Susa literatura

Saint-Sulpice enparantzako Tabac-ean jesarri da mutila aurreko asteazkenean eseri zen mahai berean. Ebakia eskatu dio zerbitzariari. Liburua atera du berokiko poltsikotik. Ismail Kadareren Qui a ramené Doruntine. Ordua begiratu du. Zazpiak eta minutu bat. Azukre koskorra erditik apurtu du. Koilaraz lagundu dio beroari desegiten.

Zazpiak eta bi minutu. Goazemak, dio bere buruan ahots batek. Ezin diagu. Zergatik? Godoten esperoan gaudek. Egia. Ziur al hago hemen dela? Zer? Itxaroteko lekua. Saint-Sulpice plazako Tabac-ean esan zian. Saint-Sulpice plazako Tabac-ean gaudek. Aspaldi lotu genian segurtasun hitzordua duk hau: Saint-Sulpice plazako Tabac-ean asteazkenero arratsaldeko seietan; inor ez azaltzekotan berriro zazpietan. Beste Tabac-ik ikusten al duk inguruan? Seietan ez duk agertu. Bost minutu zain eta aire.

Ordubeteren buruan berriro azaldu, mahai berera eseri eta lehen bezala ebakia eskatu dionean, zeharka begiratu dio zerbitzariak. Berria da. Mutilak espero du serveur hau bere asteazkenetako bi agerraldietara ohitu aurretik agertuko zaiola norbait.

Argi esan zigun. Bost minutu eta aire. Bakarrik nago orain ordea. Besteek alde egin dute. Nik ere alde egin behar nuen. Dirua badut. Baita paper faltsuak ere. Beranduegi da orain ordea. Ez dut hitzordurik Mexikon. Zer egin behar dut, hegaldia hartu eta Euskal Etxean agertu? Hemen ezagutzen ditudan lagunengana ere ezin dut jo. Denak daude erreta, eta Polizia nire bila ibiliko da orain arte laguntza eman didatenen inguruan. Ziur. Entzuketak, jarraipenak.

Zazpiak eta hiru minutu. Zer iradoki nahi duk? Okerreko lekuan gaudela? Hemen behar likek dagoeneko. Joan den astean ere hemen behar zuela. Eta aurrekoan. Eta aurrekoan. Seietan eta zazpietan. Ez zian esan ziur etorriko zenik. Ez. Baina bera ez bazen beste inor agertuko zela, arduradunen bat, bai. Norbait geldituko duk libre. Ea. Nik ezagutzen ditudanetatik bizpahiru gogoratzen ditiat. Baina beste guztiak Polizia espainiarraren eskuetan zaudek, edo alde egin ditek. Eta hi zertarako geratu haiz hemen? Eta ez badator? Bihar itzuliko gaituk. Eta etzi ere bai. Menturaz. Eta hurrengoan ere berdin. Alegia...? Hura etorri arte. Gupidagabea haiz. Joan den astean ere etorri gintuan. Et-et, horretan oker habil. Zer egin genian bada joan den asteazkenean? Zer egin genuen? Bai. Hots... Zalantza ereiten, hi txapeldun.

Kaiertxoa atera du alkandorako poltsikotik. Aurreko asteko egutegia urratuz beteta dago. Asteazkenekoan, urratuen azpian 18:00 eta 19:00 irakur dezake.

Nirekiko, hemen izan gintuan.

Ingurua begiratu du mutilak, disimuluz betaurrekoen gainetik, ebakiari hurrupa kentzen dion bitartean. Kikara utzi eta Winston paketea atera du poltsikotik. Zippo batekin piztu du.

Zazpiak eta lau. Agian norbait zelatan dut, txakurrada atzetik ez ote dudan. Agian txakurrada gain-gainean dudalako ez zait inor agertzen hitzorduetara. Eta hala balitz, zenbat denboraz utziko nindukete horrela, inor agertzen ez zaidan hitzordura etortzen. Bizilekua ere harrapatuta edukiko dute beraz. Nahi dutenean atxilotuko naute.

Zer uste huen besteak baino azkarragoa hintzela? Zer uste huen hemen gelditu eta Poliziaren atzaparrei ihes egingo hiela? Linboan hago, txo, ez zeruko ez infernuko. Mexikorako hegaldia hartu behar huen, Madrilerakotik libratu bezain pronto.

Ez dela hau lekua uste al duk? Ez diat halakorik esan. Hortaz? Horrek ez dik eragozten. Halaz guztiz... taberna hau... enparantza hori... eliza hura.

Mutilak inguruak behatu ditu. Ondo-ondoan beste taberna bat dago. Plazarekin ez du zalantzarik. Tabernarekin ere ez. Behin baino gehiagotan egin zuten bertan hitzordua errefuxiatuen arduradunarekin.

Ziur al hago gaur arratsean zela? Zer? Zera, hitzordua. Asteazkenean, esan zian. Ustez. Laneko ordutegiaren ondoren. Idatziz jaso nian nonbait.

Kaiertxoko orriak begiratu ditu mutilak. Hitzordua klabean idatzi zuen orriaren bila. Poltsikoak arakatu ditu.

Metroko tiketak, zinema-tiketak (zer egiten duk tiketak oraindik bota gabe, arduragabea halakoa! E! Zer egin behar huen! Ez bota hemen, gero! Kafetegitik urruntzean disimuluan botako dituk. Kontrolatuta bahaukate alferrik habil tiketak eta botatzen, ondotxo jakingo ditek non hartzen duan autobusa, zein film ikusi duan eta baita zerezkoa zen gaur jan duan sandwicha), azukre koskorrak paperean bilduta, hari bat, arkatz bat, sagar bat ere atera du berokiko poltsikotik. Hemen dago!:

Libération egunkaria. Edari bat. Tu es le copain de Michel. Oui, je veux aller au cinéma.

Asteazkenetan. Ziur. Ziur? Ez ote larunbatetan? Edo astearteetan? Edo ostiraletan?

Egunak eta egunak daramatza inorekin mintzatu gabe. Babeslekutik goizean goiz irteten da. Oinez urruntzen da auzunetik, ez du garraio publikoa etxetik hurbil hartzen, oinarrizko segurtasun arau hori ikasi du bederen, batetik kamerak, eta bestetik atxilotuz gero metroko ticketaren arrastoari jarraituz etxea harrapa lezaketela, eta ondorioak elkartasunez laguntza eman diotenentzat izango lirateke. Ez du inor beragatik atxilo har dezaten nahi.

Goizeko zinema-saio batera sartzen da. Film zaharrak dira, garai batekoak, merke-merke dago sarrera, ordea, eta egoera honek iraun bitartean dirua aurreztu behar du.

