Zapatariak

 

(kristobal sartu da. Gero eta traketsago dabil. shepherd jaunari erreparatu dio. Ibaiaren ertzera joan da. Ibaiaren bazterretik begira, eta kontari.)

 

kristobal: Zenbatekoa behar du ibaiaren lasaitasunak zapataria nabarmentzeko? Ze neurritan behar du urak geldi, zapatariaren jauzia gure begietan gelditzeko? Gure begietara jauzi egiteko? (shepherd jaunak harriak botatzeari utzi dio. Isilunea) Horrelako eta bertzelako pentsamenduetan murgiltzen da herriko pentsalaria ibaiaren bazterrean paseoan dabilela. Pentsamenduetan murgilduta. (shepherd jauna berriz ere harriak tiraka. Harriak uretara erortzean, soinua) Pentsalaria pentsamenduetan murgilduta, eta umeak harriak tiraka. Errekak ekarritakoa errekari itzultzen. Arin eta zapalenak jauzika jarriz, astun eta mardulenak jauzirik gabe uretan murgilduz... pentsalaria pentsamenduetan bezala. (Isilunea. Harriren batek uretara erortzen ateratzen duen soinua baino ez) Noizean behin, zapatariren baten mugimendua. Noizean behin, helduren baten aldarria: “Kontuz! Harriek ez dute begirik eta!”. (kristobalek fokua biztu du. shepherd jaunak harriak botatzeari utzi dio berriz. Isilunea) “Ur bizietan ez da zapataririk ageri”, pentsatu du pentsalariak. Zenbatekoa behar du ibaiaren lasaitasunak zapataria nabarmentzeko? Eta herriarenak? Herri eta hiri handietan dena da soinua. Hainbertze soinu, non ez den apenas soinurik aditzen, ez den soinurik nabarmentzen... ezta zapatariena ere! Ttiki eta lasaietan bai... kax-kax-kax... “iltzetxoak sartzen”, gogoratzen du pentsalariak... kax-kax-kax... “larruak josten”, kantatzen du pentsalariak. Baina lasaiegietan? Geldiegietan?... Putzuetan ez da zapataririk sumatzen. Putzuak ez du harririk ekartzen...

 

(shepherd jauna berriz ere harriak uretara botatzen. Harriek uretan soinua ateratzen dute.)

 

shepherd jauna (oihuka): Harriek ez dute begirik!

 

kristobal: “Horren jakitun ez direla pentsatzea ere...”, pentsatzen du berekiko pentsalariak. Badakite. Ttikiek badakite. Handiek ere badakigun bezala. Harriek ez dutela begirik. Begiak guk ditugula. Begiak guk behar ditugula. Azertatzeko. Harriarekin begitartean emateko. Ttikiak handiari begitartean emateko... (shepherd jauna gelditu da. Isilunea) Erori zen Goliat, erori zen Tartalo...

 

(kristobalek fokua itzali du. shepherd jaunak jauzi egin du. kristobalen ondora hurbildu da.)

 

shepherd jauna: Eta Kristobal?

 

kristobal: Kristobal ez. Oraindik ez. Kristobali ez diote begitartean eman. Kristobal guttika, guttika ahitzen ari dira; ari zarete. Burua, besoa... hanka azkenik! (Isilunea) Ze zapatarik salduko dit zapata bakarra?

 

(kristobal joan da.)

 

shepherd jauna (kristobali, oihuka): Pentsalariari erran beharko diozu horretan pentsatzen jartzeko!

 

(shepherd jauna ibaiaren ertzean. Berriz ere harriak uretara botatzen hasi da. Harriek uretara erortzean soinua ateratzen dute. Bat-batean, shepherd jauna konturatu gabe, otsoa agertu da. shepherd jaunaren farola hartu du, argia ematen duen burua delakoan, edo buru itxura duen argia... Farola atzapar eta hortz artean harturik, ihes egin du. Erabateko iluntasuna.

Soinu handi bat. Pisuzko zerbait uretara erori da. Zaratak, erramun joakin ernatu eta shepherd jauna aztoratu ditu.)

 

erramun joakin: Zer izan da hori? Zer izan da soinu hori?

