4

 

Ardailan egin ditu Bilborako 150 kilometroak. Begoñak deitu dio: “Zerbait pasatu zaio Axiri”. “Zer?” galdetu dio, baina ez dio esan nahi izan; KulturaSustatzekoZuzendaritasunak kalte egiten diola aipatu behar diola iragan zaio gogotik, idazle, antzerki-talde, zinema zuzendari, eskultore, malaparteo artisten artean hitzaldiak eta kanporako bidaiak erregalien moduan banatzera ohitu izanak adiskideen artean botere igualtsua erabil dezakeelako uste ustelaz errepararaziz.

      “Bueno, beharbada ez da ezer” pentsatu du Lekunberri Aranatz parean azeleragailuari sakatzen diola. “Edo beharbada hil egin da, eta ez dit esan nahi izan beldur ez nadin” egin zaio gogoan bere buruari, dramatizatzeko joeragatik erdi errieta erdi trufa. Edo errieta herena, trufa herena, desira herena, astebete baitaramate hizketatu gabean, Bilbon 19. urtemuga ospatu eta Axik pikutara bidali zuenetik. Arrapaladan iragan zaizkio Bilbotik Iruñerako hamabosteroko bidaian egiten joan zaion desgogoa, lehendabizi, eta nekea gero; elkar ezagutu zutenekoa, eta hari buruz izaten zituzten xehetasunekiko desadostasunak: seguru dago elkar ezagutu zutenean bera ez balitz Axirengana hurbildu, bakoitzak zenbait alde egingo zuela, eta bakarrik jaitsiko zela Artxandatik, joan bezala, autoan lo egin eta hurrengo goizean Txato-eta jasorik Iruñera buelta; eraiki duten guztia, eta, jakina, heziketa sentimentalari dagokionez, ezkerkeriagatik, eta marikitismoari dagokionez, sexuaren aldarriagatik, handi, larri, gora edo higatuagatik onartu nahi izaten ez duen hitza: maitasuna; hasieratik bukaerarakoa, une zoro haietatik orain duten urmael moduko harreman honetara egindako lan guztia; elkarrizketak; haserreak, batez ere, haserreak; gaizki-ulertuak, neke edo utzikeriagatik egindako traizio txiki horiek guztiak: gogo txarrez egindako deiak, lehen irrika sortzen zien bekokiaren kurba leuna itsustasunaren eredu iruditzeari kontra ez egin izana; aldapatxo egin, eta, hala ere, larrualdiak, higadura; baina, baita ere poza, horrenbeste urte elkarrekin hori guztia eraiki izanaren harrotasuna, heterosexualez bestela sortutako harremana, harreman irekiaren kontua... Josebari oztopo egin dio gogoaren ideien hurrenkera labainak. Harreman irekiaren kontua. Baina askotan ergel moduan jokatzen dute, astebete hitz egin gabe eta orain...

      Errabiak hartu du Begoñak ez diolako zer gertatu den esan. Estomagoa dantzan du. Cruz Mariren bulegora sartu eta badoala aitatu dionean ez dio kasu gehiegirik egin, hura ere ez baitabil ongi; emazteak nazkaturik maletak atarian paratu dizkio urteetan buztanarin baten moduan aritu ondoren, emakumeei eman ezin diena eskaintzeko itxurak egiten, eta gero arazo gehiegirik gabe atzera egin ahal izateko eskainitakoa eskaini duela ukatzen; horien artean Begoña gaixoa, zeinak urteak eman baitzituen entzungor, Cruz Marik andrea utziko zuela sinetsirik, Axik zein Josebak aukeraren urruntasuna seinalatzen bazioten ere.

      Nahiz eta buletina itzultzearen lana gero eta errutinatsuago egin, makina olioztaturik daukate —lege espainiarrari bereziki darion idazmolde korapilatsu eta nasai hori itzultzeko sortu dute, eta urre gorria bailitzan ordenagailuan gordetzen duten korpus hori—, hainbeste, astero itzuli behar dituzten buletinak goiz erdirako eginik, norberak bere gauzetarako erabiltzen ditu arratsaldeko hirurak arteko lau orduak. Berak, azken boladan, Andrew Motionen amaren heriotzari buruzko poemak itzultzeko, Muñoz Eugik Elgacenan argitaratzeko aginduak eta Miren Akerretaren Dolutan filmaren prentsarako aurkezpen fitxa.

