Bilbo zentroko etxe zahar bat, nire aita. Leiho ondorengo besaulki batetan beti eseririk, patioak libre utzi zuen zirrikitua begiratuz, aita amen arteko eztabaidak egunero, egunero... aita edanda eseririk besaulki batetan. Eta patioko zirrikitua.

        Nire amaz nahiago dut ez oroitzea.

        Kastillatik Euskadira etorri ziren nire gurasoak urte txarretan eta kanpotar sentitu ziren beti, sorterri gabeak, ez hemengoak ezta kanpokoak ere. Agian, gizarte kategoria altxatzea integratzeko era hobea zela pentsatu zuten eta nik estudia nezan ahalegin haundia egin zuten. Monjen neska kolegio ospetsu batetara bidali ninduten, halare beti desplazaturik egon nintzen giro burges hartan. Etxeko bero faltaz edo, denbora haietan kolegioko adiskide batzuengandik sorterri baten premia aurkitu nuen. Hemen ondo finkaturiko familia batetako bí ahizpa ziren nire lagunak. Nik barne-muinetatik inbidiatu eta miresten nituen.

        Bibolinak jarraitzen du gora eta behera, txirularen bakarraldia bukatuta dago momentuz, orain harizko eta haize musika tresnek talde batetan osotzen dute musika alaia.

        Amaiak txori bikote zuria jarri du bere zeru beroan.

        — ¿Creeis que la Guti nos cargará este año?

        — Según.

        — ¡Mira ésta! Si a ti no te preguntaba. A tí no te cargan nunca. Como mucho si tienes mala suerte igual hasta te quitan la matrícula de honor.

        Galdera garratz eta bekaizti hura niretzat zihoan. Nik oso nota onak ateratzen nituen beti. Kolegioko ikasketa guztiak bekaz egin nituen baina nire adiskideek ez zutela inoiz hori jakin uste dut. Kolegio ospetsu batetan beka genuen ikasleok ezkutaturik egoten Binen, Madre Leonorrek esaten zidanez-«no te preocupes, hija, que nadie se enterará que eres becaria. Ni siquiera lo comentaremos entre nosotras para que no tengas de qué avergonzarte»- eta egia zen, barne misterio ixildutzat hartu zuten beti.

        Baina beka mantentzeko, notak ere mantendu behar eta egunero etxean ikasteaz ohitu nintzen. Horrekin batera klasean nitaz interesa sortzeko medioa zela konturatuz, nire «enpollon» ospea gero eta handiago zihoan. Galdera konplikatuak egiterakoan nire ahozko ziurtasuna probatu ondoren, beste nesken aurpegi harrituak ikustea gustatzen zitzaidan.

        Hala ere klasetik kanpo haien mendekua pairatu behar izaten nuen. Enpollona deitzen zidatenean mespreziatzeko.

        — Pues a mí me importa un guito, pero a mi padre... me arma la función... en la oficina de un amigo... yo, Tere, de secretaria... ¿os imaginais todo el día haciendo cartas comerciales... estimado cliente... suyo afectísimo... ¡viejo pedorro!.

        Terek asko hitz egiten zuen. Larregi. Hitz uholdea botatzen zuen bitartean la la pentsamendua beste munduetara eraman zenezakeen eta handik zentozenerako ez zenuen oraindik haririk galdu.

        Une hartan ez nuen pentsamendua nora eraman, hutsaren zuloa sentitu bainuen. Hamasei urterekin ni konplejuz beterik izanda ere, kolegioa disdiratsuki amaitzeko nengoen, baina ez nuen oraindik argi zer egingo nuen geroago.

        Tere aitaren bulegora, Ana Zearretak unibertsitatean ikasten jarraituko zuen, Merche Bilbao Inglaterrara joango zen ingelesera ikasteko asmoz —astia pasatzeko, hobe esanda—, gehienak etxean geldituko ziren etxeko gauzak ikasiz. Eta neuk...

        —¿Qué harás después de esto, Bego?

        — Nada. Me quedo en casa.

        — ¿En casa? ¿Y qué haces en casa?

        — Bueno, estar. Aprenderé a cocinar y todo eso...

        Galdera hau Begori egiterakoan ikaratuta gelditu nintzen haren erantzunaz. Ni etxean gelditu baino lehen —aita etxeko patioaren aurrean besaulkian jarririk, nire amaren orrubiak egunero entzun baino lehen infernuan egotea nahiago nuen.

        — ¿Y tú qué vas a hacer, Marijo?

        Nire buruari egiten nion galdera, orain beste batzuk ere egiten zidaten.

