Gizon on bat

 

 

Artean ez nuen hura despedida oparia izango zela jakiterik. Eta halere, egun hartan, arinagoak iruditu zitzaizkidan haren urratsak, etxera iritsi zenean. Bederatzi urte izango nituen eta eskolako ariketekin ari nintzen, sukaldeko mahaian eserita, beste edozein egunetan ere gerta zitekeen bezala. Amak deitu ninduen egongelara. Juanma etorri zela esan —ez zen egunero gertatzen—, eta niretzako sorpresa bat zuela iragarri zidan. Mesfidantza puntu batekin joan nintzen eta han topatu nuen gizona zutik, bere handian, ohi zuen bezala, burua ezkerretarantz makurtu antzean, ile xerloak pixka bat koipetsu, irribarrez, bizkarrean erdi ezkutuan kartoizko kutxa bat zekarrela. Eskolan egun ona izan ote nuen galdetu zidan. Ohi baino ahots epelagoa zuen eta, erantzunik itxaron gabe, keinu azkar batez erakutsi zidan kutxa. Bi eskuekin heltzen zion bular parean, eta poliki makurtuz utzi zuen lurrean, justu nire aurre-aurrean, oinetatik gertu.

      Oso ume nintzela hil zitzaigun aita, lanean, eta fabrikan haren lankide izandakoa zen Juanma. Dolu sasoi osoan izan genuen gertu, eta urte batzuen buruan hasi zen ama harekin ateratzen. Praktikan, hura izan zen aita bat izatetik gertuen izan nuen pertsona, nahiz eta nik, beti, osaba esaten nion, amak hasieratik hartara ohituratuta.

      Egun hartan ekarri zuen kutxak ez zuen oparitarako paperik, eta berehala ikusi nuen bizikleta gorridun txirrindulariaren figuratxoaren argazkia. Aspalditik nahi nuen, eta ezinezkoa iruditzen zitzaidan, azkenean, hain eskura izatea. Herriko ume ia guztiek zuten halako jostailuren bat sasoi hartan, eta nik ere nahi nuen nirea.

      Bilduma osoa zuten familia aberatsenek, eta behin figura guztiak biltzea lortuz gero, haientzako kristalezko bitrina bat bidaltzen zutela esaten zuen jendeak. Sekula ez nuen halako bat ikusi, noski. Inguruko jendeak, asko jota, hiru edo lau figura izaten zituen, eta bi edo hiru anai-arrebaren artean konpartitu beharrekoak gehienetan. Txirrindulari baten edo bestearen izena izaten zuen figuretako bakoitzak beheko aldean. Bere ibilbide profesionaleko garaipenen eta bestelako lorpenen zerrendatxoa zekarren paper bat ere izaten zuen kutxak, kirolariaren biografia labur batekin lagunduta. Hala izan genuen txirrindulari haien berri gehienok, orduan inor gutxik baitzeukan lasterketa garrantzitsuenak telebista bidez jarraitzeko modua. Figurak eskalara eginda zeudela esaten zen, baina zalantzak ditut benetan hala ote zen, gogoan ditudan irudi gehienek gutxi gorabehera postura antzekoa eta neurri paretsua izaten zutelako.

      Bizikleta gorria zuena gustatzen zitzaidan niri gehien, eta haren irudia zekarren Juanmak ekarritako kutxak: oraindik ikus dezaket begien aurrean.

      Amaren arratsalde hartako harrotasuna ere gogoratzen dut, egongelaren ertzeko hormatik bikotekideari eta bioi begira —irudi zuen egun hartan ikusi gintuela lehenengoz elkarrekin—, eta nola nabarmendu zidan Juanmak nigatik egin zuen esfortzua, eta ea gustatzen ote zitzaidan oparia. Begiekin emango nuen erantzuna, pentsatzen dut, oroitzen dudalako, nik ezer esan gabe, biek egin zutela barre aldi berean, ozen. Inoiz gutxi ikusi nituen biak orduan bezain bat eginda.