      Axik adarra jotzen dio Landerri, Euskal Gatazka noiz bukatuko eta krisi garaian, adiskidetzea, erreparazioa aurrera eramateko —antzezteko, kongresuak egiteko, nahi balitz Landerrek Axirekin eztabaidatu ondoren horren inguruko telebista programa bat egiteko— dirurik ez dagoen une bertsuan. “Euskaldunok beti horren egoki” ihes egin dio, ironiari ezin eutsirik.

      Zenbat aldiz egin du bidaia hau? Errudun nabaritu du bere burua astebete daramatelako haserre, dena, 19 urteren ondoren berak oraindik elkarrekin bizitzeko gogoari eusten diolakoz. Eta haren sutu aldia. Hura sutu egiten baita gauzak arrazoitzen hasi aurretik.

      Telefonoak jo dio.

      “Bego naiz!”.

      Egin den isilunearen hondoan ardaila borborka nabaritzeak antsiatuago paratu du bera. Autoaren zarata leuna entzun du.

      “Zer gertatu da? Zergatik ez didazu lehen esan?”.

      Bego irudikatu du beste aldean, sakelakoa belarrian. Eta orduan jakin du hark ezer esan gabe zerbait larria, ziur aski istripu larri bat, heriotza, beharbada, gertatu dela.

      “Ez nekien zer gertatu den, Joseba!” erantzun dio Begoren ahots metalikoak.

      “Hil egin da?” bota du arin.

      Harritu egin du bere buruak esan ahala; ez du susmatzen botatako esaldiaren eta benetako esanahiaz jabetzearen tartean ereinik dauden neke eta atsekabeen demasa.

      “Gurutzetan gaude. Bihotzekoa!”.

      Gurutzetako erietxera ailegatutakoan zain ditu Begoña eta Lander. Musu azkar bana eman eta, ordua delakoz, airean bezala eraman dute Zainketa Intentsiboko Unitatearen itxarongelara. Sartu direnean zain daude gainontzeko ahaideak. Gaixo bakoitzeko bi, gehiago badira —dio kartelak— ziu gela inguratzen duen korridoreetako leihoetan behar dute. Larritasuna nabari zaie aurpegieretan, bizitzaren zama guztia gainera erori izan balitzaie bezala. Bozgorailuetatik sar daitezkeela entzun dutenean abiatu dira gela barnera Bego eta Joseba, Landerrek, zalantzan, ziua inguratzen duen korridorera jo duen bitartean. Ia dantza harmoniatsua izan da ahaide bakoitzak bere gaixoa aurkitzea. Han daude gorpu ia, tutuz, trakeotomiez, sueroz eta odol poltsez josita.

      Axik ez duela Axi ematen pentsatu ahala, Begoñak, gogotik iragan zaionaz ohartu balitz bezala, sorbaldatik heldu dio Josebari.

      “Ezin dut sinetsi. Gizajoa, ez du bera ematen”.

      Begoñak baiezkoa egin eta areago estutu du.

      Tutu batek eskuineko besotik suerorainoko bidea egiten dio; beste bat, lodiagoa, ageri zaio zintzurrean; beste bat sudurretan barna doakio.

      Ordu batzuk baino iragan ez badira ere, besoek galdua dute guritasuna; aurpegia, zurbilaz gain zorroztua du, sudurra luzatua, eta kokotsa barnera sartua; zaila da Axiren gorputz sendoa izara zuri-urdin haien pean dagoela sinestea, halako muino leun batzuk baino ez baitira nabari.

      “Ez da ezer izango. Aterako da, eta ongi paratuko”.

      Begoñak baiezkoa egin dio buru keinu arin batez.

      “Esan didate gero egon gaitezkeela medikuarekin”.

      Josebak beste gaixoei erreparatu die, Axi bezala maindire, tutu eta poltsez estalirik. Elgacenarako itzuli zuen Philip Larkinen poemaz akordatu da: “Hotelik dotoreena baino erraldoiago...”. Eta gero Andrew Motionen poema oraindik itzuli gabeak: Anniversaries, ama zalditik erorita koman izan zuen urteetan eskaini zizkion poemak etorri ahala uxatu nahi izan ditu.

      “Hilabete baten buruan kalean egonen da”.