 

shepherd jauna (urduri): Ez dakit... ni... harriak uretara botatzen ari nintzen... eta...

 

erramun joakin: Eta?

 

shepherd jauna: Harri ttikiak baino ez! Harri ttikiak baino ez! Ez naiz ni izan!... Bertze norbaitek botako zuen bertze zerbait! Bertze norbaitek bota... edo bertze norbait erori.

 

(Isilunea. erramun joakin ingurura begira.)

 

erramun joakin: Eta? Iluntasun hau? Eta faroa? Non dugu faroa? Non zure argia?

 

shepherd jauna (inguruan begiratuz): Ez dakit! Hor zegoen! Hor zegoen!... Eta orain ez dakit non dagoen. Ez dakit nork hartu ote duen...

 

erramun joakin: Ez zuten uretara botako?

 

shepherd jauna: Ez dakit!

 

erramun joakin: Baina, nork?

 

shepherd jauna: Ez dakit!

 

erramun joakin: Eta, zergatik?

 

shepherd jauna: Ez dakit!

 

erramun joakin: Ez dakizu deus, Shepherd Jauna! (Isilunea) Eta Kristobal? Ez zen Kristobal uretara botako! Ez zen Kristobal uretara botako azkenean...

 

shepherd jauna: Ez dut uste. Hemen izan da, beti bezala... bere istorio batekin.

 

erramun joakin: Orduan?

 

shepherd jauna: Ez dakit... Egia erran, ilun xamar zegoen Kristobal bera ere.

 

erramun joakin: Bai?

 

shepherd jauna: Bai. Baina ez du saltorik egin. Ez nire aitzinean bederen. (Isilunea) Ohiko bidetik joan da, ohi baino ilunago.

 

(erramun joakin berriz ere ingurua miatuz.)

 

erramun joakin: Ohi baino ilunago Kristobal bera ere... eta guk farorik ere ez!

 

(erramun joakin bere tailerrean sartu da.)

 

shepherd jauna (beldurrez): Ez utzi niri hemen bakarrik!

 

(erramun joakin itzuli da. Eskuetan farola ttiki bat darama.)

 

erramun joakin: Pixka bat argituko digu bederen...

 

(Isilunea.)

 

shepherd jauna (lasaiago): Mari Pili ere ez da agertu oraindik.

 

erramun joakin (aztoratuta): Ez zen bera eroriko? Ez zen bera eroriko? (Isilunea) Gero eta baldarrago dabil bera ere. Bera baldarrago, giroa ilunago, eta ibaia gaiztoago...

 

shepherd jauna: Zuk uste?

 

erramun joakin: Ez dakit... baina bilatu beharra dut!

 

(erramun joakin mari piliren bila abiatu da.)

 

shepherd jauna (beldurrez): Ez joan! Ez utzi bakarrik!

 

erramun joakin (haserre): Egon trankil! Egon trankil! Mecagüen el inglés!... (Oihuka) Mari Pili!

 

(erramun joakin joan da, farola ttikia berarekin eramanaz. Iluntasunean, shepherd jauna aztoratuta eta beldurrez. Urduri harat-honatean, eta oihuka.)

 

shepherd jauna: Alirooooon! ... Alirooooon! ... Alirooooon! ... Alirooooon! ... Alirooooon!

 

(Une labur bat pasa da, shepherd jaunari amaigabea suertatu zaiona. mari pili eskuetan bahea duela sartu da.)

 

mari pili: Zer dugu, Shepherd Jauna?

 

shepherd jauna: Mari Pili! Hemen zaude!

 

mari pili: Beti bezala! Harritzea ere...

 

shepherd jauna: Ibaira eroria zinela uste genuen.

 

mari pili (harrituta): A bai? Eta hori?

 

shepherd jauna: Zerbait erori da. Zerbait bota dute. Soinu izugarria atera du uretara erortzean! Zu izanen zinela pentsatu dugu... edo Kristobal bestela. Erramun Joakin joan da begiratzera, ni hemen ilunpetan utzirik.

 

mari pili: Eta zure argia?

 

shepherd jauna: Falta da. Norbaitek hartuko zuen... edo uretara bota!

