TIMBUKTU

 

 

Garaiari dagokion bolada: grabazio estudioak zibilizaziotik aldentzen hasi dira 90eko hamarkadan. Ez dituzte jada hiri erdian kokatu nahi, ezta aldirietan ere; tentagarriagoa zaie lau sosen truke eskura dezaketen eskualde apartatu bateko etxalde handiaren lasaitasuna. Behingoagatik, orkestra oso bat sartu ahalko dute gela batean eta denak batera grabatu, hala nahi izatera. Baxua-bateria-gitarra-ahotsa laukoaz haragoko anbizio sinfonikoak, soinu bandak grabatzearen fantasia, hamaika mikro sentsibilitate handiko eta beste hainbeste sarrera mahaian, txaston-tinbal-bonbo-plateren ñabardurak ehizatzeko bateria bakarrari sei-zortzi mikro jartzeko aukera, oihartzunak eta psikofoniak egiteko erabiltzen dituzten jostailutxo sofistikatuak, “eta gizona ahots egin zen”. Soinu ehiztaria da Pharos, hotsen druida. Ekualizazioaren apar koloretsua gora eta behera, nibelak berdindu eta reverb-a sartu. Masterizatu. Asko du sineskeriatik. Fede kontua da doinuak igurtzi eta beza daitezkeela uste izatea. Mundu digitalaren lilura, aberats berriarena, heldu da: lehen koloretako zelo zatiekin egiten ziren trikimailuak ordenagailuaren xaguari klik eginda erdietsi ahal dira orain.

      Francis Ford Coppolaren The Conversation da Pharosen film kuttuna. Beti izan du Gene Hackmanen sindromea, espia eta alkimista aldi berean izateko bokazio zoro hori. Izen handiko audiozelataria da Gene Hackman, horregatik da entzuketak egiten ote dizkioten beldur. Ehiztari ehizatuaren parabola: etxeko lur eta enpapelatu guztia txikitzen du ezkutuko mikro bila. Ez du batere topatzen. Jazz diskoak entzuten eta saxoa jotzen geratzen da bertan, burua galduta, baina egon badago mikrorik non edo non, berak aurkitu ez arren: hots egiten diotenean, telefonoz bestaldetik jartzen diote bere etxean istantean grabatzen ari direna. Soinu bukle zoro horrek ixten du gidoia eta protagonistaren patu paranoikoa.

      Zurrumurrua joera bihurtu da derrepente: halakok baserria erosi eta egokitu duela, beste hura bere bizitza guztiko bikotekidearekin harremana apurtu eta mendi puntara etorri dela bizitzera bere grabazio mahai eta guzti. Karratu estudioetako soldata segurua laga eta bere kabuz dabilela Pharos, hegaztien hotsak eta mendiko zaratak grabatzeko mikro berria ekarri diotela Alemaniatik, musika gero eta gutxiago interesatzen zaiola eta hotsak gero eta gehiago; kanpandorre batetik bestera ei dabil herri guztietako kanpaikadak grabatzen. “Pharosen harrikadak”. Hala ere, adiskideei laguntzeko prest dago oraindik, jarraitzen du tarteka sos batzuk ateratzeko “disko konbentzionalak” grabatu eta lagunei zuzenekoetan teknikari lanak egiten, bere betiko esaldi lapidarioekin musikariak izutzen: “Miz cabezaz de ziervo... Zi tocaz miegda, sale miegda”.

      Bide sigi-sagatsu estu bati segika iritsi dira Pharosen etxera. Paraje harrapagaitzetan diskoak grabatzea bada boladakoa, hauxe da lekua. Konbibentzia petoa, emakumezkoak gutxi eta, etortzen direnean, deseroso hain giro maskulinoaren erdian. Inork izatekotan, Ainara Irazokik izan zuen haiekin pazientzia, eta hark ere, aspaldi alde egin zien nazkaturik Rotterdamera.

      Astebete musikariak musikariekin bizitzen, buruan kantak ondu eta grabatzea beste ezer ez dutela. Edo lehenbailehen bukatu eta zibilizaziora jaistea, berriro ere larrutan egin ahal izateko. Diskoa grabatu bitartean ez dute gizonezko kantariek eiakulatu behar: txori herratuak direnez grabeak, isurketa bakoitzeko ahotsa oktaba erdi jaisten zaiela dio sinesmenak. Abantailak baino ez ditu isolamendu hark. Lan intentsiboaren etekina bilatzen dute, kontzentrazioa. Erantsi horri soinu-mahaiaren ondoan siesta egitera ohitutako zakurrak edo katuak kontrazaletan agertzeko aukera pintoreskoa. Gauez afaldu eta txiste matxistak kontatzen dituzte (“kontatu dizuet inoiz Arnau, Terra Lliureko nire lagunarena?”), telezaborra ikusten dute, egiptologiari buruzko dokumentalak… Behar baino beranduago hasten dira beti lanean, baina hori da rock and rolla, ala? Munduaren anabasari begira akordeak desorduetan sartzea. Zentzurik ez duenari zentzua ematen saiatzea, eta, ahal bada, astindu bat. Zibilizaziotik apartatuta egoteak gutxitu egiten du bisitari bazternahasleen tentazioa, bai eta zibilizaziora jaisteko musikarien gogoa ere. Interferentzia eta intromisioa, kontrolpean. Bada dioenik taldeek bereziki estimatzen dutela nekazari ingurunean kokatutako estudioen kontu hau, desintoxikatzen ari direlako musikarietako asko, edo modu errealista eta pragmatikoagoan esanda, droga mendekotasun bat edo beste albora uzteko ahaleginean, datorren droga berriari lekua egin ahal izateko gero. 70-80ko hamarkadetako diskoetako asko ketsuak eta psikodelikoak iruditzen zaizkie orain entzunda, disonantzia eta ausarkeria ederrez josiak daude, ez dira batere ortodoxoak. 90eko hamarkadakoak, ordea, soinu aldetik hobeak izanagatik ere, zurrunagoak izaten hasi dira, korrektoegiak; elkarren antz gehiegi dute disko guztiek.

      Erretiro izpiritual hauen errendimendua erdibidean geratzen da ia beti. Isolatuta egongo direla jakitun, beti dago musikarien artean sartzekoa etxetik dakarrenik, nahikoa eta sobera —“grabatzen hasi eta batere gabe geratzea besterik ez diagu behar!”—. Lanaz eta keaz harago (“Nola ez duzula The Magnetic Fields entzun?”), trantsitoa eta eskualdatutako diskoen zenbatekoa da ederra. Afalosteetako elkarrizketa lebitatiboak eta gosaritako elkarrizketa hondo ozeanikoetakoak, lotsaren otordua denez gosaria: presio atmosferiko egoera ezberdinetan elkarrekin eztabaidatu, konfidentziaren bat trukatu eta datorren urteko diskoan azaltzeko moduko trikimailuak konpartitzean sentitzen zara ingurukoen sokako. Pharosek eskatutako soinu geruza hori lortzen duenean, kasu, haien arteko gutxieneko izendatzaile komuna zein den esatea nekeza suertatzen den arren, salda berean egosten den giza talde batekin senidetuta sentitzen dira, itsaso bereko arrain.

      Musika akuatikoa dago, izatez, modan, Bristoldik datorren trip hop musika, Massive Attack, Morcheeba, Portishead, Tricky... Sekula eguzkiaren izpirik ikusi ez duten ahots eme ospelak, tristeziaren bizioaren menpeko. Imanolek, berriz, bere frantseskeria, erromantze eta koblakari estiloari leial jarraitzen du, eta Pharos frantximanta pozik horrekin (“deberiaz pensarte lo de...”; “ezetz ba, ez dudala sehaska kantarik grabatuko!”). Horregatik gustatzen zaio Pharosi hainbeste, modak bost axola zaizkiolako, bere ahotsaren ardatzari fidel eusten diolako Imanolek. Fakirra leku berean dago beti. Mundua da lekuz aldatu dena, ez bera.

      “Ez duzu grabazioa berriro entzun nahi?”.

      “Ez, Jean. Badakit ongi dagoela. Zer profesional klase nintzateke bestela?”.

      Lehen diskoa grabatu zionean aspertu arte entzuten zuen harraldi bakoitza, behin eta berriz. Bai eta gainerako guztiei akats bila entzunarazi ere. Orain, aldiz, ez du grabatutakoa behin ere entzun nahi. Bere ahotsaz ere aspertzen ari dela esango luke Pharosek. Utzikeria da, nekea, dezepzioa? Itxura, ez du onegia: begi ertzak rimmelez margotuak eta foulardak lepoan beti, vedette zahar baten traza hartzen ari da. Vedette bat, bizar eta guzti. Segurtasuna irabazi du Fakirrak eta eztarriko potentzia galdu. Deus ez larria, hala ere; deus ez Pharos aztiak bere aztikeriekin konpon ez dezakeenik.

      Aurreikusitako epeetan egin dute diskoa. Karratu estudioek argitaratuko dute, baina nahiago izan dute mendi puntan grabatu, Pharosen estudio berrian. Horren prezioa, jakina, Pharosen teoriak entzun beharra da:

      “Kobazuloetako bisonteen irudiak ikusten ditugun bezala entzungo ditugu egunen batean kobazulo horretan esan ziren hitzak. Marka ulergaitzak zirenak marka entzungarri izango dira, hizkuntza ezezagunak, murduskatutako hitzak, neanderthalen larru-jotzeen uluak eta bortxazko oldarraldiak entzungo ditu noizbait audio laborategi batean norbaitek. Geure tresnak aski sofistikatzen direnean, hotsek eta bibrazioek objektuetan garai bakoitzean utzitako arrasto gaur egun atzemangaitzak ehizatuko dituzte arkeologo musikalek... Egunen batean zaharkituta geratuko da esaldi hau ere: «hormek hitz egingo balute». Hormak hizketan hasiko baitira, egiaz. Umeak bezala zezelka lehenbizi, filosofoen buru-argitasunarekin gero. Ez baitira hormak mutuak baizik eta gu haiek diotenarekiko gor... Oihartzuna hor dago. Norbaitek horma hauen artean behin esandako hitzen oihartzuna. Esaten ditugun hitzak ez dira inora joan: pausatuta daude nonbait... Agian zuk ere badaukazu tostadora bat, n'est-ce pas?”.

      Imanolek ez daki galderari nondik heldu.

      “Tostadora bat?”.

      “Ez derrigorrez nirea bezalakoa, ez derrigorrez pistatxo eta zilar kolorekoa, ez derrigorrez horren zaharra... Agian objektuek hitz egingo duten egunaren zain zaude zu ere: goizero, ogia txigortzean, ez zara kontziente grabagailu sofistikatuenaren parekoa datekeela tostadora hori. Etxeko sukaldean esandako guztiak hortxe geratzen direla itsatsita, kutxilloz zuhaitz baten enborrean egindako maitasun deklarazioak bezain agerian aski belarri zorrotza daukanarentzat, mundu mikrokosmiko batean, tximeleta nano eta lokartuak, noiz esnatuko zain, lozorroan...”.

      “Nire ogi-txigorgailua grabagailu bat dela esaten ari zatzaizkit, Jean?”.

      “Jakina! Tostadora inerte horri begiratzen diozu, txigortzen duzu ogia behin eta berriro, eta ezin diozu txigorgailua grabagailu bat dela pentsatzeari utzi, play botoia sakatu nahi zenuke beste norbaitek egin dezan baino lehen, baina ez duzu play botoirik atzematen ahal... Eta, halere, badu! Grabagailuek ere galduko dute egunen batean beren esklusibitatea, ezdeus bilakatuko dira diskoteketan gordetako diskoak, biniloak, CDak, artxibo elektroniko oro geratuko da zaharkitu, barregarri, zabor sinbolikoaren pare. Pentsatu honetan: demagun altzarien gainean pausatzen den hautsa dela ahotsa...”.

