Une baten argazkia

 

 

Habanoa eskatu zuen Talleres Mendiako ofiziale elektrikariak, horrelaxe, ohiko eskaeren ezaxolan, Habano bat, hi! Tabernariak hogeiren bat izeneko zerrenda kantatu ziolarik —inporta zitzaion elektrikariari adarra jotzen bazion ere—, Edozein, Ona izanez gero edozein! Ona eskatu tabakorriari ke ziztrinena kentzen inork ikusi ez zuen hark. Beha ezazu nolako edertasuna! —barra osteko goitasun eszenikotik— zabaldu zion habano kutxa handia Beti-Jaiko nagusiak. Elektrikariak ale bat hautatu zuen hurbilen zeukan lerroan, sartu zuen jakaren bihotz aldeko kanpokoan —usnatu gabe, idorra ote zegoen belarrira eramanik hatz artean ibili gabe—, eta pauso bi eman zituen atzerantz Telefunken irratiak Karpy Licor 43 Marie Brizard Terry bonbilek behe aldea estaltzen zioten ispilutik urrunduz. Ez zuen ikusi berak espero zuena. Barka, Patxi, hau ez zaidak komeni! aurpegiratu zion Genovatik kontrabandoz ekarri Pavoniaren katiluei hondarra azpiko tiraderako egurrean joka kentzen ari zen tabernariari. Atera zuen habanoa jakaren sakelatik, luzatu zion. Baina Patxik —elektrikariak Patxi esaten zion edonori, Praisku ez esatearren— kutxa handi hura zabaldu zion ostera bertan utz zezan. Ofiziale elektrikariak bere lerroan laga zuen harturikoa, bereizi zuen egokiagoa iruditu zitzaion beheragoko beste bat, luzeagoa, sartu zuen jakaren ezker goialdeko sakelan —bihotz aldekoan— usnatu gabe, eraztunari behatu gabe, eman zituen pauso bi atzerantz La Navarra Real Tesoro Chinchon Gonzalez Byass bonbilek eta Telefunken irratiak behe aldea estaltzen zioten ispilutik urrunduz. Oraingoan bai, irriño bat egin zion horitasun malutez xahartua zen beiran azaldu zitzaionari. Hura bai ona. Zenbat zor diat egin zion galde zatarrarekin igurtziaren igurtziz Pavoni hura gerrako bafora baten ezkila bezain distiragarri uzten tematzen bide zen tabernariari. Jaso zuen kikara hustuaren ondoan alferrik utzia zion pospolo kutxatxoa, eta Kafea, Martell eta Romeo y Julieta bat, ozen, nabarmen tabernariak, bezero hura ereduzko ordaintzaile aitortzearren gainerakoen aitzinean —zertarako bestela galdera erretoriko hura zinkaren gainean begi bistan zeukana— eskuak mandarrean xukaturik. Kendu zion elektrikariari luzatua zeukan biletea, Birekin hamar, txanponak itzuliz kopakoaren ipurdia azkentzen ari zen elektrikariari —bere mundualdiko lehen tabakoa erosi zuen hari—, hilaren azkenaren beldurbako festak sekula ez bezala hasi nahi zituen Markos Urbieta izeneko gizon gazte ezarrunt samar hari. Jakadun irten baitzen etxetik, eta jakaren ezker goialdeko sakelan hiru zentimetro habano ageri zuela —eraztun ederrarekin—, harro irten baitzen Beti-Jaitik herriko eraikin altu bakarra egiteko Banco Guipuzcoanok erosia zuen Coronel Beorlegui plaza esaten zioten oruberantz. Kaitik pirita hauts mehe bat zekarren haize harroan barrena barre egin zuen bere kautan anaiaren abisuaz oroituta —Kontuz ibili, foku horiekin aliatuen hegazkinak erakarriko dituzue, Brestekoa berrituko ditek hemen!—, benetako koñakak eman berotasun gozoak miresle barkabera bihurtua. Taberna guztiak zabalen zabal eskainiak, sapailo guztiak luzeen luze Espainiako banderaz apainduak, nolako herria, nolako zurruta, nolako giroa, ziririkoen deiek etxetik jalgiarazi dituzte notario jauna bere emaztearekin karrika konpondu berriaren espaloia betez, medikua bere maletinarekin —ezinbestekoa medikua gau honetan—, Emilio janari-dendakoa herrenka, ezagutzen ez zuen taldetxo bat —hiriburutik heldutako sekreten tankera—, Dori errekardaria bere hiru semeekin, Martin Gorri ardoketaria beti bezain eder, aitaren moldiztegiko laguna beti bezain uzkur, Eskalantegi karrikan, azken berritasuna, estudioa zabaldu berria zeukan Rafael Artista Fotografo bere tresnak lepotik, aldean iraganik barrez behatu dioten neska taldetxoa, Quintana igeltseroa ubeko eskailera bizkarrean, alokatzeko ez bazuen behintzat ikuspegi hobeagorako tresna. Lekurik egokiena, beti bezala, bataio ezkontza abesbatza argazki guztietan elizako mailadiaren gorenean burua ezkerreko edo eskuineko ertzean ageri ziren mukitsuek zeukaten hartua egunez ibiltzea debekatua zegoen tren txikiaren burdinbideko biaduktoan, besoak eskudelaren bigarren hagan antxumaturik, zangoak zintzilik, listua nork zikinago, sarrera ordaindu behar ezeko ikusle beldurgarriak tobera aspergarria gertatuz gero goi hartan —listu eta txiza—, lotsa nork beldurrik ez. Eta Talleres Mendiako ofiziale elektrikariak espaloiaren zulo beti putzu haietan tinkaturiko zurajearen tartetik sartzera zelarik Ikusi al duk Paulino? Pollitenan omen zagok afaltzen! jakinarazi zion Ramoneda upelgileak bertarako keinua eginez jakaren ezker goialdean —bihotz aldekoan— zekarren habanoa kentzen zion aldi berean, sudurrari eskaintzeko. Begiak itsutu zituen —kalitatea aitortzeko ausaz— berriro jakaren goialdeko sakelan laga baino lehen, hiru zentimetro agerian, eraztuna nabarmen.