        — ¿Yo? No sé. Cualquier cosa menos quedarme en casa.

        — ¿Por qué? No es tan malo, oye. Claro que con lo que tú sabes... puedes estudiar cualquier cosa.

        — Es verdad, mi padre dice que eres un fenómeno. Que si tuviera una hija como tú.... en fin, que siempre me suelta un rollo contigo.

Ea zertaz ezagutzen nauen zure aitak esateko nengoen, baina alferrik. Haiek ez dakite Inglaterrara joan nahi dudanik, edo Frantziara edo... ez ikasteko ingelesera edo frantsesera, ez. Alde egiteagatik baino.

        Hitz egin behar nuen:

        — Pues yo, la verdad, me iría a Inglaterra un par de años; pero mi madre se emperra en que soy muy joven para andar en esos países, que allí se aprenden muy malas costumbres.

        Ez nien esan, nahiz eta nurse edo neskame bezala edo taberna batetan lan eginik ere, etxean ez zegoela diru nahikorik bidaia ordaintzeko.

Begok hitz egin zuen:

        — Ya. Lo que veo es que a todas os ha dado por las lenguas: a mi hermana, a Merche Bilbao y ahora a tí, Marijo. ¿Qué mosca os ha picado?

        — ¿Qué quiere aprender tu hermana, Bego?

        — ¿Ah, pero no lo sabéis? Irá a una academia y en casa le dará clases el padre Fermín, el de la parroquia. Quiere aprender euskara.

        — ¡Qué suerte! —irten zitzaidan.

        Guztiek begiratu ninduten harriturik. Antza zenez, ez nintzen jarri nion enfasiaz konturatu. Euskara betidanik niregandik oso urrun zegoen mundu ezezagun eta ideal bat zen. Beharbada, pertsona batzurentzat helburu sentikor eta maitagarri bat zela konturatu nintzelako, edo eta gizarte baten parte bat izateko behar nuelako.

        Ez dakit oso ziur zergatik, baina nire lagunei etxetik ikasitako euskarazko esaldi apur batzu entzuterakoan, bekaitza begietatik agertzen zitzaidan.

        — Bueno, digo que es muy bonito. Que yo en su lugar haría lo mismo.

        — ¿Y por qué no lo haces? A ver, Marijo, con lo lista que eres seguro que lo aprenderías, a pesar de que mi aita dice que si no lo sabes desde pequeña...

        Momentu gozo hura oraindik oroitzen dut.

        Plaza Eliptikara iritsi eta erdiko iturrirantz doan kurbatura leuna hartu genuen. Mitxoleta eta tulipan hilera aldeetan, umeak plisti-plasta uretan, Boni, patatasaltzailea argazkilariarekin batera, han zeuden. Ez zegoen haizerik, epeltasuna baino.

        Nik gauza asko neukan esateko, esate baterako: «Pero, ¿cómo voy a estudiar yo vascuence si soy marijo, María José Rebolledo, «repollo» para el colegio? ¿Qué pinta un repollo hablando vascuence? Vosotras sí, vosotras sois Bego y Maite Etxebarria, Tere Garaizar, Ana Zubeldia... sois de aquí de siempre. Bueno, que a vosotras os corresponde».

        Guzti honetatik, erdibarrezka disimulatzeagatik, galdera bakar bat aukeratu nuen:

        — ¿Os imaginais un repollo hablando en euskera?

        Begoren begi serioak nigan sentitu nituen. Eta beraren erantzuna ezin izan dut inoiz ahaztu.

        — Marijo, en Euskadi hay mucha berza.

        — Pepe, mira con qué nos viene ahora tu hija.

        Nire aita sofa loredun batetan, patioko horman begiak loturik, burua altxatuta, nire ama begiratu eta esnatuerazten zela zirudien.

        — ¿Qué pasa? ¿Qué ocurre ahora?

        — Dice que quiere estudiar vasco —barregiten zuen haserre.

Aitak ez zuen ulertzen. Harriturik begiratu ninduen.

        — ¿Vasco? ¿Para qué quieres saber vasco?

        «Para-que-quiero-saber-vasco» neure baitan letreatu nuen. Hor zegoen koxka. Zertarako? Nire burua estu-estuki ikusi nuen erantzunaren bila. Baina amak ezin zuen itxaron.

        — Bueno, no te vas a quedar ahí muda para siempre ¿no? ¿Puede saberse de dónde has sacado esa idea?

        — Pues... quiero aprender vascuence... para hablar... porque me gusta... porque es muy interesante...

