroren urrats luzea, eta haren ondotik Racing de Ferroleko ez onenak baizik lokatzetakoak, Carballeira, Pedriño, Fontela, Pazos, O Santiño bera lasai egon nendila aholkaturik. Balleta eten ahala errainu suntsigarriak bihurtzen ari ziren dantzarien multzoan hondoratu zitzaizkidan lagunak, O Burro urkatuaren aitzinean zorioneko bizkarrekoak eman zizkidaten haiek.

      — Zer ari zarete ospatzen hemen, e? Zer ari zarete ospatzen?

      Militar bat, alkoholak uherturiko galegoan, ezker abertzalekoei komunistei demokrata traidoreei zinegotziei BNGko alkateari Galiziako Xuntari Espainiako konstituzioari buru egiten, izerdi lapetan, zamarra zabal, gerriko pistola erakutsiz.

      — Ospatzen ari zarete, ezta? Ba... bukatu da! Ez dago festarik! Etxera! Denak etxera!

      Eta besoa luzatuta ukitzen ahal nuen gaueko irakurle klubeko Mata-Hari haietarik baten ahotsa, sakon, leun, begiak doi bat jasoz esku artean zeukan liburutik.

      — Isil hadi eta hoa Euskal Herrira!

      Kinkik ez, horma kozkorrak egiteko makinaren burrundarak areagotzen zuen isildadea, aireportuko kristalaren gibeleko mundua.

      — Zer? Zer? Euskal Herria?

      Eta fakultateko delegatuak, A Coruñako Unibertsitateko ikasle gorrietan izarrenak, begiak liburutik jaso gabetarik egin zion buru bigarrenez.

      — Hoa euskaldunen artean ausartarena jotzera!

      Euskaldunek ideia on bat eman genion, gure mailako ideia makur bat.

      — Euskaldunak? Baldin hemen euskaldunik bada, goiti dezala eskua!

      Begia kliskatu zidan Mata-Harik lasai nendin, konpreni nezan, onar nezan.

      — Ikusten? Euskaldunak... koldar galantak!

      Zer arraio, zer carallo egin behar ote nuen pentsarazi zidan niri txatxu hark, alegia, zer espero zuten nigandik, zer adierazi nahi zuen Mata-Hariren keinuak. Banuen zer hauta, jaiki eta zafraldi bat eman kasernako arratoi hari, festatzar hartaz futitu, lagunek utzitako godalet guztiak husten laketu, lo hartu, neska beso artean estutu guztiak probokatzeko, horixe baneuzkala hautuak.

      — Ea, hi, euskalduna al haiz hi?

      Eta ezetz erantzun zion, dohakabeak ez zekien gezurrik erraten.

      — Eta hi, euskalduna al haiz hi?

      Multzoz multzo, mozkorraldiaren unerik pindartsuenaz gozatzen, zehazki inor galdezkatzen ez zuela, masa anonimoa ikaratzen zuela Anton Monteiroren ustea egiaztatuz, ez zarete fidagarriak, nolako jendea galegoak... Orduan ulertu nuen pantomima hura, hondarrean niregana helduko zen Eta hi, euskalduna al haiz hi? botako zuen harro eskua pistolaren larru beltzeko zorroaren gainean eta nik, heroiak, Bai, ni euskalduna nauk aitortuko nion lasai nire aulkitik, errepikatzeko berriz, ez neukala eltzaurrik halakorik berriz errateko eta heroiak Ni euskalduna nauk, Euskal Herritik etorri nauk hi ikustera argituko zion, edo Hi akabatzera, bai, hobe Hi akabatzera, eta euskaldun bihoztuna, guztizko euskalduna ikusitakoan dardaraka hasiko zen txatxu alokatu hura Euskaldun bat! Euskaldun bat! oihuka eta ihes eginen zuen heriosuhar Galizia postcarralloko biztanleek oro burua niregana txalotzen nindutela. Herri omenaldiaren gaindia.

      — Hi haiz euskalduna! Ezagutzen haut! Hi haiz!