 

mari pili: Bai, horixe baino ez genuen behar! Soberan gabiltza argiz, bonbillak eta farolak harrika botatzen aritzeko gainera!

 

shepherd jauna: Ez da soberan duguna soilik botatzen... nahi ez duguna ere bai!

 

mari pili: Nahi ez duguna botatzen, eta nahi dugun guziarentzat lekurik ez. Ezta angula ziztrin gutti batzuendako ere! (Ibai bazterrera hurbilduz) Ibaia trastez gainezka, eta nire angulentzat lekurik ez.

 

(erramun joakin itzuli da.)

 

shepherd jauna: Eta? Zer izan da uretara erori dena?

 

erramun joakin: Zapatak.

 

mari pili: Zapatak?

 

erramun joakin: Kristobalen zapatak. Eskuin oineko zapata guziak zaku batean sartu, eta uretara bota ditu. Alferrik omen zituen etxean...

 

mari pili (haserre): Kristobal ere! Kristobal ere! Nola kristo arrantzatuko ditut angulak horrela? Denak ibaira gauzak botatzen...

 

shepherd jauna: Soberakinak, badakizu... Alferrikakoak, edo zaharkituak.

 

(erramun joakinek shepherd jaunari tailerretik hartutako farol ttikia eman dio.)

 

erramun joakin: Zaharkituak, zakuak, katuak... zakuetan katuak.

 

mari pili: Katuak baino ahoak... jatera eman nahi ez ditugun ahoak. Ahoak uzten ditugu uretan itotzen. Ahoak urez betetzen...

 

shepherd jauna: Soberakinak?

 

(shepherd jauna bere talaiara itzuli da jauzi batez. Isilunea.)

 

erramun joakin: Soberan gaude gu ere hemen... eta argia faltan!

 

(erramun joakin bere tailerrean sartu da.)

 

shepherd jauna: Alirooooon!

 

(Isilunea. mari pilik eskuetan duen bahean begiratu du.)

 

mari pili: Alferrikako bertze gau bat. Alferrik joandako bertze gau bat. (Zeru aldera begiratuz) Gero eta laburragoak dira gauak, eta gero eta ilunagoak egunak.

 

(mari pili joan da. barea eszenatokia zeharkatuz.)

 

barea: Guttitu den angula eta alferrikakoa den bahea. Alferrik zuten arpoia ere desagertu zenean balea. Bahea, balea... barea. Horretara bideratuta dago beraien bidea. Barea izatera bideratuak. Baretuak izatera bideratuak. Jabetu dira. Badakite. Baina orduan, zertarako presaka ibili? Zertarako jauzi egin? Zertarako nabarmendu nahi? Ni ere, oharkabean nabilenean ibiltzen naiz lasaien... orbel artean ezkutaturik, arrats hezeetan, isilean... bahea, balea, barea... baretuaren bidea.

 

(shepherd jaunak farolaren argiarekin barearen ibilbidea jarraitu du, hau desagertu den arte. Farolarekin ingurua miatu du. Berriz ere oihu egitearen imintzioa, baina azkenik, isilik geratu da.

Isilunea.

Argitu du. shepherd jaunak farola itzali du. Eguna izanagatik ere, nahiko ilun dago. shepherd jaunak berriz ere farola biztu du. erramun joakinen tailerrean mailukadak hasi dira. Kolpe bikoitzak, eta erregularrak, bihotz taupaden antzerakoak.)

 

shepherd jauna: Idunekoak! Idunekoak egiten berriz ere...

 

(shepherd jaunak zeru aldera begiratu, eta farola itzali du. Jakin-minez, bere talaiatik jaitsi eta tailerrera hurbildu da, zerbait ikusi nahian edo... Jauzika, alde batetik bertzera mugitzen hasi da, kolpeen erritmora. Bat-batean mailukadak gelditu dira. Erabateko isiltasuna eta lasaitasuna. shepherd jauna soilik da pixka bat aztoratuta dabilena...)

 

shepherd jauna: Eta orain? Isiltasun hau? Mailurik ez? Taupadarik ez? (Isilunea) Idunekoak dagoeneko bukatuko zituen... Hain agudo? Hainbertze?... Ez, ez da posible. (Isilunea) Baina isiltasun hau? Ez zitzaion mailua... ez zitzaion bihotza...