Babeslekutzat duen gelan ohea eta ur hotzaren kanila besterik ez duen konketa du. Ez da gela bat, trasteleku bat baizik. Liburuz eta hautsez beteta dago. Nola hala txukundu zuen eta bizitzeko moduan dago. Komuna korridorean, beste geletan bizi direnekin partekatzen duena. Garbitzeko, balde bat jartzen du zoruan eta kanilako ur hotzez edo kafetera elektriko batekin berotzen duen urez egiten ditu katuarenak. Astebete darama hotz jaten. Urdaiazpiko eta gazta ogitartekoak. Entsalada potoak, mexikarra da gehien maite duena, niçoisea gutxien. Edalontzi bakarra du. Sardexka. Plater bat. Harrikoa egiten duenean auzoko atsoak horman jotzen dio. Paperezkoa dirudi. Ce n'est pas bientôt terminé ce boucan! Platerak harraskan egiten duen zaratak aztoratzen du nonbait, ur-txorrotak bere onetik ateratzen. Ça suffit! Minutu bat ere ez du irauten harrikoak, hala ere kanila irekitzen sumatu bezain pronto hasten da horman jotzen, oihuka. Ou j'appelle la Police. Ez du sekula korridorean gurutzatu eta ez daki emakumeak zer itxura duen. Edonola ere, ez du uste halakorik egingo duenik, baina mehatxu hutsak bere egoera ezegonkorra oroitarazten dio eta urduritzen: bizitza arrunteko istripu txikienak kartzelara eraman lezake.

Arratsaldean beste bi film ikusten ditu, hurrenez hurren. Ez du telebistarik gelan. Kalearen bestaldeko eraikineko azken solairuan berea bezalako gelak daude. Leihoetatik ikusten ditu aparatuak piztuta. Urrutiegi ezer ikusteko, tamalez. Sendiak bizi dira bera bakarrik estu bizi den espazio berdinean; nola, ezin asma. Goizeko zazpietan esnatu eta telebista piztuta dute. Gauerdian argia itzaltzen duenean, telebista piztuta dute. Inoiz goizaldean harraskan pixa egitera jaiki denean, telebista piztuta dutela ikusi izan du.

Iluntzean itzultzen da etxera.

Zazpiak eta bost. Ezinezkoa da. Ez da ostegunetan izango segurtasun hitzordua? Zer egin behar duk, aste oso bat pasa egunero-egunero seietan eta zazpietan ebakiak hartzen? Nola egin? Joan den astean hona etortzeko lana alferrik hartu badu, ziur hagoke gaur ez dela itzuliko. Baina hik diok joan den astean hemen izan ginela. Oker egon naitekek.

Ez du beste zereginik, ez du beste zeregin garrantzitsurik, asteazkenetan arratsaldeko seietan (eta bestela zazpietan) Saint-Sulpiceko Tabacean egotea kafe bat hartzen. Ebaki bat hartzen, horrek ez du eraginik hitzorduaren gakoetan. Garagardo bat ere har lezake. Edo Coca-Cola bat. Aste bat eta hurrengoa. Eta hurrengoa. Noiz arte. Eta Parisen gora eta behera ibiltzea. Inork ezagutuko duen beldurrez, turistak ibiltzen diren inguruetatik urrun. Urrun XVI. arrondizamendutik, batez ere Passyko metro geltokitik, Eskual Etxean beti egoten da ikasle deserriratu herrimindunik, bera iritsi zenean bezalakoak oi Eskual Herri goxua zein latza den Pariseko bizitzia. Ez hurbildu Maison de la Radioren inguruan dagoen Eusko Jaurlaritzaren ordezkaritza bertan behera utzitakora ere, belaunaldi berriko euskal errefuxiatuek soilik bizitza pixka bat ematen zioten hartara, ba al dakizue nor den metrailetari balak zerbitzatzen dizkion hori galdetzen zien gudari zaharrak katea etengo ez bazen bere arduradunek laidotzen zituzten etarrekin ahokatu behar zuela bulegoetako politika oro ezeztatzen duen intuizio abertzalez blai, neroni! Harro. Jelkideentzat gazte burubero besterik ez ziren gazte horiengandik jasotako begirunea ezein Jaurlaritzak emandako latorrizko dominak ezingo lukeela ordezkatu jakitun. Ez hurbildu Montparnasse hilerri ondoko Blanqui etorbidera ere, asteartero-asteartero hogei euskal preso, lau lapurtar nostalgiko, hiru baxenabartar eskuindar eta bi xiberotar faxistendako eskaintzen omen zuten Radio Payseko Txalaparta emankizunean urte eta erdiz kolaboratu eta gero Poliziaren ituan zegokeen lehen helburua izango zelakoan.

Bere buruarekin baino ez du hitz egiten. Labanderiara joaten da tarteka. Liburuak irakurtzen ditu. Trastelekuan aurkitu dituen liburuak irakurtzen ditu. Le Baron perché.

Zazpiak eta bost. Gaur ere ez dituk etorriko. Isil gaitezen pixka batean, axola ez bazaik. Ongi duk.

Ça fait combien?, galdetu dio zerbitzariari. Zazpiak eta sei. Aire. Ordain-txartela ekarri dio platertxo batean. Diru xehea zehatz utzi dio. Hurrupa batez edan du kondarretaraino kafea. Berokiaren poltsikoan gorde du liburua. Egunkaria tolestuta besazpian kokatu. Erdiraino baino erre ez duen zigarreta hautsontzitik hartu eta azken xurga kendu dio, hautsontzian zanpatu aurretik. Tabernatik atera eta ezker-eskuin begiratu du. Elizako atarian inor zelatan ote duen. Ez. Inor autobus geltokian? Ez. Inor metroko sarrera inguruan? Ezta. Berari bederen ez zaio iruditzen.

Goazemak! Zazpiak eta zazpi. Ez dituk berandu etorriko. Ez dituk etorriko. Kito.

Ezker hartu du, etorbide zabalera ematen duen kalean barrena. Ilundu du. Udazken hotza ari da egiten. Bidaztien giza hodeian urtu du bere irudia Odéoneraino. Han hartuko du metroa gaur. Iparraldera joko du aldaketa pare bat eginda. Gero kalez kale ibiliko da. Autobusa hartuko du ekialdera. Handik oinez berriro ere hiriaren erdigunera joko du. Autobusez berriro ere hegoalderantz abiatzeko. Gordelekutik urrun jaitsiko da eta bi sarreradun etxepe batzuk erabiliko ditu inor atzetik ez duela berresteko.

Oraingoan ere hamar egunetarako utzi diote gela. Datorren hilean berriro ere itzuli ahal izango du, baina trastelekuaren jabeei aitona-amonak datozkie probintziatik hiriburura eta litekeena da bertan metatutako pusken artetik zerbait berreskuratzeko temarekin etortzea. Ez du bere arrastorik utzi behar, gauza guztiak zeuden bezala uzteko erregutzen diote ate azpitik sartu dioten ohartxoan. Ez ditu sekula ikusi trastelekuaren jabeak. Ez daki nola duten izena. Laguntza komitekoaren bidez jaso zituen giltzak eta helbidea.

Zegoen hautsa ezingo dut bada lehen bezala utzi.

Ez luke haserretu behar elkartasun-laguntza ematen diotenekin. Ez du ordea norekin haserretu. Bere buruari errieta egiteari utzi dio. Beheraldian amiltzen ari dela nabari du, ezin du irakurketan kontzentratu, Berlin Alexanderplatz, egunak joan eta egunak etorri ezer ez egitearen sentsazioak hertsatzen dio gogoa.

Gela kokatuta dagoen etorbidera iritsi aurreko kale iluneko kantoian elkarri musuka doan bikote batekin egin du tupust ia.

— Pardon! —esan die.

