Soro inoiz ez da mozorrotzen, hori esaten du, baina lau bufanda jarrita ibili zen lehengoan kalean, eta mozorro modu bat da hori ere, inork ez ezagutzeko moduan zegoen. Ilea burezurrari itsatsita itzuli zen hotelera, izerditan, iletsua zelako bufandetako bat, gehiegizkoa, “obesoa” esan zion Sorok berak.

      Pedro Iturriaz galdetzen diot orain batzuetan Sorori, gero eta gehiago. Lotsatu egiten da, izan ere ez du Iturriaren gauza gehiegi ere gogoratzen, betikoa ez bada: argia zela, oso argia, ikasketetan beste inor baino hobea, kirolaria ere ona, altua... Kontatzen du gehienetan bizarra zeukala, berezia, alde batera okertua. Batzuetan aitortzen du itxuraz ez dela ondo gogoratzen, asmatzen ari dela beharbada, argazkiek nahasten dutela agian. Orain argazki bakar bat baino ez zaio geratzen Iturriarekin, Ingalaterrako etxe batean, beste hainbat lagunekin, gazte, trajez jantzita. Ondo-ondoan ere ez daude Soro eta Iturria argazki horretan, beste ikaskide batzuk dauzkate tartean. Sorok Eszterri erakutsi nahi dio, baina etxean utzi zuen eta alabari eskatu behar dio orain bidaltzeko.

      Iturriaz galdetzen diodanean, esan dut, lotsatu egiten da Soro, oso gutxi gogoratzen duelako, edonork jakin dezakeena gogoratzen duelako. Halako batean, gainera, konturatzen da ez dakiela zergatik ari garen haren bila, zertarako. Hainbeste hegazkin, hainbeste hotel, horren nekagarria guztia, gure adinean... Iruditzen zait, hala ere, hori dela kontua: adina. Horrela ulertzen dut nik, ez garela Iturriaren bila ari, ez dela hori Sororen azken asmoa, baizik eta beste adin baten bila ari dela, Ingalaterran zeukan adina, ikasketetakoa, arraunean zebilenekoa... Denok bilatu izan dugu adin hori inoiz, beti egin izan da, baina obsesionatu egin da Soro. Eta izena ipini dio adin horri: Iturria. Horrela ikusten dut nik...

      Eszter etortzeko da gaur, arratsaldean. Iluntzean beharbada, ez dut ordua gogoratzen. Soro komunean dago, ezin diot galdetu. Berak ondo gogoratuko du ordua, Eszterri kasu handia egiten diolako, eta urduri jartzen da etortzeko dagoenean. Birritan dutxatu da gaur, bixer usaina kendu nahi duela esan du. Hitz hori erabili du, horrela, ez dakit zer esan nahi zuen, baina kontua da bi aldiz dutxatu dela Eszterren zain egoteko. Auskalo zer ari den orain ere komunean.

      Hemengo bigarren ipuina itzultzen amaitu du Eszterrek, Budapesten bertan publikatu zena, orain urtebete eskas. Gaur ekarriko du ipuina eta baliteke horregatik ere egotea urduri Soro, edo Eszterri proposatu behar dionagatik. Oso labur hitz egin du nirekin Sorok atzo eta gaur, eta ezin diot igarri zergatik dagoen urduri.

      Leire Barturenek Iturriaren beste ipuin batzuk itzuli ditu gaztelaniara Eszterrek irakurri ahal izateko, Suitzakoak eta Austriakoa, eta gaur emango dizkiogu horiek ere. Trukea egingo dugu beraz, Eszterrek guri Budapestekoa eta guk berari beste hirurak.

      Ematen du eroso dagoela Eszter gurekin, gustura irakurtzen dituela Iturriaren ipuinak eta gustura komentatzen dituela Sororekin. Hori da gure inpresioa, baina ezin da jakin, dirua dagoenean ez da jakiten... Bestela neska naturala da Eszter, gustatzen ez zaiona ere esaten dio Sorori, astakeriak ere bai batzuetan. Zuritik gutxi daukala iruditzen zait...