      “Uste dut anbulantziak dexente berandutu direla” esan dio Begoñak, makurrenaren iragarle.

      “Zer esan nahi duzu?” galdetu dio erronkan Josebak.

      Axik mugitzekoa egin duela iruditu zaio.

      “Mugitu egin da!?”.

      Begoñak maindire, tutu eta suero-poltsa tropoilura jiratu du burua. Han datza kamillan, hormatik hurbil, leihoa atzean dutela, eta leihoaren atzean Landerren aurpegi mindua, denak ere bigarren mailako ikusle izatera beharturik. Eta Axi, haien artean, mugiezin, bizitzatik aparte, ia objektu, tutu, maindire eta aire irreal horren ondorioz.

      “Txikia ematen du, ezta?”.

      Josebak baiezkoa egin dio.

      “Ongi jarriko da, ezta?” esan dio Josebak Begori. “Baina non gertatu da?” galdetu dio ondoren, Begoña elkarrekin astebete haserre eta hitz egin gabe daramatela jabe daitekeela-eta asaldaturik.

      “Deustuko Erriberan. Nonbait lasterka egiten ari zen”.

      “Lasterka!?”.

      Josebari so egin dio. Durduzaturik. Gertatutakoa ezin sinetsirik. In shock. Bozgorailuetatik denbora amaitu dela entzun dute.

      Josebak azken begirada bota du Axi zenera; eta “zenera” bururatzearekin bat damutu egin zaio, pentsatze hutsa zorigaitza deitzea baita. Hurrengo egunean deitu izan balio, sikiera! Zergatik kateatzen dira horrelako haserreetan?

      Senideak itxarongelan bildu dira; atzean gelditu dira maindire, tutu eta suero-poltsa tropoiluak, ez ordea, halako harridura bat, artean bizitza injustua dela erabakitzeko gauzeza, ez erabakira ez direlako ailegatuko, logikoena da, baizik eta harridurak berak oraindik ez dielako gogoaren oldoztera iristen uzten. Hormak iragan dituzte tunel batean balihoaz bezala, gehiegizko beroak pertsekutaturik, eta handik igogailuetara, eta handik kalera, eta handik metro, autobus eta autoetara. Josebari dena irreala iruditu zaio, amets bat bezalakoa. Hura ez zaio hari gertatzen ari, beste norbaiti baizik, eta, hala ere, objektuek eutsi egiten diote materialtasunari, baina kokaturik dauden espazioak ez du funtsik, ez dago lurrari loturik, eta dardara egiten du zorabio histua sortuz. Hura ez zaio hari gertatzen ari, beste norbaiti baizik. Begoñari eutsi dio atarian ez erortzeko, Landerren begirada errukitsuaren pean.

      Begoñak, larriturik, heldu eta Landerrekin kezka begirada trukatu du. Josebak laxatu eta eskua altxatu dio, ez dela ezer gertatzen aditzera emateko.

      Piliri, Axiren arrebari, deitu behar dio. Ez dira inoiz ongi konpondu elkarrekin, Josebak pentsatzen du batzuetan Pilik berari egozten diola Axi homosexuala izatearen errua, Bego utzi eta gizonetan hasi izana berak hedaturiko birus baten ondorio izan zela, kasik izurrite baten antzekoa. Eta Lekunberrin bisitatzen dutenean, Josebari ez zaio gehiegi gustatzen aitaren herrira bisitan joatea, urruntasun nabarigaitz baina tenkor batekin hartzen du beti, kasik mesede bat egiten ari balitzaio bezala, nahiz eta kanpotik, Axirentzat esaterako, oso zaila izan antzematen, biek ala biek bai baitakite ez dutela elkar gehiegi maite, eta hor daudela partekatzen duten afektu bat dagoelako, bestela ez luketela elkar agurtu ere egingo kalean bata bestearen ondotik pasatzean; Josebak Nafarroaren eta herrien jatortasun indigenaren loriatan bizi den abertzale bilbotartzat du.

      “Piliri deitu behar diot”.

      “Deitu diot nik” esan dio Begoñak.

      Bego ez dagokion tokian sartu izanak Josebari errabia eman dio hasieran, baina gero lasaitu egin du Piliri anaiaren bihotzekoaren berri eman behar ez izateak.

      Korridorearen izkina batean dituzte zain medikua eta erizaina.