Mutilak irribarre egin dio, eta irribarrea harridura oihu bihurtu zaio:

— Zer egiten duzu hemen!

Zurbil-zurbil, hitz-totelka hasi da. Zer esan behar dio. Arraioa, bi ordu eta erdi luze darama hiria goitik behera eta ezker eskuin zeharkatzen eta hara gordelekutik ehun metrotara «hango» ezagun bat, «zer egiten duzu hemen» galdezka. Zer egiten duzu hemen, zuk?! Erantzutekotan egon da.

— ...?!

— Hau marka —jarraitu du ezagunak bere mututasuna harridurazko erantzuntzat hartuz—, astebete pasatzera etorri gara neska-laguna eta biok lagun batek inguruan duen etxea hutsik dagoela baliatuz. Eta zu, zer? Zer moduz? Zenbat denbora da alde egin zenuela? Urtebete?

Bi aste inorekin ez, ez bada okinarekin, zinema-txartel saltzailearekin eta Saint-Sulpiceko Tabaceko zerbitzariarekin, une noisette, merci, c'est combien, astean bitan, hitz egin gabe, ia hilabete parea bai euskaraz inorekin hitz egin gabe.

Gonbidatu itzak kafe bat hartzera, motel! Galde egiek zerbait. Agian etxea inguruan duen hori konfiantzazkoa duk eta hire azpiegitura arazoak, gutxienez, konponduak izango dituk.

— ...?

— Euskal Herrira itzultzeko gogoz egongo zara, ezta?

— Badira bi urte eta erdi alde egin nuela. Eta beste guztiekin itzuliko naiz.

Hogeita sei urteko errefuxiatu gazte burgoiak hor utzi du hegoaldeko euskaldun bikotea, aio eta aio, ahoa bete lurrun. Norabidez aldatu du, oraindik beste ordu erdi egingo du, kale hotzetan inork ikusten ez duela ziur dagoenean ezkaratzean sartu baino lehen.

Hik ez dakik zakarragoa izaten ez haizelako entrenatzen. Eta bera? Noski, Euskadiko Ezkerrekoa izango da, fijo. Notejode, «Euskal Herrira itzultzeko gogoz egongo zara, ezta?». A, bai, erantzuna primeran atera zaik, nola esan diok: «Beste guztiekin batera itzuliko naiz». Izango dik zer kontatu, bai, Euskal Herrira itzultzen denean, ikusi hauela, oso sendo ikusi hauela, zeharo erradikalizatua, zein gogorra haizen, zein duina, eta depresioak zeharo jota hagoela.

Txotxoloa haiz gero!, hori bera kafe baten inguruan elkarrizketa heldu baten erdian iradoki daiteke, sotilki, ez horrela ordea, zabar. Eta berak zer, non dik burua, bada? Ez al zakik kanporatu dituzten errefuxiatu guztiak nola torturatu dituzten? Zer ari huen, ni probokatu nahian? Zer diok probokatzen? Adeitsua izan duk hirekin, iruzkin bat izan duk, agian ez behar bezain aproposa, baina kontuan izan ustekabea hartu duela berak ere, berak batez ere!, eta inondik inora ez dik hi xaxatzeko asmoz esan. Hi xaxatzeko gogoz bazegoen aski zian Yoyesena aipatzea. Igual kafearen inguruan geundela aipatuko zidan, bai! Aizak? Zer? Segi ezak horrela, e? Seeegiii!

Gelan sartu bezain pronto hasi zaio atsoa horman kolpeka: Ce n'est pas fini bientôt ce boucan! Je vais appeler la Police!

Oihuka hasi da gaztea, bere onetik aterata: Appelez la Police, appelez-la! Je m'en fous! Kolpe gogor bat jo du horman. Isildu da atsoa, izututa.

Ohe gainean etzan da, ahuspez, negar egitera. Fin de Partie.

Saint-Sulpiceko Tabacean, lasai, ez du inor agertuko zaionik espero, seietatik zazpiak arte egoten da bertan, patxada ederrean, Antonin Artauden krudelkeriaren antzerkiaz irakurtzen, zeharo kontzentratuta, zerbait ulertuko badu; edo La Revue Littérairerekin bestela. Datorrela Godot, gogoa badu. Datozela munduko polizia guztiak zelatan baditu. Hurrupatxoa kafeari, Veneziako Piazza San Marcoko kafetegi dotorean balego bezala. Xurga zigarretari. Kolpetxo ahul batzuk hautsontziaren ertzean, errautsa erorarazteko. Kea botatzean begiekin bildu du plaza, bere bigarren etxea. Lehena, bi hilabete gorabeheratsuotan aldatu ez zaion gauza bakarra asteazkenetako hitzordu hori baita. Azkenerako bere bizitzaren ardatza bihurtu da Tabaceko egonaldia, astea hitzordu horren arabera antolatzen du. Oreka ematen dio.

Gaur, Joseph Brodskyren testu bat irakurtzen dihardu: Oheak. Berak ere antzeko bat idatz lezake. Hasi da ohe eta bizilekuen inbentarioa egiten. Horri buruz ezin duela idatzi dakien arren. Beste mota bateko disidentea dela bera. Tira, handiustea izatea ere bada Nobel sariarekin alderatzea, jolas pribatuan izan arren, dio berekiko.

Edonola ere, bart gauean bizi izandakoa ez zen makala izan. Idazkitxo bat mereziko luke. Edo bi pertsonaiaren arteko antzerkitxo baterako: oso aspaldiko partez egin du beste norbaitekin lo ohe berean.

Trocadèron dagoen Chailloteko Théâtre Nationalean ikastaroa egiten ari den Hatxe izena duen neska baten gelan —gela bakarreko bizilekua baita— dauka aldikako ohantzea. Bizilekua gela soil batek osatzen badu, gela ohe handi batek betetzen du, oheaz gain armairu handi bat eta mahaitxo bat baino ez da sartzen bertan. Te bat hartzera gonbidatzen duenetan ere ohean eseri behar izaten dute. Kaleko atetik gelara iristeko korridore txikian badu sukaldetxo bat hozkailu txiki baten gainean. Korridore horretan bertan dagoen ate baten atzean dago komuna. Luxua deritzo bizilagunekin komuna konpartitu behar ez izatea.

Hatxek aurkeztu dio Antoine Vitez, Chailloteko zuzendaria, Parisen iheslari eta une berean Frantziako antzerkigintzaren goi-mailako munduaren atalasean dago, Pessoaren Marinelarekin etenda utzi zuen antzerki-ibilbideak segidarik izan dezakeela amesten du batzuetan. Zergatik ez? Zainetan darama antzerkiaren sukarra. Proba-saioetara sartu izan da, nor zen jakin aurretik Ludmillaz maitemindu zen, antzokia trabeskatzen zuen haren ahotsa entzunda bakarrik, eta geroago albotik igaro zitzaionean, bera da Ludmilla esan zion Hatxek xuxurlaka, utzi zuen lurrin-gozoa usainduz berriro maitemindu zen. Électre ikusteko sarrera doan lortu eta liluratuta atera zen, nahiz eta ez zukeen jakingo hitzekin adierazten zergatik.

