11

Zazpiak. Agata doi-doia iratzartu zen. Telefonoak jo zuen. Nor zegoen, bada, hain berantetsia? Jauzi borobil batez ohetik erori zen, oin hutsak lur hotzean pausatzen zituela. Zolarekiko ukimenak ikara hazi zion gorputz osoan. Zanpa-zanpa zebilen etxean zehar, urrutizkinaren txirrina oihar:

        — Bai, bai, heldu naizela!

        Makina beltzaren besagia altxatu bezain laster Louiseren ahotsa antzeman zuen:

        — Goiztiarra zara? Zer duzu?

        — Egun on maitea. Ez dukezu engoitik ahantzi datorren igandean Arbidera autoz laguntzen nauzula?

        — Ez. Ez dut ahanztekoa ere. Gorriz idatzia dut ene agendan, badezpada. Zortzietan abiatzen gara beraz?

        — Nahi duzun tenorean, eni berdin zait; gauez, ez dut lorik egiten. Errazu, Agata, postara behar nuke arratsalde honetan: jinen zara enekin?

        — Lanean nizateke, baina bihar bai, zergatik ez.

        — Ongi, badakizu gero whiski ttilika bat hurrupatuko dugu gure ohiko ostatuan.

        — Baiki. Deituko zaitut bazkalondoan.

        — Hitza hitz —xuxurlatu zuen Louisek adio eta eskerrik gabe, telefonoa pausatzen zuela.

        Laster, nehor ez zelako bip-bip seinaleek Agataren belarria oihartzun metalikoz bete zuten.

        Irratia martxan jarri zuen. Mintzo zela, lursagar bat martzilikatzen ari zela zirudien berriketariaren ahots gordinak, munduko azken berriak herrokatzen zituen: Angeluko abere hiltegi industriala suaz erre zen gauean, Poliziako ikerlarien arabera istripuzko gertakaria zitekeen, baina ez zuten pista bakar bat baztertzen, Iraken oraino lau atentatu pairatu zituen amerikar interbentzio armadak, Frantzia iparraldean bi haur kiskaldu ziren eta tokiko informazio sailean, Batera plataformak beti Sarkozy ministroaren bisitaren aiduru zegoela bere ekintzak desobedentzia zibilaren ildoan plantatzea deliberatu zuen biltzar nagusi batean, Miskandi lantegia sekulakoz hertsiko zen arra-hartzailerik ez baitzen, eta bukatzeko, kiroletan, Aviron Bayonnais eta Mauleko SAM ospetsuko rugbi talde biek atzo galtzekoak ez ziren partidak irabazi zituzten kanpoan: bakoitza bere multzoaren buru zegoen. Politika, soziala eta kirola, lekuan lekukoa eta nazioartekoa.

        Aldaketarik ez: mundua bere zurrungan! Hargatik aurkezleak ez zuen Agatak lurrean harrapaturiko ETAren azken agiria komentatu: borroka armatuari buruzko hausnarketa zeritzonean irakurtzen zen Euskadi Ta Askatasunak ez du(ela) inoiz inoren aurka egiten «ezberdin pentsatzeagatik» baizik eta Herriaren eskubide ukapenaren arduradun nagusi eta zanpaketa diseinatu, sustatu eta bermatu dutenen kontra! Agiria bururatzean betiko leloa jazartzen zen: borroka armatuak eskatzen duen konpromisoak borroka molde hau zapalkuntzaren aurkako erresistentzia goreneko agerpen bihurtzen du. Hogeita hamar urte bazen bizia Euskadirentzat emateraino borrokatzen ez ziren euskaldunak apalesten zirela, sekula ez zen aski, nehoiz ez zen asko, hil behar zen bizitzeko, apurrak ahurretan zenbatzen ziren eta joan daitezela deabruetan hara marmaratuz, bezperan karrikan eskuratu papera purtzilikatu zuen Agatak zikin-ontzira botatzeko.

        Dutxara joan aitzin Agatak irratia eho eta KD irakurgailua piztu zuen, ilunak iluna ausikari, Michel Portalen Minneapolis albumeko jazz ahaireak hegaldaraziz. Louiseren deia gogoan zeukan halaber, istant batez Solitude zatiaren lehen notak aditu zirela. Oroitzen zen nolako haserrealdia jasaten zuen Agatak, jadanik hirurogeita hamar urteak alegeraki gaindituak zituen Louise andere xaharra, Luixa bihurtzen zuenean.

        — Zenbatetan erran behar dizut, ni Louise naizela.

        — Bai. Barkatu.

