Sorterriratze baten kaiera

 

      Egunsentiko hondar orduan…

      Hoa, niotsan nik, txakur-mutur, hedexuri-mutur hori; hoa, gorroto ditiat ordenaren otseinak eta itxaropenaren erlamandoak. Hoa, kutun gaizto, fraideki-zimitz hori. Gero, itzulirik harentzat eta haren ingurukoentzat galduak ziren paradisuetara, burutapen nekagaitz baten lurrunek lotaratua, gezurretan dabilen emakumearen begitartea baino lasaiago, jaten ematen nion haizeari, munstroak askatu, eta hondamendiaren bestaldetik usapalak eta pagotxak entzuten nituen ibaika igotzen etxerik harroenen hogeigarren solairuaren garaiera iruntzietara daramadan sabana honetatik; sabana hau, beti neurekin daramadana goiz-alba aroetako indar ustelen kontra, gau eta egun eguzki sakratu benereo batek urraturiko sabana.

 

      Egunsentiko hondar orduan badia hauskorrez ernaberrituriko Antilla gosetuak, astanafarreriak jotako Antillak, alkoholez dinamitaturiko Antillak, badia honetako lokatzetan, hiri honetako hautsetan ilunki hondoa joak.

 

      Egunsentiko hondar orduan, uraren zauriaren gainean, idorturiko zolda engainagarria, berealdikoa; lekukotasunik ematen ez duten martiriak; odol-loreak, loro kalakarien txilioen gisa alferrikako haizebean zimeltzen eta sakabanatzen direnak; gezur-irribarrez dagoen bizitza zahar bat, estutasun aihergabeek zabaldurik ezpainak; miseria zahar bat eguzkipean isilean usteltzen; isiltasun zahar bat, oilaur epeletan lehertua,

gure izate-arrazoiaren hutsaltasun zantarra.

 

      Egunsentiko hondar orduan, berez duen etorkizun oparoa laidogarriro atzean uzten duen lur geruza are hauskorrago honen gainean —sumendiak lehertu egingo dira, ur argiak eguzkiaren orban helduak eramango ditu, ez da itsas hegaztiek mokoz jotako irakinaldi epela baino geratuko—, ametsen hondartza eta iratzartze zentzugabea.

 

      Egunsentiko hondar orduan, hiri lau hau —zabal-zabal dela, zuhurtziak behaztopatua, nagi, behin eta berriro hasten den gurutzezko fardel geometrikoaren mendean gose, patuarekiko menderakaitz, mutu, beti ere muzindu, lur honen izerdiak elikaturik hazteko ezgai, nahasi, muskildu, azpiratu, animaliaz eta landarez gabetua.

 

      Egunsentiko hondar orduan, hiri lau hau —zabal-zabal dela…

 

      Eta hiri nagi honetan, hiria bere joan-etorritik, bere norabidetik bezala bere garrasiaren aldamenetik hain harrigarriro igarotzen den jendetza zaratatsu hau, batere larritzeke bere egiazko garrasiaren alboan, entzun nahiko zen bakarra, bera delako berezkotzat daukan bakarra; sentitu egiten delako bere baitan, itzal eta harrotasunezko aterpe sakonen batean bizi dela; hiri nagi honetan jendetza hau, bere gose, miseria, asaldatze, herra-oihuaren alde-aldean, hain jendetza zaratatsu eta harrigarriro mutu hau.

 

      Hiri nagi honetan, besteengana biltzen ez den jende ohi ez besteko hau, nahasten ez dena: trebea aurkitzen akordio eza, itzuria, ihesa ikusten. Jendetza osatzen ez dakien jendetza hau, jendetza hau, eta norbera ohartzen da honetaz, hain osoro bakarrik eguzkipean non emakume bat dirudien bere ibilera lirikoaren bilin-balaunari zeharo emana, bat-batean balizko euriari dei eginda ez jausteko agintzen diona; edo motiborik gabeko aitaren bizkor bat dirudiena; edota zangoak zabal eta zurrun, pixa zutik egiten duen emakume nekazariaren bat-bateko animaltasun egiazkoa.

 

      Hiri nagi honetan eguzkitan nahigabetutako jendetza hau, berea den lur honen argitasun betean, esaten, baieztatzen, askatzen den ezertan ere parterik hartzen ez duela. Parterik hartu gabe frantsesen Josefina enperatrizaren kontuetan, negrailaren gainetik amets egiten zuen harenetan. Ezta harri zurituzko liberazioan gogorturiko askatzailearenetan ere. Ezta konkistatzailearenetan ere. Parterik hartu gabe ez mespretxu honetan, ez askatasun honetan, ezta ausardia honetan ere.