Hatxeri esker halaber Passy kaleko —XVI. arrondizamendua!, argi ibili beharko luke— apartamentu batean larunbatean antolatu duten festa batera gonbidatu dute. Frantziako ohiturei men eginez, vodka botila bat eramatea bururatu zaio. Apartamentuaren jabeak Sobietar Batasuneko enbaxadan lan egiten duten enplegatuak direla esan dio Hatxek. Gurasoak astebururako Moskura joan direla eta haien bizkarrean boum bat antolatu du alabak.

Hatxek antzerki-ikasketak ordaintzeko aldikako lana egiten du, erietxe batean gaueko zaindari, erizain ikasketak ere eginak baititu. Hatxek erietxean dagoen egunetan uzten dio gela. Hamabi ordurako. Goizeko zortzietan neska iristen denerako jantzita eta alde egiteko prest egoten da. Batzuetan te bat hartzea proposatzen dio, baina gehienetan nekatuegi iristen da, ohera segituan sartzeko gogoz.

Ez baititu aldatzen, oraindik bere berotasuna gordeko duten izaren artera, egiten du gogoeta eguna kalerik kale pasatzera abiatzen denean.

Hatxe neska ederra dela pentsatzea debekatu dio bere buruari.

Hatxek mutil-laguna duela esan zion aurkeztu zituzten egunean. «Nik hemen lo egin behar dudanean soilik etortzen da gelara». Ez du ordea sekula ikusi, ezta alde egitean ezkaratzeko posta-kutxan utzi behar dion gelako giltzen kopiaren bila joan izan zaionean Chaillotera.

Gainera, lehen egun harrezkeroztik ere ez dio sekula berriro mutil-lagunen konturik aipatu.

Behin lore-sorta bat erosi zion Hatxeri, ikastarotik noiz irtengo zain zegoela ondoko kioskoan ikusi eta bulkada batek hartaratuta. Oso ederrak iruditu zitzaizkion, eta esker oneko musua eman zion masailean, ohiturazko bi musuen oso desberdina bere irudiko.

Atzo, gelara iristean izan zuen ustekabea: Hatxe bertan zegoen.

Tamalez azken unean txanda aldatu diotela eta ez diola horrelako egoera gertatuz gero bera lokalizatu eta ohartarazteko modurik eman, azaldu dio neskak haserre doinuz.

Zer egin ez dakitela daude biak. Armairua eta ohearen arteko tarte estuan zutik.

Kanpoan ilundu du. Abenduko gau hotzak bildu ditu Gabonetako apaingarriekin urreztatutako kaleak.

Hatxek segituan jakinarazi dio ezin duela bertan lo egin. Ohe bakarra dago. Zoruan etzateko aski lekurik ere ez dago. Alde egin beharko du.

Isilik dago Brodsky, ohe zabalari begira.

Hatxeren mutil-lagunak, bizi den lekuan bizi dela, ohe bat ere izango duela darabil buruan. Bera ez da nor besteren bizitzan sartzeko ordea. Kanpora begiratzen du. Ez du nora joan. Ez du hotel batean lo egin nahi. Hori akabua litzateke Brodskyrentzat, hondoa jo izanaren seinale.

— Hatxe —dio Brodskyk listua irentsiz eztarria gardenduz—, begira, ohea bik lo egiteko adina zabal dun.

— Nik ez diat ordea hirekin lo egin nahi.

— Begira, zin deginat ez naizela gau osoan mugituko.

— ...

— Ez haut ukituko.

Momia, pentsatu du Brodskyk.

Esan ziezaiokeen baita ere, «Begira, gainera ez haiz nire gustukoa, arrisku gutxi alde horretatik». Ez litzateke gizalegezkoa horrelakorik esatea. Eta ez zukeen egia esango ere.

Neska liraina da Hatxe. Antzezleen gorputz zaildu eta malgua du, espazio txiki horretan elkarrekin egon izan diren aldi bakanetan hurbiletik behatu ahal izan du bere mugitzeko era neurtua, kateme baten dotorezia oroitu izan diona. Ahots sakon eta xaramelatsuz mintzo da Hatxe, Txekhoven ahizpetako baten antzera.

Gure Brodskyri, Saint-Sulpiceko Egonarriari, ez zaio orain artean burutik pasatu larrutan egin zezaketenik. Bere egoera ezegonkorrean pentsamenduaren errepide batzuek norabide bakarrekoak izan behar dutela ikasia du. «Gainera bikotea du». «Gainera ez natzaio gustuko». «Gainera ez nago berarekin maiteminduta».

Mutil-laguna azken orduko txanda aldaketaz ohartaraztea ahantziko zuen Hatxek, pentsatu du neskaren jokabidearen arrazoi bila. Ez bada mutil-lagunak bera ezagutzerik ez duela nahi. Edota, ez ez ez, kendu ideia hori burutik: txanda aldatu diotela baliatuz berarekin bakarka egoteko aukera baliatu nahi du Hatxek.

— Benetan, Hatxe, ez dinat zirkinik egingo.

Onartu zuen.

Hatxe gaueko atorra-luzea janztera komun-gela ñimiñoan sartu zen artean leihotik begira egon zen Brodsky. Aldizkako gogoetan, Gabonetako izar eta kanpai apaingarrien erritmoan. Ez ote zion Hatxek eragozpen handiegirik gabe onartu proposamena? Jar zezakeen baldintzaren bat; adibidez:

— Ados, ni ohe barruan sartuko nauk, izaren artera, eta hik ohe gainean egingo duk, tapaki batekin.

Ez zion halakorik esan ordea. Ez zitzaion bururatuko. Berari bai.

Komunetik atera zenean, menda usainezko «libre dago»ari erantzunez erabakitasunez esan zion:

— Ohe gainean egingo dinat lo, tapaki batekin, izara artera sartu gabe.

Harritu al da Hatxe? Brodskyk ez dio begietara begiratu hitz egin duenean. Atsekabetu al da? Aurpegiko giharrak kontrolatzeko antzerki ikastaroko teknika aplikatu behar izan ote du? Aitzitik, lasaitua hartu ote du Brodskyren gizatasunagatik, eta irribarrez ari da?

Burua altxatu duenerako bizkarrez dago Hatxe ohean sartzen, izaren artera.

Entzun ote dion ere ez daki Brodskyk. Hitz egin ote du edo askotan bezala burutik mihirako bidean indargabetu zaizkio hitzak?

— Zer esan duk? —galdetu dio izarak atontzen dituela.

Bai, ez zuen aski ondo ahoskatuko. Lotsati marmarti halakoa.

— Ezer ez, ezer ez.

Ohean sartzeko Brodskyren txanda. Hatxek entzun omen ez zuen proposamena gauzatu du, izaren artera gabe, gaineko izara eta tapakiaren artera sartuz.

— Ez al duk ohe barrura sartu behar?

— Ondo dun horrela.

— Kendu galtzak nahi baduk, e?

— Ez, ez, horrela ondo nagon.

— Itzali argia.

— Bai... Hurrengorako agian hobe kalean hitzordua jartzea, ezta? Azken orduan txanda aldatu ez dinatela ziurtatzeko.

— Beno, hain larria ere ez da.

— Ez.

«Bihar goizean hitz egingo dinagu, polita, gau honen larritasunaz», pentsatu zuen Brodskyren momiak argia itzaltzearekin batera.