        — Kasu egizu otoi.

        — Eginen dut.

        Ondorioz Agataren ezpainetarik isurtzen ziren euskarazko hitzen erdian, zutoin altxatzen zen erdarazko Louise enfatiko hura. Louiserentzat laidoa zen Luixa; izena ihes zihoakiola iruditzen zitzaion, baina gehienetan kontuz ibiltzen zen neska, anderea hain baitzen minbera.

        Agatak izenak pentsagai zituen; alabaina, lankide bat bazuen Thérèse deitua izatea eskatzen zuena atsolutoki, gehienei eskapatzen zitzaion Tehexaren ordez. Orduan, soakoan beldurra eta lotsa irakurtzen zitzaion, bere jatorria, nekazari eta jende xehe jatorria, hain zuzen, ezabatu nahi bailuan. Larru-zulo sakonetarik iraizten zen hizkuntzaren, lurraldearen eta etorri sozialaren gutxiestea. Besterik ez jakin eta erdara, gazta mozteko gai ez litzatekeen labana herdoildu soinuaz erabili arren, Tehexak lankide gazteagoak beren artean euskaraz aditzean, arraroa zen alaina, haien ingurumenarekiko errespetu falta handia salatzen zuen goraki, aztal puntutxak zoladura zementatuan klaskaraziz.

        Agata denentzat Agata baizik ez zen, ona, isila, soila eta isiltasunean arrazoilaria. Makurrez lagunak Luixa edo Tehexa deitzean, Agatak imajinatzen zuen nekeziaz troxatu haurtzaro triste eta hitsa jazartzen zitzaiela, bestela izen batek ez zuelako horrelako erranahi ezkorrik. Beharbada, eskolako lehen egunetik haste, errientsa larderiatsuak Louise edo Thérèse izendatu zituenean jende sentitu ziren. Biak funtsean hainbat urtez Euskal Herritik kanpo bizitu ziren, boterea, errespetua eta ohorea oparitzen zieten beren nortasun berria baino ez baitzen onartzen.

        Louise atzeman zuen Baionako Zelai liburu-denda orain hertsian Greziara abiatzeko gida bat erosi nahian zebilela. Milaren artean ez zekien zein hauta. Gida praktiko sinplea ala argazkiz ederreztatua hartuko zuen kalkulatzen zihoala emazte batek kuskatu zuen. Inguratu zen neska:

        — Barkatu.

        — Ez da zerik. Hor zinena?

        — Bada, hor naiz...

        Agatak jada ikusezin bilakatua zelako bere irudipen sekretua gordean atxiki zuen, lañoki ihardetsiz. Alabaina, karrikan eta dendetan, ezer, itzal zehargi edo paper uherra bailitzan jotzen zuten jendeek. Segitu zuen:

        — Liburu anitz bada hemen eta ez dakit zein aukera.

        — Bidaiaz joan nahi duzu? —galdatu zion andere adinduak.

        — Bai, datorren udan. Greziara.

        — Ni ere joan nindaike, baina ez naiz atrebitzen. Ez da gozo bakarrik bizitzea...

        — Badakit.

        Ele-hustasuna hedatu zen bien artean. Segur aski bataren eta bestearen zintzurretik antsiaren borobilak hantzen suma zitezkeen. Emazteak mututasuna hautsi zuen:

        — Louise naiz. Arbiden sortua.

        — Baia? Ni Otsabidekoa nuzu.

        — Auzo gara beraz?

        Ordaintzera lehiatu ziren. Jean D'Ormessonen azken nobela zeraman besapean eta Agatak routard gidaren edizio egokitua. Louisek kanpoan, Agatak zeraman liburutegiko poltsaren izkina zurian bere telefono zenbakia idatzi zion. Jarraitu zuen:

        — Beharbada tea edatera gonbidatzen ahal zaitut? Denbora baduzu?

        — Bai.

        — Arren, goazen Patxienera...

        Begi ninikak bozkarioz hanpatzen zitzaizkion. Louise emazte mehe eta txikia zen. Zaintsua. Elekaria. Patxienera zihoazela, bakardadearen oinarriez galdezka hasi zen Agata. Bi urte zaharreko kezkak ez zion kaskoa libre uzten eta galdegaia jaukitzen zitzaion, Louiserekin tea hurrupatzen edo whiskia zurrutatzen zuen oroz: bakardadea ez zen beti min eta bakarturiko jendeak jende ziren oraino, ez uste komunak zioen eran eriak edo arazodunak. Agatak ordea ez zizkion emazteari bere arrangurak azaltzen, laguntzea eskatzen zion arren Louisek berak bizitzarekiko xehetasunak ez baitzituen aise askatzen.