      Ez, ni ez nintzen euskalduna, sekula baino galiziano jatorragoa sentitu nintzen nire taldekide ohienak entzunez, limurketa saio okaztagarri hartan galegoenganako destainaren lekuko, izorratu egin behar nizkion planak Anton Monteirori, Eu son galego erranen nion, Eu son un galego do carallo, eta gaitzeko zanpako bat irabazia zuela abisatuko nion, bat eta bera aski, jaikiko nintzen, besoa jaso, ukabila itsutzeraino hertsi, baina pindartasunaren unerik argienak heldu ninduen ustekabean, alegia, horretarako nindutela prestatu oharteman nuen halakoak entzunaraziz, nire fiertasuna akuilatu zutela galegoak menostuz, barnean neukan galegoa atera nezan ari ziren, inon galego jatorrik baldin bazen galego euskalduna izanen zelako froga neroni, horixe umotu zitzaidan, ez neukala aterabiderik, Anton Monteirok edukiko zuela beti arrazoia.

      — Errak orain Gora Euskadi! Errak Gora Euskadi Askatuta!

      Mamu haiek denak guregana zetozen, odolaren urrinera, isil, alai, zirkulu erdi bat osatuz. Ez zuten huts egin nahi gertaldi fantastiko hura, bazekiten noski mozkorrak zer eginen zuen, gidoiak eskatzen zuelako gintuzten inguratu, neroni nintzen nola jokatu ez zekien bakarra, inprobisatu egin behar nuen, penalty bat zen, eta denek nahi zuten ikusi bertarik bertara nire izerdia nire dardara nire harroa nire ergela, zutik eta elkarren buruz buru baikeunden, zer eginen ote nuen ukabil jaso harekin, ni entrenatua nengoen gerrila urbano bortitzenetan.

      — Orain zure aldi.

      Ezezkoa egin zuen Mata-Harik, gidoia buruz zekien hark. Hurbildu nuen aulkia eta irakurtzen ari zen liburuaren azala ikusi ahal izan nuen, Con polvora e magnolias.

      — Gure gaztetan, Follas novas genuen klasikoa.

      — Follas novas beti izanen da klasikoa. Errezita iezadazu poema bat.

      Pailazo hura guregana zetorrela euskaldun bila, nik ez nuela deus erranen, boikota eginen niola euskal harrotasunari, bere aldia zela, eta entrenatzaileak zelaira atera aitzin usatzen zigun mitinaren ondotik oihukatzen nuena xuxurlatu nion Audi A4aren eztitasunean. Gaiztankarak zituen begiak, tanta berdeekin.

      — Hara! Euskaraz ari dira! Hemen ditugu euskaldunak! Hemen ditugu!

      Irria bizirik zeukala zutitu zen neska puska hura Espainian geundela oroitarazten zigun nabioko alferezaren aitzinean, Espainian geundela eta alde egiteko handik, han ez geneukala zer ospatzerik.

      — Polvora, magnolias, follas novas.

      Eskuan zeukan pistolarekin zer egin ez zekiela geratu zen nabioko alferez edo korbetako kapitain hura, mozkor arraila irudi zuen.

      — Viva Galicia Ceibe, carallo!

      Eta biba zedila Galizia askatua aho batez erantzun zioten Mata-Hariri teknotegiko iduri haiek denek, txorimalo panparrotu hark sabaira zuzendu zuen pistola, bandera da loitara, eta pistola atera bezain, tarrapatan aitzinatu ziren ikusleen multzo likin hartarik zikinenak zakilenak zipotzenak zomorroenak ziren bizar atxikorreko bat bi hiru lau bortz sei gerrilari, harrapatu zuten zital zikin zakil zipotz, egin zioten giltza zatar bat, kendu zioten pistola eta herrestan eraman zuten berriz dantzari bihurtutakoen laidoen azpian Kaka alu bat egiten diet nik euskaldunei, Patxi Arizkun a cona que che botou!... izan zitezkeenak oihukatzen zituela oinazezko madarikazionetan. Fartsa hura izan zen nire omenaldiaren akabantza, horixe ulertu nuen nik bederen Mata-Harik eman zizkidan musuetan.

      — Taxi bat, mesedez, taxi bat.

