Neskalaguna

 

 

Bi emakume ari dira tabernan hizketan. Jende gehiago ere badago, baina eurak dira hizketan ari diren bakarrak. Adineko gizon bat egunkaria irakurtzen ari da bi mahai harago, eta txanpon-makinan dabil beste gizon bat, ate ondoan, taburete batean eserita, edozein unetan atera behar balu bezala. Botoi batzuk edo besteak zapaltzen ditu, indarrez edo amultsu, eta makinaren argiak piztu eta itzali dabiltza, hainbatean behin zorte apurren batzuk erortzen utziz. Sukaldetik bere labanaren hotsa entzuten delako dakite denek tabernaria ere han dagoela. Irrati-tertulia apal baten marmarra zabaltzen da hots horrekin nahastuta, baina tabernako bozgorailuetako rock abesti ezagun batek irensten du dena, telebistako irudiek sari banaketa bat erakusten duten bitartean. Emakume zaharraren semeaz ari dira bi andreak.

      Ile laburra du bietako zaharrenak, eta gorriz tintatuta, hala dirudi, nahiz eta balitekeen tabernako argiztapenak sortutako inpresioa izatea ere. Adinagatik, erretiroa hartuta behar luke, baina izan daiteke adin hori izan eta erretirorako aukerarik ez edukitzea ere. Etxekoandrea delako, adibidez. Edo alarguna. Baina hipotesiak dira. Argala dela da ikusten dena. Artilezko jertse beix bat darama, eta bakeroak, tenis zuriekin. Ahots fina du.

      Aurrean duen emakumea gazteagoa da, hori da ikus daitekeen beste gauzetako bat, nabarmen gazteagoa delako. Ile beltza du, eta eguzkitako betaurreko handiak daramatza, taberna barruan egon arren. Bekain estilizatuak agertzen zaizkio haien gainetik, batez ere keinu adierazkorren bat egiten duenean, nahiko maiz gertatzen dena. Emakume zaharrarena baino ozenagoa eta sendoagoa da haren ahotsa. Solasaldia ez du berak gidatzen, baina argiago entzuten da esaten duena. Jaka sendo berdekara dirdiratsu bat darama soinean, gorputz osoa biltzen diona, eta takoi nabarmeneko bota altu zuriak.

      Kodean ari dira. Tarteka, behintzat. Esaten dutenak esaten dutenaz bestelako zerbait esan nahi du. Lagunak dira. Horrek dirudi probableena. Ez direlako ama eta alaba, hori ziur, eta bestetik, emakume zaharrak itxura osasuntsua duelako, neke arrasto ahul batzuekin, bai, baina nabarmendu gabe eta, beraz, aurrean duen emakume gaztea ezin da haren zaintzailea izan. Lagunak bakarrik izan daitezke. Ikastaroren batekoak?

      Haien esaldi solte batzuk bakarrik harrapa daitezke argi. Gizarte langilea da emakumeen solasaldian gehien errepikatzen den hitzetako bat. Fisioterapeuta. Medikuak. Errehabilitazioa. Halako gauzekin dabiltza nagusiki. Txanponak ere erortzen direlako inoiz makinaren saskira, ez modu erregularrean, gainera, eta zaildu egiten duelako horrek solasaldia ongi harrapatzea. Arrastoekin egin behar izaten da lan. Sexualitatearen garapen osoa da emakumeek erabili duten beste esapideetako bat. Zaharrak bakarrik erabili du, eta behin bakarrik, baina esandako gainerako guztia baino ozenago entzun dela dirudi, atzean pausa moduko bat sortuz bere burua nabarmendu izan balu bezala.

      Elbarritasun klaseren bat du hizketagai duten semeak, hori ere erdi uler daiteke. Ez dute gehiegi zehaztu, halere. Ikusten dena da emakume gazteak ere ezagutzen duela mutila. Bere izenez deitu du; Goiatz esan dio, Anaitz agian, ez du gehiegi axola horrek. Semea dela jakitea nahikoa da, seme bakarra, ez dute zehaztu, baina hori seguru. Gurpildun aulki batean dabil, edo ibili izan da iraganean. Telebistako sari banaketako publikoaren txaloak entzuten dira irratiak zabaltzen duen kantaren azpitik tarte labur batez, eta sukaldeko irratiko marmarrarekin nahasten jarraitzen du denak. Zirrikituetan bakarrik kabitzen dira emakumeen hitzak. Neskalaguna topatu duela esan dio zaharrak gazteari.