Hatxe hormari itsatsita. Brodsky ohe ertzetik ez erortzeko pioletik ez ekarri izana madarikatzen. Autoak kale bustietan. Argi keinukariak errezel zurietan dantzan.

Saint-Sulpiceko Egonarriaren momia aratinik besoak gorputzari itsatsita Brodskyren momia eskuak bular gainean bilduta momia eskurik gabe bururik gabe irenduta ai mugitzen ari da momiaren aldera momia momia momia Hatxeren arnasa momiaren eskuineko masailean ez ireki begiak momia Hatxeren ilearen usaina ea asmatzen duan zein xanpu marka erabiltzen duen momia ez pentsatu beste ezertan momia burua itzuli duenean Hatxeren ile-adatsaren brisara momia zurrun momia zurkaitz momia marmol Hatxeren eskuak izarapean zeren bila dabiltza baina! momia itoko haiz momia arnasa hartu lasai momia gertatu behar dena gertatuko da momia biharamunean amnesiak jota jaikiko zarete Hatxeren oin hotza momiaren berna-hezurrean galtzerdiekin sartu behar hintzen momia. Begiak arranpalo dituen munduko lehen momia, Brodsky.

Momiaren sukar-ametsetan sorbaldak, bularralde zuriak, hankarteko sumendiak agertu dira. Gaua zuri pasatu duela uste du. Tarteka lokartu da. Hatxe etengabe mugitzen sumatu du. Haren arnasak zurrungarantz egin duenean laxatu ditu pixka bat giharrak. Beroa pasatu du galtzekin momiak. Igual hire lehen fereken zain egon duk. Igual bere ferekak arbuiatuko hituen beldur egon duk. Igual hik arazo bat daukak momia.

Mahaitxoan gosaldu dute, tea eta kruasanak, momia berpiztuta joan da okindegiraino, goizeko zazpi eta erdietarako irekitzen dutela jakinda ohean gehiago ezin etsiz. Hatxe ohearen ertzean eserita, Brodsky gelako aulki bakarrean, arropa mendia kendu ostean.

Kortesiaz ez diote galdetu elkarri nolako gaua pasatu duten.

«Begi-zulo horiek makillaje pixka batekin mozorrotuko ditun. Nireak ordea...».

«Hemezortzi ohe» kalkulatu du Brodskyk ebakiari beste hurrupatxo bat kenduz. Gaurko hamaikagarren kafea izango da, logurak akabatzen dago. Zineman lo-kuluxkatxoa egin du bazkalostean. «Hogei», zuzendu du, udako kanpineko egonaldia eta errefuxiatuak beilari lan egiten zuen hotel horretako bi ohantzeak zenbatuz gero. Ekaitza zela eta autoan lo egin behar izan zuten gaua ez du kontabilitatean sartuko. Hogei ohe bi urte eta erdi eskasean. Ez dago gaizki.

Gordeleku edo lotarako leku duen kokalekuaren arabera aldatzen du Brodskyk bere jokabidea hirian zehar egiten dituen txangoetan.

Batzuetan turistarena egiten du, turisten ohiko lekuetara hurbiltzen ez den arren. Ibilera patxadatsua, argazki kamera sorbaldan zintzilik, metroko eta hiriko planoak eskuan. Bestetan borrokalari klandestinoarena egiten du. Inor atzetik ote duen zelatatzen du, denden erakusleihoak ispilu gisa erabiliz. Inork erakutsi ez dizkion teknikak asmatuz, filmetan ikasitakoak praktikan jarriz. Kale meharretan abiada azkartuz ustezko jarraitzaileei iskintxo egiteko irekita aurkitutako ezkaratz batean kukutzeko; etorbide zabaletako jendartean nahasiz azken unean taxi bat arrapaladan hartzeko; aldiriko auzune desolatuetan terminusa duten autobusetan bidaiari bakar gelditu arte.

Edonola ere, lo egin duen lekutik atera aurretik eguneko plangintza egiten du beti, ibilbidea xeheki hautatuz. Turistarena egiten duenean, bere hautuek apetak agindutakoak diren itxura emango duten arren, zein ibilgailu publiko hartu, non egin aldaketa, zein kaletatik eta kale bakoitzaren zein espaloitatik egingo duen ibilbidea, zein squaretan jango duen ogitartekoa, urdaiazpikoa, gazta eta ogia edo sardina-potoa non erosiko dituen, dena aurrez erabakitzen du.

Buruan duen hiriaren mapan ongi seinalatuta ditu gune arriskutsuak, «Kontuz minak», pertsonen aurkako minez landatutako sailak bailiran. Ez hain aspaldi bere leku kuttun izan zirenak, jadanik ezin zapal ditzakeen auzo, taberna, ibai-bazterreko pasealekuak. Kontuz, minak, bai. Senti ote daiteke herri-mina norberarena ez den hiri batean, galdetzen dio bere buruari harrituta.

Hiriaren baitako beste hiri bat deskubritzen, eraikitzen, apurka-apurka. Katakonbetara jaitsi beharrik gabe, azpi-hiri bat baino albo-hiri bat; berea. Lehen ez zegoen kalez, pasabidez, auzoz osatua.

Hiriko ikuskizunen asteroko aldizkaritxoan hautatuak eta boligrafoz inguratuak ditu egunean ikusiko dituen filmak, bat, bi edo hiru. Ez dago egun bakarra filmik ikusten ez duena. Denak apuntatzen ditu kaierean, telebistan ikusten dituenak barne; bere Zinema Kaierean: filmaren izenburua (jatorrizkoa, frantsesez eta euskaratua), zuzendariaren izena, filmaren urtea, antzezle nagusia(k) eta filma ikusi duen data, zinema-gelaren izena eta baita ordua ere!

Lehengoan, Armendarizen 27 horas ematen zutela ikusi eta goizeko lehen emanaldira joatea erabaki zuen, espainiar edo euskaldunik topatzeko arrisku gutxi egongo zelakoan, zuhurtasuna ehuneko ehunean gorde gabe behingoagatik, bere buruarekin barkabera.

Ez du ahanzteko filmaren lehen plano luzea, Donostiako berunezko zeru hain ezagun hori, inoiz ikusi gabeko ikusmiratik, itsaso zabaletik badian barrena doan airezko plano luzea, Imanolen ahots sakonaz lagundua, haurtzaroko hainbat gertaeraren lekuko izandako ordulariraino, nerabezaroko hitzordu lekuraino.

Filmaren bukaeran negar egitea, tira, baina hasieran! Eskerrak emanaldi goiztiar hartako hiruzpalau ikusleak bakoitza salako punta batean kokatu ziren eta ez zuten bere malkoek lekukorik izan.

Eguneko ibilbidea antolatzeko orduan joko berri bat bururatu zaio: egunean hiriko kaleetan egingo dituen joan-etorrien bidez idaztea. Hasieran idazkun errazak dira, espaloietan urratsen bidez osatzen dituen mezu ikusezin horiei hala dei baitakieke: bere izen-abizenaren lehen hizkiak, adibidez. Mapan ongi begiratu behar ditu hizki batzuk egitea ahalbidetuko dioten kale gurutzaketak, diagonalak, paraleloak, perpendikularrak, biribilguneak. Gutxika, mezu landuagoak osatzeko gaitasuna bereganatu du.