      Hobe genuela oinez, hatsa berrituz eta poemak errezitatuz.

 

 

Desperta do teu sono, fillo de Breogan! Dena lantzurda batek estalia ageri zitzaidan, alegia, ez zitzaidan deus ageri, ez jenderik ez karrikarik ez etxerik ez semafororik ez autorik, lika neukan begietan, lakarra eztarrian, automatismo susmagarri bat zangoetan, korda eman zidatelakoz egiten nuen oinez. Itxaroteko erregutu nion, Monteirok kasurik ez. Desperta do teu sono, fillo de Breogan! egin zidan laugarrenez gurutzatzen genuen orori egun onak emanez eskua tinkatuz, irriz. Hotelera itzuli nahi nuen diskoboloaren biniloa Andres do Barrorena edo Voces Ceibesena zen jakiteko, inportantea zela aitortu nion ahalkegarri, baina baietz erran eta bizkarretik heldu ninduen. Hiru bat urratsera zihoan emakumezkoa ate bat zabaltzen ikusi nuen, barrurantz egin zuen, eta taberna zela asmaturik, iratzartzen ari nintzen, haren gibeletik ekin nion. Plaka batean Private ipinia zeukan atea bulkatuz suntsitu zitzaidan, izaten ahal zen sukaldaria. Bakarrik geratu nintzen tabernariaren aitzinean, bidean bakarrik etorri nintzela erranen nukeen orduan, ez ninduela Monteiro jaunak iratzarri, ez ninduela mailu hark jaikiarazi, ez ninduela gaitajole hark ur hotzeko dutxapera eraman.

      — Alkoholik gabeko tonika bat, mesedez.

      Irratia zegoen eraikin plastikoan sartzerakoan, hura dena plastikoa zen, zinezkoa gauean jaso zuten zazpi mila tonako simaurra zen, kazetaria Emilio Ferreira zela errepikatu zidan Monteirok, eta jarraitzaile mordoa zeukala Galegos & Cia programak. Eskua tinkatuz kaferik nahi nuen galdegin zidan, ez zuen plazer handiz edo aunitz urtez edo antzekorik konplimentatu, alegia, bizkorgarri bat komeni zitzaidala ari zen adierazten, halako itxura nirea. Makinako kafea zen, plastikozko godaletean plastikozko ziritxoarekin nahastekoa eta, uste ezera, zoragarria zegoen plastiko likidoa. Beldurtzeko zantzua izan nuen hura: barkabera, kazetari batekin solastatzera?

      — Goizeko zortziak dira, hamasei gradu ditugu dagoeneko Ferrolen eta euri zaparradak iragarri dizkigu arratsalderako MeteoGaliciak. Egun on guztioi, hortzak garbitzen ari zaretenoi, ohatzean nagituta zaudetenoi, autoan lanera zoaztenoi eta zakurra paseatzera irten zareten lanezean zaituztegunoi, egun on guztioi. Eta egun on zuri ere, Patxi Arizkun. Galizian eta bereziki Ferrolen anonimatoan edo ahantzi samar bizi diren pertsonaiak ekartzen ditugu gure programaren estudiora, eta oraingo honetan ez da alegoria edo metafora edo lizentzia bat, bertan baitaukagu, ez telefonoaren bertzaldean, buruz buru daukagu jesarrita Patxi Arizkun. Nor zara zu, Patxi Arizkun?

      — Kirolaria izandako bat, sarezaina zehazki, aunitz zor diona Ferroli.

      — Eta Ferrolek, ez dizu deus zor?

      — Ez, ez. Ni nago zorretan, eta ez naiz koipekerian ari.

      Racing de Ferrol aipatu zuen, 1966-67ko tenporada, bigarren mailara igatea, Patxi Arizkunen geldituei esker noski, zoramen hura, harrotasun hura, jende xehearen kanore politikoa Francoren sorlekuan bertan, Espainian jasotako monumentuetan handiena zeukan herrian bertan.

      — Zer sentitu zenuen bart?