 

      Egunsentiko hondar orduan hiri nagi hau, eta gainerako legen, herbaltze eta goseak, sakanetan kukuturiko izuak, arboletara igotako izuak, lurrean zulatutako izuak, zeru goietan noraezean dabiltzan izuak, pilatzen joan zaizkion izuak eta larritasunezko ke-adarrak.

 

      Egunsentiko hondar orduan, burkaitz ahaztua, jauzi egiten ahaztu zaiona.

 

      Egunsentiko hondar orduan, apatx urduriko burkaitz otzana —haren odol paludikoak, taupada bizkorrez, nahasi egiten du eguzkia.

 

      Egunsentiko hondar orduan, sute neurritsua burkaitzean, negar-zotina nola, lehertze odoltsuaren mugan bozatu dena ezkutatzen eta ezagutzen ez den ignizioaren bila.

 

      Egunsentiko hondar orduan, upelen eta erroten zelatan den bulimiaren aurrean kukubilko, burkaitza, goitika eginda giza-nekeak; burkaitz gorria, eta haren odol isuria; burkaitza eta haren itzalezko bendak; burkaitza eta haren izu-errekak; burkaitza eta haren esku handi haizezkoak.

 

      Egunsentiko hondar orduan, burkaitza gosekilik, eta inor ez egokiagorik burkaitz bastart hori baino jakiteko zergatik suizidak, hipoglosoaren lagun eginda, atzeratu duen mihia ito den arte; zergatik Capot ibaian emakume batek plantxa egiten dabilela dirudien (haren soin malgua, argikiro ilun, zilborrak esaten dionera moldatzen da), baina ez den ur zaratazko fardo bat baino.

 

      Eta ez maisuak eskolan, ez apaizak dotrinan aterako dio hitzik logurak erreta dagoen beltx horri, bi-biek indarrez joko duten arren hatz-muturrez kaskar motzean, haren ahotsa gosearen urmaeletan ahiduraz buxatu delako (hitz bat-hitz-bakar-bat eta ahantz-zaitezkete-Gaztelako-Blanca-erreginaz, hitz bat-hitz-bakar-bat, begira-basakristau-ttipi-horri-Jainkoaren-hamar-aginduetatik-bakar-bat-ere-ez-daki)

haren ahotsa gosearen urmaeletan ahanzten delako

eta ezin delako ezer, benetan ezer atera alprojatxo honen baitarik

ezpada dagoeneko haren ahotsaren txikotetara igotzen ez dakien gosea

gose baldar eta makala

burkaitz gosekil honen Gosearen barren-barrenean ehortziriko gosea

 

      Egunsentiko hondar orduan hondo-jotze ez ohiko hau, ustelkeriaren kirats hiratua, hostiaren eta biktimarioaren sodomia beldurgarriak, aurreiritziaren eta ergelkeriaren brankako zuaker igaroezinak, prostituzioak, hipokrisiak, lizunkeriak, traizioak, gezurrak, zurikeriak, eskupeko behartuak —koldarkeria urrien itoaldia, ernamuin gehiegizkoen nekerik gabeko karrak, espak, histeriak, perbertsioak, miseriaren arlekinkeriak, mankatzeak, erresuminak, urtikariak, endekatzearen hamaka epelak. Hona zorne-zorro gingiltsu eta irrigarrien joan-etorria, mikrobio zinez bitxien loditu beharra, sendabide ezagunik gabeko pozoiak, ondo zauri zaharretako jainko-odolak, espezie ustelkorren hartzidura esperogabea

 

      Egunsentiko hondar orduan, gau handi eta geldia, balafon hautsi bat baino hilago izarrak,

 

      gauaren erraboil teratikoa, geure ukatzez eta doilorkeriaz ernatua.

 

      Eta gure imintzio ergel-eroak une hautatuen urrezko zipriztinak susper daitezen, garai bateko distira hauskorrera ekarritako zilbor-hestea, lagun giroko ogi eta ardo, egiazko ezteietako ogi, ardo eta odol.

