Eszterrekin ez dugu, lehen bezala, hainbeste denbora egiten hotel barruan. Atera egiten gaitu, hiritik ibiltzen gaitu. Sorori ez zaio Varsovia interesatzen, “zer da Varsovia?”, esaten du, zer da hau? Horma bat, horma asko, bata bestearen atzean. Esaten du horma asko ikusi duela berak orain arte ere, laurogei urte dela laster eta ez duela horma gehiago ikusi nahi.

      Parke batera eraman gaitu Eszterrek orduan, erronka ere bota dio Sorori: esan dio bilatzeko horma bat han... Baina gauza guztietarako dauka Sorok erantzuna, erantzunen bat. Galdetu dio Eszterri nola dakien Polonian gaudela, Polonia dela hau, nola dakien Poloniara ekarri gaituela hegazkinak edo Varsoviara ekarri gaituela taxi-gidariak eta ez Poznanera. Barre egin du Eszterrek, bere barre erritmiko baina eskandaluzko horrekin, eta arrazoi duela esan dio Sorori, konplot teluriko bat dagoela, nazioartekoa, Sir Soro Barturenen kontra. Lurrean eseri da Soro orduan eta mugitu ere ez da egin harik eta hotelera erretiratu garen arte.

      Poloniako ipuin biak itzultzen ari dira orain, horren zain dago Soro. Leire Barturenek topatu du itzultzailea, Donostian bertan, euskarara zuzen egin dezakeena. Lan diferente ugarirekin harrapatu omen dugu itzultzailea ordea, zine-gidoi bat tartean, eta ipuinak astiro itzuliko dituela jakinarazi digu, lana beste itzultzaile bati eman nahi badiogu ere. Gustatu egin zaio jarrera modu hori Sorori eta 4.000 euro gehiago agindu dizkio.

      Varsoviara etortzeko gonbidapena ere luzatu dio Donostiako itzultzaileari, ipuinak Eszter eta hiruren artean komentatu ahal izateko, baina ezetz erantzun dio hark, Sorok eskaini dion dirutza gorabehera. Hiru alaba dituela aipatu du, emaztea ere bertakoa, lan handia eta ona daukala, ez dagoela mugitzeko moduan... Eskaintza milakoetan handitu du Sorok mezu bakoitzean, Varsoviara etortzeko eta etortzeko... Zoratzeko moduko kopurua eskaintzera ere heldu da, baina itzultzaileak ezetz esaten jarraitu du, eta alabak aipatu ditu berriro, eta emaztea. Gustaten daste polako kabroi hau, esan du Sorok.

      Leire Barturenek ez du oraindik Pedro Iturriaren Poloniako bizilekua topatu. Normalean berehala lortzen du: helbidea bidaltzen digu, auto bat hartzen dugu guk, hara joaten gara eta inoiz ez dugu etxean topatzen... Orain, baina, kontua apur bat diferentea iruditzen zaigu: duela hiru-lau hilabete publikatu ditu Iturriak hemengo ipuinak, ezin da urrunegi egon, bertan egon daiteke oraindik... Harrapatu behar dugu orain beraz, harrapatu egingo dugu seguru. Pedro Iturria ezin izango da horren arin mugitu, gu bertan gaudela jakin arren, bere atzetik. Ihes egin nahi baldin badigu ere, ezin izango du, mugitzeko lanak izango ditu, hura ere laurogei urte izango delako laster. Nahi izango du, baina ezin... Beste gauza bat ere galdetzen diot beti neure buruari: ipuin gehiago idazten ari ote den Iturria ala lehendik dauzkan guztiak idatzita...

      Hoteleko gelan komeriak izaten ditugu batzuetan, Eszterrek ohitura bereziak dituelako, edo guretzat bereziak behintzat, gure edadekoentzat. Komunera sartzen denean adibidez, ez du atea ixten, oso zabalik uzten du batzuetan, eta bere zarata guztiak entzuten ditugu guk. Lotsatu egiten gara apur bat, Horreik kataratak, esan izan du Sorok inoiz.

      Lehengo batean dutxara sartu eta ez zuen gerorako arroparik eraman. Handik irteteko, guregana azaltzeko, gelara, Sorok komunean dituen liburuak hartu zituen. Ivan Turgeneven Aita-semeak liburuarekin tapatu zuen bularra, eta hankartearen aurrean Biblia apokrifo bat jarri zuen. Turgenevek ez zizkion, jakina, bular biak behar bezala ezkutatzen eta ipurdia estaltzeko beharrizanik ez zuen ikusi. Bestela ere eskuak falta zitzaizkion...