      “Zu nor zara?” galdetu dio gazteleraz jatorri latinoamerikarreko medikuak.

      “Bikotekidea” erantzun du Josebak, besteengandik pauso txiki bat aurreratuz.

      Ohiturik ez balego ez lioke erreparatuko mediku hegoamerikarraren harridura keinu nabariezinari, baina ohituta dago eta argi eta garbi irudikatu du mediku gaztearengan egin den halako tupustea.

      “Zer moduz dago?” galdetu dio gazteleraz medikuari.

      “Bihotzekoak eman dio. Ez dakigu oraindik. Nonbait norbaitek lurrean ikusi, deitu eta anbulantziak ailegatu arte denbora dezente pasatu omen da”.

      Josebari anbulantzien kontua arkano bat egin zaio. Bigarren aldia da esaten diotena.

      “Eta?” erronka-edo egin dio medikuari.

      “Ez dakigu. Jakin dugu hiperkolesterolemia arazo bat duela. Eta, beharbada... ziur aski, buxaturik izango du arteriaren bat” laburbildu dio medikuak, “arteria” hitzaren r-a leuntzen duela. “Itxoin baino ezin dugu egin. Bihar izango dugu informazio gehiago. Egonkor dago, hori bai”.

      Egonkor pentsatu du bere baitan Josebak, hara ze hitza!

      “Ongi jarriko da?” galdetu dio, antsietatea dela-eta kio egiten zaiola eztarrian gora.

      “Ez dakigu” itxi dio medikuak azentua finduz. “Bihar egongo gara”.

      Medikuak bukatutzat jo du elkarrizketa.

      Autora ailegatzean Begok —Axik egiten zuen moduan, bestalde— ez du zalantzarik izan eta eskuaren keinu agintari batez autoaren giltzak eskatu, ireki eta gidariaren jarlekuan eseri da.

      Landerrek txintxo-txintxo berehala jakin du zein den bere tokia, eta atzean eseri da.

      “Bazkaltzera joango gara” ebatzi du Begoñak.

      Joseba ezetza zezeltzen hasi da, marmarrak autoaren sabaian oihartzun moduko bat egiten duela.

      “Et, et, et... ez zaizu komeni bakarrik egotea. Lotara ere nirera etorriko bazina, hobe”.

      Zer gertatzen ari da? Denak irreala ematen du, baina autoak auto dirudi oraindik, eskuan dituen bere eta Axiren etxeko giltzen metalak gogortasun ikaragarria transmititzen dio, plastikozko autoaren altzamahaiak presentzia itzela du, baina, gero, dena... oso irreala, beraren eta egoera eta gauzen artean izugarrizko distantzia balego bezala.

      Ez daki zergatik, baina ezezkoan tematu beharra du.

      “Ez, Bego, Axirenera joango naiz... eta, bazkaltzera... nahiago dut rato bat bakarrik egon”.

      “Ez, bazkaltzera joango gara. On egingo dizu” eten du Begok.

      Une batez Landerren laguntza izatea desiratu du, baina Lander ezkerretara ageri den San Ignazio auzoari so doala iruditu zaio Josebari, eta berriz ere harrigarria iruditu zaio dena, lasaitasun interpretatu duen Landerren isiltasuna barne.

      Josebaren gogoak zurrunbiloa dirudi. Batetik bestera egiten du ardailan, San Ignaziotik pultserez betetako Begoñaren besoetara; erdizka utzi dituen itzulpenetatik Axirekin duela astebete izan zuten esan gabeko hitzen errieta hartara, “deitu izan balio sikiera”; ez du bazkaltzera joan nahi; Landerren amoranteetatik etxean, Iruñean, arratsaldean egitea pentsaturik zeukan arropa garbialdira; batetik bestera, bestetik batera. Bazkaltzera joango dira, eta kito pentsatu du Begoñak. Ongi etorriko zaio, ezin dute bakarrik utzi.

