Susa literatura

Gu zigor-ziegetara ekartzeko ardura hartu duen zaindariburua, gradéa, da Kasper; uste dut marrazki bizidunetako mamutxoaren itxura hartu ziolako asmatu ziola gaitzizena kide batek. Berak aitortuta dakigu jendarme izandakoa dela.

Eskuburdinak atzean lotu nahi dizkidala ohartuta, behin kide batek «gorputza indarrik gabe utzi eta ikusiko duk zein larri ibiliko diren» esan zidala gogoratu eta lurrean eseri naizenean iragarri die gogoz kontra bada ere ibiliko naizela.

— Tu vas marcher —zemai egin dit segidan, beldar erremingarrizko ahotsez belarri ondo-ondoan.

Ni mutu. Elkarrizketa garaia amaitua baita.

Goizeko promenadarako jaistean zoruan eseriz blokeatu dugu modulua. Ordubete eman dute gurekin zer egin erabaki bitartean. Gure artekoen errealistenek irabazi dute apustua, alegia ez zutela onartuko kartzelako zuzendariarekin biltzeko eskaria eta zigor-ziegetara eramango gintuztela: les Basques au trou!

Hedexuri ohia aditu doinuz mintzatu zaie uniforme-urdin kideei, egiten ari naizena protesta baketsuetan erabiltzen den teknika dela azalduz. Atzera etorrita eskuburdinak jarri dizkidanerako ikararen izerdi usaintsua nabaritu dut galtzarbeetan. Ez diot aurre egin. Gehiegi estutzen zizkidala ohartarazi diodanean, gehiago estutu dizkit.

Orduan, ikus eta ikas, burdinak esposatzen dituen katetik helduz gorantz altxatu ditu nire eskuak besoak enborrera lotzen dituzten giltzadurek utzi dioten bezainbat, nola konpontzen den hau, erakutsi die matoiei.

Ikusi gabe irudika dezaket inguratzen nauten lauzpabost zaindariei begia kliskatzen, pixka bat gehiago tiratu du burdinetatik, azken bulkadatxoa gorantz, mendeku gosez jaikiko zen gaur Kasper, euskaldun terroristokin nola jokatu azaldu nahiko die bere collègue sasikumeei.

Min oihuarekin batera zutitu naiz.

Irabazi duela usteko duk garun-ustel horrek.

Nire kabuz tente mantentzeari uko egin eta gorputza hilda utzi dudanean, hankak tolestuta, burua nahitaez makur, bi besoak gora, nire gorputzaren zama guztia eskumuturrak xehatzen hasi zaizkidan eskuburdinetatik zintzilik alarau egin dut. Gorputza zintzilik dudan besaburuetako giltzadurek zaratarik egin ote dute? Oihu egin dut. Entzun al du inork? Pixka bat gehiago altxatu dizkit esku lotuak, garrasi egin dut, pixka bat gehiago makurtu dut burua eta oin-punten gainean bizpahiru urrats egin ditut.

— Vous voyez comme il marche le Basque? Je vous l'avais dit —garaipen kukurrukua.

Haurretan gauez lo hartu ezinean ilunpeko munstroak ez ikusteko bezala itxi ditut begiak.

Ez dira desagertu.

Hil dut gorputza berriro. Ez zekiten nire eskumuturrek nire giltzadurek hain astuna nintzenik. Alarau egin dut berriz oihu egin dut berriro garrasi egin dut ostera. Zertan ari haiz esan dit nire garunak, berak ere hain astuna nintzenik ez zekien nonbait.

Lurrera erortzen utzi naute.

Haserretu da Kasper.

— Il va marcher!

Berriro zintzilikatu nau eskuburdinetatik oihu ez nabil naramate ez dakit nola heiagora hankak dilindan txilio zabuan bezala garrasi besaburuak besoak eskuak eskuburdinak kate alarau.