      Ez hadi barkabera izan, horixe adierazi zidan Anton Monteirok kristalaren bertze aldetik, abertzalea baitzen, kazetariaren gibeletik ukabila jasoz. Eta kazetariak, ukabil hura ikusi balu bezala, lagundu egin nahi izan zidan.

      — Han ikusi zintugun.

      — Han, non?

      Keinu egin zuen kristal aldera, hantxe zeuden teknikaria, neska gazte bat, eta Anton Monteiro, maila emateko gauza izanen nintzelako pozik, bazekielako apal ustekoa nintzela, ez nintzela endredatuko kazetariaren itzulinguruetan. Horixe transmititzen ari zitzaidala erranen nuke. Neskak botoi bati sakatu zion eta arratseko oihuak ziztuak txaloak kantuak heldu zitzaizkidan belarrietan neuzkan kaskoetarik minutu erdi batez. Bertze keinu bat egin zuen Emilio Ferreirak eskua beheitituz eta asotsa urtzen hasi zen nire Baina zer arraio ari zarete...! hura berriz entzun aitzin.

      — Gertakizun horretan egon zinen, ezta?

      — Gertakizuna izan zen, bai, garabi hura zazpi mila tona jasotzen. Lan tekniko gaitza. Ez dira horrelako lanak egun oroz ikusten. Mugitu egin behar dira zazpi mila tona horiek!

      — Barka ezazu, ez ote dira zazpi mila kilo?

      — Barka ezazu zuk, zazpi mila tona dira bart kendu zirenak Plaza de Españatik.

      Ikusten haut, Anton Monteiro, eri pototsa ukabiletik tenteturik hortxe, kontrolean, dagokian lekuan, hiregana behatu gabe ikusten haut. Babalore honi saldu hion Patxi Arizkun izan nauk une honetan, bart izan ez nintzena. Nola nardatzen naizen ni neroni.

      — Zazpi mila... Egia da, Patxi Arizkun! Historiaren zama...! Arrazoia du Patxi Arizkunek, ez duzue uste, Galegos & Ciako jarraitzaileok? Zazpi mila tona, bai! Barkatuko ahal diguzu zuzen zegoena zuzendu nahi izana!

      Valentziak fitxatu ninduela, lehen mailan egin nuela karrera Racing utzitakoan, Francoren azken fusilamenduen hurrengo jardunaldian doluzko xingola beltza besoan azaldu nintzela zelaian, Madrilen gainera, historikoa izan zela hura, Bota zizkizuten obus guztiak gelditu zenituen, atezain batek Bernabeun bisitari gisa inoiz egin duen aktuaziorik onentzat hartzen dela, atxilotu egin nindutela matx heroiko hura bukatutakoan...

      — Zuzen aritu naiz?

      — Beroarena kendu behar.

      — Aizu, golak ez omen dira atezainaren errua bakarrik izaten...

      — Sarezainak bi hanka eta bi beso eta bi esku dauzka jokatzeko, eta esparru erreserbatu bat, gainerakoek bi hanka bakarrik eta zelai osoa. Erantzukizun handiagoa dauka sarezainak beti. Hartutako golarekin sarezainak hartzen duen mina, inork ez daki. Ez da eztitzen ahal taldearen errua izan dela erranez.

      — Hori ikasi duzu futbolean, gizarte injustu batean bizi garela, baina ezin genezakeela beti injustiziaren aitzakia egin?

      — Antzeko zerbait. Gertatzen zaiguna da, aunitzez, gure errua ere badela.

      — Zer gertatzen zaigu?

      Egun eta erdi iraun zuen segundo parean, Anton Monteiro inguratzen zuten hodei motek oro bete zidaten garuna.

      — Bat izaten ahal da itsua, bat izaten ahal da gorra, ohikoa ez dena da itsua eta gorra izatea batera.

      Racingaren garai nekagarri eder haiek ibili genituen luzaz, O Inferniñon jokatzen genueneko giroa. Tarteka Gurekin daukagu Galegos & Ciako estudioan Patxi Arizkun errepikatzen zuen programak estudio propioa zeukalakoa eginez edo, Racingeko sarezain mitikoa aipatzen zuen... Fitxaketa berri baten gisa erakusten nauk, miserable zikina.