      Ezin da kodean esandako hitz bat izan: aipatzen duten neskalaguna benetako neskalagun bat da. Eta emakume gaztea benetan poztu da albistearekin. Albistea delako. Ziur. Eta albistea bada, ezinbestean izan behar du benetakoa. Eta horrek esan nahi du lehen ez zuela neskalagunik. Dena delakoagatik izan daiteke hori, noski, akaso semea gurpildun aulkian dagoelako, baina izan daiteke beste edozer. Hori ez dute esaten.

      Ez zenidazuen ezer esan aurreko bazkarian.

      Gazteak esan du hori. Errazago nabarmentzen da haren ahotsa tabernan, baina dena da nabarmenagoa harengan. Ez da bere jatorrizko hizkuntzan ari, baina poza jariatzen du haren tonuak. Keinuek. Denak. Erraz errekonozitzen da alaitasuna edonon, bereziki zintzoa denean: tristura baino zailagoa da kamuflatzeko. Emakume zaharrak ere altuago erantzun dio une horretan, baina hari ez dario alaitasunik.

      Nik ere ez nekien, gerora jakin dut.

      Ba ze pozik ematen didan.

      Haren etxera joan nahi zuela esan zidanean jakin nuen, ez pentsa.

      Eztul ozena egiten du hainbatean behin periodikoa irakurtzen ari den gizonak. Erretzaileen eztul sakon hori. Dibertitzen ari da irakurtzen dabilen zerbaitekin. Tarteka, barre isilen bat egiten du, buruarekin ezezko keinu batzuk egin bitartean. Beste kantu bat hasi da irratian, eta pelikula baten irudiak ikusten dira pantailan. Leherketa batzuk dira.

      Baina notizia ona da. Poztu beharko zenueke!

      Lehen baino diskrezio gutxiagorekin ari dira neskalagunarena aipatu dutenetik. Emakume zaharrak baietz esan du buruaz. Baina isilik. Zerbait zehaztu du gero, jadanik zaratarekin nahasi den zerbait. Ni ere pozten naiz. Edo agian ez hori zehazki, baina halako zerbait. Edonola ere, ez da egia: haren aurpegiak argi esaten du. Gorputz osoak adierazten du zerbaitek kezkatzen duela. Arazoren bat dago. Baina zein? Ez da entzun zer esan duen. Edo agian ez du ezer esan. Agian badakite, eta ez dute aipatu beharrik. Sorbaldak altxatu ditu emakume zaharrak, hori bai. Zer egingo zaio, ba. Halako zerbait izan daiteke.

      Agian sorpresaz harrapatu du semeak neskalaguna izatearenak? Oso elbarrituta egoteak zaildu egiten dizkio harremanak? Baina gazteak ez zuen hain ezinezkotzat jotzen. Animoa kutsatu nahi dio lagunari. Ezaguna da irratian jarri duten kanta. Rock klasikoari eskainitako kate bat da eta, abestia amaitutakoan, katearen izena ere entzun da melodia errafaga batzuekin. Badago lagunari kontatzen ari zaion guztiaren atzean emakume zaharrak ulertzen ez duen zerbait.

      Ezetz esaten du buruarekin tarteka. Hori bai, hori ikusi egiten da. Eskuei maitekiro oratu die orain emakume gazteak mahaiaren erdian. Eskuak ukabiletan bilduta ditu zaharrak eta, haien gainean, laztan egiten diete gaztearen atzamarrek. Lagun onek bakarrik onartzen dituzte keinu horiek asaldurarik gabe. Bat-batean irribarrea zabaldu, eta emakume gazteak zapladatxo ezti batzuk eman dizkio emakume zaharrari ukabildutako eskuetan.

      Ei, benga, neskalaguna bat duela!