 

 

Telmo Soniarekin bizitzera joan denetik, ez dute Imanolek eta biek horren sarri elkar ikusten. Amaitu dira jazz kontzertuak eta Colette Magnyren Transit diskoaren azal lizunari begira egindako entzunaldi konpartituak. Amaitu dira elkarbizitza desordenatua eta desamodiozko konfidentziak, gauero elkarri esandako hitz bihotz-altxagarriak. Fakirra pozten da bere lagunaren zorionagatik, baina ahalegin berezia egin behar du pozteko. Ez da inori txarrik opa diogunik, baina ezagutu genuenean zoritxarreko zen laguna, ezagutu genuenean konplexu baten eraginpean bizi zen laguna, ezagutu genuenean malenkoniaren kareletik erortzear zegoen laguna, hura, beti nahi genuke karikatura fosil, desesperazio puntu hartatik gertu disekaturik: haren zoritxarraren edo joera ezkorraren ispiluan ikusten ginen gu abantailan edo enpatiko, haren konplexuaren orbita neurotikoa uxatzea gustuko genuen neurri bateraino, malenkoniaren karelaren arriskuetatik alden zedin gure eskua irmo heltzeko eskaintzeak sentiarazten gintuen zintzo eta baliagarri haren ondoan. Zoritxarreko zena baikor-zoriontsu bilakatu bada, konplexua errotik gainditu badu, malenkoniaren karelari bizkar eman badio bere kasa —edo, are, baita geuri esker lortu balu ere putzutik irtetea—, ezgai edo deseroso senti gaitezke aurrerantzean nortasuna indartu zaion lagun horren alboan, eta, hau geure buruari sekula ez aitortu arren, laguntza lar eman izanaz damu. Zoriona opa genion hurkoari, noski opa geniola, opatuko ez genion ba! Ez, ordea, betetasuna irradiatzen duen zorion itsugarri hori. Benetan hauxe desio dugu: bere nortasunari gure begietara ustez xarma damaion tara edo gabezia horretaz ez dadila, arren eta mesedez, sekula erabat askatu eta desjabetu. Lagunaren jarrera aldatu balitz, sendotu balitz munduan egoteko bere modua, geure harekiko jokamoldea ere —a zer nekea— egokitu egin beharko baitugu, eta amorragarria da hori amorragarria denez, etxetik prestatuta ez genekarren ahalegin eta elkarrizketagai esparru ezberdina eskatzen baitu, izpiritu eta animo aldaketa, geure nortasunaren epeltze estrategiko ez-beti-gustukoa. Batzuetan lortzen dugu esparru berri hori zabalduko duen portaeraren tenplantza; beste batzuetan, ez. Batzuetan eroso sentitzen gara rol berrian; beste batzuetan, barregarri edo aspergarri egiten zaigu inguruabarrak aldatzeak ezarri digun paper berria. Ez da inori txarrik opa diogunik, ez, baina garapena eta hobekuntza, sendabidea eta indartzea, kemenaren goraldia eta bozkarioa, gauza daitezela tamainan geure adiskideengan, geronen neurosi, zorigaitz eta zoriaren orbitarekiko distantzia paraleloak gehiegi aztoratu gabe, proportzio batzuen barruan beti. Autodefentsa kontua izan liteke, baina norberak ere antzeztu egiten du bere lehengotasuna sarri: gogorik izan ez arren nigandik espero duzuen juergazalea izaten segituko dut zuen ondoan, nigandik espero duzuen beldurtia izaten segituko dut, nigandik espero duzuen elbarri sentimentala... Edo estrategia dosifikatu batekin aldatuko naiz, aldatzekotan: osasun arazoengatik eta apurka-apurka utziko diot parrandari, nire beldurrik eza beldur berriekin konpentsatuko dut, zuen aurrean komeni baino indartsuago ez agertzeko —badakit eta, beldurti naizelako eta beldurti naizen heinean nauzuela maiteago; “zer nintzateke nire afonia histerikorik gabe zuretzat?”—. “Nire bikote bizitza pozez petoari behazuntxoa asmatuko diot, hortaz, nitaz errukitzeak ematen dizuen plazera bazkatzeko, izan dezazuen hezur bat sikiera, adiskide maiteok, golden retriever maiteok, doberman kuttunok, zuokin lotzen nauen ozpinak eta mikatzak beren orekan manten daitezen tinko eta garratz, jolas egin dezazuen eta goza nire hezurrari atxikitako haragi zatiekin grauska”. Den bezain zentzugabe izanda ere, giza hezibidearen oinarrizko arauetatik lekutan izanagatik ere jokaera hau, hori dio idatzi gabeko itunak, ala? Elkar ezagutu genuen sasoiko antzezpenari eutsi behar diogula betiko. Hori aldatuko balitz eta errotik izoztuko balitz harremanaren beroa, bejondeialaka hasiko gara, esamolde trakets batek salatuko gaitu: “Doakiola ongi”. Baina “doakio” horrekin, bere bizitzatik ez ezik, geure orbitatik ere aldendu egin dela adieraziko dugu, ez dela geure baitakoa eta kastakoa, uste baino gehiago lotzen gintuela miserien ukendua elkarri emateko paradak edo premiak, eta hara, ez zen ez hain egiazkoa ez guk uste bezain desinteresatua ere harremana. Hartu eta ematean datzan harreman horretan beti dago zer hartu eta zer eman, baina gutxitan da zehazki guk uste genuena hartu eta ematen dugun hori. Eta are gutxiago hartu eta ematen dugula aitortzeko prest gaudena. Dantza guztietan bietarik bat beti da bikoteko bestea baino panpinago, eta hala ez balitz, kide biak balira kalejiran esku-eramaile eta hala direla balekite, jo dute jada existentziaren erpina. Haiei behar genieke ikasi zer den dantza eta non egin planto.

      Gertatzen da lagun batzuekin Fakirrari Bekaintirorekin gertatzen zaiona; harekin mundua aldatzen saiatu izan bazara inoiz, mundua aldatzeko presa hori izan baduzu gaztaroan norbaitekin, lagun horrekin ez dagoela erdibiderik: arima biki min bilakatuko zarete urteen poderioz, edo, alderantziz, elkarren notario gogaikarri. Munduaren erritmo mineralaren kontra zerbait egin dezakezun ustea delako, beharbada, gaztaroa. Eta nor ez da saiatu norbere buruari azkar aldatzen dela antzeman dionean mundua azkar eta presaka aldatzen; nork ez du bere haurtzaroa nerabezaro eta nerabezaroa gaztaro bihur daitekeen neurri berean ingurua ere hein bereko metamorfosi basati batekin astindu dezakeela pentsatu, gizartea bere lozorrotik, bere erdi arotik, erdizkakerien arotik eta bere haurtzarotik esnarazi daitekeela eta, traumak trauma, nerabezaro zentzagarri baten ondorengo helduaro oparoan mundua sarrarazi? Gertatzen da lagun batzuekin, mundua haien konpainian aldatu nahi izan genuen adiskide haiekin, zehazki, denboragarrenera jabetzea ez dagoela halakorik egiterik; ez, behintzat, presa horrekin; ez, behintzat, mineralogia makiavelikoaren eskuliburuak arretaz irakurri gabe. Borondate on edo txarreko norbanakoa saldoaren indarrak zurrupatzen duela goizago ala beranduago, artzain on eta artzain maltzurrak badirela norberak artzaintzarako edo ardi izateko bokaziorik ez izan arren, giza motroiloa gaitzenean eta atzerakoienean artaldetzeko dagoela genetikoki programatua, kortarako borondatea eta amore ematekoa dituela gure espezieak bere, ausardia ez dela derrigor biziraupenaren lagun, kalkulua egin duena dela garaile eta ez dena ematen duena, gaztaroaren bolborarekin agortzen dela eskuarki galera jasan eta arriskuak hartzeko borondatea. Iraultza goratu eta larrua jo genuen hondartza goxoei dekoratu gisa begiratzen diegu orain, ahitu egiten dira indarrak eta lizundu muxu iraultzaileak, amodioa gozo eta luze egin nahi zuena liseriketa leun egitearekin konformatu da, bete gabeko promesen nagikeria mingotsa geratu zaigu ahoan, mundu mineraletik gero eta gertuago gaudelako ulertzen dugu munduaren mineralitatea. Gaztetasunean mikro guztiak zabalik eta soinu guztiak barrura doazen bezala grabaketa gelan, mikrofono irekien gau beti, jam inprobisatua, zinismotik edo eszeptizismotik ekualizatzen duzu gerora kanpoko harrabotsa, zure buru barruko mamuen korua gobernatzen nahiko lan; selektibo bihurtzen zarela uste duzu akaso, hau bai eta hau ez, hori da zure alibia, sinplifikatu egiten duzula eta gauza ederra dela sinplifikatzen ikasi eta lagun kuadrilla estutzea; amaitu da kandelari mutur bietatik su eman eta eskua erre zain geratze inkontziente hori, ongi etorria hausnarketa, esperientzia, “gure garaian” hitzekin hasten den dotrina-emailearen erretolika irrigarri, paternalista; ideia handiak laga eta kuita lurtarrak ustezko duintasun batez egitearen neke kontrolagarria, ongi etorria. Eta, halere, gertatzen da mundua aldatzeko ezintasun horri emandako erantzuna ezberdina izatea zuretzat eta niretzat, erabat uko egitea borondate horri nik eta neurri batzuen barruan ideal horri xumekiago eustea zuk; mundua aldatu ezean auzoa aldatzeko asmoei eustea zerorrek, zen-a eta tai chi-a eta auzolana eta janari makrobiotikoa hautatzea nik; ezkaratzeko bileretan lidergo xume batekin konpromiso ttipia serioski hartzea zuk, ikastetxeko hezkuntza sistema zurrunegiak aldatzen saiatzea ni. Eta, gero, urteen buruan zuk eta nik elkar ikustean deseroso sentitzea biok, zer esanik gabe, mingarri bezain lotsa-eragile izan daitekeelako batzuetan baieztatzea behiala distantzia berberetik begiratu genion utopia harekiko begirada zein gune ezberdinetan paratzen dugun biok orain. Eta utopia dioenak berdin esan lezake beste edozer gauza; esan lezake, adibidez, errutinaren kontrako gerra, poz kolektiboa, bizitzaren abaraska, larru festa, barrearen akelarrea. Eta, gerta liteke guztiz kontrakoa, lotsen eta damuen gainetik, elkarrekin maitatu eta bakarka —baina ez oso luzerako— ohaide izan genituenen gainetik, izan ditugun eta izan ez ditugun seme-alaben kolegio pribatuen kuoten gainetik, geure zuhaitz genealogikoari esker aurreikusten genituen gaixotasunen gainetik eta ezerezetik ezustean etorri diren istripu makurren gainetik, gurasoen endekapenak eta heriotzak ekarri digun ozenago hitz egin eta munduaren zati honen kargu egiteko obligazio autoproklamatuaren erantzukizuna ulertzeko modu ezberdinen gainetik, guztiaren gainetik eta ahalegin berezirik gabe, konplize sentitzea oraindik. Konplize, ondraduki irabazi dugula geure buruari sinetsarazi diogun diru pixar erabilgarriaren eta mailegatu edo herentzian jasotako sos gizen zarrastelduen gainetik, modu naturalean eta berez, barrutik hala ateratzen zaigulako, kamarada zaharren arteko leialtasun horri eustea, begiradan brillo bat, baita telefonoz deitzen dizutenean ere, ahotsak salatzen duen begietako brillo bat: “Oraintxe noak, zer behar dun, pozik gainera, nahi duanean etorri, hemen beti izango duk ardo botila bat hiretzat, Centraminaren bat akaso geratuko dun armairuan, faborez, hator eta to, izara garbiak jarri ditiat, ekarri plater bat gehiago mahaira, gorde itzak hiretzat esker horiek; noski, Trotski, horixe erabat serio ari naizela, popatik besteak, hi haiz onena, jakin behar huke hi izan haizela beti onena”.

      Lagun haietariko bat da Bekaintiro Fakirrarentzat. Eta Fakirra berdin Bekaintirorentzat, hala pentsatu nahi luke, nahiz Bekaintirok amaitzen duen beti aspaldiko urteotan entzulearen rolean eta kontalariarenean Fakirrak. Harengana jo du dirurik gabe geratu denean. Ez da lehen aldia eta ez da azkena izango.

      “Kontzertuak aterako dituk, Juanjo, ziur baietz. Ahal dudanean itzuliko diat. Disko berria ordaintzeko izango duk... eta musikariekin dudan zorren bat”.

      “Arren, Imanol: ez diat galdetu zertarako, baizik eta zenbat”.

 

 

Donostiako Kursaalean abestu nahi du. Ganbera aretoa eskaini diote, ttipia. Baina kubo handian abestu nahi luke berak, auditorioan. Programatzailearen borondatearen kontra bete dira bere nahiak: Fakirrari biktima mehatxatuaren estatusa aitortu diotenez, eskatzen duena emateko agindu die alkateak Kulturakoei. Auditorio erdia estaltzen duen errezel beltza jarri behar izan dute, ordea, salmenta oso motela izan delako eta patio erdia baino gehiago hutsik dagoelako. Programatzaileek aurreikusi bezala, handiegia da aretoa beretzat. Gainera, ttipiegi geratzen ari da bere ahotsa areto handietarako, jibarizatzen, potentzia galtzen. Lasarte-Oriako Udaletik jaso du deia hurrena Ana Parientek. Diru asko, kontzertu baten truke. Nahiago luke boikotaren ur uherrak baretu arte itxoin, baina nabarmena da Fakirra sos premian dagoela, eta behingoz Labordetaren babesik gabe abestuko du, katxea osorik bereganatuz. “Sarrerak oparituko ditugu zinegotzi mehatxatuen artean, aforo duin bat segurtatzeko”, esan diete Lasarte-Oriako Udaletik. Beldur dira sarrerak doan banatu ezean ez ote den antzokia hutsik geratuko.

      Leku sinbolikoa bihurtu da Lasarte-Oria. ETAk Miguel Angel Blanco Ermuko PPko zinegotzia bahitu ondoren, Lasarte-Orian utzi du, hilzorian, xenda baten bazterrean odolusten, 1997ko San Ferminak amaitzear direla. Ospitalera bizirik iritsi eta handik ordu gutxira hilko da. ETAk hiltzen duen gizon-emakume bakoitzeko, samina areagotzen zaio Fakirrari. Oinazearen gainean haserre geruzak eta haserre geruzen gainean axolagabekeria ohiturati baten mintza doakio sortzen. Baina min egiten duen axolagabekeria klase hori da, azpian dituen haserrea eta oinazea baino askoz ere finagoa delako.

      Kontzertuaren eguna iritsi da. Auto ofizialetan heldu dira PPko eta PSOEko kargudunak. Zinegotzi franko ere badago, eskoltarekin eta gabe. Antzoki erdia eskoltek betetzen dute, egiaz. Fuchs Soler epailearekin gogoratu da Fakirra, baina epaile madrildarraren txaloak askoz zintzoagoak iruditu zitzaizkion gaurkoen aldean. Fakirra berehala ohartu da hura ez dela bere publikoa. Eszenatokiaren atzealdean, ertzainak, paisanoz jantzita. RDAko birarekin gogoratu da: “Suteren bat sortuko balitz edo”. “Orain sute deitzen zaio horri, Imanol?”. Orbita komunistako herrialdeen antzeko izatea amestu zuen garaian, ez zen zehazki hau buruan zeukana. Panorama ikusita, “pizgarri bat behar dut”, kontzertua hasi aurretik Cointreau botila bat eskatu dio Ana Parienteri. Anak ez dio ekarri nahi izan. “Trago bat, arren: eztarria berotzeko, besterik ez”. Agentea, ama, konfidentea, laguna, dealer-a. Ez dago dena izaterik. Ezezko biribila eman dio Anak. Bere bizitzan lehen aldiz, Imanol beldur da Ainarari bezala gertatuko ote zaion, afonia histeriko batek harrapatuko ote duen, eszenatokira irten orduko mutu geratuko ote den.