      — Non ikasi zenuen egiten duzun galego ederra, jakin genezake?

      — Ferrol deritzan hirian ikasi nuen, bi urte bota nituen soldadu kapitanian.

      — Esan al liteke ferroldarra zarela?

      — Ohore bat litzateke hori niretzat, ferroldarrek bertakotzat hartzea. Euskal Herrian nik maiz erraten dut galegoa naizela. Gaurgoitik ferroldarra naizela erranen dut.

      — Francoren herrikoa?

      — Francok atzo artio hankapean zuen herrikoa.

      — Zotzi eta erdiak ditugu laster, amaitu behar dugula ari zaigu Carmiña kontroletik. Esker mila, Patxi Arizkun, Racingeko heroia eta futboletik kanpoko pertsonaia, borrokalaria, euskaldun jatorra eta ferroldar petoa. Noiz izanen zaitugu berriz gutartean?

      — Ez dakit, menturaz etorriko naiz bertze batean lasaiago. Hobeki ezagutu nahi nuke gaur egungo Ferrol, hainbertze aldatu da...

      — Badakizue, lagun maiteok, programa hau berriro emitituko dela hondarreko albisteen ondotik. Gaueko hamaiketan, mintzo zaizuen honek, Emilio Ferreirak, gure Racing maitea bigarren mailara igoarazi zuen atezain mitikoari, Patxi Arizkuni Galegos & Cia programan buruz buru egindako elkarrizketa... mamitsua, bai, elkarrizketa mamitsua entzun ahal izanen duzue.

 

 

Lepoa eginen nuke Gianluigi Buffonen Maseratia ez zela hain dotorea, ez zela urdin bizia, horiak edo gorriak izanen ziren haren orgak, dirdira arrunteko mediterraneokeriak, Beha iezadazue erraka doan horietarik, ez kale kantoian leunkiro agertzen zaigularik Zein palazzotan hazi zinen horrelako perla erraten dioguna, alegia, espaloikoak egongelarako amesten duen konfort hori bera lau gurpilen gainean, Audi A4 urdin bizi dotore hura. Lantzurda zuen eskas bakarrik bidaiak perfektua izateko: haizebabeseko garbigailuak ezker-eskuin isiltasunik leunenean motorraren xuxurla monotonoa errespetatuz, gurpilen atxikidura zola bustiari...

      — Euria iragarri du MeteoGaliciak, non arraio altxapetu duzue?

      — Sekretua da.

      — Maseratiak gidatzen dituzten tontoxkoei saldu diezue, badakit.

      Anton Monteiro lagun mina bihurtu zitzaidan utzi zidan autoari maltzertzio gaitza egin nionez geroztik Betanzosen neukan neska bat bisitatzera goanik. Test bat egiteko errana izanen zion Andreari segur aski, gidatzen ikasi ote nuen jakitearren.

      — Gau bat besterik ez duzu pasatu Galizian.

      — Baina nolako gaua!

      Ni Galiziara noiz itzuliko egon gabe azalduko zen Anton Monteiro Euskal Herrian, horrelaxe erran zidan, zalantzan zegoela hegazkin pribatuan, yatean edo planeadora batean. Autoironiak bazter utzita Eibar hartu zuen berriro ahotan, Eibarretik Arrasatera egin zuen, kooperatiben eredua, enpresari galiziar talde bat eraman nahi zuela sare industriala ezagutzera.

      — Goizean galegoa-euskara eta euskara-galegoa hiztegi bat erosi dut.

      — Hara! Nik ere erosi behar nuke!

      Inozoa izaten badakidala, badakidala inozoa izaten, itsua eta gorra batera. Ireki zuen kontroleko taulak aldean zeukan estalkitxoa, atera zuen agenda berde bat, zabaldu zuen eta Gaizo pelele ni, gaizo pelele ni erran nuen ahapetik Andreak entzuteko gisan, silabak zehatz ebakiz. Emadazu zure helbidea galdatu zidan, jakina, Erosiko dizut hiztegia eta bidaliko dizut, barkatzeko, ez zitzaiola bururatu hiztegi hori behar nukeenik, Bestela erosiko nizun, opari polit bat zela eta Erosiko dizut eta bidaliko dizut. Alferrik izan zen Euskal Herrian bageneuzkala liburudendak argudiatzea, Zuk han erosiak ez lituzke izanen nik idatziko dizkizudan hitzak. Helbide oker bat ematea pentsatu nuen, harrigarria da nola umetzen ahal naizen ez dagoen ihesbidearen bila egoera deserosoetan, alegia, futbolaria ematen dudala.