        — Frantsesa erakasten ibili naiz, eskola libroetan.

        — Eta gaurkoan erretretan zara menturaz...

        — Aspertzen naiz. Astean bietan, gazte edo helduei kurtso partikularrak ematen dizkiet.

        — Eder da zuk egiten duzun eran pentsamendua harrotzen, lantzen eta inarrosten segitzea...

        Agataren ikusmoldea artekatzen zen noiztenka solasaldiaren mugetan, neuronak bihurdikatzen zizkion galderaren asaltoa ekiditen saiatzen zela:

        — Baina zertarako zaude bakarrik?

        Eskatzen ez zena.

        Agatak bazekien zergatik bakarrik zegoen. Laster ezkonduko zitzaion Jessica ahizpa ez bezala, gorputz eta aurpegieraz arras itsusia zen. Zangoz laburra. Lodia. Bularralderik ez eta ipurdi sobera zuen. Amodioa harekin egin eta hainbat gizonek azpimarratu zioten argi eta ankerki bere itsustasuna. Alabaina eta ondikotz sedukzio ahalmena ez zuela altxor eransten zuen negarra begian. Irriz lehertzen zen batzuetan! Iruditzen zitzaion hobeko zuela sortzean berean hil izan balitz, anaia hilorteginaren pare. Nehork ez zion maitasunik aitortu. Ez etxekoek, ez amanteek, are gutxiago laneko kolegek. Baztertua sentitzen zen, eta leku guztietarik ebaslearen plantan partitzen zen. Gau batentzat balio zuen, baina ez bizi osorako. Polita ez izateaz gain, herabea zen: ez zuen deus erraten. Hargatik, jende arrunt bezain zoriontsuek bezala pentsatu, bizi, ekin, etxea eta familia eraiki nahiko zuen. Baina ezin. Madarikatua zen.

        Agataren ikerketatik landa argi zen ez zela itsustasuna Louiseren bakardadearen arrazoia. Alderantziz. Gaztetan ponpoxa eta arina izana baitzen segur, urteek larruan zimur ugari udalatu zizkioten arren: Zerengatik ziren jendeak hain bakar eskatzen zuen Agatak karrikatik ibiltzen zenean.

        Garbitzen ez ziren eskaleak, zikin eta urrinez likits, harrapatzen zituen. Puskila nahasien gainean kuxkur zeuden, lur hotzean pausatutako musika partizioak alegia irakurriz, flauta edo gitarra jotzen. Kastela adineko herritarra hasi berria zen amoinakan. Usain txarra zuen, goraki hizketan zebilen, garagardo zein ardo botilak eskuan. Eguberrirako argiztatu denden espaloietan esertzen ziren, zakurrak ferekatuz, euro bat otoika. Neskak, noiztenka euroa alkoholez gogortu txapelaren barnera erortzera uzten zuen.

        Agataren beste itzal barkaezina onezia zen. Mugarik gabekoa. Denborarekin eta Louiseren oharrak zirela kausaz, bere tirria xoxoaz ahalketzera heldua zen: onezia, barne-ahultasun eta norberarekiko errespetu falta larriaren marka zen, lehiakor, handi eta aberats garatzekoa zen gizarte gatazkatsu honetan. Louise ez zen onetarik: ez zuen nehoiz ez zentima bat doan emanen. Ez zen etxekalte ari izan, ez eta ariko.

        — Sobera ona zara Agata.

        — Eta zer?

        — Aski du lan egitea horrek.

        — Ez da lanik.

        — Ez du laneko gogorik.

        Bazterrak larrutzen zituen irri sarkastiko metaliko bat libratu zuen. Agatak orduan bazekien melenga bat baino ez zela. Gisakoa edo bihotz onekoa zela erraten ziotenean, zoriontsu jartzeko partez, tristatzen zen, iluntzen, berriro jendetasun normalaren duintasunerako maila huts egin bailuan. Ez zuena Agatak sekula ulertuko, eta hori zion Louisek mailukatzen, mundua ez zela bakezko laino, baizik eta borrokak, jeloskeriak bereziki, eta nahikeriak zizelkatu jendeen arteko guda etengabea? Onezia sendatu beharreko eritasun nagusia zen. Agatak gaiztoa izan nahiko zuen batzuetan, ausartu, laido egileei bortizki ihardetsi, bere burua defendatu zuzengabe ere, inori arrazoirik ez eman, bizi hots!