      Soro hoteleko korridorera atera zen ia estropezuka eta nik itxurak egin nituen, irakurtzen ari nintzena interesgarria balitz bezala: “Gaua iluna zen, izartsua, bidea belztu egin zen elur zuriaren artean”... Ipurdi bat pasatu zen nire aurretik, elur artean, nigandik metro eta erdira, gau izartsuan... Ez begiratzeko ahalegina egin nuen, begiratu egin nion.

      Ordu erdi baino gehiago egin zuen Sorok korridorean eta urduri zegoen oraindik gelara sartu zenean. Bioi iruditzen zaigu orain Eszterri arropa hurrena ahazten zaionean, libururik ere ez duela hartuko, ez duela tapatzeko ezer hartuko, iruditzen zaigu nortasun kontua dela. Eszter zenbat eta hobeto ezagutu, orduan eta gehiago gustatzen zaio Sorori. Iturriak ezetu behar dau neska hau, esan dit. Gero esan du Iturriaren alaba ematen duela, iloba, biloba... Varsovia ostia hau bere, esan du gero, horma bat beste baten atzeti.

 

 

— Suitzakoa gaur, ezta, Eszter? Suitzako ipuinaz hitz egin behar dugu gaur, ezta?

      — Zurichekoaz.

      — Hori da, lehenengoa, Suitzako lehenengo ipuina. Bigarrena, Bernakoa, bihar. Irakurri duzu Bernakoa, Eszter?

      — Nola ez... Zer nahi duzu egitea bestela hemen, hotel honetan? Ezin dut beste askorik egin... Sir Soro Bartureni, maiestate gorenari, ez zaiolako Varsovia interesatzen, ez du ikusi nahi. Zenbat ordu egin ditugu gela honetan? Austriakoa ere behin eta berriro irakurri dut.

      — Egia, Austriakoa... Zer da hori? Ipuina da benetan? Saiakera? Miszelanea? Zer da Austriako testu hori? Zer iruditu zaizu, Eszter?

      — Eskasa. Oso eskasa. Ez dakit zergatik egin duen Iturriak hori. Beste ipuinen aldean ezer gutxi da testu hori, ez du ezer esaten. Ez dakit zertarako egin duen...

      — Hori da, ados, hori da... Ez dakit zertan ibili zen Iturria Austrian... Egun txarrak pasatuko zituen beharbada... Gaixorik? Insomnioa? Beherakoa? Ezin diot igarri... Beste datu bat ere badago: testu bakarra publikatu zuen Austrian, ez bi betiko moduan. Testu eskas hori gainera... Ez dakit nola onartu zioten aldizkarian ere; material faltan egongo ziren... Zerikusirik ez beste ipuinekin.

      — Beti ezin dela alturan idatzi. Beti eta dena.

      — Egia. Egia hori ere... Zabaldu Tolstoi, zabaldu Proust, zabaldu Conrad... Dena ez da alturako arrantza, orrialde guztiak esan nahi dut... Iturriak ere izan behar du eskubidea, gauza eskasetarako, gaixorik egoteko, insomniorako, eldarniorako, burua nahasteko, gauzak argi ez ikusteko...

      — Amen.

      — Ez dugu komentatuko orduan... Austriakoa esan nahi dut.

      — Nik ez daukat esateko ezer.

      — Neuk ere ez. Suitzakoa orain orduan, Suitzako lehenengoa, Zurichekoa: urkatuak... Urkatuak ikustera doaz neba-arrebak... Zeu ere engainatu zaitu, Eszter?

      — Engainatu?

      — Engainatu, bai: juduak, armeniarrak, urkatuak... Beste sasoi bateko gauzak direla ematen du. Zeuk ere pentsatuko zenuen, ipuinaren hasieran, Erdi Aroa zela, lehenagokoa ere bai... Ez zenuen pentsatu, Eszter? Ez dut sinesten...

      — Bai, pentsatu egin nuen, nola ez nuen pentsatuko... Horretarako dago... Irakurleak hori pentsatzeko egin duela iruditzen zait...

      — Elementu zaharrak bata bestearen atzetik... Baina kontuz: zergatik zaharrak? Zergatik dira zaharrak? Ez dago judurik orain? Armeniarrik? Urkatu egiten da jendea orain ere, gauza nazkagarriagoak egiten zaizkio jendeari orain. Urkatzea garbia da gaur egiten direnen aldean... Eskandalizatu egingo gara orain lau lagun urkatu dituztelako?