      — Gau ederra, beraz?

      — Zuri zer iduritzen zaizu, hobe dela diktadore guztien estatua guztiak kentzea begi bistatik?

      Francok ez ziola onik egin Ferroli, are gutiago Galiziari, are gutiago hogeita batgarren mendean sartuta, erran zuen Andreak xalo samar diktadurak behialako kontuak balira bezala, Garaia da gerran eta gerraostean zapaldutakoen memoria berreskuratzeko, uste duzuna baino garrantzi handiagoa dauka iduriak, O Burro armadaren arsenalean altxatuko dute, eta horrenbestez armadari mezua luzatzen diegu, horixe erran zuen, diegu, Badakigu zuen artean dagoela frankisten eta kolpisten muina, hor duzue zuen Caudillo, ez diguzue beldurrik ematen, herri heldua gara eta duintasunez bizi nahi dugu zuen guztien aurka. Anton Monteirok ere horrela hitz eginen zuen menturaz ni ez bertze zenbaiten aitzinean, galegotasuna gakoan uzteko eta soinean hartzeko tresna zatekeen. Baina hain dotore ikusi nuen neska gazte hura bere diskurtsoan, hain garbi hain apal hain duineko, ez nion jakinarazi ez nengoela akort, diktadorearen iduriak ikusgarri egon behar duela beti eder gordin anker zatar odol astun, ez nion horrelakorik jakinarazi, baina maitez erran nion, alabatzat hartu nuen, gurasoaren laztana izan zen, edo asmo horretakoa bederen alegia, Ni ez nago ados hura.

      — Zer nahi duzu, diktadorea hementxe edukitzea beti, Galiziaren ahalkegarri?

      Ez nezakeen uka garaipena zela O Burro kentzea Galiziako ezker abertzalearentzat, sinbolikoaren mailatik haratago eginen ez zuen garaipena hain zuzen, Anton Monteiroren beraren jasokundea, hitz katolikotan erranik, frankismoan sortutako egitura zapal-paternalistaren jarraipena zen egiazki, eskuin beltzenaren eguneratzea, sasionartze bat, erretiratze taktiko bat eta ez PPren hondamenaren hasmenta nik uste nuen moduan, zazpi mila tonako okerra ez baldin baneukan behinik behin nire susmamen politikoan. Haizebabesa garbitzeko turrustei eragin nien bigarrenez garbigailuen isila dastatzearren.

      — Ikasi eta lan egiten duzu, ezta?

      — Bai, ikasketak neuk ordaintzen ditut, horrela hazi nau aitak. Bera errekatik atera zela erraten dit beti. Nik ere nahiago dut horrela.

      — Kontrolpean zauzka, berak ematen dizu lana. Ez zaitu independente utziko.

      — Hor, hurrengoan, eskuinera.

      Fakultatera omen zihoan, kontsulta batzuk egin behar liburutegian, horixe erran zidan Ferrolen bertan. Astia bagenuela eta A Coruñara ganen ginela, etorriko nintzela autobusez aireportura. Har ezazu hurrengo irteera, agintzen ohitua iduri zuen, interesgarria izan zen neskaren erreakzioa ezetzik ematen nekatu gabetarik. Atera nintzen autobidetik, sigi-sagan maniobratu nuen astiz eta parkin idorra gurutzatuz zuhaitzek apaindutakora sartu nuen Gianluigi Buffonen inbidia, C lerroan hain zuzen, 32 zenbakiari eta ez bertze nehori zegokion lekuan utzi nuen. Itzali, arrasta emateko palanka geldiro igan, atera, nire zakutotxoa hartu, bulkada txipi bat ateari ipurdia larruzko sofan jausten den gozo berdinean hetsi zedin. Teknologiaz haratago, bai. Sakatu nion botoiari, piztu-itzali pare bat egin zuten Audi A4aren argiek despedida gisa eta Andreari eman nion gakoa hark niri eman zidan galankeria berean, palazzoko perla gakoa balitz bezala.