 

(mari pili agertu da.)

 

mari pili: Eta Erramun Joakin?

 

shepherd jauna: Ez dakit. Aritu da lanean lehendik, baina gelditu ere bai ondotik. Isilik eta geldirik dago aspaldi...

 

mari pili: Deskantsua hartzen ariko da oraindik.

 

shepherd jauna: Ez dut uste. Bueno, ez dakit.

 

mari pili: Ez duzu uste? Ez dakizu?

 

shepherd jauna: Taupadarik ez da sumatzen aspaldi.

 

mari pili: Eta ez zara tailerrera begiratzera joan oraindik?

 

shepherd jauna: Ez.

 

mari pili: Zergatik?

 

shepherd jauna: Ez dakit.

 

mari pili: Ez dakizu deus ere, Shepherd Jauna! Azkenaldian ez dakizu deus ere! Lehen, zure talaiatik begira, bazenuen denerako hitz aproposen bat, esaldi egokiren bat... ziurtasunen bat! Eta ez hainbertze zalantza... hainbertze “ez dakit”. Zer gertatu da? (Isilunea) Eta ez erran “ez dakit”!

 

(Tren baten ziztu bizia entzun da. shepherd jaunak eta mari pilik buelta erdi eman, eta agurtzen saiatu dira, baina ez dute astirik izan.)

 

mari pili eta shepherd jauna (oihuka): Iee...!

 

(kristobalen buruarekin egindako shepherd jaunaren farola lurretik biraka agertu da, baten batek botata. mari pili eta shepherd jauna, buelta erdi emanda oraindik ere, ez dira konturatu. erramun joakin tailerretik atera da. Farola ikusi, eta eskuetan hartu du.)

 

erramun joakin: Kristobalen burua!

 

(mari pili eta shepherd jaunak buelta erdi eman dute. erramun joakin ikusi dute.)

 

shepherd jauna (pozez): Erramun Joakin! Ongi zaude?

 

erramun joakin: Ni bai. Baina hau? Nola agertu da hemen berriz?

 

mari pili: Shepherd Jauna?

 

shepherd jauna (ernegaturik): Ez dakit! Ez dakit! (Jauzi batez bere altuerara itzuli da. Etsiturik) Ez dakit... Ez dakit deus ere! Joana zait argia... ez dakit.

 

erramun joakin: Lehen hartu zuenak ere, nonbait ez du behar orain zure argirik!

 

mari pili: Argitu kopeta ilun hori, Shepherd Jauna! Lehengo faroa badugu berriz!

 

shepherd jauna (haserre): Ez dut faroa berriro ere hartuko! Ez jauna! Nahikoa dut ttikiago honekin! Alde ederra dago denbora guzian argi ttiki hau eraman, edo Kristobalen buru handi horren karga aguantatzearen artean... Alde ederra dago! Lehengoan hartu zuenak eraman dezala berarekin, nahi badu!

 

erramun joakin (haserre): Mecagüen el inglés! A ze itsasargia gurea, lehendik ere etengabe lekuz mugitzen dena, eta orain, baita argiz ere! Eta neurriz! Horrela nork ezagutuko gaitu? Nor erreparatu hemen norbait badenaz? Norbait garenaz? (Isilunea) Shepherd Jauna?

 

shepherd jauna: Ezetz!

 

erramun joakin: Kaka zaharra!

 

mari pili: Lasai, gizona! Farol ttiki horrek ere argituko du nahikoa. (erramun joakini eskuetatik kristobalen buruarekin egindako farola hartu, eta lurrean utziz, ibaiaren bazterrean) Hemen utziko dugu hau, badaezpada ere. Gainera, zertarako argi gehiago nahi?

 

erramun joakin: Ikusgarriagoak izateko?

 

mari pili: Ikusgarriagoak izateko? Egiatan? (Isilunea) Gure burua ikusarazten jartzen ditugu indarrak, baina nork begiratzen gaitu egiatan? Ikusgarriagoak izateko...

 

erramun joakin: Edo hobekiago ikusteko! Ibaian galduta dabilen norbaitek gure laguntza beharko balu?