      — Argentinatik nator, Sir Soro...

      — Hori da, zer dira lau lagun, hamar lagun, ehun? Zahar itxurak egiten ditu Iturriak, baina dena da freskoa. Zergatik egiten ditu zahar itxurak orduan, Eszter? Zergatik iruditzen zaizu?

      — Ez dakit... Trukoa da? Sorpresa eman nahi du gero? Arrebak ordenagailua atera duenean hartu dut nik sorpresa... Truko txiki bat da?

      — Trukoa? Trukoa... Ez duzu Iturria oraindik ezagutzen? Bere iloba izan zaitezke, bere alaba, eta ez duzu oraindik harrapatu?

      — ...

      — Nik uste dut Iturriarentzat ez dagoela gauza zahar eta gauza berririk, ez dago desberdintasunik. Iturriarentzat dena da bat, Eszter, zaharra eta berria, dena gauza bera. Arrebak daukan ordenagailua ere zaharra da, etxeko abereak bezala. Etxeko abereek eguraldia iragartzen dute, ordenagailuak trenetako ordutegia iragartzen du. Dena da gauza bera Iturriarentzat. Oraindik ez duzu ondo ulertuko beharbada, zure edadean, baina ulertu egingo duzu. Dena da gauza bera...

      — Ulertzen hasi naiz...

      — Eta armeniarrak, Eszter? Zergatik armeniarrak, juduak? Kasualitatea da? Pentsatu gabe eman ditu? Beste herri batzuk eman ahal zituen? Siriarrak? Turkiarrak?

      — Pentsatu gabe gauza gutxi Iturriak. Hori behintzat ikasi dut zurekin... Baina turkiarrak ez.

      — Zergatik turkiarrak ez?

      — Txikiekin ari delako: armeniarrak, juduak... Juduak txikiak eta handiak dira aldi berean, konplikatuagoa da juduena. Baina turkiarrak ez. Kurduak izan zitezkeen, armeniarrak bezala, baina turkiarrak inoiz ez.

      — “Juduak txikiak eta handiak dira...” Gustatu egin zait hori, Eszter. Arrazoia izaten duzu askotan, Eszter Nagy...

      — ...

      — Baina beste zerbait dago hor: urkatu egiten dute jendea ipuineko leku horretan, juduak eta armeniarrak kanpotarrak diren leku horretan. Ez dakigu nor urkatzen duten, handia ala txikia... Normalean txikiak urkatzen dira. Horregatik agertu nahi izan ditu juduak eta armeniarrak beharbada, sufrimendu horregatik, gurutziltzatu egiten dituztelako juduak, fusilatu, gaseztatu, basamortuetara eramaten dituztelako armeniarrak hiltzera. Horregatik izan daiteke, Eszter? Hori izan daiteke arrazoia?

      — Izan daiteke... Ez dut orain arte pentsatu.

      — Neuk ere ez. Baina horretarako ari gara hemen, horretarako komentario hauek guztiak, saio hauek. Bion artean helduko gara, beharbada, ipuinaren laurdena ulertzera. Urkatuak, adibidez. Nor ari dira urkatzen? Nor da urkatzailea? Nor da, Eszter, nor iruditzen zaizu?

      — Agintariak? Agintariak.

      — Beti behar da aginte apur bat urkatzeko, fusilatzeko, kondenatzeko. Hemen aginte apur bat baino gehiago ere igartzen da, aginte handia ere bai. Nebak ere esaten du, momenturen batean, denak harrapatzen dituztela, urkatzaileen kontra ari direnak... Urkatzaileen kontra ezin da asko egin, ezer gutxi, tarte txiki batez kontra egin eta berehala harrapatzen dituzte urkamendirako; beti da, antza, gauza bera. Neba ere urkatu dute. Mundu guztiak daki urkatuko dutela, urkatzaileek, aitak, nebak berak... Arrebak ez. Ematen du arrebak ez dakiela, ezta, Eszter?

      — Ez.

      — Eta zertan joan da neba urkatuak ikustera orduan? Hiltzera joan da? Entregatzera? Bazekien egun horretan bertan urkatuko zutela? Nekatuta dago? Aspertuta? Ez du ematen... Zertara joan da?

      — Laguna ikustera? Egia esan dio arrebari beharbada.

      — Hori ere bai, arrebari egia esan dio seguru. Baina horretara baino ez da joan? Iruditzen zait bere heriotza “ikustera” ere joan dela: nola hilko duten ikusi nahi du, bere burua soka inguruan... Denok egiten dugu gauza bera momenturen batean. Zuk ez duzu egiten, Eszter?