Otu izan zaio, inoiz Polizia atzetik balu eta azkarren bati bere ibilbideak mapan berregitea bururatuko balitzaio, ezusteko ederra hartuko luketela bere mezuak deskubritzean.

Harrezkeroztik eguneko idatzien artean bada beti bat bere irudipenezko eta balizko zelatarientzat.

Beste zigarreta bat piztu du Saint-Sulpiceko Zaindariak, bigarren ebakia ekarri diotenean. Seiak eta erdi. Ionescoren antzerki guztien bilduma utzi du kafetegiko mahai estuan eta irribarrez hasi da gaurko mezua irakurtzean atzean dituzkeen polizien ezustekoa irudikatuz:

— Dupond! Bazekik zorrotz zaintzen dugula!

— Zer diok baina, Dupont!

— Badakiela zaintzen dugula, Dupond!

— Hori bera ulertu dudala esan behar nian, Dupont. Zorrotz zaintzen dugula badakiela. Are gehiago esatekotan egon nauk ni.

— Ba al dakik zergatik esaten dudan?

— Hain zuzen ere, galdetu behar nian ea ba al dakian ba ote dakidan zergatik esaten duan zorrotz zaintzen dugula badakiela.

— Begira ezak! Hau duk sasikume horrek gaur egin duen ibilbidea bere sator-zulotik irten denetik.

— Sator horrek egin duen ibilbide sasikumea al da hori?

— Bai!

— Eta?

— Eta?! Hi itsua al haiz?

— Horixe bera galdetzeko asmoa nian, Dupont! Itsua al naiz?

— Eta?

— Horixe bera galdetu behar nian: eta?

— Eta irakurtzen ikasi huen, ezta Dupond?

— Ozta-ozta Polizia-eskolan, Dupont, hik bezalatsu esango nikek, are.

— Markatzaile honekin erakutsiko diat maparen gainean kalez kale sator-kume horrek gaur goizetik arrats egin duen ibilbidea, Dupond.

— Iradoki behar niana duk hain zuzen ere markatzaile batekin sasikume horren sator-ibilbidea maparen gainean markatzeko goizetik arrats.

— Begira, ezak, irakur ezak!

Irakurri du Dupondek, aurpegia gorritu egin zaio haserrearekin, eta bere kolegak ezertarako betarik izan aurretik, danba!, idazmakina hartu eta muturra hautsi dio Duponti.

— Esan diat bada irakurtzen ikasi nuela, Dupont! Hik zer uste duk, ergela naizela, ala?

— Oftia! Dufond, hofixe fera efan fehar nian! Erfgela baino erfgelagoa faizela! Ifain hori fafi-kumfe hofek gfuri efindakfoa fuk! Gfuri dfeitzen afi faigfuk fori!

— A, barkatu, Dupont... Hori bera esatekotan egon nauk, horrelako irain batek ezin duela erantzunik gabe gelditu! Har ezak idazmakina eta konpon dezagun kontua behingoagatik.

— Forixe fera efiteko afmoa nian, Dufond, forixe fera, ef efin kondtu.

Danba! Berdintzen du partida Dupontek.

Barrezka ari da kafetegian. Bera bakarrik. Hirian bere buruari mintzo ikusten diren biztanle errarietakoa bihurtu da. Bakarrik dago munduan. Baita barre egiteko ere.

Ezin dio inori bere kezken berri eman. Egunerokoa antolatzea eta gaua non pasatuko duen aurreikustea dira bere eginkizun nagusiak. Oihan bateko kanpalekuak bailiran izenak ere eman dizkie babeslekuei: Le Patient Perché, Mangez Léger, Ohezabaleta.

Abenduaren hogeitik aurrera dirua baldin badu, eta badu oraindik, hilabeterako apartamentu bat berralokatu ahal izango duela esan diote laguntza komitekoek. Garestitxo aukeran, baina ikustera joan denean konturatu da hor arnasa hartuko duela, eta oxigeno gabe geratzen ari dela badaki. Benetako etxe bat da, estudio bat eraikin dotore batean. La Bastilletik gertu egotea du akats bakarra. Bost axola. Kontu egingo du. Hilabeterako etxe bat. Okerrena pasatu dela esaten dio bere buruari, laster etxea berralokatu diotenen bidez zinezko paristarrak ezagutuko ditu, lagunak egingo ditu, eta haien bidez, nork daki, lanen bat lortuko eta lanari esker gelatxo bat alokatu ahal izateko soldata eskuratuko; biak beltzean, noski. Eta bere Olivettia berreskuratuz gero, agian urriko lehen egunez geroztik bizitakoak oinarritzat hartuz liburu bat idatziko du. Izenburuarekin jolasean dabil jada, Bakardadearen usaina, adibidez.

Frantsesarekin gero eta txukunago moldatzen da. Jadanik ez diote errepikatzeko esaten, lehenean ulertzen diote okindegian, saltegi handietako ordainlekuetan, garraio-txartelak erosten dituenean, leihatilan zein film ikusi nahi duen esaten dionean txarteldegikoari. Kutsua ere paristarrena duela esan dio Hatxek —eta badaki zerbait ahoskatze eta ortofonia kontuez—, eta ahoskera landuz gero paristar petotzat hartuko dutela laster.

Gaztelania ordea herdoiltzen ari zaio. Noiztik ez du gaztelaniaz inorekin hitz egin? Eta euskara? Bi hilabete luze euskarazko hitz bakar bat ere esan gabe. Euskarazko lerro bat irakurri gabe. Euskarazko esaldi bat entzun gabe. Bere euskarazko liburu guztiak hondatu eta zakarrontzira bota zizkion babes-etxekoak: Polizia edozein unetan sartuko zen beldurrez, konprometigarriak izan zitezkeelakoan idazkunak zituzten liburuen lehen orri guztiak —egileek berek propio beretzat egindako eskaintzak— erauzi eta erre egin zituen, liburuak bere etxetik urrun zegoen kontainer batean bota aurretik.

Liburu ehizan Beaubourg-eko liburutegi ederrera hurbiltzeko tentaldia izaten du batzuetan, bai baitaki euskal liburuen atala dagoela. Mediatekan euskara ikasteko metodoak. Arriskutsuegi deritzo ordea, hor ziur euskal turista ezagunen batekin egingo lukeela topo, eta ez luke beste «Zer egiten duk hemen?» galdera aurrekoan bezain hotz jasango.

Azkenean, komitekoek ohar bidez jakinarazi zioten ez zela poliziarik azaldu bere bila, eta orain pentsatzen ari direla duela mende bat izan zela iruditzen zaion urriaren bikoa agian alarma faltsua izan zela, ez zutela lokalizatuta izango. Eta berak amaitzen du hausnarketa: mamuei ihesi dabilela geroztik, ez dabilkiola inor atzetik, ez duela inork bera atxilo hartzeko ahalegin txikiena egin, Poliziak ahantzia duela, munduak ahantzia duela iruditzen zaion bezala.