      Juanmak sorbaldan jarri zidan besoa, nire benetako aita izango balitz egingo lukeen moduan, agian, eta elkarrekin geratu ginen salako parketaren gainean utzi berri zuen kutxari begira. Ni makurtu nintzen lehenengo, eta nire keinua errepikatu zuen berak. Belauniko geunden biok. Ez dut gogoan ezer esan ote zidan; bestela ere, ez zelako bereziki hiztuna, baina badakit berak biratu zuela kutxa, motel, ia zeremoniatsu, irekiunea nire aurrean uzteko. Bera ere beldur balitz bezala, mugimendu bortitzegiren batekin hantxe bertan gure aurrean dena apurtuko ote zitzaigun.

      Opariari begira geratu ginen biok; isilik. Ez dakit zenbat denbora pasatuko genuen horrela.

      Haren orduko usaina ere etortzen zait orain, une hura gogoratuta. Beti izaten zuelako izerdi idortu kutsu ahul baten eta kolonia gogorregi baten arteko nahaste ia dultzeegi bat, bere izaera isil eta gorabeheratsuari ihes egiten ziona, handi geratutako jertse bat bezala eramaten zuena. Baina, bitxia da, hain justu, aldi hartan faltan zuelako gogoratzen baitut bereziki usain hori, eta irrealtasun puntu bat ematen diolako absentzia horrek gogoan dudan guztiari.

      Ilea atzerantz orraztuta zuen, eta ez normalean etxera etortzen zenetan eramaten zuen bezala, alde guztietarantz nahasita, soilgune gero eta nabarmenagoak erabat ezkutatzera heldu gabe. Edonola ere, ezin dut ziur jakin, zeren eta ez bainintzen aurpegira gehiegi eta zuzenegi begiratzera ausartu. Irribarrez ari zela zen argi nuen bakarra. Gorputz osoan igartzen nion hori. Baina gogoan dut beldur nintzela, nire urtebetetzea benetan zein egunetan zen gogorarazten banion, edo beste edozer detaile aipatuz gero, ez ote zen betiko Juanma itzuliko eta, ondorioz, ez ote zitzaidan oparia ere lurrunduko.

      — Zer, muntatuko dugu? —proposatu zidan, eskuak oraindik belaunetan zituela, kutxa ukitzera ausartu gabe.

      Esperoan bezala egon zen tarte batez, lehen urratsa niri zegokidala ulertzera emanez, eta, nire erantzun argi baten faltan, egongelako airean flotatzen geratu zen galdera.

      Gelako bere bazterretik, eskuarekin keinu bat egin zidan amak, kutxa ireki nezan animatu nahian, eta hura ikusirik, azkenik, baietz esan nion Juanmari buruarekin. Baina geldi jarraitu nuen. Horraino baino ez ninduten eraman amak igorritako animoek. Egongelako mahaia hormarantz pixka bat apartatu zuten elkarrekin Juanmak eta amak, horrekin ni ere zerbait egitera bultzatuko nindutela pentsatuta, baina opariari begira geldi jarraitzen nuen eta, azkenean, Juanma hasi zen kutxa zabaldu eta piezak ateratzen.

      Estu bilduta zeuden guztiak, eta tentuz atera zituen.

      Ezin izan nuen momentuan jakin zer izan zen, baina ordurako banekien halako seinaleak irakurtzen, eta ikusi beharrik gabe ere, berehala igarri nuen zerbait huts egiten ari zela.

      Ama pixkanaka sukalderantz mugitzen sumatu nuen lehenik, isilka, eta gero aldatzen sentitu nuen Juanma bera ere. Kutxarantz makurtuta, bizkarrez bakarrik ikusten nuen, baina argi igarri nuen ohikoagoa zitzaidan gizonak nola hartzen zion gaina egun hartako ezohiko beste gizon amultsuago eta delikatuago hari. Berreskuratu egin zuen ezagutzen genion erresumina eta —orain soilik ulertzen dut hori— lotsa.

      Piezak alfonbra gainean zabaldu zituenean ikusi nuen nik ere zer zen. Figuratxoa ez zegoen osorik.