      “Ez nazazu abandonatu”, pentsatu du. “Ne me quittez pas”, erregutu dio ahotsari.

      Kontzertua hasi baino bost minutu lehenago Fakirra erabat mozkortuta dagoela ohartu da Telmo. “Errepertorioa aldatuko dugu”, eskatu die musikariei. Gizon Ikusezinaren ondoren iritsi den piano-jotzaile gaztea izutu da gehien. Taldean sartzen azkenekoa izan da eta ezin izan dio ezezkorik eman: berak ekarri dio ezkutuan Cointreau botila eta damu da orain.

      “Disko berriko kanta guztiak kanpora. Ez ditut gaur horiek abestuko”.

      “Nola? Baina zergatik? Hiru aste daramatzagu entseatzen!”.

      “Dena esan behar al zaizue? Ez ditudalako letrak oroitzen, kopon!”.

      “Oholtza gainean utziko ditiagu folioak, irakurri ahalko dituk lurretik. Telmoren atrila erabili dezakegu, bestela”.

      Paristar ttentteak miresten ditu Fakirrak, paristar ttenttea izan nahi du Imanolek.

      “Ezta pentsatu ere, hori ez litzateke profesionala, Jean-Marc”.

      “Letrak ahaztea profesionala balitz bezala”, otu zaio Jean-Marci. Eszenatokira edanda ateratzea profesionala balitz bezala.

      “Zure tristura nabari dut, keinu partikular gisa”. Hasi da kontzertua. Esanda bezala, errepertorio zaharra jo dute. Aurrean dituztenek ez dute aldea nabarmendu, Fakirraren ibilbidearen jarraitzaile amorraturik ez baita apenas haien artean. Ez da soilik zer entzuten duzun, baizik eta norekin. Nolakoa da bizkartzainen txaloen hotsa? Profesionala, aseptikoa, instituzionala, barrenutsa. Atrezzo txaloa. Bizkarra txaplatzen dizuten kolpetxo hutsalen kamustasun berbera du. Sikua, paternalista eta ezaxola da. Audientzia alokatu baten txaloa, zolda sorbaldara bezala erortzen dena.

      Ana Pariente suminduta dago, jakin nahi luke nork ekarri dion Cointreau botila hori. Erdiraino hustua du jada; kaltea eginda dago, baina ez du kataklismorik nahi. Botila atzeman orduko geratzen den guztia isuri du Parientek harraskan behera, Fakirra oholtzan den bitartean. Kontzertuaren lehen herenaren ondoren eszenatokia utzi du Fakirrak. Botila hutsa ikusi du orduan aldagelako zaborrontzian. Hatzak dardaraka ditu. Amorru batean kolpatu du mahaia, Anak ez du sekula horrela ikusi.

      “Horrela ezin duzu jarraitu”. Zango bat autosuntsipenean eta bestea autoerrukian, esan nahi lioke.

      Piano-jotzaile gazteak galdetu behar ez zuena galdetu du: “Bisik egingo al dugu?”.

      “Jacques Brelek bisik ematen ez bazuen, guk ere ez”.

      Kontzertua nola edo hala amaitu eta zinegotziak eta kargudunak badoaz auto ofizialetan. Gogorra da kantaldi bat amaitu eta antzokia hain azkar husten dela ikustea. Jendez husten eta urez betetzen, hondoratzen ari den ontzi-krosko. Musikariek, Fakirrarekin errukituta, ohi baino polikiago jaso dituzte euren tresnak, naufragiotik alde egiteko gogo itzela dutela gehiegi nabaritu ez dakien.

      Imanolek jada ez die kontzertu eskasen ondotik bere musikariei zer moduz pasatu duten galdetzen. Bota du txanpon bat amildegiaren hondora. Bota du txanpon bat eta ez du hondora iritsi denean atera beharko lukeen hots zirkinik ere entzun. Lasarteko alkatea, zinegotziren bat eta kargudunen bat baino ez datozkio kamerinora agurtzera. Ez dute asko luzatu elkarrizketa bere egoera penagarriaz jabetu direnean.

      Fakirra bakarrik itzuli da Donostiara, autobusez.

 

 

Denak berarekin zorretan daudela uste duenaren zakuak erritmo bat du betetzen joateko. Kadentzia bat eskatzen du. Horretara ohitzen da bat eta deskalabrua ekartzen dio erritmoa aldatu edo eteteak. Tartean behin behar dugu saria, gozokia, azukre-kozkorra, adulazioa. Zooetan horrela funtzionatzen dute piztia kaiolatuek; zergatik izango gara gu diferente? Su hori behar elikatu, gero eta egur nobleagoekin, ahal balitz; gero eta azkarrago bihurtzen baita errauts botatzen diozuna, ez dadila pinu egurra izan, gereziondoa balitz hobe, egurraren izen noblea gorabehera, izan gaztainondo edo haritz, ez du asko irauten sugaiak. Laudorio bat konbustio geldokoa, hori bai ona: olibondo mutur bat balitz, bikain. Behin jaso duzu laudorio bat urliarengandik, ezustekoa, aitortza eskergarri bat, ez zen aurrez sekula gertatu, zintzoa iritzi diozu, zure diskoa gustatu zaiolako eta ezin duelako azken boladan “zure diskoa beste ezer” entzun. Tira, apur bat puztu du kontua, baina ados, “serio, zure diskorik onena da”, hartuko diozu, erreserbekin bada ere onartuko diozu, eta intentsitate baxuko orgasmo baten oihartzun urrunaren gisako kilima sentituko duzu hori aditzean. Jakina, ez da orgasmoaren oihartzuna, gauzak puzten ari gara, orgasmoa baino errazagoa da kilima hau jendaurrean disimulatzen: “Eskerrik asko, eskerrik asko, ez da hainbesterako. Ez naiz horren ona ere”. “Bai, bazara”. Papar eta gandor. Poz uhin bat, zentroa urrun duen arren, zure gorputzetik ez baizik eta beste nonbaitetik datorrena. Zuri ere eragiten dizu, baina kanpotik datorren poz iturri baten parte zara. Norbaitek harri bat bota du banitatearen putzura eta uhin zabal zentrokideek, zenbat eta urrunago orduan eta geldoago, zenbat eta urrunago orduan eta zabalago, zeure ustea kilimatzen dute gorputz guztira hedatuz. Espero ez zenuen edukiontzi baten tamaina erakusten dizute laudorioek: “Hara, kanpotik ez zuen zakuak horren handia ematen...”. Itsu baten ahotsak katedral batean oihartzun egiten duenean bezala, “altua da egoitza hau gero”, esango dizu, hormak doi bat makuluaz ukitze hutsarekin.

      Laudorioa. Orain arte bizi ahal izan duzu hori gabe; hemendik aurrera, ez. Liseriketa azkarreko piztia da egoa: behin bere jatun-irensle kontzientzia esnatu delarik, ezer ez zaio aski izango, faltan izango du elika-dosia beti. Hedakortasun hori, banitatea, euforia, zenbait drogak ematen duten lebitazio-etxafuegoa, unibertsoaren jatorrizko big-bang-aren uhin perpetualekin sintonian sentitzea, nola uko egin horri gizakiak bere askazian zizelkatua badu arrastaka ibili arren, apur bat bederen, hegan egiteko nahimena? Probatu ez duenak ez daki zer den hau; probatu duenak errepikatu nahi, gaurik gau. Fruitua zuritu eta hatzekin mamia ukitu. Banitate irenslea, sexu ranpantea, droga bikoizlea. Hirurak batera, bata bestearen segidan, edo bata bestearen ordez.

      Kalean da hurrengo diskoa eta ez dute irratietan askorik jarri. “Gustua ipurtzuloan zaukatek hauek, Telmo”. Erresonantzia kaxa bat behar du Fakirrak eta Telmo da bere antzokia, malenkoniarako joera duen talentu handiko kontrabaxu-jotzaile konplitua. “Bai gizarte utzia, zergatik jotzen dute errazenera beti, bai irrati kate eskasak”. “Dire Straits diozu? Faborez, ez gaude umekerietarako adinean... Nor dira Duncan Dhu horiek, zergatik haiek eta ez ni, Telmo...?, Esan nahi diat, zergatik ez gu?”. Ez da disko berriarekin hitz goxorik iritsi behiala lausengua etorri zen lekutik —ahotik, ezpainetatik... ez gutxietsi hori; elikatzeko egiten ez dena seduzitzeko egiten da: edoskitzea ala libidoa, ez dugu beste bulkadarik—. “Ez ote zaio urliari diskoa gustatu? Zergatik zigortzen nau horrela? Hau bazen ordaina, hobe sekula aitortu izan ez balit nire aurreko lana gozatu izan zuenik”. Ahaztu duzu kanta oro dela bihar, Fakir jauna, ahaztu duzu ez zarela bakarra munduan, lagunekin eta maitaleekin bidearen zati bat bakarrik egiten dela, eta gero bakardadea geratzen dela, zerorrek horrenbeste laudatzen zenuen Antonio Machadoren “bagajearen arina”? Non dago zure harrotasuna, “mundu guztiarentzat egiten ditut kantak, baina ez edonorentzat” esaten zuen indioilar buruaski, bere buruaz hain seguru zegoena, papar eta gandor? Banitatearen piztia irensleak dena nahi du, ordea. Dena nahi du, baina edonork emandako edozerekin konformatzen da, orojale zikoitz hori. Gerta liteke, behiala deitoratu genuen norbaitek, hozkia ematen digun parasito mespretxagarrienak bi hitz goxo bata bestearen segidan jaulkitzen badizkigu ahuldade une batean, gu prest egotea hura ere errotik maitatu eta gure adiskideen zakuan sartzeko. Zakuan edo zerrendan. Lehen laudorioa sinesten duzun unean errenditu zara eta egin du zureak. Eta hau dena, piztiari jaten eman diozulako. Behin eman zeniolako. Benetako lausengurik ezean, gezurrezkoak. Berdin zaizu, honetaz gero. Edozein behar du ausentziak; edozer galdatzen abstinentziak.

      Kritika ttipienik ez du onartzen Fakirrak sasoi honetan. Berarekin ez bazaude, bere kontra zaude. Berak dena egiten du ondo. Ez okurritu, modu ponderatuan izanik ere deus kritikatzerik; ez dizu onartuko bi iruzkin goresgarriren ondorengo ñabardura txar erdirik. Zer diogu “txar”? Objekzio epel-edukatu eta “ez-hain-on” den edozer, gorde hobe zeure kolkorako artistaren obra petoa pitzatu nahi ezean. Ez jarri bainarik haren lanari. Bere miope begiekin egingo dizu desplante, bestela, “ikusten nola jada ez zaitudan ikusten? Jada ez nago hemen! Beste nonbait nago: atzo egin zenizkidan laudorioei esker harrapatu nuen gailur hartan segitzen dut, zuk igorri ninduzun parnaso, olinpo, podium hartan, gogoratzen? Lehengo berbera naiz, baina askoz hobea disko berri honetan, ez al zara jabetzen, ergela?”.

      Eta, hala ere, badira musikariak Fakirrari buruz galdegiten diezunean esango dizutenak: “Bera gustatzen zait gehien, bere izaera, bere algarak, bere txantxak, txiste zabar maiztuak eta bere eskuzabaltasun desordenatua; bere musika, ez hainbeste”. Eta, hala ere, bada gaztigatzen duenik: “Gutarikoa izan ez balitz, oso gaizki hitz egingo nukeen berataz”. Bada dioenik emakumezale porrokatua dela —bizizale porrokatua izaki, nola ez da ba izango?—; panpoxa hitza erabiltzen duten horietakoa oraindik, “zer moduz, panpoxa?”, beste garai batekoa. Bada uste duenik —kaleak bere taupada propioa dauka eta zurrumurruei esker hartzen du arnasa—, gizonezkoak gustatzen zaizkiola egiaz, armairutik sekula atera gabekoa dela, gay erreprimitua. Fakirrak ez du sekula gorbatarik janzten, baina beti doa elegante. Bada dioenik kontraesankorra dela, baina hala ere esankorra, lagunak egiten bezainbesteko gaitasuna duela lagunak galtzen, monogamo inperfektua dela edo promiskuo gardena. Bada dioenik leiala dela, batez ere oso leiala garai bateko leialtasunekiko, baina ez horregatik bihar haiekiko leial izaten jarraituko lukeen leialtasun berriak sortzen kamutsa; bada oraindik ere traidoretzat duenik, maitekorra eta maitatua. Tribu barrukoek mesfidatu egiten dute berataz, “zerbait nahi horrek ere Madrilen, zerbait eskaini zioten gero bete ez dutena” —nahi du ala eskaini egin diote?—. “Erretzen zuen su bat gehiegi hauspotu zuen eta ez da komeni hori egiterik, zaren bezain Fakir izanda ere”. Bada dioenik matxito bat dela, bada dioenik ahanzkorra dela, nahita ahazten duela eta ez nahigabe (nola egiten da hori?). Bada dioenik ez duela sekula ahazten, “veleta bat, haizeak nondik ematen dion”, bada dioenik sentikorregia dela mundu honetarako, tipula-zuritzaile batek bezala egiten duela negar. Bada dioenik berak eginarazi zituela etxe atariko mehatxu pintadak bizi zuen egoera garbiago utzi eta biktima peto bilakatzeko. Bada dioenik existitzen ez diren kontzertuak asmatzen dituela New Yorkeko klubetan, urrutiko intxaurren promesarekin lanik eman ezin dien musikariek ondotik ihes egin ez diezaioten. “Ume handi bat”, diote gehienek, “erraldoi malgua” diote askok; “baldar arina”, “zapatones bat”, hanka bat libertarioaren pausoan eta bestea ikusteke oraindik non; “arrano batek besarkatzen zaitu bere ahotsa entzutean, bere ondoan abestea belatzaren hegadaren pean kantatzea da, gaindiezina da haren ahotsaren hegaldia eszenatokian”, aitortzen diote ia denek.