Iritsi da larunbata. Idulkirik gabeko Saint-Sulpiceko Esfingeak sumatzen du bere bizitzan aro berri bat hastera doala. «Sena» dio berekiko, hamaikagarrenez bere baitan barre txikia eginez ulertuko dion inori esan ez diezaiokeen hitz-jokoarekin, Bir-Hakeimetik aireko metroaren azpitik festa antolatu duten apartamentura doan bitartean. Last Tango in Paris. Hortxe. Izkinako apartamentuan Marlon eta Maria, maitasun anonimoa eta gurina.

Festa antolatu duten apartamentua, lehen begiratu du planoan, kalezuloaren beste aldean, bi ezkaratz urrutirago dago. Ez du ibairako ikusmirarik izango, baina ezagutzen ditu, kanpotik, horko etxebizitzak, gauetan leiho saretak zabal-zabalik utzita ez baitira bidazti begiluzeen jelosiak pizteko lotsa izaten hamaseigarreneko burgeoisak. Ekaitz egunetan itxiko dituzte, soilik. Iraultza aroetan balitz herdoilduta beharko zuketen gontzek. Nolako etxe ederrak, argia ere urrekara bihurtzen da errezel doratuen kontaktuan. Etxe horietako aireak berak ere gainerako hilezkorrek arnasten dutena baino garbiagoa izan behar du.

Denboraz garaiz abiatu da Le Patient Perchétik gaur; beste hamar egunetarako utzi diote. Handik lekualdatuko da berralokatu duen La Bastille ingurukora. Oraindik ez du edatekoa erosi. Ez du festa horretara doan inor ezagutzen. Gonbidapena bere bidez jaso duen arren, ezin duela joan esan dio Hatxek, mutil-lagunak afaltzera gonbidatu omen duelako. Espainiar bezala aurkezteko bere burua aholkatu eta gehitu dio:

— Ondo moldatzen bahaiz neska ere altxa dezakek.

Nahiko zakarra da Hatxe kontu horietarako. Brodsky lotsatu egin da, zer esan ez dakiela gelditu zaio.

Gaur ordea, zerbait aldatuta nabari du bere baitan, festaren kokalekuagatik izango da agian, bere bakardadearen baratzean hazi bat landatzeko aldartez doa. Izengabeko maitasunerako gogoz. Mangez Léger-ekoak dioen bezala, korapilorik gabeko izara artekorako ere prest, besterik ez bada. Erabaki irmo bakarra hartu du: etzalekua ez duela berak jarriko.

Hala ere, festarako bidean, larru goseak sabelpean baino korrok handiagoa egiten du Brodskyren garunaren ezin aseak. Arteari, literaturari, zinemari, antzerkiari buruzko elkarrizketa jori batean murgilduta ikusten du bere burua. Eta ez nahitaez neska batekin. Ureztatu behar ditu garuneko ubideak, guztiz idortu baino lehen.

Ezagutzen du Passyn Félix Potin bat. Salgai garestia izaten dute, baina berandu arte egoten dira irekita, eta bidea botila gainean duela egitea ekidin du horrela. Vodka erosiko du, beraz, Smirnoff, horrela erabaki zuelako, oso originala ez dela jakinda ere, egokiagoa litzatekeela «Espainiako» ardo bat eramatea. Seguru sangria ospetsua aipatuko diotela temati batzuek. Errioxako ardo bat bilatzen ibiltzeko gogorik ez du izan ordea.

Saltegian sartu den une beretik sentimendu desatsegin bat nagusitu da beragan. Norbait zelatan duela iruditu zaio. Begira-begira izan duela, fruitu eta barazkien ataletik kontserba-potoenera igaro denean itzal bat atzean eraman duela garbiketa produktuen ataletik, azkenean aurkitu ditu, alkoholdun edarienera. Lapurrak zelatatzen ibiltzen den segurtasuneko enplegatu bat izango dela pentsatuz urrundu du gaua ilundu liezaiokeen aurresentimendua. Ez du lapur itxurarik, ez du deus lapurtzeko asmorik, lasai dago beraz.

Bilaketa amaituta, vodka botila hartuta, arraioa ez nuen uste hain garestia zenik!, hilabeteko aurrezte ahalegin guztiak pikutara!, mereziko ahal du!, ordainlekuko lerroan jarri da.

Uxatzen saiatu den aurresentimendua, saltegiko bere ibiliak zelatatu dituen itzala, hurbil-hurbil sentitu du bat-batean. Zurrundu egin da. Beste bat eta bere txanda. Saltegiko irteeran ez du mugimendu arrarorik nabaritu. Marka litzateke gero bi hilabeteren ondoren orduantxe kokatu izan balute. Norbait du atzean. Ez du jarrera normala. Ia berari itsatsita dator. Ez du begiratu nahi. Ezagun bat ote? Ez dio kasurik egingo. Ordaindu eta korrika alde egingo du bertatik, itzuli luze bat eman behar badu ere festara joateko.

Izoztuta gelditu da bere izena entzun duenean.

Poliki-poliki itzuli da eta...:

— Be!

— Non ibili haiz? Kezkatuta geunden Mexikora ez hintzela joan esan zigutenean.

— Be!

— Zergatik ez haiz azaldu segurtasun hitzorduetara hileotan?

— Zer?

Ederra egin duk idulkirik gabeko Saint-Sulpiceko Esfinge horrek. Nola ez haizela segurtasun hitzorduetara agertu? Ziur al hengoen? Zertaz? Hitzorduaz. Asteazkenean, esan zuen. Asteazkenetan esan al zuen? Hori uste dut, hori uste nuen, laneko ordutegiaren ondoren, nonbait idatzi nuen. Hori uste al huen?!, usteak erdiak ustel, nonbait idatzi huen, bai, gaizki ordea. Orain egiok guztiz barregarri utziko hauen galdera. Izan hadi ausarta horretan bederen. Onartu hire hanka-sartzea. Egia iraultzailea duk.

— Ordain ezak. Kanpoan hitz egingo diagu. Nolatan vodka botila bat erosten? —moztu dio Bek.

Eta Brodskyk galdetu nahiko lioke, eta hi nolatan hemen, Be?! XVI.ean! Gaueko zortzietan, saltegi batean, nire bizitzan lehen aldiz sartu naizen saltegi arraio garesti honetan. Atzetik eduki al zaituztet? Ez izan paranoikoa. Ez al dago zertan izan, ala? Bai, baina ez izan. Egongo duk azalpenen bat; ez hasi hi azalpen eske orain.

— Festa batera gonbidatuta nagok.

— Kontxo! Ez haiz gaizki moldatu, itxuraz.

— Saint-Sulpiceko Tabacean zuan hitzordua, ezta?, seietan eta zazpietan? Asteazkenero-asteazkenero azaldu nauk.

— Ostegunetan zuan.

— Ostegunetan?

— Gaizki apuntatuko huen. Begira, hemen diat nik.

— Igandea jartzen dik.

— Klabean idatzita zagok, hiru kendu behar dizkiok. Igandea bederatzietan eta hamarretan. Suplizio erretzailean. Ni agertu nauk ostegunero-ostegunero, azken bi hileotan. Kezkatu gintuan Parisen gelditu arren segurtasun hitzorduetara agertzen ez hintzela-eta. Zerbait larria gertatu ote zitzaian ere pentsatu genian.

— Ez, ez, ondo nagok.