      Poloniara goaz orain. Orain ez, etzi.

 

 

— Bedeinkatua zu, Eszter... Azkenean... Hainbeste atzeratu eta gero. Zelakoa da ipuina? Ona? Ez esan... Ezer jakin gabe irakurri nahi dut... Eta hizkuntza? Nolako hungariera erabiltzen du? Kalekoa? Jasoa? Konturatu zara Danimarkakoak guztiz kontrakoak direla? Bigarrenak zuzena dauka hizkuntza, testu-liburuetakoa ia, saiakeretakoa... Ez zaizu iruditu? Alde ederra lehenengoarekin, hango zaldiekin, hango mozkorrekin... Alde ederra... Ematen du ez dituela pertsona berak idatzi. Hori iruditzen zaizu, Eszter?

      — Bai. Ez dakit hainbesterako ere, baina bai.

      — Nolakoa da hau, Eszter, Budapesteko hau? Ona da? Ez esan... Asko estimatzen dut zeuk esaten duzuna, horregatik ez duzu esan behar...

      — ...

      — Eutsi. Hiru hauek itzuli dituzte zeuk irakurri ahal izateko. Suitzakoak bi eta Austriako bat. Hau ere atzeratu egin da, baina hemen dauzkazu. Austriakoa ez da normala... Esan nahi dut Iturriak testu bi publikatzen dituela beti leku bakoitzean, arraroa dela bakarra egotea Austrian. Izan liteke zaila izatea han publikatzea, ez dakit, edo hango tratua ez gustatzea Iturriari. Edo nork dio bigarrena ez dagoela aldizkari txiki batean publikatuta, sarean ez dagoen batean, eta guk ez dugula topatu, ezin izan dugula topatu. Berdin dio, eraman etxera, hirurak, zureak dira, zuretzat itzuli dituzte, ez daukate beste arrazoirik... Gero komentatuko ditugu, Budapesteko hau bezala. Gaur Danimarkako bigarrena daukagu komentatzeko... Zenbat gauza atzeratu dugun, ezta? Zer izan da, gripea?

      — Faringitisa.

      — Zuriago zaude. Oso zuri. Ziur zaude ez zarela hil? Hil egin zara, ezta, Eszter?

      — Bai, atzo. Hona etortzeko piztu naiz...

      — Eskertzen dizut detailea. Errekorra egin duzu, gainera, berpiztekoa; hiru egunetan egon da orain arte. Errekor berria, Eszter...

      — Erregistratu beharko da.

      — Eta prentsari deitu. Esan dezakegu Testamentu Berria prentsa dela? Orduko prentsa? Ez egin barre, Eszter. Eta eztul hori? Hilda jarraitzen duzu, hildako-eztula da hori... Ura, Eszter?

      — Ez, eskerrik asko. Ondo nago.

      — Niri ahaztu egiten zait batzuetan hiltzeko nagoela. Zuri, Eszter? Berdin dio. Presaz nabil... Gaurko ipuina komentatu behar dugu... Zer da ipuin hori? Gizon hori, Axle, etxean dagoena, irteteko debekuarekin, animaliak kalean: azeriak, igelak, basurdeak ingeles akademien inguruan... Inoiz ez nuke basurdea lotuko ingeles akademia batekin, inoiz ez nituzke esaldi berean emango, baina hori da Iturriaren jeinua... Azeriak auto gurpilen ondoan dabiltza, katamixarrak hoditerietan, igelak... Zenbat aldiz irakurri ditudan zati horiek, zeinen argi ikusi ditudan animaliak, kale hutsak, ke gabekoak, hotzak, kristal apurtuak... Ikusi dituzu kristal apurtuak ipuinean, Eszter?

      — Bai noski...

      — Eta lotu dituzu Alemaniarekin? Juduekin?

      — Inondik inora ere...