      Eta gero, jakina, mizkinenak daude, kazetarienak, zurrumurruzaleenak, miserableenak, txarrizketaren dibisa darabilten narratzaile orojakileak. Bada dioenik hementxe diogun hauxe, esaten hain erraza dena, errazena, beharbada: “Bada dioenik”.

 

 

Xaribari da gaur gaurkoz hiriko disko-denda txukunena: LPak bistara eta entzuteko moduan daude, eskatzen dituenarentzat. Argazkia ere ederra du dendak sarreran: neska bat zuri-beltzeko eskortzo diagonalean, aurikular handiak belarrietan dituela, gozamena belarrietatik ziztatzen. Argazkiaren egilea Fakirraren hainbat diskoetako azalen egile berbera da. Xaribari disko-dendara Karratu-ko komertziala azken nobedadeak ekartzera datorrenean, material berria erakutsi dio dendariari. “Eta Imanolen disko berria?”. “A, bai, egia: autoan ahaztuta laga ditut bere LPak, barka. Oraintxe nator”. Lotsa ala kalkulua, liotan ez sartu nahia? Zer da Karratukoak egindako inbertsioa berreskuratu ez eta dirua galtzea nahiago izatera daramatzana? Tabernetan ez dute jada bere diskorik jartzen. Tabernaren baten atarian bere diskoak puskatu ote dituzten zurrumurrua ere zabaldu da.

      Astean behin afaltzen du Enrike Larrearekin. Norbait inguratzen zaie tarteka:

      “Oraindik bizirik hago?”.

      Esan nahi baita, ez daukala honek zerikusirik beste poz adierazpen hauekin: “Bizi al haiz!”, “Bizi direnak azaltzen direla!”. Ez, ez da hori, guztiz bestelakoa baizik. Mehatxu sotila, adierazpen inozentea izanik ere azalean: bi aldiz kolpatzen du konstatazio hutsa dirudien horren azpitaupadak, mehatxu ustez sibilinoak. “Akabatuko haugu” esatea baino gogorragoa da batzuetan “Oraindik bizirik hago”.

      Enrikek aurre egin nahi lioke mehatxuari, “nor haiz hi gu bakean mozkortzen ez uzteko?”. Imanolek, ordea, amorrua etxeko apalean aspaldi utzita, eskua ipiniko dio sorbalda gainean: “Utziok, Enrike: ez dik merezi”.

      Bezperan ekarri du egunkariak: hamabost urteko kartzela zigorra bete ondoren aske geratu da Seiko.

      “Ezagutzen duk, ezta?”.

      “Teklas, Seiko... Denak ezagutzen ditiat. Denok ezagutzen diagu elkar”.

      “Hamabost urte egin ditik barruan”.

      “Kontra nagok ni”.

      “Kontra? Nola kontra?”.

      “Kartzelen kontra. Inork ez likek espetxean egon behar”.

      Enrike, Sarrionandiaren ihesari buruz galdetzekotan egon da une horretan, azkenean ausartu ez bada ere. Pentsatzen du Imanolek arrebekin igaroko duela Gabon gaua, baina esan dio ez daukala inorekin egoteko aldarterik. Etxera gonbidatu du orduan, “nola pasako duk Gabon gaua bakarrik?”.

      “Ezagutzen al duk pianistaren bat, Enrike?”.

      “Berriro gabe geratu haiz?”.

      “Salsa talde batera alde egin zidak azkenekoak”.

      Telebistan Eguberrietako kantak hasi direnean ere ez da oraingoan animatu.

      “Ez Gabon eta ez Urtezahar. Aurten ez zidatek telebistatik kantatzeko ere deitu”.

      “Urtero ezin”, kontsolatu du Enrikek. Ez dio esan ez zitzaiola sobera gustatu joan zen urtean sopranoarekin egin zuen saioa. Badaki halako glamour printzek bizia hauspotzen diotela Fakirrari: aktore baten besotik azaltzea argazkiren batean edo soprano baten ondoan egotea minutu batzuez telebistan. Gustatzen zaio Parisen ezagutu zituen loriak aldian behin berritzea, Paco Ibañezekin edo Georges Moustakirekin duen harremanaz jardutea. Azken aldion Fuchs Soler epaileari buruz hitz egiten du asko. Eta Joaquin Sabinari buruz. Baina gero Madrilen kontzertu bat eman eta jaso gabeko gonbidapenen gutun-azalak ikusten ditu txarteldegian; han dago Joaquin Sabinarena, ukigabe. “Ez da etorri”, esango du, eta etorriko zen esperantzarik batere ez zuten bere musikariei arima eroriko zaie oinetara kantaria txikikeria horregatik abailduta ikustean.

      Bete ahala hustu dituzte xanpain kopak, txin-txin eta santé. Gutxi iraun du burbuilen eferbeszentziak, ordea: armairuko likoreen graduazio guztia beharko dute gaur txakalaldia gainditzeko. Enrikek galdetu nahi lioke azken aldian pasatu zizkion bere poemetarik bakarren bat gustatu ote zaion, kantagarriak ote diren, abestuko ote duen bat edo beste hurrengo diskoan, aurrekoan egin ez zuenez gero.

      “Ez gaizki hartu, Enrike, baina azken aldion nahiago ditiat hildako poetak, bizirik daudenak baino”.

      Leihoa ireki eta neguaren ziurra aurpegian sentitu beste aukerarik ez zaie jada geratzen, urte berria azalean geruzatuta gera dakien nolabait, geruza haietan bereizten saiatzeko gero zer dakarren zehazki berritik, eta zer, zehazki, hotzetik.

 

 

Telmok eta Soniak herri sarreran utzi dute Imanol, Berako lagun musikariak bisitatzera doaz haiek eta bazkalostean bila pasatzekotan geratu dira. Doneztebe ondoko bide galdu batean gora abiatuta dago baserria. Atarian zain du Seiko eta urrunetik egin dio ongi etorritzat edo agurtzat berdin balio lezakeen keinu traza hori.

      “Aspaldikoa”.

      “Bai aspaldikoa ere”.

      Tatianari buruz galdegin dionean, Imanolek erantzun dio ez daudela jada elkarrekin. Aspaldi utzi ziotela. Oso aspaldi.

      “Parisera itzuli zen?”.

      Ez dauka hil zela aitortzeko indarrik. Are gutxiago, haren ezkontzan eta hiletan egon zela berriz kontatzeko.

      “Beti ari gara separatzen”, bota dio Seikok. “Hori ikasten dugun unetik aurrera ez dago gehiago ez tentsio eta ez galera sentipenik. Bizitza aldentze bat da: jaiotza separazioa da, inorengana hurbiltzea separazio bat da, lehen geunden lekutik, baina baita hurbildu garen pertsona horrengandik ere...”.

      Iluna deritzo Seikoren berbaroari. Kartzelatik aldatuta atera dela dirudi. Aldatuegi agian, Imanolen gusturako. Beharbada gehiago gustatzen zitzaion betiko Seiko gogorra, ateak baimenik eskatu gabe zeharkatu eta erabakiak hartzen zituena, ordu txikietan abisatu gabe ohean esertzen zitzaiona; Seiko berriak Fakir berri bat galdatzen duelako, agian, eta etxetik pentsatuta zekarrenak ez duelako jada balio egoera honetan. Baina akaso arrazoi du Seikok. Imanol, gutxienez, beti ari da separatzen: bere pianistengandik, bere bikotekideengandik, inoiz besarkatu dituen talde politikoetako militantzia guztietatik... Indibidualista delako gertatzen zaio hori? Berekoia delako ala zintzoa delako? Pentsatzen duzuna esatea delako lagun berriak egin eta zaharrak galtzeko modurik ziurrena? Cartierretik, Carti, Casio edo Omega, eta azkenean Seiko, tenporizadoreak egiten zituen gizonak, begietara begiratzen dio, ezkutatzeko deus ez balu bezala. Doneztebeko aire garbiak biluz sentiarazten ditu biak, eta apur bat deseroso.

      “Garantia bila etorri bazara, nik ezin dizkizut eman”.

      “Ez niri iseka egin: ez nator horretara”.

      “Zertara, orduan? Arakisena jakin nahi duzu?”.

      Arakisen etxea, Arakisen gela, Arakisen ohea, Arakisen liburuak. Trukatutako gutunak. Orain, lorratz bat baino ez da.

      “Pellorekin harremanik baduzu?”.

      “Fabiorekin? Ez, aspaldian ez”.

      “Zuk erakarri zenuen zure aldera, zuk sartu zenuen asuntoan”.

      “Zer esan nahi duzu horrekin? Asuntoan norbera sartzen da. Zu sartu zinen, eta zeu atera, ala Bekaintiro egingo duzu orain erantzule?”.

      “Gure aldean oso gaztea zen Pello, ordea... Ez zara erantzule sentitzen?”.

      “Erantzule”, xuxurlatu du hasperen artean Seikok, baina ez du erantzun.

      “Burges txikiena zen gure iraultza. Ego gehiegi eta intrantsigenteegiak denok... Baina ez zen hori izan Pellori helarazi geniona”.

      Geniona. Plurala erabil daiteke, errukiagatik ere, inori ezer leporatu beharrean norbera zakuan sartuz. Hala egin du Fakirrak.

      “Oraindik ez genekien, Imanol. Ez genekizkien gauza asko. Beste sasoi bat zen”.

      Zer geratzen da sasoi zaharretatik sasoi berrietan, sasoi zaharrak azaltzeko ezintasunaz haraindi? Te beltz bana hartu dute baserri atariko harrizko eserlekuan, eguzkiak aurpegia laztantzen dien bitartean. Egorik gabeko eguzki izpiak direla otu zaio Imanoli, haize leunarekin bat eginda datozenak.

      Aitortu behar du gauzak egiteko zehaztasuna mantentzen duela Seikok: keinuaren zorrotza te poltsatxoaren pendulua tantarik erori gabe katilutik erretiratzen duenean. Hatzak, urregilearenak ditu oraindik, erlojugilearenak. Bixar eta biek hori konpartitzen zuten, batak tenporizadoreekin, besteak pasaporteekin. Hori baino ez? Egia esan, Imanoli zaila suertatzen zaio Seikoren hatzek haren bizitza berrian zer engranaje birarazi ote lezaketen pentsatzea. Eskumuturrean, behintzat, ez darama erlojurik. “Berriro ikusi nituen nire lagunak: ausentzia luze baten ondoren berriz ere harremanetan sartzearen plazer eskisitoarekin goxatu nintzen, berriro lagunak epaitu eta lagunek zu epai zaitzaten plazerarekin”, esanarazten dio Hadrianori Marguerite Yourcenarrek. Fakirrak Tatianari esker buruz dakizkien pasarte haietariko bat da.

      “Gogoan duzu Trebiño enpresaria?”, harrigarria egin zaio aipamena, ezerezetik etorri da. Jakina, Imanolek ongi gogoan du hogei egun bahituta eduki ondoren hil zuten gizona.

      “Botazioan parte hartu nuen nik. Ondo dakizu nola zen kontua: ahitu arteko elkarrizketa kontsentsuaren bila, eta, adostasunik ezean, botazioa. Familiak ez ei zeuzkan eskatzen zitzaizkion berrehun milioi pezetak. Badakizu zein izan zen botazioaren emaitza?”.

      “Harritu nazazu”.

      “Bi bozka familiak eskaintzen zuen dirua onartu eta askatzearen alde, hiru ez onartu eta hura hiltzearen alde, abstentzio bat”.

      Labana gertu eta lepo-zintzurraren bila ahatearen lepoan laztan.

      “Ikusten dut nola begiratzen didazun, ondo dakit nola begiratu izan nauzun beti…”.

      “Disparate bat da”.

      “Pentsatuko duzu begi kliskarik egin gabe eman nuela nire bozka… Hori uste duzu? Seiko gupidagabea, Seikoren errukirik eza... Berdin damutu nintzen hartutako erabakiarekin, egia. Abstenitu egin nintzen, ordea”.

      Bestela bezala begiratu diote elkarri.

      “Ez dakit baiezkoa eman zutenek nola biziko duten, baina ni, hura hiltzeko agindua nik bakarrik eman banu bezalaxe sentitzen naiz, ulertzen? Ez daukat nirekin batera bozka berbera eman zuen beste inoren babesik, ezin dezaket deus konpartitu inorekin, ez nuelako bere garaian zirt ala zart egiteko ausardiarik izan. Bakarrik geratu nintzen deliberorik ezean. Hartutako erabaki batek bizitza osoan jazar zaitzake..., baina ni, orduan hartu ez nuen erabakiak jazartzen nau. Baiezkoaren alde eman izan banu bozka, bederen, nire erantzukizuna konpartitua zatekeen. Ezezkoaren alde eman izan banu, agian ez zuketen Trebiño hilko. Baina abstenitu egin nintzen; abstenitu egin nintzen eta alferrik galdu nuen orain nik baino ez neukala dirudien botere hura”.

      Eten bat egin du arnasa hartzeko, airerik faltako ez zaion segurtasuna izan nahi balu bezala.

      “Ez da erruduntasun kontua ere, zehazki. Sei kide ginen han… Baina ni naiz bere ahotsa erabili ez zuen bakarra. Ispiluaren aurrean horixe naizela esaten diot nire buruari: hartu beharreko erabakia hartu ez zuena. Horixe dela nire muina eta nire funtsa. Eta horixe besterik ez naizela izango hil artean”.