      Bitan errepikatuta zegoen heldulekua eta, aldiz, faltan ziren beste pieza batzuk: bizikletaren eserlekua, esaterako. Argazkikoak bezala, gorriak ziren kutxatik ateratakoak —akaso, irudiko bizikletan ikusten zirenak baino kolore apalagokoak, baina gorriak edonola ere—; ordea, horiez gainera, bazeuden ezerekin bat egiten ez zuten tutu urdin gutxi batzuk, seguruenik bildumako beste figuraren bati zegozkionak. Eta nahiko bistakoa zen txirrindulariaren aurpegia ere ez zegoela ongi. Ezingo nuke erabat zehaztu zein zen arazoa, argazkikoaren antzekoa zelako, ilehori eta begiurdin, haizeak atzerantz moldatutako orrazkerarekin, eta gainerako detaile guztiekin, baina gureak bazuen jatorrizkotik ezberdin egiten zuen zerbait, erabat definitu ezin nuena eta, aldi berean, figura hura kutxako irudikoaren araztasunetik urruntzen zuena, puztuago balego bezala, hezetasunagatik edo, besterik gabe, denboragatik. Figurarenaz bestelako txirrindulari apalago batena zen lorpen eta garaipenen zerrenda ere.

      Geldi jarraitu nuen. Are geldiago, esan badaiteke. Gehiegi molestatzen ez banuen, akaso, pentsatzen nuen, dena lehengora itzul zitekeen oraindik; geldi jarraitzen banuen, zarata handirik egin gabe, beharbada, itxita egotera buelta zitekeen kutxa, bai eta harekin batera gainerako guztia ere, eta agian, horrela, atzera egin genezakeen, inoren arreta piztu gabe, egun hartako lehen zoriontasun distira ahul orbangabe horretara. Ez zen halakorik gertatu, baina.

      Juanma ere kutxari begira geratu zen, geldi bera ere, gertatzen ari zitzaiona erabat ulertzeko lanak izango balitu bezala. Ni bezain izoztuta zegoen, gure egongelako lurrera erori, eta bertan lehertu berria zirudien piezatxo multzo anabasa hark harrituta.

      — Ez dakit, ba... Hau... Beharbada kutxan...

      Iluntzen hasiak ziren haren keinuak berriz, eta apenas biratu zuen burua niganantz zerbait esaten saiatu zenean. Bere baitara bildu zen beste behin: niretzat ezagun izanagatik ere, beti urrunegia suertatzen zitzaidan leku atzemanezin horretara bueltatu zen, itxura batera, bera ez beste inorentzako sarbiderik ez zeukana.

      Bat-batean, eta azalpenik gabe, figura muntatzeari ekin zion. Piezek elkarren aurka kraska nola egiten zuten entzun ahal izan nuen. Izutu egin nintzen, baina ordura arte bezala, isilik eta geldi iraun nuen. Argi ikusi nuen nigatik ari zela. Saiatzen ari zela ikus nezan nahi zuen. Errua ez zela berea argi senti nezan nahi zuen, eta berak nahi zuen horixe sentitzeko eginahalak egin nituen nik.

      Ez kezkatzeko esan zidan, itzuliko genuela bizikleta berriro jostailu dendara.

      Baietz adierazi nion nik, buruarekin bakarrik, baina baietz; une hartan esaten zidan edozeri esango niokeelako baietz. Ez nuelako nahi une haren epeltasuna gal zedin. Baina, ordurako, nik ere sumatzen nuen urte haietan bizitoki genuen herrian ez zegoela jostailuak salduko zizkigun inongo dendarik, eta ez soilik herrian bertan, inguruko herrietan ere inoiz gutxi irekitzen zigulako inork aterik ezertarako, eta are gutxiago jostailuak erostearen moduko arinkeria baterako. Baina baietz egin nion buruaz, baietz nola esaten nion ikus zezan nahi nuelako. Orain pentsatzen dut hori. Nik ere banekiela esan nahi nion; neure modura, nik ere ulertzen nuelako, orduko hartan, errua ez zela berea.