 

mari pili: Ahal den neurrian lagunduko genuke; edo ez. Orain artean ere horrela izan da. Ustez, ahal izan duguna egin izan dugu beti; edo ez.

 

(erramun joakin ere ibaiaren bazterrera hurbildu da, lurrean den faroaren ondora.)

 

erramun joakin: Ahal, edo nahi. Ez, edo bai.

 

(Isilunea. mari pili, erramun joakinen ondora hurbildu da.)

 

mari pili: Ikusgarriagoak izateko, zure idunekoak ere izanen ditugu, Erramun Joakin!

 

erramun joakin: Idunekoak?

 

mari pili: Iluneko idunekoak! Ilunerako idunekoak... Shepherd Jaunak errana dit jo eta fuego aritu zarela koilareak egiten! Distira sortzeko! Kanpotarrak erakartzeko! Bisitariei saltzeko!

 

erramun joakin: A bai? Bueno... Shepherd Jaunak ez daki deus ere; edo deus gutti!

 

mari pili: Ez?

 

erramun joakin: Ez.

 

mari pili: A! Banengoen ba ni...

 

shepherd jauna: Ez dituzu lepokoak egin?

 

erramun joakin: Bai. Baina ez argiekin, gure izenekin baizik.

 

mari pili: Gure izenak?

 

erramun joakin: Bai. Norberarenak. Telebistako pelikuletan soldaduek ere eramaten dituzte! Izenak lepotik zintzilik. Hildakoen izenak irakurtzeko. Nor ziren ezagutzeko. Nor ziren jakiteko.

 

mari pili: Baina, Erramun Joakin! Hamar lagun baino ez gara hemen gelditzen! Nolatan ez dugu jakinen bakoitza nor den?

 

erramun joakin: Bai, baina guttitzen da dena, guttitzen da jendea, eta guttituko gara bizidunak ere. Ez bada inor etortzen oraindik bizi garen artean? Izenak irakurriko dituzte noizbait gure lepokoetan, jakiteko nor garen, nor ginen... izan ginela noizbait norbait.

 

(Isilunea.)

 

shepherd jauna: Idunekoak gure izenekin...

 

erramun joakin: Hori da! Idunekoak izenekin. Eginak daude. Egin ditut lehen. Zerbaitetarako balio izan du Kristobalen hankak horrela! (Ondoan duen farolari begiratuz) Ez burua bezala! Mecagüen el inglés...

 

(erramun joakin, haserre, tailerrean sartu da.)

 

shepherd jauna (oihuka): Eta Enarak utzitako bonbilla guziak?

 

mari pili: Gorde ditzagun guretzat. Umetan bezala, arratsetan ipuinak irakurtzen jarraitzeko gerora ere. Iluntasuna arintzeko. Bizimodua argitzeko. Guk ikusteko, eta ez hainbertze ikusgarriak izateko.

 

shepherd jauna: Hainbertze bonbilla?

 

mari pili: Zergatik ez? Ez dakigu zenbat iraunen dugun. Luze agian. Hobe dugu argia ere gorde. (Zeru aldera begiratuz) Iluntzen ari da berriz ere. Eta hozten.

 

shepherd jauna: Han goitian, bisutsa eta mukutsa. Hemendik beheiti, ur hotza.

 

mari pili (ibilian): “Errekaldean izotza...”.

 

shepherd jauna: Hori da! Erreka! Erramun Joakin itsasargiarengatik haserretu da. Beti haserretzen da! Baina hori nola izanen da itsasargia! Hau ez da itsasoa! Hau ibaia da! Itsasoa ez da hormatzen.

 

mari pili (atereaz): Hartu babesa, Shepherd Jauna! Ez egon hotza bazkatzen! Hartu babesa...

 

(mari pili joan da.)

 

shepherd jauna: “Errekaldean izotza...”.

 

(shepherd jaunak farol ttikia biztu du. Ibaiaren soinua gero eta geldoagoa da, uraren abiadura moteltzen ariko balitz bezala. shepherd jaunak hotza du. Manta bat hartu du gainean, hotzetik babestearren. Tarteka, urradura ahulak sumatzen dira. Orro leunak. Ura urratzen ariko balitz bezala. shepherd jaunak bere burua estali du.)