 

 

Zinkaren ertz bietan jasoriko zutabe batetik besterainoko apalategian zeuzkan patar bonbilak, eta Telefunkena, telebista zen, ez irratia, patarren artean ez baina goialdean zeukan arrain lonjako taberna anonimoak. Ezerk ez zuen eragozten bezeroak mahaietaraino urrundu gabe dirukutxa automatikoaren atzeko pareta alderik alde hartzen zuen ispiluan bere burua ikustea. Jakaren goialdeko bihotz ondoko sakelan habano bat ikusi ahal izateko, berbarako. Nahiz jakadunetarik, egia esan, inor guti sartzen zen arrain esportatzaileen xaiaren gaineko leize berotu hartan. Izotzaren arduradunak zamatzeko ilaran zeuden kamioilariak, itsasoratu aitzin azken kafe jatorra hartzera hurbildu ziren arrantzaleak, gosari on bat eskertuko zuten arribatu berriak, handizkako arrain erosleak, fenwicketako gidariak, laneko jendea ibiltzen zen han, mundua lo zegoeneko langileak eta, jakina, argi gorriko zuloetan asperturik marinelen edo mozkorren baten suman baino, sorgin-afari bero baten premian edo, bezeroekikoa buruturik, gosari txipia egitera azaltzen ziren laminak. Langile guztiek ezagutzen zituzten, Nola gomitatuko zaitut, nik baino diru gehiago irabazten duzu zuk! Adarretik eta begirunez tratatzen zituzten, tabernako biztanleak bihurtuak ziren emakume tamaldu haiek, koloretako telebista kate frantsesei gain hartzen zioten haien irriek, haien koloniek, haien panpinautsek, haien zakatz freskoena baino gorriagoko ezpainek.

      — Ez diat kamera ekarri, nola egingo diat?

      — Ba joan hadi dendara eta erostak!

      Bilete berri batzuk sartu zizkion alkandoraren sakelan Beizamak Agoteri, ez noski usaimenaz onetsitako habanoa sartzen den delikateziaz, eta esku biekin lepotik helduta itzulerdi eraginik ateari buruz paratu zuen.

      — Ni zelatatzera bidali haute, ezta? Bada, eramaiek froga bat.

      Fanny eta Terezinha hurbildu zitzaizkion, zinkera eraman zuten gizona, baretu asmoz. Armadoreek eta zenbait kontrabandista onartuk beti izotzetan behar zituzten Möet & Chandon erdiratu bat jaso zuen kubeteratik eta hutsak zeuzkaten hankadunetan banatu zuen Beizamak.

      — Horrek ere nire lepotik bizi nahi du, zuek bezala.

      Otartekoen bildua ekarri zidaten. Garagardo bat eskatu eta mahai batean jesarri nintzen. Zabaldu nuen, hartu nuen neurea eta bertan jateari ekin nion. Ez nuen uste Beizama horren utzia zegoenik, zarpa haiek, bizar hura. Etorkizuna zeukan hark!