        Lanera zihoanean Louise so eta agurrik gabe ondotik pasatzen zitzaion. Herra kolkoan sumendi pizten nabaritzen zuen, emaztearen zerbitzurako zegoela konturatzen zenean. Baina Pannecau zubitik iragatean, goizaldeko ibai azaleko brumak ez zirela oraino barreiatuak, haurtzaroan hor izebarekin barazkiak saltzen nola egoten zen oroitzean amiñi bat lasaitzen zitzaion gogoa. Hedoi zehargien artetik antzinako jendakien siluetak jardunean itxuratzen zituen eta ukitua zen. Ilunpe trinkoen orduetan, lauretan jaikitzen ziren eta gosaldu gabe, hegiak agerian zeuzkan kamioira igotzen. Garraiogailuaren atzealdean ttottotzen ziren haurrak tomate, ilar leka, porru eta lur-sagar kaxen erdian, haiek ere saltzekoak bailiran. Ikaragarri hotz zen. Euria jausi ahala. Baionako Bar du Marché delakoan txokolatesne beroa hurrupatzen zuten, kruasanekin, salgaien gibelean zubira plantatzera joan aurretik. Kruasanak zer gerta ere zubitik uretara botatzen zituzten: haur salbai haiek ez zuten sekula horrelakorik jan.

        Zenbait mende geroago lanerako argi-urratze uherretan aspaldian Otsabidetik partitu herritarren bat ezagutzen zuen. Solasa ehuten zuten:

        — Ez ote zara zeraneko zera?

        — Bai, Maianaren alaba gehiena.

        — Zera beraz... Eta zertan duzue aita?

        — Osagarri gorabehera zenbaitekin, baina ontsa.

        — Badakizu harekin nintzela eskolan! Hura zen abila! Zertifikata airez aire eraman zuen! Zeranean denak izugarri abilak ziren... Hala zarete zuek ere?

        — Ahal duguna egiten dugu...

        Jadanik zerako zera izendatzen zuen herkideari umilki ihardesten zion, presa zeukala gehituz. Zera goraintziak etxera-ka ari zitzaion. Antzinako itzal eta ingumen ordez, isiltasuna hedatzen zen gero zubi gain konkorrean.

Neu eta ni haren arteko liskarrean Agata ez zen inoiz garaile. Berrogei urte berrikitan beteagatik, jendartearen misterioa ez zezakeen urra. Bakardadearen arrazoiak bilatzeari ekiten zion tematsu eta Pannecau zubiko uherrak horrekin lotura zehatz bat bazuela susmatzen zuen. Louise halaber mututasun katetua zen, salbu Agataren premia zeukanean. Hitz egiteko. Edo zerbitzatua izateko ordu erdi baino gehiago aiduru egon behar zen postara zuzentzeko adibidez. Han, herroka beltzean zegoenean, nehork ez ulertzeko maneran, jendea eta langile funtzionario auher haiek kritikatzen zituen euskaraz. Ageri zen alta ez zutela aise burutzerik egiten, indarrak biderkatu arren. Hargatik Louise pika bezain elekari zebilen. Bakardadearen labanak mintzairaren pleguak zauritzen zizkion, nabarmenago demagun ilargi-bete bezperetan: ingurukoak Louise erratera derrigortzen zituen, baina emaztea Arbideko euskara laxoan mintzo zen, solasak erdarazko hitzez perlatuz.

        Hiruzpalau hamarkada Paris aldeko lizeo pribatuetan irakasle higatu arren, etxeko hitza piztia kontrolagaitzaren pare eskapatzen zitzaion, eta bere elasturiaz damutzen zen, zikinkeria, bekatua, medikuntzak berak senda ez zezakeen gaixotasun fisiologikoa bailitzan. Bat-batean zerabilen adiztegiaz ohartu eta publikoa lekukotzat hartuz, erdarara pasatzen zen, euskaraz erranak sakonki itzuliz. Agatak herrikoa baliatzen zuenean, Louise asaldatzen zitzaion:

        — Kasu egizu euskaraz ari zarenean, edo petxero edo hiltzailetzat joko zaituzte.

        — Ene mintzaira da. Eta dakidanez ez dut oraino nehor hil.