Zer da hau? Izutu zait nire barrukoa. Ez gaituk horrela eramango zigor-ziegetaraino, ezta? esan dit. Ezin naute zigor-ziegetaraino horrela eraman, ezta?! Ihardetsi diot, zigor-moduluko aterainoko distantzia ber giltzaduretako min infinitua buruz kalkulatzen hasita ikaraz. Ezinezkoa da.

Moduluko atea zabaldu bitartean oin-punten gainean naukate doi-doi. Izerditan. Ibili beharko haiz, aski egin duk, aholkatu dit xaramelatsu Kasperrenaren antza hartu diodan nire baitako ahots zentzudunak.

— Tortionnaires! —oihu egin diet—. Segi horrela zuen Errepublika ohoratzen!

— Tu verras comme il marche —Kasperrek berriro, hatsa belarritik hurbil.

Kartzela osoa blokeatu duten arren lo ez dauden presoek abuztuko beroari aurre egiteko zabal-zabalik dauden leihoetatik entzungo dituzte nire aldarriak, aieneak, biraoak, begiratuko dute eta jakingo dute zer egiten ari zaizkigun. Ez da alferrik izango sufrikarioa, mozorroa kenduko diegu.

Elkartasun-adore oihu uste izan dudana loa nire oihuekin eragotzi diodan baten kexua da. Barrez ari zaizkit zaindariak. Oinetakoen puntekin errail paraleloak marrazten ditut, malkoen gainean.

— Marche! Marche! —haserretu zait beste bat.

Zuek ez duzue gure amaren odol nafarra ezagutzen, zuek ez dakizue aitona anarkista nuela, zuek ez dakizue mende erdi baino gehiago daramagula borrokan, zuek ez duzue ezagutzen gure herriaren historia, ezta guk ere ongiegi, baina berdin du, geneetan omen daramagu nonbait.

— C'est parce que tu ne marches pas que t'as mal —kupitu zait zaindarietako bat.

Matalas hankak arrastaka Sara eta Azkaine galantak gara ba gu euskaldunok Indotxina Didier Aljeria ikusiko duk nola Burkina Faso ez naizen ibiliko Kamerun bi besoak erauzten badizkidak Senegal Popo Mali Maddi ere Ruanda sasikume halakoa Pello Oihane Jon.

Ezin dute gehiago. Ezin dut gehiago.

Arnasestuka haiek. Hatsanka ni, ama, negarrez.

Makadama miazkatzen utzi naute, ama, tortura saioa eteteko erregutzen, ama, espainiarrak ote dauden beraien artean galdetu diet, ama, hala behar duela ziur, inozoa ni, zertarako baina espainiarrak, ez al ziren bada frantsesak izan vive la France vive la République, tortura modernoaren asmatzaileak, aita.

— Ça suffit, ça suffit! —erregu egin diet, nire burua egoera honetan ikusita ezin sinetsirik.

— Tu vas marcher?

— Marche! Marche!

— Si tu ne marches pas on va te faire du mal.

Lasaitu da nire negar-zotina. Lurretik altxatu naute. Bagoaz berriro. Ikara. Taktika aldatzea erabaki dute, zorionez. Hanketatik zabarki helduz airean naramate. Ez nabil! Atzean daramadanak ez du etsi ordea, eskuburdinetatik gorantz tiratuz besaburuak zigortzen dizkit. Burua bihurrituta ere ezin ikusi denen artean nor den hain kartsuki maite nauen Sadekoaren mireslea. Kasper galtzaile txarra izango da.

Ez nabil!

Zabalgunea. Hanketatik eusten didatenei fils de pute, salauds, eskuburdinetatik tiraka dabilenari lâche moi espèce de lâche, inguruan nabari dudan tropelari vous n'avez pas honte?

Kartzelako zuzendaria dator ikuskizuna lehen lerrotik gozatzera tortionnaire! aurpegiratzen diot après vous voudrez parler avec nous? nire baikortasun xaloak hartaratuta.