      — Nik apur bat. Ez guztiz. Garai batean uste nuen ezin zela gehiegi ikusi testu batean; orain iruditzen zait gehiago ikusi behar dela, dagoena baino gehiago ikusi behar dela. Horregatik ikusten ditut juduak testu horretan... Badakit ez daudena, baina ikusi egiten ditut nik. Varsoviako kaleak, Pragakoak, Vienako batzuk... Berdin dio. Ez da inportantea... Egon zara Varsovian, Eszter?

      — Ez.

      — Neu ere ez. Hango juduak, hango poloniarrak... Hala ere, zer da poloniar bat? Eta korear bat? Hungariarra zara zu, Eszter? Magyarra esan beharko nuke? Argentinarra? Berdin dio. Despistatzen ari gara, galdu egingo gara... Zer gehiago ikusten duzu zuk ipuinean? Pisuzkoa esan nahi dut...

      — Debekua.

      — Debekua. Hori da. Ipuin politikoa da orduan?

      — Izan daiteke.

      — Soziala?

      — Hori ere bai.

      — Kalera ez irteteko debekua baino ez da? Hori baino ez? Ez dago besterik?

      — Komunikazioa ere bai. Ezin dute mezurik bidali...

      — Hori baino ez?

      — Ez du besterik esaten. Ez dut gogoratzen. Seguru esango nuke ez duela besterik esaten...

      — Eta azkura? Eta arnasestua? Noiz hasten zaizkio Axleri? Neuk esango dizut: aulki gainean dagoenean, auzokoei begira dagoenean... Zer da hori? Naturalak dira, azkura eta itolarri hori, hogeita hamazortzi urterekin? Non daude medikuak? Nork ematen dio Axleri jaten? Zer ematen dio? Pentsatu duzu horretan, Eszter? Ezetz ematen du. Bistan da. Beharbada gehiegi ikusten ari naiz berriro ere, baina gutxiegi ikusteko arriskua ere bada, piroteknian gelditzeko, ilintietan. Ez zaitez piroteknian gelditu, Eszter, bestela ipuin sinplea da hau, sinpleegia. Sinplea da ipuin hau, Eszter?

      — Bai. Baietz esango nuke, estiloa ere hotza.

      — Eta zergatik egiten du? Zertarako? Pertsona sinplea delako Iturria? Pertsona sinplea iruditzen zaizu Iturria?

      — Ez du ematen. Gutxi irakurri diot, baina ez du ematen. Kontrakoa ere bai.

      — Zergatik idazten ditu ipuin sinpleak orduan? Ala ez dira horren sinpleak? Neuk esango dizut: Pedro Iturria inoiz ez da pertsona sinplea izan; ez zen hogeitazak urterekin, ez da orain izango... Zergatik idazten ditu ipuinak horrela orduan, hain sinple, hain piroteknia gutxirekin?

      — Izan daiteke...

      — Neuk esango dizut: ez duelako ezer erakutsi behar. Ez duelako erakustaldirik egin behar, alarderik. Berak ondo daki ipuinek zer daukaten, barruan esan nahi dut, zelako karga, ez die beste ezer gehitu behar, ez du pirotekniarik behar, estiloan, hizkuntzan, ez ditu ipuinak mozorrotzen. Pedro Iturria ingeniaria da eta burua lehertzeko moduan dauka...

      — Ez dut azken hori ulertu...

      — Neuk ere ez. Berdin dio... Jarraituko dugu, jarraitu behar dugu ipuinarekin. Zer da Axle hiltzeko modu hori, Eszter, ipuin amaierakoa? Ados gaude horretan, ezta? Hil egiten da Axle ipuin amaieran, ezta, ados gaude, ezta? Edo “desegin” egin dela esan beharko genuke? Edo “erraustu” egin dela? Edo “erraustu egin dutela”? Kontua da bizitzetik ez bizitzera pasatu dela... Eta nola pasatu... Modu ederra, ezta, Eszter? Irakurtzeko esan nahi dut; nik ez nuke horrela hil nahi. Baina irakurtzeko heriotza ederra da, Miloš Harmarena bezalakoa. Badakizu nor den Miloš Harma, Eszter?

      — Ez.