      Agote heldu zen zintzo, Beizamaren argazkilari ofiziala, prentsan horrela ageri zuten, tresna eskuan. Haren atzean gelditu zen, baimen eske moduan, Europako txapelduna poxelatzeko herabe. Ispiluan ikusi zuen noski hartzak, Prepara ezak trastea! Argazkilariak, esaneko, zolara atera zituen bizpahiru argazki karretea ardatzaren haginetan ongi sartua zegoela frogatzearren. Orduan, belaunak apur bat tolesturik, albo banatan zeuzkan emakumeen ipurpean paratu zituen besoak Beizamak, eta algara eta garrasi jaso zituen garabilari onenak bezain astiro, zoko zoragarri hartan geunden marinel estibatzaile mekaniko atoiari urindatzaile guztiongana itzuli zen xanpain kopak goitituz lepotik oratzen zioten Fannyren eta Terezinharen irrien artean barrezka. Moila transatlantikora ematen zuten leihoetara egin zuen progu Beizamak bere estandarteekin, handik jangelan sartu zen, Madison Square Gardeneko ringaren perimetroa egin zuen barrezka, tente, harro, progu ergelean, Fannyk eta Terezinhak eskaintzen ziotenetik edanez, ziztu eta irrintzi egiten zion euskal populu langileari begi kliskak eginez, Agotek tira ahala egiten zizkiola argazkiak aulki-mahaien hanketan behaztopaka, flasharekin, mahai gainetik, makurka, zeharka, aurrez, morroi, anker, faltsu.

      — Onenaren ehun kopia, hemen bertan, bihar.

      Baietz egin zion Agotek eta, bazihoala, mehatxu.

      — Zaindu hadi, champion.

      Marinel amantero mekaniko atoiariek oraino txaloka amaitu ez zutelarik, Beizama bere karga estibatzailerik iaioena baino eztiroago lurreratzen ari zela, Xoan azaldu zen.

      — Hi bizi haiz, hi!

      Poztu egin zen ni ikusita, zer edo zer gertatu ote zitzaidan kezkatua zetorrela ustetu ninduen umore hark.

      — Paio zar batek neri esana, lanak eztu gauza onik...

      Beroa zegoen oraindik otartea, aulkia atzeratu nuen eta jesar zedila. Beste xanpain bonbila bat kubeterara agindu zuen Beizamak.

      — Eta hori, zer zabilek hemen?

      Mahaietara etorri ziren Fanny eta Terezinha whisky tarta bat eta hiru platerekin, Beizamak guztiona kobratzeko esan ziolarik tabernariari. Eta txapeldunaren demostrazio ozen zikinaren ondotik leuntasun egoskor hura, Ez, guztiona ez!, izutzekoa Xoanen ahotsaren segurtasuna, apal, garden, liluragarri, Isilduko ahal haiz! ezin eskaturik uzten ninduela, betiko moduan.

      Guregana egin zuen txapeldunak, jesarri zitzaigun, tinkatu zuen ukondoa mahaian, zabaldu zuen atzaparra Xoanen muturrean.

      — Egingo al dugu pultsuan?

 

 