        — ¡Lo único que nos faltaba! ¿Interesante? ¿De qué te sirve? Nadie habla eso. ¿O es que quieres vivir como en los caserios, con vacas, oliendo a mierda todo el día?

        Kuraiak hartu ninduen. Nire amak ez zuen ezer ulertzen, ezin du inoiz ezer ulertu.

        — ¡No tengo porqué vivir en ningún caserío! ¡Quiero aprender euskara porque me dá la gana! ¡Además —arnas estuka nengoen— si a vosotros no os vale de nada a mi sí!

        Gurasoen harridura jasan nuen. Isiltasuna.

        Aitaren pairamenaz konturatu nintzen, sofa utzi zuen eta patioko horma begiratzen zuen bitartean galdetu zidan:

        — ¿Te has enterado de cuánto valen esas clases?

        — Son tiradas. 500 pts. al mes una hora diaria.

        — ¡Claro, no me extraña! Por estudiar semejante bobada no se puede pedir más.

        — Calla, mujer. No vamos a discutir por ese dinero. Que vaya y en paz.

        — Por Dios, Pepe, no me digas que vamos a tirar el dinero en esas tonterías. Si a la chiquilla no-le falta nada para acabar el inglés, y así se puede colocaren cualquier oficina y tener una posición bonita.

        — ¡No quiero estudiar más inglés! ¡Con lo que sé tengo de sobra!

        Ingelesera zela eta ez zela eztabaida batetan sartu ziren. Alditsua nintzela, beti nire nahia egiten, bihurria, zitala, dominatzailea, ari zen ama. «Pues ya tiene a quien parecerse» batekin aita erabat sumindurik irten zen gelatik, ama ahozabal utzi ondoren.

        Argi izpi batek patioko horma gris eta zikinean errebotatu zuen gelara sartuz. Eta tokia eguzkitsuago geratu zen.

* * *

        Uda bapatean, ohargabe heldu zait. Vivaldiren parterik hoberena hau da nire ustez, musika gehiago narrasten da, badirudi espazio bidean aireak, sentitu ahal dugun zerbait solido eta intentsoa, utzi duela. Baina doinua, trinko eta bortitz oraindik nabaritzen da. Helduagoa. Suharragoa.

        Anak buztinean finkatzen ditu atzamarrak, zuloak eginez. Zuloak sakonduz formak sortzen ditu: ahoak, begiak, hutsak. Erritmoak konpainatzen du bere ikumenaz.

        — Zer egiten duzu, Ana?

        — Saguak eskonditzeko tranpak. Katuak harrapatu nahi ditu eta.

        — Non daude saguak?

        — Zuloen barruan.

        — Eta katua?

        — Hemen. Gure artean.

        Ez dut esandakoa ulertzen, baina mezua darama. Ziur. Konpostura mantenduz ikasgelako derrigorrezko ibilaldia jarraitzen dut. Amaiaren marrazkia berriz interesatzen zait. Paisaia kitzikaturik, probokagarri hura desagertu erazi duela harriduraz ikusten dut. Orain, etxe garden eta erraldoi batetan —folio osoa okupatzen du- mailak desberdindu ditu. Erdikoan andre bat dago etxeko zereginetan eta gizon bat erretzen.

        Hauek klasikoak dira, ume hauek!

        — Nortzuk dira horiek, Amaia? Non dago lehen egin duzun marrazkia?

        — Eske, ezkondu dira, andereño. Orain etxean bizitzen dira. Hau da ama eta hau aita.

        — Ah! Eta haurra non dago?

        — Ondiño ez dekote. Ez follatu dute.

        — Zer?

        — Bueno, hori. Badakizu.

        Lehen errekako irudian, gertatutakoa argi zegoen, uste dut. Neska beste gizonarekin ezkondu ote da? Edo mutila beharbada... ? Edo...

Hainbeste urte umeekin eta oraindik menperatu egiten naute.

        — Horrela eta, marrazki honek ez du uda adierazten, udazkenean gaudela dirudi. Beti aurreratuta zaude, Amaia?

        Amaiaren zeru begiek begiratzen naute estuki. Erridikuloa egiten ari naizela susmatzen dut.

        —Hobeto andereño. Udazkena heltzean nik ez lan egingo dut.

        Sudurrean txitximurkada txikitxua ematen diot, despistatzearren.

        Amaia aurreratuta eta ni atzeraturik. Nire uda laburra izan zen benetan. Halarik ere sasoi hobea. Noiz hasi zitzaidan?

        Musika dardakari batek oroitpen mundura eramaten nau.

Zahartzen ari naiz.