      — Normala... Ipuineko beste kontu bat, kontu garrantzitsu bat, garrantzitsuenetakoa beharbada: konturatu zara Axlek familia gogoratzen duela hiltzen ari denean, desegiten ari denean? Gurasoak, arreba...

      — Bai.

      — Hiltzen dagoen pertsonak bizitza osoa ikusten du halako batean, begien aurrean. Hori esaten da, hori esaten du “herri jakituriak”. Ederra da. Poetikoa. Literarioa. Eta logikoa ere bai, zergatik ez. Zikloa, biribildu egiten dugu. Sinesten duzu?

      — Zergatik ez...

      — Nik ez. Pertsona guztiek pentsatzen dituzte gauza berberak antzeko momentuetan? Hiltzeko momentuan bezala, jaiotzean, gaixotzean, sexuan, ametsetan? Errepikatu egiten dira amets batzuk, hori ere egia da, baina ez beti, ez pertsona guztiek. Zergatik hil behar dugu berdin orduan? Zergatik pentsatu behar ditugu antzeko gauzak hiltzeko gaudenean? Alzheimerrak hil duen batek ere bai? Berdin gogoratuko du? Ez dut sinesten. Ederra da, baina ez dut sinesten. Nik arraun bat ikusiko dut hiltzeko nagoenean, edo Carlos Séptimoren litografia bat. Badakizu zer diren foruak, Eszter?

      — ...

      — Berdin dio... Iruditzen zait Iturriak barre egiten diola horri: hiltzen ari den pertsona, bizitza begien aurrean... Iruditzen zait parodia egiten duela. Izan daiteke, Eszter?

      — Izan daiteke...

      — Axlek arreba gogoratzen du, baina arreba negarrez ari denean, minduta dagoenean, ernegatuta; esan daiteke bere onetik aterata gogoratzen duela arreba... Bultzada bat eman zion nebari orduan eta Axlek ez daki zergatik apartatu zuen arrebak bere ondotik horrela, hiltzen ari dela ere ez du ulertzen. Hori da Axleren bizitzaren laburpena? Hori da arrebarekin daukan momenturik inportanteena?

      — Izan daiteke. Neuk ere halako momentu batzuk gogoratzen ditut...

      — Gona ere gogoratzen du, arrebaren gona. Zer da, sinbolo bat? Ez da aurreneko aldia. Beste behin ere erabiltzen du Iturriak odolez zikindutako gona bat. Beste ipuin batean... Itzuli egingo dizugu hori ere. Aspertzen ari zara, Eszter? Sinesten didazu?

      — Orain arte bai.

      — Esan nahi dut parodia egiten ari dela Iturria hor. Axlek aita gogoratu duenean, gamelu bat ikusi du haren ohe ondoan, erruleta bat eta dantzariak. Zer da hori, Eszter? Gehiago dauka ametsaren antza, ezta? Eldarnio bat... Neuronak okertu egiten dira, desegin, labain egiten dute. Hori bai, hori sinesten dut... Zuk, Eszter?

      — Logikoa ematen du.

      — Eta dortokarena? Dortoka bat ekarri du mundura? Axlek? Zer da hori?

      — Ametsa berriro? Amesgaiztoa?

      — Ez dakit. Iruditzen zait minari buruz ari dela. Mina. Ez zaizu gertatu? Minduta zaudenean minari egin behar diozula kasu? Ezin duzula beste ezertan pentsatu? Hori da... Dortoka da Axleren mina, sabeleko mina, azalekoa... Gehiegi ikusten ari naiz beharbada dortoka horretan... Nahiago dut. Lehen ere esan dizut: nahiago dudala gehiegi ikusi gutxiegi baino...

      — Ados.

      — Baina jaio den dortokak agure aurpegia dauka jaio orduko. Askotan esaten zuen Iturriak hori, han, Ingalaterran, orain gogoratu dut... Iturriak esaten zuen agure sentitzen zela, hogei urterekin, pentsa, hogeita birekin, beti. Orain gogoratu dut. Bere obsesioa zen...

      — Agure hogei urterekin? Zaharra? Ezin dut ulertu. Ez dut inoiz entzun...