      Salan barreiatutako piezak berriz kutxan biltzen hasi zen gero, jadanik ilusio arrastoak itzalita. Baina gurpila sartzen zuenerako, atera egiten zitzaion koadroa, eta pieza urdina sartzea lortzen bazuen, heldulekuaren punta bat agertzen zen tarratatutako kartoiaren beste izkinaren batetik; hura konpontzen saiatu, eta gurpila zen berriro kanpora zihoana, eta horrela. Harentzat mundutik desagertuta geunden kutxa hura ez beste gainerako guztiak; ni ez ezik, ama, egongela eta herri hartaraino eraman zuten gertakari zein erabaki guztien segida luzea barne. Bere buruarekin bakarrik ari zen, eta ez zuen konpontzerik lortzen.

      — Osaba... —gogoratzen dut ozta-ozta atera zitzaidala ahotsa, eta listua irentsi ondoren bakarrik jarraitu ahal izan nuela gero—. Juanma..., lagunek utziko didate eurena, ez kezkatu.

      Ez dakit nondik atera nituen indarrak.

      Gezurra zelako, noski. Ordurako, niri ere inork ez zidalako ezer uzten. Eta, seguruenik, nik orain gogoratzen dudana baino are apalago eta are meheago aterako zitzaidan ahotsa, baina zuzenekoa izan zen hitz haien eragina. Iritsi egin zitzaizkion, nahiz eta berak ere jakingo zuen gezurra zirena. Jakingo ez zuen, bada?

      Zirkinik egin gabe begiratu zuen ni nengoen alborantz, begiak bakarrik mugituz; kutxa azkenekoz aztertu, eta indar ezkuturen batek bultzatu balu bezala zutitu zen. Eskua nire sorbaldan jarri zuen horretarako, baina zamarik gabea zirudien, akaso, nik benetan han jarraitzen ote nuen ziurtatzeko bakarrik bilatu zuelako helduleku hura. Hasperen batek egin zion ihes, eta eskulan luze eta zailen bat bukatu balu bezala, elkarren aurka igurtzi zituen eskuak, txalo txiki batzuk emanez, hautsa edo harea kendu nahi izaten denetan egin ohi den moduan.

      Eta bat-batean berreskuratu egin zuen egun hartako lehengo ahots alaia:

      — Ba, badakizu zer? —zuzendu zitzaidan, aurpegi irribarretsu osoa niganantz biratuta—. Arrazoi duzu: ez du merezi honekin tematzerik, ezta?

      Momentu hartan ezin izan nuen aldaketa hura guztiz sinetsi. Baina hala gertatu zen.

      — Gizon ona izango zara —esan zidan, bizikleta muntatzeko proposamena egin zidan ahots garden bera berreskuratuta. Eta berriz errepikatu zuen azken esaldi hori, eskuaz ilea nahasten zidan bitartean, esaten zebilen hartan egia sakon bat ezkutatzen zela jakin, eta ni ere hartaz ongi kontura nendin nahi izango balu bezala—. Bai horixe, gizon on bat.

      Sukaldera jo zuen orduan, amarengana, eta salako lurrean jarraitzen zuen kutxari eta haren kanpoan ahaztuta utzi zuen txirrindulariaren biografiatxoari begira geratu nintzen ni. Amari ea zertan zebilen galdetzen entzun nuen haren ahotsa, sukaldetik, animoz, jostari kasik, ordura arte inoiz gutxitan ezagutu nion pozez.

      — Et, et, et! Afaritarako da! —zorion moduko bat zerien amaren hitzei ere. Barre txiki batzuk entzun nituen gero, eta afaltzera deitu ninduten. Elkarrekin.

      Hurrengo goizean, bere ohiko lekuan zegoen egongelako mahaia, eta ez zen inon geratzen ez kutxaren ez figuratxoaren piezen arrastorik. Eta hura izan zen, urte luzez, Juanma ikusi nuen azken aldia. Gosaritarako jadanik ez zegoelako etxean, eta ez zelako sekula gehiago bueltatu.