      “Ni ere gaizki nago, indeed” esatekotan egon da Begoña, baina bere horretan utzi du, alegrantzia eta sufrikarioa bikoteetako kideen esklusiba balira bezala. Bikotekidea izatea desiratu du une horretan, etxera joan eta norbaiten besoetan bildurik adiskide mina koman dut esan eta negar egin, hemen, Joseba sostengatzen egon beharrean, sufrikarioaren esklusibotasuna harena dela ahoskatu barik. Cruz Mari eta wasted time-aren adakera. Edo hobe lanean, Alde! Idazle abertzaleek Eusko Jaurlaritzaren politika kulturalaren kontrako gutun irekiari erantzuna idazten; Muñoz Eugiri Argian egindako elkarrizketan etb-1en kontrakoak aztertzen, edo Euskal Herria hobekien ordezkatuko luketen idazleen zerrenda sortzen Etxepare Institutuari pasatzeko, edo Estatuan euskal kultura sustatzeko kanpaina nondik joan litekeen gogoeta egiten.

      Lodia egin zaio auto barneko eguratsa, eta Joseba eta Lander bi ezezagun. Axirekin ez zaio hori gertatzen, Axirekin beti izaten du halako kidetasun ezkutu bat, noizbait galdua —banandu zirenean ziur aski—, baina berehala errekuperatu zutena. A soulmate.

      Eta Begok baiezkoa egin du buruaz, baiezkoa ahoskatzera ezin ausarturik. Susmatu du medikuaren hitzen azpian, “dexente berandutu omen ziren anbulantziak”, Axi Axi izatera inoiz itzuliko ez den epaia dagoela, indeed. Koma egoeratik ateratzeraz, eta duda egiten du, Axiren parte bat joana dela. Lost forever. Nahikoa badaki kulturaz, pentsatu du, bizitzaz jakiteko, eta bizitzan gauzak nekez ateratzen dira ondo. Ondo ateratzeko bulkatu egin behar dira, ekin, eta hemen ez dago zeri ekin. Patua da, kolesterola —hori esan die medikuak— haragiturik, sekula ez hobe esanda, gantz eta odol.

      Bazkaltzera eseri direnean, Begoren hizketa sortzeko galdera ia erretorikoari erantzunez —“zer moduz zure ligeak?”—, hitz eta pitz hasi da Lander ordura arteko isiltasuna konpentsatu nahian.

      “Nazkatuta nago. Gero eta zoro gehiago dabil aplikazio informatikoetan; baiezkoa esaten dizute, ez dira agertzen; eta agertzera, jota daude; ikusi eta giharrak baino ez dituzte nahi; nik badauzkat, baina, nonbait ez dira egokiak; edo larrutan egin ondoren alde egin nahi dute, dutxa hartu eta berehala, larrualdiaren truke ezkontzeko eskatuko diezulakoan; joder, ze beldurra konpromisoari. Inposible dago, benetan. Txatok sortu nahi zuen Etika Marika haren ordez Terrorismo Marika sortuko nuke eta banan-banan marikak hiltzen hasi. Joder, ganbaratik jotako ze kuadrilla” korrituan atera zaio, mina dariola.

      Josebari oso urrutikoa egin zaio dena; zertaz ari da Lander hau ligeez hizketan Axi erietxean dagoen bitartean?

      “Baina ibili zara batekin hiru hilabete inguru” esan dio Begok. “Topo ere egin genuen elkarrekin, akordatzen zara?”.

      “Bai. Ea inora irtengo ginen galdetu nion aurreko egunean larrua jo ondoren, eta komunera joan eta bueltatu nintzenerako alde egina zen. Aplikazio guztietan blokeatu nau!”.

      Zertaz ari dira bi hauek? Josebak urruntzen nabaritu du bere burua jatetxearen argi iragazietara; dena da oso erreala, baina tunel baten ahoan bezala ematen du. Eskatutako entsalada mahaian paratu diotenean okada egin zaio. Saiatu da letxuga hosto bat ahoan sartzen, baina janariak nekez egiten du behera. Atsekabe handien aurrean beste batzuk jatera ematen diren bezala, berak baraura egiten du ezin irentsi duelakoz.

      “Jan ezazu, gizona!” agindu dio.

      “Banoa!”.

      Altxatu egin da. Zertan ari dira!? Axi erietxean dago. Axi koman dago! Jatetxean utzi ditu, La Merced zubitik Zazpi Kaleetara abiatu bitartean. Badaki haiek gurutzatuta Uribarri daukala. Arranpa mekanikoa, igotzeko; plaza; Axiren etxea. Axi. Begoña, Lander; Lander, Begoña. Hara ze bi! Nola liteke gertatzen ari zaiona. Zaiena, zuzendu du bere burua.