      Zauri irekiaren gomuta eta burla. Bere zehaztasun milimetrikoa kontra itzuli zaio Seikori: bere burua etengabe estutzen duen torloju-makineria zehatz bihurtu da. Erlojugileek dakite agian ondoen ardi galdua ez bezala, aldi galdua ezin dela berreskuratu. Harrobiko langile ere izana zen Seiko aspaldian. Bi ofizioetan zeinek izan ote zuen pisu gehiago bere bizitzan eta erabakietan?

      Seikok kartera ireki eta orri zimurtu bat atera du. Ikatz-ziriz marraztutako karikatura bat, duela ia lau hamarkada Bixarrek egindakoa: pinaburu bat dauka buruaren ordez.

      “Horrela ikusten ninduzuen, ezta? Grazia egin zidan... Karteran eraman dut geroztik”.

      Uste baino lehenago amaitu da enkontrua. Imanolek ez daki zehazki zer egiten duen han. Baserria atzean laga, muinoko aldapa bakarrik jaitsi eta errepide jeneral ertzean itxoin die Soniari eta Telmori, ordubete luzez, moztutako pago baten ipurdian berea jarrita.

      “Ondo zegoen zure laguna?”, galdetu dio Telmok. Ez die haren izen-abizenik esan, ez die militantzia garaikoa zenik argitu. Bitxia da, baina musikariek ez dakite deus askorik bere urte haiei buruz.

      “Bai, ondo dago”.

      Handik aste gutxitara Bekaintirok deitu dio, ba ote dakien.

      “Zer jakin behar nuke?”.

      “Seikorena”.

      Nola gertatu den galdetzea atera zaio, “beti ari gara separatzen”.

      “Mendian izan duk, arbola bat botatzen ari zela. Gainera erori zaiok. Suhiltzaileek hiru ordu behar izan ditiztek gorpua ateratzeko”.

      Zur eta lur geratu da. Ez daki azaltzen zergatik, baina Fakirrari heriotza koherentea iruditu zaio. Gordina? Baita ere. Baina, batez ere, zehatza bere zehazgabetasunean. Enborraren traiektoria, orratzen alde edo kontra.

      “Ez niri esan noiz den goizegi eta noiz beranduegi”.

      “Batez ere, kasu orratz luzeari, orratz luzea da delikatuena”.

      “Beti ari gara separatzen”.

 

 

Emakume alargunak eta eskaleak inguratzen zaizkio. Txantxillo bibrafono-jotzailea eta Gabriela Yestes, Mateo Ubiria poetaren alarguna. Zer iman klase ote dauka? Intxaurrondoko sozialistekin biltzekoa da Fakirra, baina kasino irteeran Gabriela topatu duenean, harekin joan da jerez bat hartzera. Politikak itxaron dezake emakume heldu batekin ardo bat hartzeko aukeraren ondoan, ala? Lehentasunak garbi edukitzea komeni da. Ludopata ezaguna da Gabriela, igogailua zuen etxe bat eskatu ziona Udalari bere senarra zenaren poemen egile eskubideekin inolaz ere ordaindu ezin zuena. Alargundu zenetik hona bingoan eta pattarrean xahutzen ditu bere egunak eta diru pixarrak.

      “Badaukak ezer uzteko moduan, Imanol?”.

      Ederrari eskatzen dio. Nahi badu Cinzano bat hartzera gonbidatuko duela Barandiaranen, baina hortik aurrera ezin diola sosik utzi.

      “Nahiago Fernet bat, aukeran”.

      Senarra zenari buruz hitz egin besterik ez du egiten Gabrielak, elkarrizketagai bakarra, horixe: zein gaizki tratatu zuten erakundeek, zein diru gutxi eman zieten euren biblioteka itzela Foru Aldundiari saldu nahi izan ziotenean, nola argitaletxeek mozkina lapurtu besterik ez dioten egin urte hauetan guztietan, nola dirua zor dioten guztiek eta miseria gorrian bizi den.

      “Beste Fernet bat, otoi”.

      Senarra zitatzen du, haren poema zatiak botatzen ditu buruz, eta Fakirrari, hiriko poeta ofiziala izan zenaren ia obra osoa irakurria duen arren, ez zaizkio Gabrielak errezitatzen dituen neurtitzak ezagunak egiten. Enrike Larreari galdetu zion behin horri buruz.

      “Asmatu egiten ditik eta! Senarrarenak ere ez dituk botatzen dituen poemen erdiak. Gabrielak ez ditik sekula Mateoren liburuak irakurri”.

      Aparteko arraza da artisten alargun eta seme-alaba umezurtzena: zenbaitek hil ostean dilapidatu egiten dute lanaren etekina; beste zenbaitek, egun batetik bestera neurriz gain balioetsi bizi zirelarik aintzakotzat hartu ez zuten obra, errezelo larregiz zaindu, inor gehiegi hurbil ez dadin haientzat ulergaitzak diren liburuetara. Hobeak dira kasik, lehen taldekoak. Hirugarren Ferneta orduko agortu zaio Gabrielari kexatzeko kemena eta barran burua pausatuta lo geratu da seko. Kamareroarekin begirada lotsorra trukatzeaz harago, ez daki zer egin Imanolek. Tabernako sukaldariari abisatu izango diote, une horretan barra atzealdetik atera baita, disimulu gutxirekin, lankideak esandakoa bere begiekin berretsi asmoz —“hara ze bi zelebremari ditugun hor”—.

      Berehala erakarri du Imanol sukaldariaren presentziak. Sukaldariari berdina gertatu zaion segurtasuna du Fakirrak, nahiz eta askotan gertatzen zaion edonor eta noiznahi berarekiko erakarrita sentitzen den kimeratxoa bere irudimenean baino ez egotea. Norbere aldeko paranoia goxoa dei diezaiokegu eta aukeran hobea hori, etengabe mundua zure kontra konspiratzen ari dela uste izatearen tesitura nekagarria baino. Emakume zaildua da sukaldetik atera berria, hatz indartsuak dauzka, lanean ohituak, eta, hala ere, finak, pentsatu du. Gurutzerik gabeko urrezko kate mehea eta eraztunik ez. Gero jakingo du bereizita dagoela eta seme bat daukala, heldua jada.

      “Nahi baduzu lagunduko dizut Yestes andrea etxera eramaten. Ez da lehen aldia tabernan lo geratzen zaiguna”.

      Imanoli gustatu zaio nola esan duen: “Yestes andrea”.

      “Badakizu non bizi den?”.

      “Bai, duela gutxi aldatu zen: orain igogailua dauka. Berarentzat adinakoxe mesedea guretzat”.

      Hain sakon dago lo, ez litzatekeela batere harritzekoa bien artean besotik helduta daramaten bitartean zurrungak entzutea. Besarkada hori zeinen litzatekeen eder, baldin Gabrielaren zakua tartean ez balute biek. Giltzak haren poltsan topatu eta atarian sartu dira lehenbizi, igogailuan gero. Ez dagokigun intimitate bortitz baten lekuko gara igogailuan, geure borondatearen kontra. Kubikulo estuan kanak eta zimurrak jaiotzen ikusi dizkiote elkarri. Eta asko gustatu zaizkio Fakirrari sukaldariarenak. Eskuak adina, ile zuriak zein zimurrak. Bizitza domestikoarekin zerikusirik ez duen zerbait kontatzen dute lerro artean: ozpinik eta kexurik gabe sortutakoak direla, kexatzeko arrazoirik balukeen arren sobera.

      “Etxean, azkenik, Yestes andrea”. Argirik piztu gabe sarrarazi dute ohean. Giltzak Gabrielaren sukaldeko mahai gaineko hautsontzian paratu eta, igogailua hartu beharrean, eskaileretatik jaistea erabaki dute.

      “Bide batez, Irene naiz”.

      “Imanol naiz ni”.

      “Mundu guztiak daki nor zaren”.

      “Bukatu duzu txanda? Gustura gonbidatuko zintuzket”.

      “Zeure etxera?”.

      “Nahi baduzu. Baina jakin dezazula: nik ez daukat igogailurik”.

      “Gora igo arte ez gara mozkortuko, orduan”.

 

 

Hiru egunetarako baino ez da etxera etorri: Utrechten kontzertua dauka etzi eta San Bizente elizako entsegura gonbidatu du Imanol, Bachen San Juanen pasioa entzutera. Ongi doakio Ainara Irazokiri, ez du zertan eskaintzen dizkioten lan guztiak onartu: zuzendaria eta ensenblea begiko ez baditu, uko egiten dio, obra gustukoa suertatu arren. “Ez naiz kexatzen, hemen ez dago antzinako musikarekin zeregin askorik, baina Europa erdialdean, besterik da. Bruselan bizi naiz duela hiru urte”. Ainarak argitu dio musikari penintsularrak “oso apasionatuak” direla Belgikakoekin eta Herbehereetakoekin alderatuta, erritmikoki zorrotzagoak, baina ez dagoela eslovakiarrak bezalakorik; haiek, teknika eta pasioa, biak uztartzen ei dituzte. Penintsulakoek kontaktu pertsonala bilatzen omen dute etengabe, jotzeko orduan —eta are, kanpoan—, hori ere kontatu dio, eta jeloskor sentitu da Imanol.

      “Akats gehiago egiten dituzte, hori bai. Eta dispertsoagoak dira”.

      Ainarak bere jeloskortasuna sentitu duela iruditu zaio Fakirrari, kortesia moduko bat izan dela derrepente musikari eslovakiarren akatsak aipatzea. Bere musikariek gauza bera egiten zioten zeloak usaindu orduko. Amorratuta dago, zeloak sentitu dituelako, eta, batez ere, Ainarak nabaritu egin dizkiolako, gardenegi jokatu duelako bere zeloekin eta horrek posizio ahulean paratu duelako haren aurrean. “Hain umea al naiz ba?”. Ebatzi du nekatuegi dagoela autoflagelaziorako.

      “Zure ahotsa, zoragarria da. Beti izan zinen nire kantakiderik kuttunena, Ainara. Badakizu, ezta?”.

      “Ezin jakin, ez zenidan inoiz esan eta...”.

      “Pozten nau jakiteak, koblakari apalok utzi bagintuzun, Bachekin joateko izan zela... Bach ez da edozein. Horrek kontsolatzen nau”.

      Lotsatuta dago entzun duenarekin, eta badaki esker ona zintzoki ematen saiatuz gero ere ez lukeela Imanolek antzeztutako apaltasun gehiegi horri ongi erantzuten asmatuko.

      “Bachen si minorreko meza abestea, otoitz egitetik gertuen dagoena izan da nire bizitzan”, aitortu dio Ainarak. “Zu ere San Juan de la Cruzekin ibili zarela entzun dut...”.

      “Espiritualitatea maite dut, ez erlijioa. Erlijioa errespetatzera iritsi banaiz, espiritualitate espazioak gordetzen dituelako izan da. Gutxienez, tarteka. Gutxienez, leku batzuetan”.

      “Gustatu zaizu Bachen meza, orduan?”.

      “Ikaragarri”.

      “Gratias eta Dona nobis pacem, azken zatia, biak daude material berberarekin idatziak: lau nota gorakor, gero bostun bat gorago azalduko direnak, gorantz eta gorantz, zerbait ukitu nahian bezala. Eta ukitzen duena ez dago goian, barruan baizik. Mezaz eta kristautasunaz harago, Bachek ulertzen zuen zerbait gizakiaz”.

      “Zuk uste ulertzen zuela?”.

      “Ulertzen ez bazuen, sumatu eta erreproduzitzeko gaitasuna zeukan... Besterik da hark ulertu zuenak guretzat balio duen ala ez. Ikaragarria da hau: Bachek bere lan gorenak bi edo hiru aldiz baino ez zituela entzun ahal izan bere bizitzan… Guk, aldiz, nahi adina bider entzun genitzake egun bakarrean”.

      “Horrek abantaila handia ematen digu”.

      “Edo desabantaila… Ni ez nago seguru”.

      Esandakoari lekua utzi nahi izan diote, bidea egin dezan bere kasa. Ez du bide lar egin.

      “Zaintzen duzu ahotsa? Lehen bezala erantzuten dizu oraindik?”.

      “Foniatra batekin nabil joan den hamar urteotan. Hori bada jakin nahi duzuna, afonia histerikorik ez dut behintzat aspaldian izan. Eta zuri? Eusten dizu ahotsak zuzenekoetan?”.

      Fakirrak ez du hortik jarraitu nahi, madame Duprezekin akordatu eta harekin zer gertatu ote den jakin nahi lukeen arren derrepente. “Grabeak hegazti herratuak dira”. Hilik egongo da, ziurrenik. Hura ere lorratz, hura ere hegazti herratu.

      “Tatiana hil egin zen, bazenekien?”.

      “Iritsi zitzaidan zerbait”.

      “Bularreko minbizia”.

      Isilune bat sortu da, luzea baina ez zurruna. Fakirra makurtu egin da, askotan egiten du hori zerbait aitortu behar duenean. Makurtu eta betaurrekoen patilla igurtzi, hari finago baten bila. Ez du beti aitortu beharrekoa aurkitzen, eta aurkitzen duenean ere, ez du beti aitortzen.

      “Badakizu? Jende guztiari esan nion onartzen zituela gure maiatz iraultzailearen arau berriak, maitasun libre eta zintzoarenak. Biok onartzen genituela eta haien arabera bizi ginela... Tatianak irakatsi zizkidala, funtsean, maitasun librearen teoria eta praktika. Ados zegoela nirekin monogamiaren glorifikazioaren kontra. Modu sanoan eta adiskide bezala harremanetan jarraitu genuela bereizi ondoren ere. Ezkontzara gonbidatu ninduela eta lege onean joan nintzela hura zoriontzera Parisera. Hil zenean haren hiletan izan nintzela... Baina...”.

      “Ez dut ongi ulertzen nora zoazen...”.