        Agatak apalki arrapostu egiten zion, Louisek jasan zezakeen Arbideko euskalki tinkoa ahalik hurbilena marmaratzen saiatuz. Andere xaharrak ez zeukan euskara komunikatzeko, baina euskaldun frankoren moduan, ohiko komunikazio sareetarik baztertzeko, nork bere eleen zurunbiloaren klandestinitatean gorde eta gerizatzeko. Euskaraz hitz egiteak Agatak bezperan lurrean bildu erakunde armatuaren agiriaren antz handia zeukan: ezkutuko borroka zen, auzoa(k) ez ulertzeko adiztegia, etzidamurako eskakizuna eta bizirako sakrifizio erraldoiak eskatzen zituena. Ofizialtasunaren argia errebindikatzen zen noski, baina zurubia hain zut paratua zen, non aurrerapauso bakoitza ezin eta debalde zirudien.

        Hizkuntza atsegingarria behintzat ez zen. Louisek erdara aldiz baliatzen zuen plazer hanpurus, Agataren aieruko herritar arruntekiko jakintza-lezea azpatzeko: ikastearen ondorioz eliteko kidea bilakatua zen. Eta hitzen mediozko urrako kultural hori izan zitekeen, Louiseren bakartasunaren oinarrietarik bat. Funtsean, argi zegoen Agatarentzat eta agian horregatik zeraman hain soilki Louiseren laguntzaile lana, emaztea ez zen inorekin harremanetan jartzen ahal, euskaraz kabalegia eta frantsesez jantziegia sentitzen zelako.

        Igande batez Otsabidera zihoala, Arbideko bere sortetxean utzi zuen Agatak Louise. Andere ponpoxaren agerpenen arabera, Goikotxea baserri aberats eta ederra zela imajinatua zuen neskak, baina ez zen horrela. Alderantziz. Elizaren ekialdean kokatzen zen, herri osoari bere pobrezia erakusten ziola. Loiroa lohiz emokatua zen eta begimen zeukanez, barrukia oraino iratze eta otez ihaurria, lehenagoko moldean. Adinean hara joandako Louiseren anaia, besoak papoan gurutze, ezkaratzeko bortan azaldu zen:

        — Zato, kafea hartuko duzu.

        — Ez. Ez dut astirik. Otsabiden igurikatzen naute bazkariteko.

        — Sarri orduan!

        Gizonak irri zaparrada ozena airarazi zuen, Louise hapa-hapa hurbiltzen zitzaiolarik, andre zaharkituaz, ardiak jetzi berri zituen semeaz eta garrasika biltzen ziren arra-haur saldoaz setiatua ematen zuela. Aziendak bordatik marrakaz entzuten ziren, saihetsean urdeak kurrinkaz eta haizea marrumaz mendi muinoetan behera lerratzen.

        Izugarriko aldea zegoen, Agataren irudiko, Louisek eskaini nahi zuen sozialki heldu itxuraren eta sortetxearen egoeraren artean. Milenario bat demagun. Baina etxea etxe zen edozein kukusotegi izanik ere: koinatak kozinatu salda beroa hurrupatuko zuen, Goikotxeko mahastiak oparitu ardo mikatzetik edanen eta ilobekin eskolako lanak, batez ere frantsesezko ariketak, landuko zituen. Badakizu, erraten zion Agatari, bere ekimenaren justifikatzeko, ohartzeke ere euskaraz ari den ingurumen batean dauden haurrek zailtasun ikaragarriak dituztela frantsesari uztartu behar zaizkionean, frantsesa ez baita nolanahikako mintzaira: ez zuen arra-haurren bilakaera linguistiko handikapatua begiko.

        Igande hartan, Otsabidetik Arbiderako bide biluziko lautada gorakoian, zuhaitz iharrak tankaz inarrosaraziz hegaldatzen ziren hogei bat sai, zeru gris hotzean jostatzen miretsi zituen Agatak eta harrapakari erraldoien dantza zabalari beha zegoela, Louiseren eta bakardadearen oinarrien bilatzeak sortzen zizkion burutazioak ahantzi zituen. Hori zen preseski desiratzen zuena: espantu eta harrotasunik gabeko naturaren elementu soil bat izatea, harria, hegaztiak, belarra edo axolarik gabe zeruan bazebilen euriz kargatutako hedoi bat. Ipar aire karroinduak bizi-haztu isiltasun bat.

        Otsabideko kermezan Agatak anitz hitz egin eta asko edan zuen. Arbideko mugan zegoen Katzotegiko Dorotearekin harilkatu zituen eleak. Louiseren bila joatekoa zela erran ziolarik, honek eskatu zion:

        — Nor da Louise hori? Ez dut ezagutzen.

        — Goikotxeko nagusi xaharraren arreba. Louise bai, erakaslea, gaur egun Baionan erretretan dagoena.

        — Louise?

        Dorotea trufaz hantzen ari zen:

        — Mailuxa, dudarik ezin!