Talleres Mendiako ofizialeak ezetz esan zion, ez zuela erretzen. O, zeinen ondo!, eta Vendavaleko lehen motorista zenaren alargun apaina jesarri zitzaion aldamenean —eskuak izter atzera ekarrita soinekoa tiratuz zimur ez zedin—, aulkiaren tolesgunean ipurdia ongi egokitzeko bizkarra tente belaunak larde. Erretzen ez zuen gizon bat bedeinkazioa zela aipatu zion senarra etxean baino itsasoan maizago edukia zen emakume hark, aulkia inorentzat hartua ote zeukan galdetzeke jarri zitzaion hark, Ez zenuen norbaitentzat hartua edukiko? galdetuz gaugiro ederra zegoela komentatuko zukeen ezaxola berdinarekin. Bakarrik etorri zela, lagunak afaria luzatzen geratu zirela soziedadean. Ni lau paretaren artean ez egoteagatik etorri naiz. Eta isilune gogor baten buruan barkatzeko eskatu zion berriro —masailak gorri—, barkatzeko horrelako kontu pertsonala azaldua. Irriño bat eskaini zion samalda hartan jaka zeraman gizon bakarrak, Goizero ikusten zaitut atelierreko leihotik erosketetako poltsa beso txokoan dakarzula, esan zion. Berak ere ikusten zuen burua makur motorren bat konpontzen edo pintxeren bati irakasten —isilik gorde zuen ordea—, eta bazekien beha geratzen zitzaiola. Nor zen sudurmotz hura, Paulino, Paulino handia, Pollitenako zamauak bezain zuri, zintzurpean mitxirrika beltza dotore lotua, Paulino handia soken tinkadura ikertzen, lau zutabeen betegarria haztatzen, zolako lonaren berdintasuna probatzen —hegazkin aliatuak erakartzeko arriskua omen zeukan argitasun ederraren erdian—, portuko agintaritzak udalari utzi zizkion gaueko zamaketarako besterik irazekitzen ez ziren milana watteko lau Philips haien pean dantzari, show bat eskaintzen. Txaloka hasi da Madison Square Garden osoa, badatoz lehen bi boxeolariak aldameneko eskolan antolaturiko aldageletarik, Ladies and gentlemen ekin dio muturra eta zola kendutako pitxer esmaltatu bat dirudien ozengailua ahora jasota, aurkezle eta referee Paulino, beste gizajo hauek ez, bera baizik —the basque woodchopper— ikustera etorri baita jendetza hau ring inguruko flashak falta direla iruditzen zaion arren. Madison Square Gardenen dago egon ere, eta ez Herculanoren gisako bafora zatarrak zamamendu zatarragoz arribatzen diren Euskal Herriko kai zikin atzeratu baten ondoko plazatxoan peoi docker iturgin igeltsero mekaniko urtzaile sugin kamioilariak ikusle, Paulino...! Jakin behar luke hargatik espaloi gainean baztertua dagoen portuko suhiltzaileen furgoneta gorria apaindura hutsa dela, ez dela mugituko, medikua ez dela ringera igoko, ez dutela inor ospitalera eramanen, ikusgarri merkea izanen direla borrokaldi guztiak —publikoaren baimenaz antolaturiko tongoa—, Pollitena ez dagoela Fifth Avenuen baina tabako usaina datorkio aldian behin —benetako gaualdi batean dago txapelduna—, Break!, eta aurkariak banantzen dituelarik eskuin besoaren aizkorarekin airea ebakiz, Box!, erne Vazquez, kontuz Vazquez, oraino guardia antolatzen amaitu ez duenean —aldea egiteko jaba luzatu baino lehen—, ezker crochet batez jo du Goienetxeak gibelean. Eta Aragoiko Katamotza arnasa hartu ezinik belauna zolan tinkatzeko makurtzen delarik oihu ttipia egin du motoristaren alargunak, heldu dio aldamenean duen gizon gazteari —besora atxiki zaio bere mardultasun ikaratua lasaitu nahiz—, One, two, three, four... ari da Paulino, eta Paulino...! igarri du Paulinok egiten diotela atzean daukan bazter neutralaren aldetik, Five, six, seven... Jo dute kanpaia federaziokoek, lagundu dio Vazquezi altxatzen, behatu du bazter neutralera, ez du inor ikusi, tangart bat daraman morroia jende artera, ilunpean dago ikusleen multzoa ke horren azpian. Tabakoak lurrin gozoa du haatik, ez duzu uste? esan dio elektrikariak motorista galduaren alargunari habanoa luzatuz, eta emakumeak burua tabakora hurreratu duelarik arrain-irin fabrikako kiratsa dator Paulino handiaren sudur zapalera, fonderiako burdin saldarena, pintura kolarena, eztainuzko hodiena, berrogei eta gehiago atelierretako isuriena ibai arroaren jabe gau hartan mareajea behe egokitu zelako errekan hego haizearekin. Vazquez bere onera etorriko zen minutu hartan Zeinen izen polita Romeo y Julieta, ezta? alargunak, habanoa ofiziale elektrikariaren jakaren ezker goialdeko sakelan sartu zion —bihotz aldekoan, bai—, Vasco-Galaico tabernako morroi zaharrak eskua izotzetan sartu zuen, irribarrez atera zuen orangina tangartetik —baietz egin zion ofiziale elektrikariak kokotsa bularrerantz bilduz—, idortu zuen mandarrarekin, kendu zion txapa, eman zion soineko loreduna zeraman Vendavaleko lehen motoristaren emazte zintzoa izanari, hamabost xentimo itzuli zizkion, frontoiko ezker paretaren atzean freskagarriak hozten zeuzkaten barrika erdietara abiatu zen tangarta berriro zamatzeko. Paulino zegoen bazter neutralaren ondotik zihoala Paulino...! egin zion dei, bertan gelditu zen Paulinok zer egiten ote zuen, behatu egin zion goi hartarik urdemutur ez besteak —What...?—, eta Vasco-Galaicokoak Paulino, hi ez haiz neutrala! bota zion galego garbian —Ti non és—, lehen ilaretako guztiek konprenitu zuten. Kanpaia entzun ezinik geratu zen Madison Square Gardeneko izarra bazihoan morroiari, argiak ikusten uzten ez zion jendetzari beha —konprenitu ote zuen hark—, jendetzaren gaineko keari, Joe Louisen uppercuta baino ankerrago zetorren kiratsa —ez Romeo y Julietaren lilura— usnaka. Izerdi linimentu odolarekin nahaste, gernu hotzeko putzu baten usaina zen hura, sudurretarik gesal uherra hurrupatuko balu bezala, ikusten ez zuen peoi docker iturgin igeltsero mekaniko urtzaile sugin kamioilari multzo hartarik harrotzen ari zen bakailao gatzatu hezearen hats itogarria. Eta Paulino handiak sokei oratu zien zorabioak lona jo eragin ez ziezaion.