      “Dena gezurra da, Ainara. Nirekin minduta alde egin zuen. Ez zuen nitaz ezer gehiago jakin nahi izan Kororena eta gero”.

      “Niri ez didazu argibiderik zor, Imanol”.

      “Baina eman egin nahi nizkizun”.

      Ainarak erabaki du krudelegia dela egia esatea: hori guztia bazekiela berak. Berak bai, harremanetan jarraitu baitzuen Tatianarekin Fakirra eta bien arteko harremana eten ondoren ere. Ainara Irazoki bai, izan zen Tatianaren ezkontzan. Baita hiletan ere. Bietan. Minbiziak jota hil zen; ez zen bularrekoa izan, ordea, beranduegi atzemandako umetokiko sarkoma bat baizik. Baina hau guztia bere kolkorako gordetzea erabaki du.

      “Eta Koro?”.

      “Ez da erraza ni jasatea. Entzungo zenuen zenbat piano-jotzaile izan dudan azken urteotan”.

      “Harremanak beti dira konplikatuak”.

      “Zuk uste?”.

      “Beti ari gara separatzen”, pentsatu du Fakirrak. Seikok ere utzi dio zerbait herentzian, nonbait. Prim kaleko etxea oroitu du. Basilika. La Coupole. Inoren etxean bizitzeko bere joera. Arakisen etxea eta Ainararena. “Garai onak izan ziren haiek. Separatzen ari ginen, separatzen jarraitzen dugu, baina aldea dago garai batetik bestera banantzearen kontu horretan ere”.

      Muxu eman diote elkarri masailean eta aldendu egin da apurka-apurka Ainara Irazoki, pauso orekatu eta arinez. “Bere lekua aurkitu du”, pentsatu du Fakirrak, ez hain urrun pozetik, piezaren bat enkajatu izanaren ustearekin, harri bat katedralean. Mailegatua da harria eta besterena katedrala, baina harriarentzat lekua aurkitzeak, berdin balio du.

 

 

Garai bateko bizar sarria zainduago izatera lehenbizi, eta bizarraren souvenir hutsa den bibote ttipi zuritzen hasia lagatzera igaro da gero. Hiri honetan ez dago ongi ikusia burua estaltzea, baina kopeta burusoilak aitzakia ematen dio neguan kapela janzteko, fedora edo madrildar kalatua. Negua luzea balitz ere bost, kapelu horiei esker. Bere betiko foulard eta eraztun lodiei leial zaie oraindik Fakirra. Hori eta kanperoak. Rimmelez margotzen ditu begi ertzak, aspaldian bezala, baina orain ez da hori egiten duen gizonezko bakarra. Lehena izan zela, berak bakarrik daki. Irribarrea ez zaio guztiz higatu, nahiz ahotsak kezkatzen duen. Jada ez baitu garai batekoa. Igarotako hersturek edo gorputzari emandako trote gehiegiak ote daukan errua, ez dago ziur jakiterik. Modulazioaren modulazioz, ahotsa gehiegi modulatzera igaro da, agian? Saldoak higatu dio edo berea-ez-den-saldoan oihuka ibiltzeak? Basamortuko predikatzaile izateak? Adina besterik ez da, ziurrenik. Hau seguru daki: ezingo luke jada kontzertu oso bat a cappella eman, hasi eta buka, Donibane Garaziko harresiaren ondoan behin egin zuen bezala.

      Bizitza soila darama, zaratatik urrun, Donostia hezetik aparte, Mediterraneoan. Fibromialgia nozitzen du Irenek eta eguraldi lehorra komeni zaio, horregatik aldatu dira Ireneren pentsio koxkorrarekin biak Torreviejara. Dario zakurra ateratzen du paseatzera egunean bitan. Egunkariak erosten ditu, titularrak gainetik eta kultur albisteak xehe-xehe irakurtzeko. Irenerekin gosaltzen du. Levante aldera etortzen diren turista alemaniarrak ikusten ditu izen politak edukitzeko itsusiegiak diren kaleetan promenatzen, egunetik egunera gerri zabalago eta azal gorriago. Inork ez du Fakirra ezagutzen. Turista haietako beste bat da bera. Agian orain bai, lortu du saldoan integratzea, bere bizitzan lehen aldiz.

      Ezustean harrapatu du Irene proposamenak:

      “Testamentua egin behar genuke, ez duzu uste?”.

      “Ez al zeunden zu ezkontzaren kontra, jabetza pribatuaren kontra eta herentzia uztearen kontra, monamurtxo?”.

      Dariok biei begiratu die, Ireneri eta Fakirrari, txandaka. Zergatik ez dute zakurrek izen-deiturarik? Zergatik izena bakarrik? Nomenklatura beti izan da garrantzitsua Imanolentzat. Norbaitek gauzei eta pertsonei emandako izenak. Ez dago garbi “Dario” zakurraren izena den ala deitura. Behin eztabaidatu zuten horri buruz. Irenek Ruben Dario esaten dio batzuetan eta Fakirrak, adarra jotzeagatik, Dario Fo. Ahoa zabalik du lauzangoak eta mihia dingilizka. Kalera atera nahi luke, edo agian zain dago jakiteko herentziaren zein zati utziko dioten berari.

      Erabaki du zer nori laga. Ez latifundista baten moduan, jainko bihurri batek bezala baizik. Gustatzen zaio bera gabeko bere bizitzan izango duen presentzian pentsatzea. Gauza preziatuak aipatzean pizten zaio begirada: bere gitarra, adibidez, edota urrezko katea nori utziko dion espekulatze hutsa zaio atsegin. Zer esanik ez kantek dakartzaten egile eskubideei buruz pentsatzen hasten denean; ahoa urtzen zaio. Kanta zehatzetan dauka burua, nork inspiratuak eta nori eskainiak dauden eta nola banatu nahi lituzkeen banan-banan: halako kantaren mozkinak halakori, beste kanta haren onurak beste hari... “Baina hori egitea apur bat konplikatua litzateke, Lurgain jauna”, gaztigatu diote notariotzan. Fuchs Solerrek egina zion paper bat bere garaian lagapen haiekin guztiekin, batek daki zein mudantzatan galduko zuen dokumentua, hainbeste etxe diferentetan bizi izan da. Irenek esan dio hobe duela musikatik eratorritako irabazi guztiak bere arrebei eta ilobei uztea, berak ez du deus behar; ez luke inolaz ere bere burua borroka horretan sartuta ikusi nahi, senarraren poemek emandako errenta bingoan eta pattarretan xahutzen duen Yestes andrearen gisako alargun-deman topeka. “Eta kontu korronteko dirua?”, galdegin diote notariotzakoek. Sorbaldak altxatu ditu Fakirrak. “Kontu korrontea? Ze kontu korronte?”. Notarioak barre egin du, serio ari dela jabetu den arte. “Higiezinen bat?”. “Ez daude nire izenean”. Listua irentsi eta beste espezie batekoa balitz bezala begiratu diote. Bada, hein batean.

      Irenek ere egin du bere testamentua, behin han daudenez gero, bidaia aprobetxatzeagatik. Fakirrari utzi dio dena.

      “Baina zer dion, Irene? Hi ni baino luzeago biziko haiz eta!”.

      “Hori ez zagok inoiz jakiterik, laztana”.

      “Ni gazte hilko naun”.

      “Ba berandu habil jada, monamurtxo”.

      Hori da Fakirrak behar duen erantzuna. Eztarriaren leherketa hori. Aitanoelen algara berreskuratu du lipar batez, modulaziorik gabeko poz baten adierazpen desbridatua, barre gangar leizetsua. Cointreau. Monsieur Rimbaud. Mister Honecker. Le bateau ivre! “Hona hemen nire ahotsa, presente!”. Hilabeteak dira ez duela alkohol tantarik probatu. Orain ohartu da ez ziola monoa pasatzen lagundu zion asteburu luze hura Telmori behar bezala eskertu, nola zaindu zuen Rosesen itsasertzari begira hotel batean sartuta ura edaten eta izerdia botatzen ohean igaro zituen egun eternal haietan, nola aldatzen zituen Telmok izara izerdituak eta toallak, nola jasotzen zituen goizero garbiak ate ondoan, hoteleko korridorean bertan, garbitzaileari gelara sartzen utzi gabe —“ez kezkatu, geronek egingo dugu ohea, axola ez badizu”—. Nola ahantzi zein gutxi irauten zuen izara garbien freskotasunak, “izar azpian mundua dago, izarapean zerua... ”.

      “Marikak garela usteko dik, eta jo eta su gabiltzala”.

      “Hik ez zakiat, Telmo, baina nik ez diat sekula ohean horrenbeste izerdi bota”.

      Barre gutxi egin zuten, baina oroitzeko moduko uneak izan ziren. Eska diezaiokegu gehiago adiskide bati? “Une onak izan genituen”.

      Laranja zukutuak edaten zituen Fakirrak, bata bestearen atzetik.

      “Martutenen kartzelan izan ninduan garaitik ez diat horrenbeste laranja dastatu”.

      “Zer moduz hago?”.

      “Izerdi gehiago botatzen jarraitzen badut, bihar goizean xaboiarekin igurtziz gero dutxan behera desagertuko nauk”.

      Apartamentura igo aurretik azken whiski bana hartu zuten biek, gibela izan zuten hori egiteko, alkohola betiko uztera zihoala ospatzeko alkoholarekin topa egiteko gibela.

      Rosesekoa eta gero, ustez sendaturik edo ustez abstinentzia sindromea pasaturik, Donostiara igo ziren. Ebakuntza ttipi bat egin behar zioten han; erizainekin txantxetan ibili zen, batez ere erizain andre-morena batekin.

      “Ekarri duzu osasun txartela?”.

      “Ez daukat batere”.

      “Etxean ahaztu duzu?”.

      “Ez, ez daukat txartelik. Orain artean ez naiz behartu”.

      Zoro bati bezala begiratu zion harrerakoak. Ordenagailuan sartu zituen Imanol Lurgain Izetaren izen-deiturak. Mamu bati bezala begiratu zion gero, lorratz bati bezala.

      “Ez dut ulertzen. Ez zaude artxiboan. Ez Izeta bezala eta ezta Iceta bezala ere”.

      “Horixe ez nagoela. Esan dizut”.

      “Baina, ez da posible... Lehen aldia da hau gertatzen zaidana”.

      Ez kontu korronte, ez osasun txartel. Imanoli ez zioten Donostiako Ospitalean ebakuntzaurreko frogarik egin, sasoian ikusi zutelako eta beltzaran. Baina zailtasunak zeuzkan arnasa hartzeko, gauzak okertu egin ziren ebakuntzan eta trakeotomia bat egin behar izan zioten. Hiru aste koman igaro eta ahul atera zen, itxuraz hain konplikatua ez zen maskuri-ebakuntza hartatik; inkontinentziaren aurkako ebakuntza ttipia, prostata, minbiziaren sospetxa. Baina han ez zen minbizirik. Onik atera zen bere lehen heriotza hartatik, San Sebastian mauritaniarren gezietatik bezala, Andy Warhol Valerie Solanasen tiroketatik bezala.

      “Torrevieja? Zergatik Torrevieja?”. Lagunek ez zuten ulertzen. Ezin zuen zatarragorik hautatu? “Han ez zagok ezer. Nazka-nazka egingo haiz”. Argia erruz dago, ordea, Torreviejan urte osoan. Habanera jaialdi dekadente samar bat. Eta batez ere, Irene dago.

      “Baina zer presa daukak? Hi oraindik ez hago bidaiatzeko moduan”, ohartarazi zion Telmok.

      Ez zion esan egia. Ez zion esan: “Irene zain diat; hik Sonia bezala, nik ere badiat monamurtxo berri bat, joan beharra diat urgente”. Ez zion esan: “Maitasuna, maitasuna, romantikoen uharte”. Lotsa eman zion, eta jabetza pribatua baino, lotsa hura ez abolitu izanaren frakasoaren mikatza sentitu zuen mihipean.

      “Zergatik Torrevieja?”.

      “Hemen negua leuna duk eta askoz merkeagoak dituk etxeak”.

      Ez dio Telmori esan: “Ez zidatek ezkaratzean pintadarik egiten, ez zidatek oraindik bizirik ote nagoen galdetzen, ez zidatek buzoian pospolo pizturik sartzen, ez zizkidatek autoaren gurpilak zulatzen, ez zidatek gaur bezperetako ogia ematen, ez zidatek erantzungailuan mehatxurik uzten Torreviejan”.

      “Ondo nagok. Gustura. Torreviejako klimak on egingo zidak”.

      Esan ahala, Fakirrak bere kautarako pentsatu du: “Orain klima deitzen zaio horri, orduan, Imanol?”. Telmok zergatirik atzeman ez dion irribarre etsi bat egin du, hitzen berezko mugei geronek propio okerreko berbak hautatzean egin ohi diegun kimatze gehigarriaz oharturik. “Klima”. Malko bat irristatu begi ertzetik eta rimmela lausotu zaio. Telmoren autoko erretrobisorean bisajearen ziurtagiria bilatu duenean, bere buruarekin gogorregi, prostituta bat ematen duela iritzi dio.

      “Puta zahar bat ematen diat, ala?”.

      “Bai zera: operatu berri duten kantautore bat, besterik ez”.

      “Nik nioena, orduan: puta zahar bat”.

      Errepide ertzean gonbito egiteko geratu behar izan dute. Artean eriondo, puntuek tira egiten diote saman, badaki mina pairatzea zer den. Zerbaitegatik jarri zioten ezizen hura: Fakirra. “Zatozte ba enegana, geziok! Zeren zain zaudete? Ni naiz diana!”. Baina ez, utikan, bera ez da martiri bat, ez nahastu, bila dezatela beste bat martiri izateko, Imanol da bera eta ez Sebastian. Bizizalea da, ez da mundura beharrezkoa dena baino gehiago sufritzera etorri.