        — Ez du nahi Mailuxa edo Luixa izenda dezadan!

        Ipurdi mazelak esku ahur oparoaz banbatuz segitu zuen herritarrak:

        — Hauxe anderea! Urguilu eta izpiritu gogortasun handia du. Uztaritzen sartu zuten serora eskoletan. Orduz geroztik ez dugu biziki ikusi hemen gaindi. Hamasei urte zituela Pierra Puttu bere kusiak bortxatu zuen. Puttuko nagusi zaharrak beste ezteirik espero zuen eta komentura igorri zuten, apezaren baimenarekin. Ukan zuen haurra, sortu eta aste baten buruan, Baionako jende ospetsu batzuei eman zitzaiela jakin zen. Lehenago hola egiten baitzen bekatuaren umeekin! Abila zen eta ikasketak eginarazi zizkioten. Parisera joan zen irakasle. Hara, orain, erraten didazunez, Baionan bizi da?

        — Bai. Neke da harekin ibiltzea, baina hala ere badu ukitzen nauen alde bat. Beharbada hobe ulertzen dut orain Louiseren urguilu balios bezain zozoa...

        — Arren, Agata zoaz: ez utzi anderea mutxitzera!

        Irri karkaila lizun batek kermezarako betetzen zen JACko gela inarrosi zuen. Agata autora lehiatu zen. Aipatu behar zituena Louiserekin Doroteak xuxurlatuak oro? Emaitzak berekiko atxikitzea erabaki zuen, jada hein bat estimuan zeukan Louiseren adiskidantza ez galtzeko.

        Ilunpea zilar eta autoa setiatuz, euria ausarki ari zen. Louisek eguna kontatzen zion: salda, herriko azken berriak, elizara eta hilerrirako itzulinoa, arra-iloben frantses ariketak, anaiaren ziatika, koinataren flebita eta amaginarrebaren fibroma. Dendariak eta amak ahapeka zerrendaturiko adinaren zedarri ilun ziren hiru eritasunak gogoratzean, Agatak barre-gutizia zeukan baina ez zen askatu. Emazteari, ordu lausoak hedatu zitzaizkion, haustura, harridura edo etsidurarik pairatu gabe. Gai batetik bestera hegaldatzen zen: urte hartan etsaminetako egitarauetan zegoen Godoten aiduru antzerkia ikasleekin nola aztertzen zuen esplikatzen zion:

        — Ez da erraza hemezortzi udaberriko haurrotz mukizu horiei testuaren funtsaren konpreniaraztea.

        — Antzerkia zuzenean begiratu behar lukete. Segur naiz bizi osorako memorian iltzatuko litzaizkiekeela Vladimir eta Estragonen pertsonaiak. Desertu erdiko lilura salbagarriak bailiran.

        — Poeta zara Agata: hori ere ez da on zuretzat.

        — Naski ez...

        — Ikusia duzu zuk? —galdatu zion Louisek.

        — Bai, duela aspaldi Parisen eta Godoten ondotik kasik jarraian Partida azkena. Ez ditut ahanztekoak. Eta Racineren Fedra halaber Dominique Blanc-ekin.

        — Ez zen emanaldirik hoberena ene irudiko.

        — Nonbaitik ere...

        Agatak pikua milikatu zuen berekiko. Beti berdin zen Louiserekin, Agatak erran, miretsi edo aipatuak gutxiesteko ohitura zeukalako. Hitz huts geratu zen neska. Louise aldiz, euriaren pare zen, mintzatzetik ezin geldi. Agatak arratsaldean Otsabideko kermezan ikasiak ezpainen harresietan kolpeka susmatzen zituen. Baina ez zion zekiena jakinaraziko. Bizidunen munduarekin zeukan hari bakarra ez zuen horrela apurtuko. Dorotearengana berriz itzuliko zen Agata eta segur aski ezagun zeduzkakeen Louiseren bizitza sexualarekiko xehetasunak eskatuko zizkion, ikusteko ea berari ere gustatzen zitzaizkion aldizkari eta film pornografikoak andere xaharrak maite zituen: hala bailitzan, zerbait bazuketen elkarrekin partekatzeko, tea eta whiski ttilikaz aparte. Kokin-aireak harrotu zion burumuin desolatua eta bitxiki begiratu zion:

        — Hara, Baionan gara!