Sartu gara zigor-moduluan. Hemen ez dago lekukorik. Askatu dizkidate hankak. Izu laborria eskailerak ikustean. Belaun-kolpeka zenbarazi nahi didate mailadia. Ai!

— Vous n'avez rien à envier aux espagnols!

Errepublikano baten garun-ustelak dar-dar egingo zuen, belaun txikizioa gerarazi eta eskaileretan behera jaisteko agindu du, igogailuan igo nazatela, hara igogailua dago poztu zait Beñat nire gurutze-bidearen berri ematerakoan, berak hautsa kendu baitie mailei.

Igogailuan arnasa hartu dut berriro, indarrak bildu, tontorrerako azken kanpalekuan nagoela sumatuz. Bi datoz nirekin, ez dute aski indarrik ni airean mantentzeko, gaizoek, ez naute lurrean pausatzera uzten, gaiztoek. Batek bihotz guri bere belauna jarri du nire hanka tolestuen azpian merci. Dantzari klasiko oin-puntak zoruan, eskuburdinetatik eutsiz mantendu naute haien artean, asteburuan dantzatokian limurtutako neskez eta lanetik irtetean haurren bila eskolara joan beharraz kalakan aritu diren bitartean.

Igogailuko atea ireki denean murru urdin ez izotzezko baina bai bezain hotza, eskaileretatik arnasestuka igotako bizkartzainak.

— Tu vas marcher maintenant? —tematu dira berriro, besoetako giltzadurak borondatea baino sendoagoak ote ditudan baiesten.

Ez al duzue ikasi?

Entzun dituzte garrasiak kideek. Entzun dut nik ere beraien zalaparta, oihuak, Gora Euskal Herria askatuta, tortionnaires!

Eztarritik bota ditut azken indarrak.

Aurpegia zigor-ziegako hormaren kontra mantendu naute eskuburdinak kendu bitartean. Gehienek alde egin dute ez nagoela ezpata-dantzan aritzeko konturatu direnean. Hiru ausart gelditu dira nirekin aurrez aurre.

— Fouille!

Biluzteko.

Hau ere zuen soldataren ordainean sartzen dela ulertuko duzue azkar. Zoruan etzan naiz. Ohe gainera igo naute. Biluztu naute. Haur gaizto bat bezala. Arropak banan-banan xehe-xehe miatu eta muino polit bat eginda utzi dizkidate alboan.

Kizkurtuta, belaunak bularrean eta besoak belaunak besarkatuz egon naiz, nire biluztasunaz ezaxola, malkoak irensten, karrajuko hesia eta ziegako atea itxiz alde egin duten arte ez ditut zabaldu begiak.

Nire gorputz minbera estali behar dut. Kideak deika ditut. Itxaron. Bai, ondo nago. Kontatuko dizuet. Zuek? Mina. Sasikumeak.

Zehatuegi gaude tertulia literariotarako, igoeran norberak erabili bide eta tekniken xehetasunez aritzeko, egindako denbora-markez eta egin dizkiguten gorputzekoez.

Janzten hasi eta sinesgaitz begiratzen diot galtzetako gerrikoari. Oinetakoetako sokak ere utzi dizkidate! Ia deitu diet: aizue!, ez dizkidazuela gerrikoa eta ajuetak kendu!

Zer den gizakia, ohiturazko animalia, asto makilatua.

Ez dira buruaz beste egin dezadan beldur izango, pentsatu dut aurrena xaloki. Ez ote duten buruaz beste egin dezadan nahiko, hurrena gordinki. Aldiro estonatzen nau giza makurkeriaren eta zabarkeriaren mugagabetasunak. Adinak ez du dena konpontzen.

3, ASTEAZKENA

Bigarren eguna hemen eta aspaldi izan zela iruditzen zait.

Gorputza segituan ohitzen zait ingurune berrietara.

Lehoia kaiolan bezala.

Lehoia kaiolan bezala, kontsolagarri engainagarri diot, beharbada. Zanpaketara egin naizela ez aitortzeko seguruenera.