      — Hori esaten zuen berak. Askotan... Minak ere zaharrak dira, beti izan dira, gorputz guztietan, buru guztietan. Min berriak dauzkazula pentsatzen duzu zuk, Eszter, baina gezurra da, min berberak izaten zituen zuen amak, haren amak, beti; beti izan ditugu dortokak, dortoka zaharrak... Oskolak irudi geometrikokoak dira. Hala dira? Ez dakit; irudiak sinpleak izan daitezke, baina dortokak ez. Dortokak ez dira sinpleak. Minak sinpleak dira, baina ez dira... Galtzen ari naiz, Eszter? Baietz uste dut...

      — Ez dut uste. Zure minekin ari zara...

      — Hori da. Axlek mundura ekarri duen dortokaz ari ginen, baina dortoka horrek ez dauka agure aurpegia beti, aldatu egiten da Axleren buruan: basurde aurpegia daukala esaten du Iturriak halako batean. Basurdea. Zer da hori? Axlek mundura ekarri duen dortokak basurde aurpegia dauka? Droga hartu duzu inoiz, Eszter? Nik ere bai. Behin. Duela egun batzuk. Eta basurdeei desberdin begiratu diezu? Nik bai. Nire kasuan ez ziren basurdeak, semaforoak ziren, baina gauza bera da. Semaforoak, basurdeak, gameluak... Esan nahi dut nahastu egin zaiola Axleri burua, pentsatzeko modua, arrazoitzeko modua, eta basurdea da ikusi duen azken gauza, edo basurde baten burua daukan dortoka, hori da ikusi duen azkena. Ez du bere bizitza ikusi, begien aurrean, esaten den moduan, momenturik inportanteenak, zikloa, fotogrametan, argazkietan... Basurde baten burua ikusi du, dortoka baten oskoletik zintzilik, hoska, lerdea dariola beharbada... Eta gehiago sinesten dut nik hori. Desegiten ari da Axle, sikatzen... Pentsamendu idilikoak izango ditu? Paradisua, eztizko ibaiak? Ez: basurde zikin bat ikusi du. Usaindu duzu basurderen bat inoiz, Eszter? Ez? Berdin dio. Iruditzen zait antzeko hatsa sentituko duela Axlek, usteltzen ari delako, sikatzen, kanpotik, baina barrutik ere bai, basurde hatsa... Egon zara Polonian, Eszter?

      — Behin.

      — Hara goaz orain, Poloniara. Hori esan behar nizun gaur, hori zen gaur esan behar nizun gauzarik inportanteena, Poloniara goazela. Han agertu dira Iturriaren azken testuak, berrienak. Beste bi. Beste bi aldizkari. Duela hiru-lau hilabetekoak dira ipuinak, topatu ditugun freskoenak. Inoiz ez gara hain hurbil egon. Hori da esan behar nizuna... Eta beste gauza bat: badakizu polonieraz?

      — Gutxi. Gauza batzuk ulertzen ditut...

      — Berdin dio. Hori esan nahi nizun... Etorriko zara gurekin? Poloniara esan nahi dut... Etorriko zara, Eszter?

      — Baina... Ez dakit... Horrela esanda, horrela eskatuta... Eta nire lana? Proiektuak? Zertarako gainera...? Ez dut ulertzen...

      — Berdin dio. Egin kasu niri. Egingo dituzu gero lanak, proiektuak... Irabazi diru apur bat orain nirekin; gero ere izango duzu gosez hiltzeko denbora. Egingo dituzu lanak, egingo dituzu proiektuak; hau orain da eta ez da berriz izango. Etorriko zara, Eszter?

      — Baina zertarako? Zer egin behar dut? Zer...?

      — Ipuinak irakurri, hitz egin, komentatu... Aditu, batez ere aditu, ulertu. Badakizu zer den gurekin egotea, askotan egon zara. Leire ez da egoten, gure alaba, ezin du... Zeu egongo zara haren partez.

      — ...

      — Erroman, aitu, gauzatxu bet: Polonian berdela jaten deure?