        Louise urtu zen gauean. Euriak karrika zolak distirarazten zituen eta hiriko argiek ilunpean gidatzen ohitutako Agata beraztu zuten. Su gorri batean geldirik zegoela erran zuen goraki: Louisek bizia huts egin dudala irizten badu, zer egingo dut bada? Bost axola, bakarrik nago, anitzetan sufritzen, baina pentsatzeko eta irakurtzeko astiaz gozatzen; egia da hargatik gaztaroan baldin eta den-mendreneko txalo edo bultzada eduki izan banu, orain nagoen baino urrunago heltzen ahalko nintzela. Nora helduko ordea? Kolorez aldatu zen semaforoa eta auto ilararen abiadura berdinean galdu zen.

        Louisek baiki erreusitua zuela, aspertzen zen arren, osagarri maila hein batean baliatzen zen xahartasunaz, adiskideak hautatzen zituen, ahalaz emazte jeloskorrekin ezkondu adineko gizon jakintsuak; maite zuen espantuka aritzea, zelako andere hura senarrari kexatzen zitzaiola Louise harekin hain usu mintzo kukuxkatzen zuelako! Berak azpatu bizitzako alorretan, nehoiz desbideratu gabe, trinko ibiltzea segurtatzen zion izpiritu gogortasun ikaragarria zeukan. Zorroztasun haren hegiek noiztenka Agata larranzten zuten ezpata finaren moldean. Itsasoan eratorrian higatzen zen ontzi txepelaren kapitain flakua irudi zuen: Baionako jende ohoretsu haiei emateko iradoki zioten umea eskas zuena?

        Agata dudaz iltzatua zen; izua zer zen ez zekien ordea. Louisek alderantziz ez zuen obratzen zein deklaratzen zuenaz zalantzarik nehoiz, izu ikaragarria ordea irakur zitekeen haren ekintza eta gogoetetan. Larderiatsu ziharduen, ez erortzeko, malkotan ez hausteko, pairatzen zuen bakardadeaz ez damutzeko eta egoera deitoratzen zueneko ostatu zokoetan biltzen zirenean, solasa auhen bilakatzen zitzaion:

        — Ene ametsa New Yorkera joatea lizateke.

        — Airekoa har eta zazpi orenen buruan Central Parken zirateke.

        — Bakarrik? —kolokatu zuen minberaki.

        — Zeren ez? Louise, ez da ezer gertatzen bakoitz zabiltzanean. A bai, bidaia eta hoteletako gelak karioagoak direla. Bakardadearen altxorra horrela gaztigatzen bailitzan!

        — Badakizu arauz ez dela gauza ederra; arinki kontsideratzen duzun bakartasuna bekatu da, Jainkoak gizona eta emaztea sortu baitzituen elkarrekin bizitzeko.

        — Agian bai... Baina bizia ez da eredu horretan baizik finkatzen.

        — Eta amodioan ez baldin bada zertan bada?

        — Ez dakit gaizoa! Ez dugu eskapurik...

        Agatak hasperen bat libratu zuen. Berak jada ezagutzen zuen New York: dorre biki ohien hirira itzuliko zen noizbait. Urteak ba omen ziren Louise ez zela Baionatik kantitu. Bakartasuna gohain eta saldoak apalets zeuzkan. Geldotasunaren aztaparretan harrapatua zen, lotsaren lotsaz. Louiseren batela tenpesta erdian hinki-hanka bazebilela ohartzean, jendez betetzen ari zen tabernako zerbitzariari neskak bi whiski gehiago manatu zizkion: marinel zaharrak azken porturaino nabigatzen laguntzeko sosegu zen altxagarria.

        Handik denbora labur barne, Pannecau zubi lainotsuaren gainetik lerratzean lanera joateko larunbat goizetan ardura kausitu zuen zerako zera trinkili-trankala hurbiltzen, txapela buruan trebes eta eskuak merkatuan erosi fruta eta baratzekiz astundu zakuz tiran. Elkarren parera heltzen ziren, besarkatzen eta agurtzen, bederazko zereginetara lehiatzeko. Louiseren aztarnarik ez zuen aurkitzen orduan, nehon. Zirudien plazatik desagertu zela arras. Itsuarena ere ez zuen egiten. Falta zen.

        Agatak kasko-zokoko zinema gelako pantaila zurbaila ireki zuen eta betiko filma berriz pasatu: noizbait ohartu gabetarik, bere ele batek edo besteak emazte panpoxa kolpatu zuketen, ez zekien zein hitzek, jendeak hain ziren minbera partikulazki latz eta kitzikagarri ziren uneotan, nehor ez zen libreki mintzo, gizartea gaitzikorra zen, ohikoan baino gehiago erraten zenari kasu egin behar zitzaion. Agatak zernahi entzun zezakeen, baina kontuz: lagun protsimoa sensiblea zen, Louiseren gisako emazte larderiatsuak eta beren izaeraz ideia berezia zutenak batez ere. Beraien istorioa dilindan zegoen, ilundurak galdera eta erantzunak motz! Ostatuaren ate aitzinetik pasatzean, onezia zozoaren hondotik, Agatak doluak zeuzkan itzal.