      Orain Irenerekin bizi da Torreviejan. Ameskeria edo fantasia, Timbuktu deitzen dio berak Torreviejari, Prim kaleko apartamentuari La Coupole deitzen zion modu berean. Ez dio bere buruari hiriak eta lekuak bere kasa birbataiatzearen jolas hori ukatuko. Jolasa baita luxurik handiena; norbera jostailu apurtu bihurtzeko zorian dagoenean ulertzen da hori ondoen.

      Marguerite Yourcenarren zita hura, buruz daki: “Igaro da presaren sasoia; behin iritsi naizen puntu honetara ailegaturik, itxaropena bezain gustu txarrekoa litzateke desesperazioa. Uko egin diot nire heriotza aurreratzeari”. Josu Poncek garaiz irakurri izan balu Hadrianoren aholkua... Alferrik zen, ordea, orain atsekabetzea. Haiek hil zuten Txopo bigarrengoz, Teklasek eta Fakirrak berak, lehenengoak bigarrenari kanta hura gehiago ez kantatzeko eskatu zionean. Ez ote zukeen Fakirrak ere bere buruaz beste egingo, zango biko amildegiaren erdira jauzi egingo, ezagutu izan ez balu garaiz Tatiana, oparitu izan ez balio hark Yourcenarren liburua, erakutsi izan ez balizkio Hadrianoren hitzak eta Gericaulten zaldiak, bizi izan ez balitz mailegatutako etxe haietan guztietan apopilo, Arakisen lorratzean, Ainararen etxean, Kororenean, Telmorekin Grosen?

      Luze egin zaie Terueletik aurrerako tartea, baina heldu dira azkenean. Hortxata bana hartu dute Torreviejako kasinoan, eta antigoaleko ispilu barrokoek markoztaturik begiztatu du Telmok Fakirraren pattala. Huraxe izango da memorian gordeko duen haren azken oroitzapena.

      “Hemendik gertu bizi zara?”.

      “Inguru samarrean”.

      “Etxeraino laguntzea nahi?”.

      “Ez, mila esker”.

      Gabriela Yestesekin akordatu da Imanol, etxeraino nola lagundu zioten hiruko besarkada xelebrean Irenek eta biek. Fakirrak laguntza errefusatu ondoren, Telmori ez zaio egokia iruditu berriro eskaintzea. Ekipajerik izango balu, sikiera, koartada bat luke zamarekin laguntzeko. Baina motxila ttipi bat baino ez dakar eta susmoa dauka ez diola etxea erakutsi nahi, baduela lotsakizunen bat bertan. Berak jakingo du. Estuago besarkatuko zukeen azken besarkada dela jakin izatera.

      “Laster arte, Imanol”.

      Etxeratu orduko zakurra atera zaio bidera.

      “Buona notte, Dario!”.

      Ruben Dario. Dario Fo. Gizonen mundu honetan, eskerrak zakurrei.

      Flamenko hotsak etxe barruan. Zalea da Irene. Fakirrak lepoa egingo luke dantzan topatu baietz.

      Mahats mordo bat ikusi du sukaldeko mahaian lehenbizi, musika altuegi dago eta sarraila hain isil-misilka zabaldu du, Irenek ez baitu sartzen entzun. Ardoa gozoa izango da, baina gozoagoa da mahats mordo horien leuna ezpainetan. Bi ale eraman ditu ahora Irenerengana hurbildu aurretik. Ahoan urtzen dira, baina ez norberak hortzaren ertzaz agindu aurretik.

      “Carita buena, carita de recoger; ¡ay, quien más recoja, que la luna se lo pague a él!”.

      Egongelan sartu denean, Irene begiak itxita bakarrik dantzan ari dela ikusi du, musika ozen jarrita, haizemaile bati eragiten. Beste haizemaile bat hartu du berak eta ondoan jarri zaio dantzan, libre duen eskuarekin Irenerentzat ekarri duen mahats alea haren ahora eramateko. Irenek begiak ireki eta elkar besarkatu dutenean Imanolek galdetuko dio “pregúntale al Preguntón”, non erosi dituen hain mahats ale gozoak, eta supermerkatukoak direla esango dio Irenek, supermerkatu berri bat ireki dutela Timbuktun.

      “Badakin zer, Irene? Mahats hauek neronek jaso nitinan, duela ehun urte. Esku hauexekin”.

      “Mahats ale hauek, hain zuzen? Hatz hauexekin, gainera? Ez duk egia izango! Eta niretzat jaso hituen, menturaz?”.

      “Norentzat, bestela?”.

      Motel egin dute dantza, Imanolek soinean dituen puntuak ez askatzeko. Kriskitinik gabe, hatz mamiak laztandu dizkiote elkarri, eta horixe izan da gaur munduaren erdigunea non dagoen adierazteko asmatu duten modua, hatz erakusle bakar bat inondik ere aski izan ez denez sekula gauzen erdigunea topatu eta seinalatzeko.

 

 

Inoiz ez gaude prest, inoiz ez da nahikoa.

      Eguerdi sargoria da Donostian Telmok Bekaintiroren deia jaso duenean.

      “Imanol hil da”.

      Egun batzuk baino ez dira Alacantera autoz eraman zuela. Fakirraren apnea arazoak oroitu ditu Telmok, insuficiencia respiratoria, muerte súbita, inoiz ez da nahikoa, inoiz ez gaude prest. Beti geratzen da zerbait amaitu gabe, zabalik, ameskeria baten zirriborro grinatsua.

      Orihuelako ospitalean hil da. Hiltzeko Torrevieja baino leku hobea da Orihuela, Miguel Hernandez bertakoa zenez. Poetak santutzea eta santututako poetek zainduko gaituztela pentsatzea, belaunaldi baten gaitz xalo bezain miresgarria da hori (“Ez gaizki hartu, Enrike, baina azken aldion nahiago ditiat hildako poetak, bizirik daudenak baino”). Baina pribilegiatu batzuek baino ez dute hilko diren leku zehatza aukeratzen, eta are gutxiagoren kasuan dator hautatutako lekua gustuko poeta baten jaioterriarekin bat. Fakirra kontziente zen Torreviejaren glamour eskasaz: horregatik deitzen zion berak Timbuktu. Zer egin hiri bat ttipiegi geratu zaizunean? Ez diren hiriak, maite dituzun beste hiriak bilatu ttipiegia geratu zaizun hirian. Donostian Parisen laginak bilatzen zituen gizon berberak, munduaren akaberako abenturaren printzak bilatu nahi izan zituen bere begirada miopearekin Torreviejan. Torreviejan hil zen, Orihuelan hil zen, Alacanten hil zen, Timbuktun hil zen...

      Torreviejan hil da Ireneren ondoan. Granitozko emakumea da Irene, Extremadurakoa, exilioaren alaba. Esan liteke negar egin duela telefonoa hartu eta deiak egiten hasi aurretik, aspaldi agurtu zuela badaezpada Fakirra, artean bizirik zela, behin baino gehiagotan despeditu direla eta benetako heriotzak ez duela ezustean harrapatu. “Eskutik heldu nion, baina ez zuen arnasarik hartzen; astintzen nion eskumuturra eta alferrik... Lasai zirudien, ahoa zabalik zeukan”.

      Torreviejan hil da, 2004ko ekainean, berrogeita hamazazpi urteak bete aurretik, maite duen emakume baten ondoan. Dorre Bikiak erortzen ikusi ahal izan ditu, baina ez ETAren azken hildakoa: Paristik gertu segurtasun indarrekin izandako tiroketa batean hilko den Jean-Serge Nerin brigada, 2010eko martxoan. Ausazkoa izan zen lehen biktima, Pardines guardia zibila, 1968an; ausazkoa, berrogeita bi urte geroago, Nerin jendarmearena. Hasieran eta amaieran sarri egon ohi dena egon da: ausazko gertaerak, zoria.

      Torreviejan, hondartzara gehiago joaten zen Irene Imanol baino. Itzulerakoan bainujantzia kendu eta eguzkiaren marka erakusten zion: sabel beltzarana eta zilbor definitiboa, gerrian franja zuria, izterra berriz ere beltzaran. “Zure beltzarana, nire bandera”, esaten zion halakoetan kantari anarkistak (“Hitz egin higatik: ni akrata nauk!”).

      Torrevieja, Alacant. Kostako hiri turistikoa, udako apartamentu merkez josia. Espainiako telebista publikoan 80ko hamarkadan, espainiartasuna zaharberritzeko ahalegin proteikoaren barruan arrakastatsuena zen Un, dos, tres... responda otra vez lehiaketak apartamentuak oparitzen zituen barra-barra Torreviejan: “Han ganado ustedes un apartamento en Torrevieja, Alicante”; “Han perdido ustedes un apartamento en Torrevieja, Alicante”; “Podrían ustedes haber ganado un apartamento en Torrevieja, Alicante”. Halaxe zen garai hartan, ostiralero, irabazi-galera urbanistikoak eta geografia lezio bat, bi gauza, baten prezioan. Wim Wendersen Paris, Texas bezala ia, Torrevieja, Alicante.

      “Ez horregatik, aizu: Alacant non dagoen baldin badakizu, jada badakizu non dagoen Torrevieja”.

      Udako apartamentuak irabazitako lehiakide haietako gehienak jubilatuta egongo dira honezkero, batzuk hilik ere bai jada, telebistako lehiaketak irabazten dituen gazte jende alaia hilik imajinatzea zaila zen arren orduan; baina apartamentu bat galtzeaz gain, bizitza ere gal zenezake Torreviejan, Alacanten.

      Gauza batzuk ez dira aldatu; munduaren martxa ere ez espero zen norantzan, hori da munduaren xarma, ez dagoela igartzerik bere abaila, nondik hasiko zaizun zimeltzen edo kimuak ematen. Jendeak jarraitzen du irribarre egiten eta telebistako lehiaketetara joaten, sekula hilko ez balitz bezala jarraitzen du jendeak bizitzen, tabernetara hilik sartu eta berpizten. Zapatak janzten. Ezkerrekoa ezkerrean eta eskuinekoa eskuinean.

      Fakirraren nekrologikek esango dute: “Bakarrik hil zen Torreviejan, tristuraz akabatu zen”. “Denok batera hil genuen, baztertu genuelako hil zen, tribuak kanporatu egin zuelako bere altzotik”. Mitoa da hori: luzaro komeniko dela uste duguna. San Sebastian geziz josia, Fakirra martiri. Zomorro bat, uxatu nahi zutena, molestatzen zuena besteak baino ausartagoa zelako edo bularkoiagoa; “beha iezadazue” esanez zihoan horietakoa, tarteka betaurrekoaren eskuineko patilla igurtzi eta makurtu egiten zen arren zure aurrean, betaurrekoek bere burua txikiagotzeko erresorte bat balute bezala.

      Fakirraren familia, haren egile eskubideak kobratzen hasi aurretik abokatuak esanda jabetuko da zorrak zituela Imanol Lurgainek, zor handiak, Ogasunarekin eta bankuekin, eta herentzia osorik onartzekotan jasotakoarekin erantzun beharko lioketela zuloari. Egile eskubideak hamar urtez geroratu eta ez ordaintzeko eskatuko dute, izozteko mozkin musikalak mesedez, harik eta zorrak preskribatzen diren arte. Bankuekin eta Ogasunarekin zituen zorrei, hainbat lagunek bueltan ikusteko esperantzarik gabe emandako dirua gehitu behar zaie —“ez diat galdetu zertarako, Imanol, baizik eta zenbat”—, diru pixarrak eta ez hain pixarrak.

      Ez zegoen asko xaxatu beharrik hura kantari hasteko. Bizitza maite zuen eta emakumeak maite zituen. “Garai hartan denok ginen arren apur bat bisexualak”, gogoratuko du Bekaintirok (“Ez al zait foularda ongi geratzen? Gay konpletoa ematen dut, ala?”, edo seguruago: “Marikoia ematen dut, ala?”). Garaia zen, jada erabiltzen ez diren hitzak erabiltzen ziren: panpox, fulana, pinpirin, marika. Eman zituen ehunka kontzertu horiek, doan eta a cappella. Horiek gailentzen dira. Alkandorako mahukak lanerako biltzeko bere erraztasuna gailentzen da: kantatzea zen bere bokazioa, bulkada, misioa. Gorroto dutenek ez diote barkatzen, beharbada, eta isilean egosten dute euren erresumina. Batez ere, ez diote barkatzen goizegi hil izana, barka-damuen sasoi epelaren aurretik. Batez ere, agian, ez diote barkatzen bere ozarkerian haiek baino ausartagoa izan izana: ahotsa altxatu izana Arakis hil zutenean, Troiako zaldiaren txanponaren bestaldea erakutsi izana.

      Eta, agian, kanta eder eta hilezkor eskutada eder hura utzi izana ere ez diote barkatzen.

      Hor daude Telmo eta Sonia, hor dago Jean-Marc, hor dago Sixto Zinkunegi, azken orduan heldu den piano-jotzaile gizenari leku egiteko Jean-Marcen kontra estutzen. “Uste dut ez dugula elkar ezagutzen, Iñigo naiz”, bere burua aurkeztu dio Gizon Ikusezinak Sixtori; Fakirra ongien ezagutu zuen piano-jotzailea eta piano-jotzaile gaztea besoz beso eseri dira. Han da Lucas Azurmendi, Kanadan eskolak ematen dituen arren, handik espreski etorri berri. Han da Bixar, zurrumurruen arabera polimilien bahiketa batean sobratutako diruarekin estutasunean dauden artistek otordurik ordaintzen ez duten jatetxea zabaldu zuena. Teklas ere etorri da hiletara. Azken errenkadaren ondoan dago zutik eta urrunetik kasu egin diote Juanjok eta Carmenek, Bekaintirok eta Mata Harik. Ainara Irazokik Carmenen alaba bikiekin batera Imanolen kanta ezagunenetako bat abesten duen bitartean, Txoporen omenez elkarrekin egin zuten kanta ahapeka xuxurlatzen harrapatu du Teklasek bere burua.