 

 

Nire garagardotik edan zuen Xoanek, eta haren begira geratu zen Beizama noiz amaituko erronka berriren bat egiteko, baina aurrea hartu zion nire lagunak.

      — Ikusten duk hor? Herculano zagok hor.

      Moila transatlantikora egin zuen hatz, Iraty, Baionako atunontzi ospetsua erreparaziotan zegoen aldera. Herculano aipatzea Beizamari, garabiaren engranajeko piezaren bat erakustearen antzekoa zen.

      — Hor, bafora horretan, esparrinak ekartzen zizkiotean Paulinori. Ezagutuko duk Paulino, ezta?

      Ikara eman zigun Beizamaren atzaparkadaren hotsak mahaiaren gainean, isiltasuna sartu zen leiho zabalduetarik aretoa betez telebistaren zarata estaltzeraino.

      — Madrilen borrokatzen dudanean, aldagelara etortzen zaidak. Kontsejuak ematen zizkidak.

      Eta Xoanek, inoren mahai gaineko zartadak baino sarkorragoko ahotsa ateratzen zekienak, apal, baratz, solasera ekarri zuen Beizama.

      — Asko zakik Paulinok, asko...

      Alfer lana zen belaunarekin joka jarraitzea mahai azpian, trolebusak zapalduriko zakurra jarri behar zuen hizketan Xoanek. Garagardo bat ateratzeko egin nion keinu tabernariari, zinkaren gainean laga zizkidan apar tristeko bi.

      — Hik nahi al duk ezer?

      Ezetz egin zidan buruarekin, atzendua zeukan guztiona berak ordainduko zuelakoa. Garagardoen bila altxatu nintzen, eta geurea ordaindu nuen.

      — Bafora horretan ekartzen zizkiotean esparrinak, bakailaotarako zeuzkan bodegetan. Horrela entrenatzen zuan, presoei joka, Donostiako zezen plazako ukuiluetan.

      — Preso haiek gorriak hituen...

      Mahaian jo zuen Beizamak berriz. Ez guri erronka, esandakoaren azpimarra zen.

      — Gorriak, hire moduko euskaldun faltsuak.

      Barre egin nuen, urduri, salatu duten gorri inozoenak disimulatuko lukeen gisan. Denak niri beha zeuden, denak, mahai eta zink gainekoak utzita, niri, zapaldu haiek.

      Umil, doi bat nagi, izugarri jakintsu altxatu zen Xoan, eta halaxe Beizama ere, ardatz berari loturiko mekanismoa bihurturik. Sudurpean ipini zion alkandoraren mahuka Paulinoren hurrengo gure borrokalari nazionalari, ezin gardenagoko hari batean mintzatu zitzaion, kristalezko hondotik zetorren durundi hauskorrean.

      — Aditzen duk?

      Prestatzaileak amoniakoa usaintzera bortxatu balu bezala, Beizamaren buruak atzera egin zuen, eta Xoanen besoari helduta eskuineko ukabila itsutu zuen, korapilo gogor, nire adiskideak eskaintzen zion masail betean jotzeko. Ez nintzen mugitu, Xoanen borroka zen hura, iraingarria zen laguntza ematea, eman nahi izatea.

      — Haien bodegakoa nauk ni.

      Ez, Beizamak ez zuen zirkinik egin soken bila, ikusle genituen marinel estibatzaile mekaniko urindatzaile atoiari multzo hartarik ez zen sortu txapeldun ustela lonaratu behar zukeen gatzatu hezearen hats itogarririk, Xoanen besoa utzi eta zemaiko ukabila askaturik bazterrera erretiratu zen, Fannyk eta Terezinhak saiatuko zituzten laztanetara, bere aurreneko kaotik itzartzen laguntzaile.