Zein lehoi zein kaiolatan.

Madrilgo zooan ikusitakoak lasai ederrean zeuden aharrausika.

Amorruz orro zegiten Amarako Pio XII.aren plazan ezarritako zirkuan ikusitakoek esploratzaile patetikoen zigorren mehatxuz ikaraz suzko zirrindolatik igarotzera etsita.

Nik ere egin nuen orro hiraz izuz atzo honakoan.

Orain aspaldi izan zela iruditzen zait.

Atzo artean halako bortxa ezagutu gabea nintzen, adin honetara zafratu gabe iristea ere bada marka.

Ni ekarri ninduten azkena. Arkitektura ezagutzen ez nuenez zigor-ziegen atalera iristen ari ginela iruditu zitzaidan bakoitzean egin nuen marru amorruz, tarte batez borroka eta adore oihuak gailentzen zitzaizkiela min garrasiei.

Ez ziren hutsalak izan alarauak, kideek ez entzun arren nire buruari kuraia eman eta une batez mina ahantzarazten lagundu baitzidaten.

Zaindarien kontzientziak inarrosteko ere balioko zuten, esan nion Beñati.

Barre egin zidan.

Barre egin genuen.

Arrazoi du, adinak ez du dena konpontzen.

Gizakiaren ontasunari eta eraldaketa gaitasunari dagokionean beti bezain inozo izaten jarraitzen dut.

Bihar ekarriko didatela zerekin idatzi. Betaurrekoak ordea ez dituztela aurkitzen. Postarik ez dagoela.

Moduluko gure ziegetan utziko zituztela gutunak esan diot zaindariari.

Baietz, han egongo direla segur aski, baietsi dit, baina ez dela bera bila joango den postaria.

Isildu naiz. Hemen badakigu zer dagoen.

4, OSTEGUNA

Hiztegian begiratu gabe ere ulertzen da zigor-ziega leku aizarotsu, ospel eta ainubea dela esanez gero.

Zorionez morroilorik ez duen ate bakarraz ixten diren Mauleko gazteluko bietako batean sartu eta minutu batzuk bertan egoteko esperientzia egin duenak ere ulertuko ditu hitz goibel horiek.

Ez da kartzela honetako kasua. Alderantziz. Kartzelaren barrunbeak iruntzietara jarri eta ganbaran kokatu dituzte, azken solairuan, azken solariumean atera zait ia, zigor-lekuak.

Gaur goizeko egunsentiaren parekoaren oroimenik ez dut.

Isolamendu modulura dakartenaren aurreneko zeregina norbere burua espazio geografikoan kokatzea da. Mont-Blanc Palace honetako biztanleetarik gehienek Meka bezala, euskaldunok Euskal Herria.

Uda minean gaude eta ekialde-ekialdera ematen du eraikinak.

Goizean goiz jaiki eta eguzkiari diosala egiten diot, giharrak esnatzeko, maite ditudanak nire barnean goxatzeko.

Eguzkia atera baino istant batzuk lehenago ohartarazten dut Beñat dei kodetua ezkerreko horman joz.

— Badator eguzkia!

Hormaz horma doa kodea.

Kide guztiok muturra kristal zikinari itsatsita gaude. Noiztik ez genuen hemen bezala eguzkia ateratzen ikusten. Han urrunean Alpeak ditugu parez pare, goizetan mendirik nabarmentzen ez dugun arren, elurrezko tontorretan islatuta iristen zaizkigu lehen printzak. Non gauden ere ia ahantzarazten digu ikuskizunak. Eskuinerantz bospasei zentimetroz baino lerratu ezin dugun kristal lodi bikoizdun leihoa, burdinazko barren eta sarearen artetik sartzen zaigu airea, zakur nekatuaren albaina.

Arratsaldean, eguraldi ona badago, Mont-Blancen betiereko elurrez estalitako gailurra ikusiko dugu.