      Hil-kanpaiak entzun dira. Pharosi arruntak iruditu zaizkio, “bakunak eta konplikaziorik gabeak, automatizatuak, ez dituzte eskuz jotzen, ez du merezi haiek grabatzea”. Ez du ulertzen zertara datorren Fakirra bezalako pertsona bati hileta kristaua egitea. Ez ulertzeagatik, ez du ulertzen apaizak euskaraz dioena ere. Hasi zen lekuan amaitzen da dena: Antiguako elizan. Teklasen ondoan zutik dago Jean Pharos, baina ez dute elkar ezagutzen. Elizkizuna hasi delarik, Koro eta Irene sartu dira tenplura, nor bere aldetik eta isilpean, inor ez ohartzeko moduan, ate banatatik, diskrezioz. Gainezka dago eliza eta ez da lasto izpirik kabitzen. Baina kabituko balitz ere, kanpoan leudeke bi hauek: Enrike Larrea eta Gabriela Yestes. Eliza pareko tabernan isilik edan dute Fernet bana. Eta gero bigarrena. Esan gabe doa Fakirraren omenez ari direla eta inoiz ez dutela hirugarren bat eskatzeko motibo nobleagorik topatuko.

      Fakirra ematekoa izan da beti eta ez du honek inor harritu: organo-emailea da, Fuchs Soler epaileak lagundu zion, testamentu bitala sinatu zuen bere garaian. Erabilgarri izan daitezkeen organoak kendu dizkiote eta erraustu egin dute Orihuelan, etxekoak eta inor gutxi gehiago aurrean direla. Donostiako Polloe hilerrian dute famili-panteoia. Han datza, besteak beste, bere amaren eta bere arreba zaharrenen ondoan.

      Fakirra Torreviejan hil dela jakin duenean, Donostiako alkateak ahizpetako bati deitu dio, “atsekabean lagun”, errautsak etxera ekartzeko Udalaren autoa eskaintzeko. Ahizpek uko egin diote auto ofizialari. Torreviejatik Donostiara 800 kilometro inguru daude. Hamar orduko bidaia, beraz. Errautsak magalean ekarri dituzte, ALSA konpainiako autobus batean. Errautsak zurixkak dira, eta, tarteka, beltzak. “Pinporta, partikula, filamentu ilunak hilkutxaren parte dira; gorpuari dagozkionak, aldiz, zurixkak”, azaldu die profesionaltasun paregabez hileta-etxeko nagusiak, hautsen artean estimazioa merezi duten azpihautsak zeintzuk diren bereiztea une saminotan lagungarri izan dakiekeelakoan. Hauts beltza eta hauts zurixka. Esan nahi balie bezala: “Ez bistatik galdu, azken beltzeraino, zein zen maite izan zenuten hura”.

      Non dagoen Imanol eta non ez. Hain erraza balitz dena. Baina zuri guztiak ez dira irinak, ez beltz guztiak ikatzak. Kontua da jada ez dagoela inon. Urna funerarioa, errauts-ontzia, magalean dakarte ahizpek. Fakirraren errautsak dira. Laztandu daiteke ontzia, hitz egin diezaiokete, baina ez dago jada Imanolik, ez dago jada Fakirrik. Isilik datoz, autobusaren burrunba sorra, martxa aldaketa eta ingurukoen jakin-minezko begiradak lagun; ez daramate ezkutuan, ez daramate kirol-poltsa batean, eta Galerías Preciadoseko plastiko batean ezin sartuko zuten bada, ala? Izter sendoen gainean dakarte bi ahizpek errauts-kutxa, denen agerian, batak tarte batez eta gero besteak, txandaka, haurdunaldi berantiar bat balitz bezala, errautsezko haurdunaldia; nebaren errautsez nola erditu arreba bat, sabelaren kontra estututa, “nahi duzu tarte batez nik eramatea orain?”; “Ez, ondo noa”.

      Pharosek nahikoa dauka elizkizunarekin. Ez du hilerrira joan nahi izan. Gizon Ikusezinak esanda jakingo du gero Fakirraren errautsak ez dituztela haizatu, Polloeko hilerrian utzi dituztela. Pharosen ustez, errautsak haizatzeko daude, zabaltzeko eta hedatzeko, gorpuak lurperatzeko dauden moduan. Haizatu ezean, zein da gorpu bat erraustearen zentzua? Urteen poderioz hezurrek erdietsiko duten estatusa azkartzen zaio hildakoari, hori da eta ez beste ezein errausketaren funtsa. Hautsaren noblezia. Betidanik erre izan dira gorpuak; batailan hildako soldaduak zientoka, bata bestearen gainka pilatuta Antzinako Grezian. Baina zergatik errausten ditugu gaur? Agian ez dauka gure arbasoen motiboekin zerikusirik. Agian, lehenbailehen materiaren duintasunera itzultzeko antsietatea besterik ez da.

      “Beti ari gara separatzen”.

      Denboraren poderioz, euskarazko bere diskoak berrargitaratuko dira, apurka-apurka. Frantziako zigiluek argitaratuak eta beste. Hizkuntza debekatuan egin zituen haiek, hain zuzen. Gaztelaniazkoak, aldiz, linboan geratuko dira gehienak, kanta zein disko. Mayo abestia da salbuespena. Ereserki ez izan arren, biribila da kanta hura, kimu eternoaren promesa bat bezala lehertzen dena.

      Norbaitek irratira deitu du:

      “Koro, desde Amara Viejo... ¿Alguna canción en particular?”.

      “Maitia nun zira”.

      “Esa es especialmente bonita”.

      Omenaldiak antolatu dira eta urteurrenak, eta antolatzaileak haien artean mokoka hasi dira. Norena da Fakirra? Nork ordezkatzen du orain haren ahotsa? Fakirra minaren tximistorratza zen: Fakirra eta mina, denonak dira orain. Musika-areto bati jarri diote bere izena. Mural bat egingo da hirian, prozesu parte-hartzailea zabalik dago, lehiaketa bat egingo da, gezilari berriak dabiltza Twitterren eta Facebooken iritziak jaurtitzen. “Torrevieja, Alicante, podrían ustedes haber ganado un piso en”. “Ez ginen Fakirrarekin ongi portatu, bakarrik utzi genuen”, asko errepikatuko den esaldia izango da. “Baina harroa zen, bere buruarekiko usteak okitua”. Hori ere bai.

      Polloeko hilerritik behera nabari da hiriaren bibrazioa, eguzkiak epeldutako fatxadak, kareharri igurtzi doia dutenak, belle époque garaiko itxuranahia eta nostalgia. Eraikinen altuera zaintzeko fama du hiriak, burua atera eta destakatzen duenari lepoa mozteko ospea duen ber gisan: Orly, Anoeta eta Atotxako dorreak, hiru etxe orratz baino ez, hirutasun santua. Urrunago, Altza eta Herrerako periferia, behiala jonkien bazkaleku ziren eraikin luzeak. Denak bistatu daitezke hilerritik. Solairu kopurua mugatzen dute udal ordenantzek, bai, baina atikoen gainean gainatikoak eraiki dira eta gainatikoen gainean buhardillak, eta buhardillen gainean ganbarak, eta ganbara horien gainean, are, Udalaren etxebizitza-baimena hala moduz lortua duten usategiak daude erdiguneko zona romántica-n ere, gorantz eta disimuluan zukututako eraikinak, txabolismoa teilatuetan; sabela sartu eta ipurdia estutzen duen hiria delako hau. Kresalak salbatzen du, baiki, ziutatea. Zerbait ustela, zerbait naturala, zerbait egiazkoa, zerbait basatia. Fuga puntu bat. Arroketara itsatsi eta itsasbeherarekin eguzkitan usteltzen diren algen kiratsa.

 

 

A pagar en destino. Razón:

      Fakirra hil eta gutxira sobre akoltxatu bat jasoko du Pharosek, behar baino zigilu gutxiagorekin. Eskura ekarri diote. Txantxa iruditu zaio postetxean sobreari ezarri dioten esaldi estanpatua.

      “Kosta zaidak hire baserria aurkitzea”, bota dio postariak, izerdi patsetan eta ozpin.

      Egiaz, espainierazko esamolde horiek grazia egin izan diote beti. Neurri batean, ez dio sekula frantsesa izateari utziko. Agian horregatik konektatzen zuen hain ongi Imanolekin, hura ere fantseszalea izaki. Pharosek sekula euskararik ikasi ez duen arren, euskaraz abesten duten kantariak maite ditu, ororen gainetik. Euskaldunek sinpatia piztu eta grazia egin zioten hasieratik. Euskotar agoniko haiek atseginak zitzaizkiolako egin zien uko Bordeletik eta Paristik egin zizkioten lan eskaintza mamitsuei. Hain primitiboak eta hain bihozberak iruditzen zitzaizkion, nahiz teknikoki musikari eskasak izan gehienak... Bazuten autentikoa zen zerbait, bezatu gabekoa. 70eko hamarkadako musikari eta teknikari frantsesentzat nahiz Iparraldekoentzat, erraza zen Hegoaldeko euskaldunen ondoan distira egitea. Zerbaiten hasieran parte hartzen ari ziren gazteen irakinaldiak erakarri zituen, egiteke zeuden gauza ustez kolosal haietan parte hartzeko ilusioak eta elur erori berria zapaltzekoak, bai, baina baita, ezkutuki, elbarri musikalen herri batean besamotzarena jota liluratzeko aukera aitorrezinak ere.

      Sobrea urratu aurretik ere badaki kasete bat dakarrela barruan. Amateur askok halaxe bidali izan dituzte urtetan haien demoak. Hau ez da, ordea, hasiberri batena. Haraindiko kasetea, Fakirrak igorria, Torreviejatik, Alacantetik, Timbuktutik, munduaren amaieratik. Kasete hura entzun nahi du, baina bestalde, beldur da. Hildako batek erdi hasita utzi duen ardo botilari azken dzangada ematearen antzeko begitantzen zaio.

      Sakatu dio azkenean play botoiari. Xuxurlatuak daude kanta guztiak, gitarra oinarri oso sinple batekin. Batzuk ez daude amaierara arte, ahapaldi pare etena soilik, neurtitz batzuen faltan. Hastapenetan dauden ideiak dira, zirriborroak. Ez dago ongi grabatua, zakur baten zaunkak entzuten dira atzealdean eta emakume baten ahotsa, asko falta ote zaion galdetuz: “Hago isilik, Dario! Asko falta zaizu?”. Tragikoa ere bada hitz haiek orain entzutea, oilo ipurdia ipini diote Pharosi. Ez du Pharosek emakumearen ahotsa ezagutzen, baina poztu egin da Fakirragatik. “Ez zitzaizun amaierara arte zainduko zintuenik falta izan, putain”. Eta berak? Fakirrak ez ote zuen Irene zaindu, akaso? Jakina, detallista zen, bazekien detallista izaten. Harreman guztietan bezala, elkarri eman dioguna ezberdina izan arren, eta ezberdinagoa are gutako bakoitzak elkarri eman uste dioguna. Nahi gabe ematen duguna. Pharosi otu zaio lagunek osatu beharko dutela diskoa, Fakirraren ahotsaren ausentziari gorazarrea egin beharko diotela orain. “Berriro ikusi nituen nire lagunak: ausentzia luze baten ondoren berriz ere harremanetan sartzearen plazer eskisitoarekin goxatu nintzen, berriro lagunak epaitu eta lagunek zu epai zaitzaten plazerarekin”.

      Kanta zirriborroak, ez zuen gutxiago espero, ederrak dira, baina amildegi bat seinalatzen dute, hutsune bat. Bertigoa ematen dute, gabezia azpimarratzen. Pharosengatik balitz, tarareaturik argitaratuko zukeen disko hura, zaunka eta guzti, demo hutsa bere lardaskan, “asko falta zaizu?”, bere inperfekzio guztiekin, amaigabearen ederra.

      Bitxiena da hamar sehaska kantaz osatutako bilduma bat dela Jean Pharosek bere eskuetan duena. Irribarre egin du, baina hunkiduran bildutako irribarrea izan da, hunkituago irribarretsu baino.

      “Sehaska kantak? Utikan! Publikoa lokartzea, besterik ez diagu behar!”.

      Kulunkan. Izen huraxe edo antzekoren bat jar ziezaiokeen diskoari. Zango biko amildegia, kulunkan.

      A pagar en destino. Razón: Pharosek bere patrikatik ordaindu behar izan dio falta dena postari izerdituari. Hil ondoren ere, dirua eskatzen segitzen du Fakirrak. Gauza ederra da hildako batek oraindik zu zerbait egitera derrigortzeko gaitasuna izatea. Areago, gaitasun hori inori barre eginarazteko moduko txantxa bada. Eta horixe egin du Pharosek postariari pagatu dionean: gustura ordaindu, burua ezker-eskuin astinduz, ahopean “Quel couillon!” murtxikatzen duela. Espainierazko esaldi hura, demontre, ez du egundo inon irakurri, “frantximanta hi, hil arte, Jean!”. Egon behar dute —berari otutzen zaizkio—, hura baino modu errazagoak gutunak zigilu aski ez daukala adierazteko. Jar zezakeen franqueo. Baina ez. Beste gauza bat jartzen du.

      A pagar en destino. Zenbat gramo pisatzen zuen, ba, patuak, zenbat ogerleko balio?

      A pagar en destino. Razón:

      Eta gero bi hitz haiek, Pharosen irribarrea.

      A pagar en destino. Razón: timbre insuficiente.

      Horixe zuen-eta paregabea Fakirrak, ezer izatekotan, horixe zuen gaindiezina.