      Ezagutu zuenean umetxo bat baino ez zela esan dio. Ez zekien ezer, eta begira orain. Gutxi gorabehera hori, edo antzeko zerbait. Baina ez, ze ez da hori ere. Ez erabat. Ez duelako esan ezagutu zuenean ume bat zenik; baizik eta lehenengoz deitu zutenean zela ume bat. Deitu egin zuten. Zaila da zaratarekin detaile horiek harrapatzea, baina emakume gaztea ozen mintzo da tarteka, lagundu egiten du horrek, eta esanguratsua izan daiteke deiarena. Izan daiteke ezer berezirik esan nahi ez izatea ere.

      Semearen egoerari dagokion zerbait aldatu zuen emakume zaharrarentzat emakume gaztea ezagutzeak. Onerako izan zen, motiboren bategatik. Eta baietz egin dio buruaz emakume zaharrak, eta eskerrak eman dizkio orduan emandako laguntzagatik. Baina hori esan bitartean ere, ezetz egitera itzuli da berriz buruarekin. Ez da haserrea edo lotsa, ez, kezkatuta dago, hori da: kezka, kezka da. Eta baietz esaten dio gazteak aldiro, badakiela kosta egin zitzaiola. Baina ez dute zehazten zer den kostatu zitzaiona.

      Uste nuen ulertzen nuela. Eta orain... neskalagun bat.

      Ez dira emakume zaharraren esaldi asko iristen, eta horrek esanguratsu bihurtzen du haren hitz bakoitza. Neskalagunarenak zerbait aldatzen du. Semeari dagokion zerbait, zerbait garrantzitsua. Motiboren bategatik, lehenagoko egoera apurtzen du neskalagunaren albisteak. Alde batetik, lehengoa zegoen, hori edozer zela ere, eta orain, horrekin apurtuz, neskalaguna dago. Elkarren kontrako bi gauza dira haientzat. Baina kezkatu egiten du neskalagunarenak. Zergatik, ordea? Hemeretzi, esan dio emakume zaharrak.

      Hemeretzi urtetxo zituen, etorri zinenean.

      Hori ere argi entzun da. Hemeretzi urte. Hori ere ez da kode hitz bat. Hemeretzi urte hemeretzi urte dira beti. Deitu egin zutela esan du lehen emakume gazteak. Zerbaitetan lagundu zituen. Ez da erizaina, ordea. Ez da irakaslea. Irribarre egin du emakume zaharrak semearen adina esan ondoren, lehenengoz. Datuak oroitzapen atseginen bat piztu dio memorian. Semea elbarritu baino lehenagoko uneren bat izango da? Edo elbarrituta ere, hemeretzi urterekin gogoratu du semea, gazte, bizitza guztia oraindik aurretik duela, aukera guztiak oraindik zabalik, eta, besterik gabe, pozgarria zaio horrekin akordatzea. Hemeretzi urte beti dira pozgarriak. Izan daitezke. Baina emakume zaharrari horrek ez dio umorea aldatu: ukabilei begira jarraitzen du. Balada motel bat jarri dute irratian, ez du saririk irabazi makinako gizonak, isilik jarraitu du periodikokoak.

      Asko lagundu zenigun. Etorri zinenean, baina, batez ere... gero. Niri asko lagundu zenidan gero dena ulertzen.

      Zuek ere laguntza asko ematen didazuete beti. Ez dakit zertzuk egingo nukeen zuek gabe.

      Dena ulertzen. Emakume zaharrak esan du, eta euren kodera itzuli direla erakusten du horrek. Dena hori zerbait zehatza delako haientzat. Bi gizon sartu dira tabernara. Presaturik dirudite, laneko monoak soinean, ezker-eskuin begiratzen dute, buruaz emakumeak eta periodikoko gizona agurtu bitartean. Emakume gazteak arreta deitu die. Luze erreparatu dio bietako batek, eta lurrera begiratu du gero, haren begirada sumatu duenean. Txanpon batekin barra jo du besteak. Tabernaria atera da orduan, bazkaltzeko ordua adostu dute esaldi labur batzuekin, eta joan egin dira gero. Kexuka bueltatu da sukaldera tabernaria, bazkariak gero eta goizago eskatzen dizkiotelako, eta, sukaldeko atearen atzean desagertu bezain pronto, berriz zabaldu da labanaren hotsa. Amorru puntu batekin, agian.