      Handik aste bira, gutun zorro bat bota zuen Beti-Jaiko mahaiaren marmol gainean.

      — Zer duk?

      Hala egiten baitzituen bromak, betondo ilun hura txantxetakoa zela sumatu uste nion, Beizamaren bizkarroiak, esaneko, ekarri zituen ehun kopia haietakoren bat Europako Txapelduna neska bana besoetan eta Saudades tenho, meu bem, quando me lembro de ti... Horrelako zer edo zer, Fannyk edo Terezinhak sinatua, Xoanen opari gaiztoren bat.

      — Ikusi barrukoa, faborez.

      Paulino zen, 1945eko apirilaren 24ko gauean gure zurrutera gure girora gure txalora azaldu zen Paulino hura, Boxing Clubeko entrenatzaileek sorbaldetarik heltzen ziotela, boxeolari guztiak aurrean makurturik eta inguruan gure herritarren masa festazalea, gure populua, gure indarra.

      — Kriminal horren ondoan irribarrez...

 

 

Besoak gora agur eginez jaitsi da ringetik Paulino txalo artean baldar, balantzaka. Madison Square Gardenen dago, bera da dakien bakarra Madison Square Gardenen daudela, eta ez aliatuek —beltzez betetako amerikano zikin haiek— Brest bonbardatu zuten gisan bonbardatzen ahal duten portuan. Argi gordinaren pean gertatzen zen aldi bakoitz etortzen zitzaion zorabioa izan zen, orekan ezin huraxe, Madison Square Gardenen Joe Louisek ezpaina bitu, hortzak apurtu, konortea joan zion eskuinkada haren oihartzuna —nokeatzen jarraitzen du beltz zikin hark hamar urte geroago—, bizi den arte jarraituko zaio nokeatzen, hori ere badaki. Berarendako dira orain flashak aupak txaloak onena haizak bizkarreko samurrak, eta zalapartaren erdian Rafael Artista Fotografok gizona ez itotzeko agindu du, ordena ezarri du, zaletu guztien erdian ipini du Paulino, prestatu du kamera, pauso batzuk eman ditu atzera —bere burua Beti-Jaiko ispiluan miretsi behar balu bezalaxe— eta bisoretik behatzeko makurtu delarik bikote gazte hau ikusi du, borrokazale multzo horri emakumezko batek intriga puntu bat emanen diola prentsatu du, Aizue, mesedez, inporta al zaizue...? Kokatu da bikotea argazkilariak eskatu dien lekuan eta orain bai, bisorera makurtu eta flasha leherrarazi du basque woodchopper sendoari begiak itxiaraziz —Joe Louisen ukaldia berriro—, umekondo samaldak inguratzen duela marinelei egiten dieten kantu hartan txapeldunari Monei, Paulino! Monei monei, Paulino! eskatzeko —lotsarik ez beldurra nork—, Primo Carnerak lurrera bota ezin izan duen honi erdi burlaka, nolako herria nolako zurruta nolako giroa. Multzoa sakabanatutakoan eskerrak eman dizkio bikoteari tarjeta luzatuz, pasatzeko estudiotik, doan emanen diela kopia bat. Bere poltsa txipian gorde du tarjeta emakumezkoak Zer detailea!, despeditzen zaie Rafael Artista Fotografo presaka —uhin gaineko txalupa irudikatzen duen kartoizko tramankulua ekarriko du urte osoan zumardian egoten den La Marina txurreriaren aldera—, horixe lekurik egokiena umeak lehenik eta gazte katutuak hurrena argazkitan harrapatzeko. Nolako gaua herri honetan patroiaren bezpera. Gero, amak umeak amonak adinekoak oro erretiratzen diren sorgin ordu horretan —alegrantziak elkarren etsaiak borrokan edo adiskidegoan jarriko dituen giroa umotzen hasten delarik—, non ekin dioten Talleres Mendiako ofiziale tenteak eta Vendavaleko alargun malatsak besotik gerritik lepotik beren kabalgata harroari konfetien azpian txurroak eta izozkiak janez. Dena egon da antolatua gizon gazte ezarrunta lagunak soziedadean utzita alargunarekin uztar zedin gau honetan: hegoak lau tanta ekarri, noresteak hoztu, bere jaka ipini emakumeari bizkarrean behera. Nolako keinuak orduan, nolako behakoak —nolako jelosiak gizonezkoek zein emakumezkoek—, Hori proklama publikoa da...