Metalezko mahaia hormari eta zoruari lotuta dago. Betoizko zilindro zabal bat dugu eserleku. Tente eseri behar da, segituan kentzen da jesarlekua mahaira hurbiltzeko ohitura. Ohe estua ere zorura zigilatuta. Karrajuko hesiaren ondo-ondoan komun-zuloa, zaindariek behatxulotik begiratuta ederki ikusteko moduan, eta harekin bat egiten duen egituran harraska ñimiñoa, biak aluminiozkoak. Aurpegia garbitzerakoan komun-zuloko jesarlekua zipriztintzen da nahitaez. Distiratsu utziko ditut, egun hauetako batean garbitzeko beharrezkoak ekartzen badizkidate.

Sua hartzen ez duen gaiez egindako edredoi bat dugu sua hartzen ez duen gaiez egindako lastairaren gainean.

Argia karrajuko hesiaren atzean ezkutatu dutenez, piztean hesiaren barrek itzalez betetzen dute ziega. Neguan ez du samurra izan behar leku honek. Fresnesen ez bezala, hemen ez dago extintion des feux gaueko hamarretan, nahi dugunean itzal dezakegu, eskua hesiko burdina-barren artetik luzatuz karrajuan dagoen etengailutik. Etengailuaren ondoan, erretzaileentzat, autoetako supiztekoen moduko bat. Debekatuta dago ziega barruan supizteko edo pospolorik edukitzea.

Hala ere su hartzen dute ziegek.

Gerriko eta oinetakoetako sokarik gabe, buru-hiltzeen aurka Alliot-Mariek oparitutako paperezko pijama hutsetan baino uzten ez dutenak ere, tematuz gero buruaz beste egitea lortzen duen bezala.

Goizeko zazpietan ireki didate atea lehen aldiz: gosaria emateko eta promenada eta dutxa nahi dudan galdetzeko. Hurrenkera horretan edo alderantziz. Goiztiar kopuruaren arabera betetzen baitituzte sei promenada kaiolak. Promenadatik zuzenean dutxara eta alderantziz. Ondo olioztatuta dute prozedura: beti hiruzpalau zaindariren begiradapean, presoa bakar-bakarrik dago, zaindaria ez den beste inor sekula ikusi gabe. Edukitzekotan, promenadatik edo dutxatik itzultzean aurkituko dut posta ohe gainean.

Bazkaria emateko ireki didate atea hurrena. Afaria emateko ireki didate atea azkenik. Ordu bateko zaintza-txandakoak, araudiak agindutakoaren kontra atea irekitzen nekatu gabe, behatxulotik baiesten baitu bertan nagoela, bizirik-edo.

Promenadako ordubetea eta dutxan grafitiak egiten luzatzen garen denbora kenduta ziega barruan ematen dugu eguna. Ia hogeita hiru ordu.

Ez dago beste ezer.

Gela zabala da, modulukoa baino handiagoa, hustasuna nabarmentzeko egingo zuten, bakartasun sentsazioa handitzeko.

Zigorraren tamainak ondo betetzeko ziega osoa.

Zigor-ziegako atea ixten duten bezain pronto sortzen da bakardadearen ziurtasuna.

Itxitako atea irekitzera ez dela inor etorriko biharamun arte, larrialdi deia eginda ere.

Legedian dago idatzia bakartasun hau ahalbidetzen duen zigorra. Zartailuaren jabe direnen eta kolpea jasotzen dugunon artean ahalguztidun ageri da hura bere idulkian, mendebaldeko jendarte moderno hedonistaren jainko bihozgabe, pairamenari, errukiari eta arrazoimenari soraio, dura lex sed lex, gehiengoaren ezaxola otoitz bihurtuaren bidez gurtua, gure bizitza anputatuen sakrifizioaz elikatua, gutako batzuen gorpuez ase, aldi-baterako, amen. Zuek hor eta gu hemen.

Badator eguzkia.

Badatoz zaindariak.