      Neskalagunaz ari dira berriz emakumeak. Susana deitu dute. Samara. Saioa. Zerbait eserekin. Emakume gazteak ez du ezagutzen, eta emakume zaharrak ere ez gehiegi. Baina nolakoa den jakin nahi du gazteak. Horri buruzko galderak egiten dizkio lagunari. Ona dela erantzuten dio. Horrelako zerbait: zerbait laburra, eztabaidaezina eta, era berean, askorik konprometitzen ez duena. Kontatu dio lantokian ezagutu dutela elkar, eta horri buruzko detaileren bat azaldu dio. Lan egiten du semeak, beraz. Nonbait. Lantoki batean. Ezin da jakin horrek zer esan nahi duen zehazki. Akaso ez dabil gurpildun aulkian?

      Baina neskalagunak ere, esan... semea bezalako da?

      Ez du semea esan, Oinatz esan du, Anaitz. Nolakoa den. Zeharka bakarrik aipatzen dute haren elbarritasuna, eta kodean esaten dutenak ez du nahitaez esaten dutena esan nahi. Horretarako dira kodeak. Semearen lagunak aipatu dituzte, hori bai, entzun egin da hori. Lagunak. Kode hitz bat izan daiteke, halere. Eta haien artean izen bat errepikatu dute batez ere. Mutil izen bat da? Mutil izen bat ezin da kodean esandako hitz bat izan. Sexualitatearen garapena aipatu du emakume zaharrak bigarrenez. Ez da argi entzun, igarri bakarrik, baina lehenago aipatu duenean egindako keinu bera egin du berriro, pixka bat burua makurtuta, pixka bat ahotsa apalduta. Txanpon-makinako gizonak ez ditu teklak kolpekatzen jadanik? Periodikoko gizonak orria pasatu al du aspaldion? Sexualitatearen garapena. Entzuten ari dira agian. Gertatzen ari dena ulertu nahiko dute eurek ere.

      Edo ez. Agian benetan ari dira egiten dabiltzan hori egiten. Jantzi labainkorra da isiltasunarena. Periodikoa irakurtzen ari zen gizona zutitu egin da, kasurako. Motel. Baina une batez bakarrik utzi dio periodikoa irakurtzen zuen gizona izateari; esku artean zerabilen egunkaria barran utzi, eta berehala hartu duelako beste bat multzotik. Zerbait esan du futbolari baten lesioari buruz, ozen, eta algara bat heldu da sukaldetik. Bi emakumeak are gehiago bildu dira elkarrengana. Akaso igarri dute norbait solasaldiari adi dabilela? Orain aurpegi serioz dago emakume gaztea ere. Gazteagoa behintzat. Beharbada ez delako lehen unean zirudien bezain gaztea. Serio dagoenean nekatuago dirudi hark ere. Isilik ez badaude, oso apal ari dira. Aspaldi bukatuak dirudite bien aurrean dauden kafe katiluek.

      Ez dut ulertzen, benetan, zergatik jarraitzen duen lagunengana etortzen.

      Nik ere ez nekien etorritzen zela. Ez didate ezer esan.

      Ez dut ulertzen. Sentitzen dut, baina ez dut ulertzen. Orain neskalagunarekin... Zertara dator orain?

      Begira... Badakizu zer egingo duguna?

      Zerbait proposatu dio emakume gazteagoak. Hori entzun egin da. Ez zer proposatu dion zehazki, baina bai zerbait proposatu diola. Solaskide zaharrarenganantz makurtuta dago, eta haren erantzunaren zain du gorputz osoa. Baina benetan emakume zaharra da une horren zain egon dena. Proposamen horren bila egin du hitzordua. Lagunak esan dionak, azkenik, gorputza erabat askatu diolako ikusten da hori. Makinak txanpon errenkada luze bat jaurti dio ate ondoko gizonari. Eskua jarri dio sorbaldan gazteak zaharrari, eta hark baietz erantzun dio. Buruarekin bakarrik. Eta gero altxatu du begirada lagunarengana.

      Hitz egingo dut ni mutikoekin, ez kezkatu.

      Marcelekin ere bai?

      Marcelekin ere bai. Esango dietet harekin ez egoteko.