        Hilabeteak ahitu ziren eta Agatak, tristura sakona gainditurik, gutxienez solaskide izaera eskertzen zion Louise memoriaren selauruan kokatu eta laster ahantzi zuen. Hiria mugatzen zuen muino aldeko etxeetan bizi zelako eri imajinatu zuen: ez zen gehiago erdialdera oinez jaisten ahal. Erraza zen itxuratzea hura zen urguilutsuak ez zuela alde txarretik ikertua izan nahiko, makila eskuan, karriketan ttoko-ttoko ibilki. Beste aldetik, Agatarekiko eztabaiden ingurua egina bide zuen, neskaren jakitatearen zedarrietara heldua zen eta ez zukeen ezer berririk ikasiko New York hogei urte zuela oporretan egona zenarengandik. Bai, hori zen, zioen etsitzear, Agatak lagunen, adiskideen eta kide soilen hagitz aspertzeko ahalmen izugarria zeukan. Isiltasuna bezainbat onezia hats bahi eta betegarri suerta zitekeen. Louiserekin kontrestan, Agata zen jendetasunaren aberrazioa bakarrik bizitzeko egokiago zen: on dagiola behintzat! Zerbitzu arruntak eskaintzearen estakuruz garatu zen Louiserekiko nagusi-esklabu harreman horrek ziraueno sufritzen zuen, erran gabe nondik. Joko faltsua baitzen.

        Urte hartan eguberri-kari elur egin zuen. Baionako zubiak oro zuriz apaindu ziren. Jendetza iluna berandu arte opariak erosten ibili zen. Haien artean, eskaleak besoak tente, eguberri-kariko manaren parte bat lurrean pausatu bunetetara eroriko zitzaiela amets. Errumaniatik etorri musika jole hirukoteak tzigane aireak eskaintzen zituen, beste batek ondoko karrika kantoian bouzoukiz alegeratu soinu sotilak eta denen gainetik, zurrunbilo elkor, hiriko animazio taldeak aurretik grabatutako 40 Top-eko kantak isurtzen ziren.

        Eta hara non, soa norabide zehatzik gabe inguruan barreiatzen zitzaiola, Orbe-ko gizon-arropa denda batean Louise begimendu zuen, bi emazte eta gizon baten konpainian. Laurak saltegiaren ikurra zekarten zakuz zamatuak ziren. Agatak laster egin zuen, aspaldiko ustezko adiskidearengana heltzeko. Taldea aurrean bazihoakion zanpa-zanpa; urratsa emendatu zuen eta emaztearen saihetsera iritsi zenean erran zion:

        — Louise, arren, eguberri on!

        — Ez dut denborarik egun...

        Aldamenean zeukan neska gazte ederrak eta irudiz honen senargaiak buruz baieztatu zuten Louiseren oharra. Agata ahoa bete hortz geratu zen. Begiak begietara egon ziren bi segundoetan ere ez zirudien Louisek egiazki Agata susmatu zuenik. Arrotz bilakatuak ziren, harrigarriki eta ez zen deus larririk sekula gertatu haien artean.

        — Ez dut denborarik. Lanpetua nago gaurkoan...

        Agatak egur hiro ukaldia kokotsean jaso zuen: denbora eskasa betikotasunaren itxuraz loriostu adiskidantza-harien hausteko baliatzen zen aitzakia logikoa zena? Louisek estakuru berdina ilkitzen zion. Histura bulta jasan zuen Agatak.

        — Zer pasatzen da?

        — Ezer ez! Utz nezan bakean Agata!

        Negar zorian zegoen Agata.

        Louise desagertzearen ondotik, gauza bi gogoan txertatuko zituen, urre-pikor: lehenik, norbaitek bakartasuna pairatzen duelarik, izerdi-min darion auhenari serioski behatu behar zaiola eta bigarrenik, mundua oihan basatia denez, lehoi edo leopardo jeinua bereganatzea komeniko zaiola, berekiko bakartasunaren bozkarioaren defendatzeko eta luzaroan gerizatzeko.

        — Horretan ez daukat zorionerako eskakizun mikorik.

        Bereber ari zen, gauaren erdian, karrika zeharkatzen zuela.