Orain ez galdetu ea zergatik ez dieten laguntza komitekoei galdetu hire berri. Ez galdetu ea etxekoei hitaz galdetu ote dieten. Ez galdetu etxekoentzako ohartxoa bideratu zuten ba ote dakien.

— Bururatu zitzaigun, bai, egunez tronpatuko hintzela. Egon ninduan zerbitzariari galdetzekotan ea ba ote zegoen beste astegunen batean ni bezala seietan eta zazpietan zerbait hartu eta azkar-azkar alde egiten zuen ni bezalako mozoloren bat!

— Ni azken asteetan seietatik zazpietara bertan egon nauk mugitu gabe.

Hori zertarako esan diok, hire segurtasun arauen haustea aitortu eta barkabera izan dadin?

Pasa zitezkeen ba beraiek beste astegunetan, egunez tronpatu ote nintzen ikustera, gehiago dira-eta Godoten mezulariak, arraioa, ni bakarrik egon naiz hirian galduta.

Hi ere pasa hinteke ba, alfer halakoa, zer besterik huen egiteko bada, egun guztia zinema emankizun batetik bestera hire buruaz gupidatuz pasatzeaz gain.

— Pozten nauk aurkitu izanaz.

— Ni ere bai, ez dakik nola, Be.

Festaren kontua azaltzen hasi zaio.

— Orain presaka nabilek—moztu dio Bek—. Hitzordu bat, badakik.

Hitzordu bat, beraz ez dago bakarrik.

— Baita ni ere —vodka botila erakutsiz.

— Lasai, lotuko diagu beste hitzordu bat... Oraingoan ondo apuntatu, gero; eta ahal baduk kodifikatu ezak, oso arriskutsua izan litekek-eta eroriz gero.

— Bai, bai —umilago ezin.

— Eta zer iruditzen zaik arantza kentzeko Suplizio Erretzailean elkartzen bagara?

— Ongi!

— Ostegunean, seietan.

— Bertan egongo nauk! Ez zaidak ahaztuko! Ez kezkatu!

— Ostegunean, e? Ez asteazkenean —Bek adarra jotzeko doinuz eta bizkarreko lagunkoia emanez Brodskyri—. Taberna kanpoaldean egongo nauk. Ikusten nauanean hator nire atzetik, gure artean bospasei metrotako distantzia utziz, nik hiri kasu egin arte segi nazak; bistatik galdu gabe gero!

— Horrelaxe egingo diat.

— Tira, ostegunean hitz egingo diagu lasai... Gu bion artean, lehen une batean, baina... agian zerbait aurreratu zezakeagu. Hik Erakundean sartu nahi al duk?

Brodsky, Saint-Sulpiceko Egonarria, bere Smirnoff vodka botilarekin, enbaxada sobietarreko enplegatu batek Passyn duen apartamentuko festa batera joatear, isilik gelditu da.

Sena, bai, ondo hartua hion susmoa egunari, igarle halakoa! Aldarte onez hindoan, korapilorik gabeko abentura batean murgiltzeko prest, hire bizitza aldatzera zihoalakoan.

Erantzuteko ahoa ireki aurretik moztu dio Bek:

— Lasai, hausnar ezak. Ez duk arinkeriaz hartu beharreko erabakia. Emango didak erantzuna ostegunean. Ezezkoa bada ere ez duk ezer gertatzen. Moldatzen al haiz bizileku kontuekin?

— Bai...

— Tira! Kristorena poztu naik hi aurkitu izanak. Zer den halabeharra! Hamar milioiko hiri puska honetan, bi hilabete ezin topatu igaro ondoren hemen elkartzea, marka duk gero!

— Ni ere oso poztu nau, Be.

Hunkituta dago Brodsky. Hurrengo astean emango dion erantzuna badaki. Ozeanoa zergatik ez zuen gurutzatu ulertu balu bezalakoa izan da. Ez du zertan hausnartu. Patua hiri honetan, Passyko kalezuloan zirkulua itxiko balitz bezala, duela bi urte hirira iritsi zenean harrera egin zion errefuxiatuarekin ere hortik hurbil Passyko metroaren nasan izan baitzuen hitzordua.

Bera tematu zen Parisera etortzearekin. Zerbaiten bila edo zerbaitetik ihesi, ezingo luke esan. Berak erabaki zuen Parisen gelditzea Mexikora gabe. Bi hilabete igaro ditu Parisen preso, alderrai, iparrorratzik gabeko esploratzaile, adarrez adar ibili da txori. Hartu behar duen erabakirako basamortuko ezinbesteko igarobidea izan ote da?

Zer da bizitza? Zer etorkizuna? Patua, halabeharra, zoria, asturua? Enkontru bat. Hautu bat.

— Erantzuna baiezkoa duk —esan dio, lasai, ostegunera itxaron gabe. Ostegunera arteko tarteak hartutako erabaki irmoa alda lezakeen zerbait ekarriko duen beldur balitz bezala, arestiko festan gertatuko den ezerk ez dezan baldintza bere deliberoa.

— Ongi pentsa ezak. Emango didak erabateko erantzuna datorren astean.

— Bai, emango diat nahi baduk. Baina ez diat asmoz aldatuko.

Agurtu dute elkar besarkada estu batekin.

Festarako bidean gogoeta egin du, besarkadaren kontaktu fisiko hori, berotasun hori, kidetasunaren gabezia hori ere zenbateraino izan duen ments.

Vodka botila erakutsi dio ireki dion neskari, etxeko jabeen alabari, zeinak zer zen ikustean berotasun handirik gabe esan dion uzteko beste botila andana bat, vodkazkoak asko, dagoen arasaren gainean. Berokia uzteko logela ere erakutsi dio.

Egongela eta gela zabalak ditu etxeak, altzari guztiak albo batera baztertu dituzte, jatekoa erretiluetan han-hemenka, edatekoa erruz, musika ozen. Ez du inor ezagutzen. Ez du inork ezagutzen. Neska batzuk hurbildu zaizkio, jadanik alkoholaren eragina imintzioetan, bera limurtzeko asmoz. Brodsky ez da festaraino iritsi ordea. Félix Potinen saltegiaren aurrean desegin da nonbait.

Alkoholdun edari bat eman diote neskek, dantza egitera adoretuz. Bere burua ikusi du ispilu batean islatuta, edaten, neska bikotea bere ondoan dantzan, eta ezezagun egin zaio bere burua, Beri emandako erantzunak itxuraldatu egin balu bezala.

Bere egintzek izan dezaketen arduraren zama sentitu du. Hustu gabe utzi du edontzia. Fruitu lehor batzuk jan ditu. Arduragabe, horma horietatik kanpo gertatzen denaz ezaxola dantzan ari diren bere adineko neska-mutilengandik oso urrun sentitu da.

Jabetzen da bere bizitza, berriro ere, errotik aldatuko duen erabaki bat hartu berri duela, eta oraingoan bai, aurrez daki ez dela portuan murgil egin eta turista sinesberak txunditzeko ahoan txanpona duela ateratzea bezalakoa izango. Susmoa du hasieran, baleak bezala aldian behin gainazalera ateratzen ibiliko bada ere, luzera ur azpian arnasten ikasi beharko duela, zakatzak beharko dituela itoko ez bada, ezkatak larruazalaren gainean biziraungo badu.