      — Zer?

      — Zure heriotza ikustera joan... Denok egiten dugu, ospitalera goazenean, izeko bat ikustera, ama, lehengusuren bat, lagunak... Euren hiltzeko moduari begiratzen diogu, interesatu egiten gara, nola hilko garen ikusi nahi dugulako, ulertu nahi dugulako, detaile guztiak. Eta gaixotasunez hitz egiten dugu, eta gure gaixotasunak dira, hilko gaituztenak, urkatuko gaituztenak. Gaixotasunez hitz egiten duzu zuk, Eszter?

      — Asko ez.

      — Hor ikusten da gaztea zarela. Edo inkontzientea. Edo hilezkorra. Ez daukat horretan zalantzarik: mende batzuk barru ez da jendea hilko... Edo hobeto esanda: nahi duena ez da hilko. Beti egongo da hil nahi duen jende modua. Edo, beharbada, elitea izango da ez hiltzeko aukera izango duen bakarra, betiko moduan, harik eta behekoek, hilkorrek, iraultza egin arte... Berdindu egingo dira orduan, edo antzekotu. Eta hilezkorrak direnean Camus irakurriko dute eta barre egin... Nahikoa da, isildu egingo naiz, nahikoa... Galtzen ari naiz... Berriro galdu naiz... Zertaz ari nintzen? Zertaz ari ginen, Eszter?

      — Ez dakigu zergatik joan den neba urkatuak ikustera...

      — Egia, hori da... Mundu guztiak daki neba urkatuko dutela, baina arrebak ez... Zer da neba-arreben harremana? Zergatik eskatu dio arrebari urkatuak ikustera joateko? Zergatik ezin da bakarrik joan? Heriotza erakutsi nahi dio arrebari, nebaren heriotza? Familia artean hil nahi du? Konpainia nahi du? Ala tortura modu bat da arrebarentzat? Ikusten dena baino harreman handiagoa dago neba-arreben artean, bestelako harreman bat? Bestelako harreman bat ikusten duzu zuk, Eszter?

      — Ez nuke ikusi nahi.

      — Ez dakit... Gehiegi ikusten ari naiz beharbada, lehenengo aldia ere ez da izango... Hemen ikusi dut: arreba nebarengana hurbildu da beldurtu denean, inor ez da neba bezain segurua... Hemen: “nebarengandik hurbilago jarri da, burua nebaren besapea ukitzen ia...” Burua nebaren besapean, hegapean... Zer gertatu da hor? Berriro ari naiz gehiegi ikusten? Berdin dio, ez egin kasurik... Eta saltokiak, Eszter, saltokiak urkamendira bidean? Hor bai, hor zerbait ikusiko duzu...

      — Espektakulua, Sir Soro...

      — Espektakulua?

      — Betikoa: urkatuak, torturatuak, harrikatuak... Orain hasiko zara inozentea izaten, mister Barturen? Urkamendiak espektakulua ekarriko du beti, espektakuluak jendea, jendeak gosea, goseak dirua. Eta beti egongo da baten bat dirua hartzen... Hor ez du berritu Iturriak, iruditzen zait horrek ez diola ezer ematen ipuinari, ez diola ezer gehitzen. Esango nuke ipuina girotzeko daudela saltokiak hor...

      — Izan liteke... Hala ere gauza asko esaten ditu horrek pertsonei buruz...

      — Bai, gauza asko eta arruntak.

      — Salmentan aritzea arrunta da? Dirua arrunta da?

      — Oso arrunta.

      — Izan liteke... Azken gauza bat, Eszter: hilekoa. Hil dute neba eta hilekoa sentitu du arrebak segituan, behar zuena baino bederatzi egun lehenago. Hor ikusi dut nik harreman aparteko bat euren artean. Lehen ez dut esan, ahaztu egin zait esatea, baina hor ikusi dut nik harreman berezia... Nik ez dakit horri buruz, baina, gauza handirik... Zeuk jakingo duzu horretaz gehiago...

      — Nik? Zer naiz ni? Ginekologoa naiz ni, don Soro?

      — Baina hilekoa...

      — Hileko guztiak dira diferenteak.

      — Eta listo...

      — Eta listo.

      — Interpretazio askorako dago hor...

      — Libre.

      — Sinpleak eta konplikatuak...

      — Libre.

      — ...

      — ...

      — Eta listo?

      — Eta listo.