ONE STAR

Irlakoaren ondoren ez dut M. ikusi (ez dugu batak bestea topatzeko intentorik egin). Neure buruaren aktore izaten jarraitu dudan arren, baretu egin naiz. Ezin kabituan egoten nintzen lehen, bion arteko hitz, keinu eta begirada bakoitza urkultzen uneoro. Asmo eskuraezin batek atxilotuta nindukan: batasun-nahiak.

        Garbi esan nion: «Ez naiz zurekin itzuliko».

Baratzera etorri naiz. Utzita dago. Aspaldian ez du inork oinik hemen ipini, eta landare baldresak hedatu dira. Kanpoan izan naizen artean haizeak bota eta apurtuta topatu ditut loreontzi batzuk. Landare ihartuak ikustean, kalendularen bat bilatu dut bistarekin. Badago banakaren bat, berantiarra gaixoa. Kuia txikiak ere usteldu dira lurrean. Loratzen direnean, kuia-lore laranjek txorikumeen moko irekien antza izaten dute; geroago, bildu eta zurbildu egiten dira, su-lama arolen forma hartuz. Udako gauetan igelen klok-hotsa ere izaten zen. Gaur sartu naizenean ez dira txoriak tropelean hegaldatu.

        Argilunetan dago lur-saila. Badira kantal ospelak, non goroldioak argia irensten duen, eta alderdi eguzkitsuak, katuek nagiak ateratzeko aukeratzen dituztenak. Alde batean sagarrondoak daude, eta haien ondoko horman, huntz hostozabala. Beste aldean, madari-arbolak eta mahats-parra biluzia. Orain ez da bereizten non zeuden bugainbilea, azalea, surfiniak, krabelinak.

        Zokondo batean harrizko etxetxo bat dago, antzinakoa. Hodi batek etxeko teilatutik putzuraino bideratzen du euri-ura. Horregatik, alde hori hezeagoa da, eta gihartsu hazi dira limoiondoa, gorostia eta labanda. Palmondo bat ere bada etxearen ondoan, oinean dituela larrosa-landareak porlanezko eskudela baten barruan landatuta. Alboan jartzen nuen mahaia, idazteko. Sarri jaikitzen nintzen landareak ureztatzera edo hosto erreak kentzera. Ekintza horiek, beren sinpletasunean, elkarrizketa laburren parekoak begitantzen zitzaizkidan («Zer moduz zaude, txiki? Hemen naukazu, neuk zainduko zaitut»). Geranio pinttanoek eta hortentsia gorriminak eskertzen zuten batik bat. Eta nik neuk, orrialdeak bete ezinak sortzen zidan gogaitura ematzeko aitzakia izaten baitzen gehienetan ortuan hara eta hona ibiltzea.

        Hauxe izan dut, sarritan, ezongi-unadak eramateko bazterra. Ai, Emily Dickinson, zuk bai jakin! «Ohartzen naizenean hilkorrek ikusiko ez duten lorategiak aliritzira segatzen dituela lore-kuskuak, eta erleari ere izkin egiten diola, alde batera utz dezaket uda, kexarik batere gabe». Norberaren baitako lorategi horretan norberari gogoko zaizkion haziak erein ezean, akabo. Kuia-loreak bezala, gure orduak noiz nasai, noiz kuzkur ematea dagokigu, bizitza zera delako, agurren kateaketa bat, minen errepika, eta tartean amodioaldiak.

        Toki hau ez da paradisu galdu bat (hemen eta gaur dago), ez da paisaia bukolikoa (izerdiak bota nituen hibiskoak landatzen eta belar txarrak segatzen, belar txarrik baldin badago), ez da nire sancta sanctoruma (mundutarra da hemen egosten den guztia), ez da klub bat (atea zabalik dago nahi duenarentzat). Bizitzako gertaerak gogorarazten duten momentu iheskorrak begiztatu ditut hemen, adibidez, tximeleta kalaren bularrean gordetzean edo mikaren mokoak harra akabatzean. Toki honetan xehetasunei begiratu izan diet, hautu bakoitzaren arrazoiak aintzatetsi ditut, eta horiekin gozatu dut neure arauen arabera: toki honetan idatzi egin izan dut.

        Horrenbesteko garrantzia ote dauka horrek?

        Erritmo konstantea, egitura orekatua, leku-denboren arteko erlazio sinesgarriak bilatu ditut; arretaz so egin diet jazoerei nahiz sentimenduei; airean doazela harrapatu ditut solaskideen hitzak; unean-unean egiten ari nintzenaz eta haren bidez lortuko nuenaz kezkatu naiz. Idaztea ez da esaldiekin mekanoak antolatzea, barruko zirimolei aurpegia ematea baizik, galantei nahiz ustelei. Horretaz jarduteak ondoeza barreiatzen du zainetan, eta tripei eskatu behar zaie horretarako adostasuna. Ez da uneoro, erraz eta debalde lortzen. Gertu egon beharra dago idatzitakoaren baitan erne eta garatzen den patua onartzeko.

        Mary Annette Duchamp von Arnim Pomeraniako etxalde bakarti batean bizi izan zen, bere hiru alabekin, Elizabeth eta bere lorategi alemana nobelan kontatu zuenez. Landareak eta zuhaitzak zaintzeko afanaren bidez adierazi zuen gizaldiko arau sozialen aurkako errebeldia, ironiaz eta sentiberatasunez: «Egun argitsu hau osorik eman dut aire zabalean, lehenik anemonen eta zelidonien artean jarrita; arratsaldean belartzan etzanda, urki zilarkaren adar biluzien artetik gorantz begira. Umiltasun-lezioa hartu dugu, eskuzabaltasunez xahuturiko hainbeste edertasunez eta perfekzioz inguraturik egonda, geuk gogoz kontra praktikatzen dugun errukiaz jabetzean. Itxaroten dut egunero hazi ahal izatea, hainbeste maite ditudan loreak bezala». Loreak jagotea ez da funtsik gabeko denbora-pasa.

        Baratzeak badu zerbait basatia jasmin endredatuan, sekula-belar oparoegian, asun asegaitzean; badu zerbait arrazionala piper, indaba eta ilar ilaretan; badu zer edo zer onirikoa landare igokarien orri gorrindoletan; badu zeozer babesgarria mendafinan, intsentsuan, albahakan; eta badu misteriorik arrasteluak inoiz ere aztarrikatzen ez duen orbelaren azpian. Neure komenientziako esanahiz hornitu dut baratze hau. Horrexegatik da neure txokoa.

        Hara, kristalezko begi bat dut begira handik goitik. Eskerrik asko, Edith Matilda Thomas: «Apple-green west and an orange bar, and the crystal eye of a lone, one star». Klik egiten ari da, begia begiari keinuka. Topikoa topikoaren gainean. Ulertu dut mezua: zaindu lurra, garbitu ispilua. Baratzea eta idazkuntza, biak ditut esparru bera: locus (amoenus) conclusus et inconclusus.

        Janis ekartzera etorri naiz baratzera. Kaiolako atea zabaltzearekin batera, azaroko zeruan aienatu da. Gauak ez dio bidea moztuko.