      Lilura hau xanpain merkearen ondorio ez dela frogatzeko aski da Paulinorekin ageri diren argazkia ikustea. Alarguna gizonaren besotik dago alegrantziak harremanen kodeak laxatu baino lau ordu lehenago. Rafael Artista Fotografok kopia luzatu dionean —doan alegia, agindua zienez—, eskua ukoan zabalduz egin dio emakumeak ezetz, ez duela nahi, ez duela boxeoa maite. Ordua eskatzera azaldu da Eskalantegi karrikako estudio mustu berrian —azken berritasuna herrian—, argazki on bat egitearren. Gogoratzeko argazki bat bere lagunarekin, Nire lagunarekin esan du Vendavaleko motoristaren alargunak. Eginen dugu, eginen dugu hori, beharrik badauka lore sorta bat uretan, behatzeko zeinen ederrak. Konpromisozko argazkia dela, ezkontzaren zina moduko zer edo zer dela ulertu du Rafael Artista Fotografok. Badauzkat krabata onak ohartarazi dio bionboaren eta ispiluaren ostean dauzkanak erakutsiz, bastoiak eskularru zuriak fantasiazko lepokoak, eginen die argazkia, argazki ona horratio, dotoreziaren tramoiaz gain pintzelak ere badauzkalako —eskua gustua pazientzia—, mutilzaharraren asteburuak luzeak izaten direlako. Eta habanoak usaina hartzeko erosten dituen gizon gazte hura ezagutu zuenetik hiru egunera —etsaiak etsai eta adiskideak beti bezain zakar izatera oneratu direlarik—, senarra itsasoan galdutako emakume eder hura Talleres Mendia eraikinaren aurreko espaloian azaldu da arratsaldeko zazpiak eta hogeita bostetan. Norbait daukak hor zain jakinarazi dio Pedro Mendiak berak Urbietari —ofiziale elektrikari onenari—, Utzi lana eta segi hakiok. Bulegora itzulita errezelaren zirritutik beha geratu da, baina alargunak karrika gurutzatu du lasterka atean azaldu zaion Markosengana, eta Don Pedro Mendia, motor mota guztiak eta industriarako instalakuntza elektriko guztiak egiten dituen lantegiko sortzaileak ez du jakiterik izan tortoila bi haiek musu ematen ote dioten elkarri —entzuna zeukan moduan—, jendearen aitzinean. Eta handik hamar minutura egindako plaka lantzen eman du astea Rafael Artista Fotografok, bikotea bizi izan den etxeak jangelan beti eskegia eduki duen pastel tonutan margoturiko instantanea: uhinik eta txaluparik gabeko bi busto eder, masailak osasuntsu, ezpainak irri, krabelin gorri batzuk eta ongi erreparatuz gero habano baten muturra gizonaren jakaren ezker sakelan —bihotz aldekoan—, Vendavaleko lehen motoristaren alargunak, eskularru zuriak eta fantasiazko lepokoa jantzi dituelarik, kartoizko txalupako txatadeletan eskegirik ikusi zituen kapeluetarik bat hartu eta ipini dio estanpa osatzeko, ez kapitainarena ez marinelarena, borsalino dotorea baino, buruan ipini eta kokoterantz atzeratu dio gizonak —Nire gizonak—, lau hitz esanik eta Regimiento Sicilia nº 2eko bandak jotako bi bolero dantzaturik beretu gizonak luzitu ahal izan zezan zimurrik ez dakien kopeta ederra —Moderno zinemako pantailan gaiztoek azaltzen zuten ezaxola zoragarri hartan— kapelua apur bat atzeratuta. Argazkia marko batean, ikusgarri ipintzeko dela oroitarazi dio alargunak argazkilariari eta zenbat den dena, kapelua ere bai —denek zekiten dirua zeukala—, horregatik itxiarazi dio zabaldua zeukan kartera Talleres Mendiako lehen ofiziale elektrikariak esku bakarrean bilduz kartera eusten zuten alargunarenak. Bai, kapelua ere bai jakaren barnetik larruzko biletera atereaz. Argitasunera irten orduko Barka ezazu, ez nuen nahi... esan dio alargunak ikararen gandua begietan. Zeinek zein kateatu du? izan da Markos Urbieta jaun gaztearen erantzun jostalaria. Goazen etxera, ahapetik alargunak pozarren, Lagundu nauzu etxeraino. Matxuraren bat ote daukan argindarrean eta ezetz, Pollitenara gonbidatzen duela eta ezetz, ez dela hor inoiz sartuko berriz. Soziedadean ikasitakoak baliatu ditu elektrikariak freskerakoekin afaria egiteko Vendavaleko lehen makinistaren alargunak jangelako mahaia atontzen duen bitartean, hurrengo goizeko gosari izanen dute afaria, alarguna sukaldean azaldu zaionez —Utz ezazu hori, Markos!—, atera duenez kazuela surtatik kendu dionez zalia eskutik askatu dionez mandarra askatu dizkionez alkandorako botoiak. Gizonaren bularreko ileetan ibili ditu eskuak, burua eman du bihotzaren gainean, horrela egon zaio luzaz —besarkada geldoan erretzen—, emakumearen malkoak nabaritu dituen arte bere larruan: Pakita...! egin du hasperen.