      — Plazer bat izan da, Andrea.

      — Banekien gustatuko zitzaizula auto hau.

      Irriño hartan, bai, Anton Monteiroren antza hauteman nion, alegia, neska hark barnean zeuzkan zimurrak oro azaldu ziren irriño hartan, ez dakit ohartzen zen edo axola zitzaion.

      — Sobera luze eduki dugu O Burro Ferrolen, eraman dezatela Madrilera Plaza del Solen erdian paratzeko, ez duzu uste?

      Eta parkinaren sarrera ondoan zegoen Renault Megane batetik tutuka ari zitzaizkion lagunetara abiatu zen zalu. Sartu aitzin nire helbidea apuntatua zeukan agenda berdea jaso zuen, hiztegiarena ez zitzaiola ahantziko adieraziz. Egon nintekeen hantxe paseatzen, parkin hartan, edo segapototik Mata-Hariri poema asmatu bat errezitatzen, edo Andrearen laidoaz gogoetan.

      «Banekien gustatuko zitzaizula auto hau»...

      Egon nintekeen zelatan Carballeira, Pazos, O Santiño, haietarik bat azaldu artio autoa mugitzera. Nahiago nuen deus ez jakin, jakin dena nekielako, ikusiko nuen Bartzelonatik edo Zurichetik heldutako morroi dotore batek autoa hartu eta munduan ziren muga guztiak iraganen zituela Txinan egin hartzez betetako kontainerrak metatuz antolatua zuten atelier mekanikoraino eta bigarren zola askatuko zutela kirurgiarik zehatzenean gaia deskargatzeko polizak mamuxel guztiak lehertzen zituela merkantziaren bila.

      «Banekien gustatuko zitzaizula auto hau»...

      Arrain garraio, zakurraren biolina! Itsas-biologia ikasten, zakurraren biolina! Galiziako kirol arropa marka, zakurraren biolina! Arrasateko kooperatibak, zakurraren biolina! Anton Monteiro mahastiz eta segurtasun kameraz inguratu pazo batean bizi zen, lepoa. Eta Andrea Monteirok aferen kontularitza zeraman, lepoa baietz.

      «Plazer bat izan da, Andrea».

      «Banekien gustatuko zitzaizula auto hau»...

      Gordin anker zatar odol astun merezi zuen zaflada, eta ez nion eman. Aita on bat izateko egokiera eman zidan Andrea corpiño xeitosok, eta ez nintzen ausartu baliatzen. Olagarroa galdatu nuen maleta birakarien ondoan zukuak kafeak whiskyak hartzen zituzten mamuen artean jateko, kafetegiko arbelean eskaintzen zituztenetan hirugarren ageri zen huraxe, olagarroa, bai, benetakoa, cacheloekin alegia.

      — Eta botila bat ur, alkoholik gabekoa mesedez.

      Badator baloia belarra orrazten, nolako azeria Amancio hori, murgil egiten dut besoak etenik, debaldetan izan da, eri puntek urruntzeko erregutu arren badator otzan eta egoskor golaren bila, a cona que lle botou, ez naiz helduko, mila kilometro egin behar nituzke marra zuriaren gainean atzemateko, jaiki naiz hala ere, jaso ditut lurrean galdutako besoak, bai zera jaiki, herrestan saiatu naiz, hainbatetan bezain alferrik, beti bezain sor gogor maitekor sartuko da baloia marra zuria zanpatuz zutoinean zapart dotorea egin ondoren: jo zehatzaren harroa nire hezurrean —sarezainok gorputzaren atalak ditugu zutoinak, langeta, sarea bera—, soinu hori, Audi A4aren ateak ezin errepikatzen ahal duen soinu hori. Kakazaharra Audi A4a. Ea Andrea, errepika zuk orain ka-ka-za-ha-rra?