      Emakume gazteagoak esan du berriro hitza: mutikoak. Kodeko hitz bat izan behar da, derrigor. Pluralean esan duelako jakin daiteke hori. Eta, plural horrekin kontrastean, emakume zaharrak izen zehatz bat gehitu duelako gero. Marcel. Izan daiteke Maurice ere, ez da hori kontua. Emakume gazteagoaren mutikoen aipamena da garrantzitsua, pluralean, eta emakume zaharraren mutiko baten aipamena gero, singularrean. Mutikoak esateak, pluralean, argi uzten duelako mutikoak ez direla soilik mutikoak. Beste zerbait ere badira; emakumeek bakarrik dakite zehazki zer. Edonola ere, argi esan dute ez dutela nahi semea haiekin elkar dadin. Orokorrean, mutikoekin. Eta bereziki singularrean aipatu duten mutiko zehatz horrekin. Marcelekin. Edo Mauricerekin. Neskalaguna izatearekin kontrajarria dirudi horrek ere, motiboren bategatik. Mutikoek orokorrean, eta mutiko horrek bereziki. Maurice. Marcel. Izena ez da garrantzitsuena.

      Eskerrak eman dizkio emakume zaharrak, eta semeaz jarraitu dute gero. Ona da semea. Gurpildun aulkiaren gaiaz aritu dira orduan; hitzez hitz aipatu dute gurpildun aulkia. Lasaiago daudela erakusten du eskuzabaltasun horrek. Esan dute esan behar zutena, eta jadanik ez dute esaten ari direna hainbeste zaindu beharrik. Semea seduktore bat dela esan du gazteagoak, baina zaharrari ez zaio gustatu. Ez zaio semea egiten ari dena gustatzen, orokorrean, eta morala dirudi eragozpenak. Ozenago ari da jada, eta keinuek ere kemen puntu bat berreskuratu dute. Horregatik igartzen da eragozpena morala bakarrik izan daitekeela. Gaitzespen moduko batek bakarrik irradiatzen duelako halako energia. Ez da fatalitate bat. Aldatu egin daitekeen zerbait da. Aldatu egin behar den zerbait.

      Neskalaguna du orain.

      Despeditzen ari dira. Orduan bakarrik galdetu dio emakume zaharrak emakume gazteagoari ea zer moduz dagoen. Ea zerbait behar duen ere bai. Izan daiteke. Emakume zaharra da orain gazteagoari adi begiratzen diona eta, aldiz, emakume gazteagoak du begirada eskuetan iltzatuta. Zerbait esan du. Arriskuan jarri ez duen zerbait; zerbait laburra, baina, aldi berean, solasaldia amaitutzat eman ahal izateko bezain sendoa. Ez da entzun zer, baina zutik jarri dira berehala, eta horregatik jakin daiteke ongi dagoela esan diola. Agian beste hitz batzuekin. Erantzun argi bat izan da, eta baikorra. Zerbait solasaldia ixteko bezain esanguratsua eta, era berean, esanguragabea. Altxatu direnean, aulkiek egin duten zaratak eraman du tabernaria barraraino, eta zaharrak ordaindu du: ez da horri buruzko eztabaidarik izan.

      Begiak makinatik apartatu ditu segundo batez taburetean eserita dagoen gizonak. Emakumeei begiratu die. Gazteari. Gazteagoari. Ikusi egin du hark ere gizona eta, kanporako bidean, eskua sorbaldan irristatu dio, pasaeran, oharkabean bezala, baina makinako gizonak haren txori zama sentitzeko moduan. Kalean beste besarkada bat eman diote elkarri emakumeek, eta bakoitzak bere bidetik jo du: eskailera batzuetan gora joan da zaharra atetik eskuinetarantz hartuta, eta kaleetarantz jaitsi da gazteagoa, atetik ezkerretarantz. Baina emakumea ez da soilik gazteagoa, gaztea da benetan, eta ez soilik beste emakumea baino gazteagoa. Engainatu egiten du argiak barruan. Jakaren kremailera askatu du, eta aldatu egin zaio ibilera horrekin batera. Makinako gizona ere atera da gero tabernatik, emakume gaztearen norabide bera hartuta. Makinaren hawaiiar kutsuko musikak dei egin dio, alferrik oraingoan, eta periodikoko gizonak barre egin du, agian irakurri duen beste zerbaitekin.