 

 

Ez nituela ezagutzen deklaratzea nahi zuen apika, ez nuela inor ezagutzen, hura ez zela gure herria, jende hori baizik, edonongoa, trukagarria. Edo kartoizkoa, dekoratu hutsa. Horrelakoak izaten zituen Xoanek, ezerez batengatik petraltzen ahal zen manera zainduak eta ahotsik eztiena zeuzkan hark. Azken hurrupa eman nion grog hotzari.

      — Beste bana?

      — Jende hori hor... Paulinorekin!

      — Gure populu maitea.

      — Paulinorekin!

      Seta hartan jarraitu zuen, buruz behera ikusten zituela Boxing Clubekoak zaletuak herritarrak umeak, Paulino, Paulino handia, bikote hura, gure populua gure indarra. Bai, bikote haren izenak harritu batean aitortu nitzala nahi zuen, asalda nendila. Atzamarra ipini zuen bikotearen gainean, eta haserre behatu zidan Ez al dituk ezagutzen? lehen behakoan ezagutu nituenengatik. Kontu hartzen, halakoei kontu hartzen! Altxatu egin zen, alde egin zuen argazkia marmolaren gainean lagata oliba hezurrez beteriko platertxoa balitz bezala eta ohi zuen adeitasunaz egin zion Agur, Jabi! Genovatik ekarritako Pavoni zaharra igurtziaren igurtziz gastatu egin behar zuen Patxiren seme gazteari —Markos Urbieta elektrikariak Patxi esaten zion edonori, Praisku ez esatearren— General Mola karrikan behera ezkutatzeko. Xoanek akusatutako bikoteari beha geratu nintzen grog beroaren zain.

      — Haserre alde egin dik Xoanek.

      Pakita...! egin zuen hasperen Markos Urbietak Vendavaleko makinistaren alargunaren malko errea bere larruan nabaritutakoan, pozaren malkoak zirela esan zion alargunak. Bekaturik garbiena egin zuten Pakita Loureirok eta Markos Urbietak, nolako gaua, nolako kemena nolako herria orduan gurea bikote bat estatuaren oinarri moralak dardara batean ikaratzen, bekatuan bizi izan ziren beti handik harat —frantses ezkontzan, apaizen hizkeran—, auzotar alienatuaren marmarrari eta zeharreko zenbait aholku kezkagarriri ez entzuna eginik, bikote ezarrunta. Zortzi urteren buruan, etsia hartuak zeudela, Pakita Loureirok aurrera atera ahal izan zuen haurdunaldia eta ume bat izan zuten —inork ez daki nolatan bataiatu gabea eta elizara ibili gabea—, Xoan, amarruz betetako Xoan Urbieta Loureiro, neukan lagunik onena, nahiz eta argazki horretan gurasoak ez zeudela irribarrez, nahiz Paulinoren ondoan esan nionean, nahiz eta zer ari zen argazki txatxu harekin, ez zela haserre egoteko eguna errepikatu nionean, bezperan ETAk Carrero Blanco hegan bota zuela eta heriotza aurreratzen ez bazitzaien Franco bera botako zuela, eta orduan Markos Urbieta jaunak habano bat erosiko zuela esan nionean, nahiz esan nionean isilik egoteko, banekiela ez zuela erretzen, ez baitzuen erretzeko erosiko, usaina hartzeko baizik eta Pakita Loureiro andereak ere sudurretara eramanen zuela Romeo y Julieta hura hogeita hamar urte lehenago egin zuen gisa berean, eta Beizama KO utziko zutela Erroman eta guk bizi luze bana geneukala kantatzeko mozkortzeko larrutan egiteko esan nionean Ergela! marmarikatu zuen hortz artean —burutik egin zitzaidala sinetsita— berak zekien bezain leun ezti apal, mingarri. Huraxe nik lagun onena, nahiz eta nire arduradun politikoa izan zitekeela uste zuen.