 

      Eta antigoaleko alaitasun hau, egungo miseriaren berri dakarkidana, bide konkordun bat amildegian behera murgiltzen dena etxola batzuk barreiatzeko; gain baterantz ziztuan doan nekerik gabeko bidea etxolaz betetako putzu batean buxatzeko, ero-eroan igo eta ausartegi jaisten den bidea, eta barregura eragiten duten ohol gaizki josi batzuk porlanezko zutoinen gainean, nik “gure etxea” deitzen dudana, xafla kizkurrez egindako orrazkera horrekin, ezta lehortzen jarritako larrua balitz ere; jangela, iltze buruak dirdirka dituen zoru latza, pinuzko eta itzalezko habeak sabaian alderik alde, lastozko aulki beldurgarriak, argi griseko lanpara, bernizatua eta berehala labezomorroz betetzen dena, min eman arterainoko burrunban…

 

      Egunsentiko hondar orduan, herri esentzialago hau ostera neure sabelkeriara ekarria, ez samurtasun lausoz, ezpada burkaitzetako titi mardoaren bategite sentsual oinazezkoa halabeharrezko palmondoa duela ernamuin gogortu, uhaitzen poztasun etena, eta Trinité-tik Grand Rivière-raino, itsasoaren milikatze histeriko gaitza.

 

      Eta arin doa denbora bere bidean, benetan arin.

      Hala joan zen abuztua, mangoak ilargi erdiz apaintzen direnean; iraila, zikloien emagina; urria, kanaberen su-emailea; azaroa, destilategietan urrumaka dabilena; Eguberria zen, hastera zihoan.

      Eguberria bazetorrela desio azkura batez iragarri zen lehenik, samurtasun berrien egarriz, amets lausoen ernamuinez; gero bat-batean hegatu zen, alaitasun hegal handien frufru more gozo harekin, eta berehala amildu zen herri gainera, granada aski heldu bat bezala lehertua, bizipoza ekartzera etxoletara.

      Eguberriak ez zuen osterantzeko jaien antzik. Ez zuen kalez kale ibiltzea maite, ez plazaren erdian dantzatzea, ez zurezko zaldikoetara igotzea, ez zen jendearen emanaz baliatzen emakumeei ipur-mamietan atximur egiteko edota tamarindoen parean suzko erroberak botatzeko. Agorafobia zuen Eguberriak. Behar zuena egun beteko hara-honakoa zen, prestaketak, sukaldeko beharrak, garbiketa lanak, kezkak,

iritsiko-ez-den-beldurra,

faltako-den-beldurra,

aspertuko-ote-garen-beldurra;

gero iluntzean elizatxo bat, ez inor izutzekoa, borondate onenez irriz, marmarez, isilmandatuz, maitasun aitorpenez, gaitz-esanez eta etorri oneko xantre baten eztarri kakofoniaz betetzen uzten zena, eta adiskide alai eta bizinahiez, eta barruki gozoko etxoletan, xuhurkeriarik gabe, hogeiren bat lagun elkartzen dira, eta kaleak hutsik daude, eta herria kantu-buketa da, eta ederto baten egoten da barruan, ondo jaten da, eta pozarren edaten, eta odolkia dago, hatz biko mehe horietakoa, itzulikari kiribiltzen dena, eta bestea, zabalagoa eta lodiagoa dena, eta gozo horietakoa, dastaz ezkaia dirudiena, edo beste min hori, goritasun piperrautsezkoa, eta erretzen duen kafea eta anis gozatua, eta pontxesnea, eta ronen eguzki likidoa, eta muki-mintzek hartzera behartzen zaituzten gauza on horiek guztiak, edo liluraz destilatzen dizkizutenak, edo agian lurrin gozoz ehuntzen, eta irri egiten da, kantatu egiten da, eta leloak gora eta gora luzatzen dira, kokondoak bezala begi bistatik galdu arte:

 

      Aleluia

      Kyrie eleison… leison… leison,

      Christe eleison… leison… leison.

 

      Eta ez dira soilik ahoak kantuan ari direnak, eskuek abesten dute, oinek, ipurmasailek, sexuek, eta izakia da, osoki hots, ahots eta oinots bilakatzen dena.

      Gora bidean gailurra jota, hodeia balitz bezala lehertzen da bozkarioa. Kantuak ez dira eteten, artega eta astun, izuaren ibarretan barrena, larriaren tuneletan eta infernuko garretan doaz pirritan orain.

      Eta orain gertuen daukan deabruaren buztanetik tiraka dabil bakoitza, izua ametsaren hondar xeheetan ezarian galtzen den arte, eta bizi, eta edan, eta oihu, eta kantuan amets batean bezala egiten da, eta lo ere amets batean bezala, betazalak arrosa petalozkoak direla, eta eguna zapoteondoa bezain belusezko dator, eta kakao-sailetako sats-uraren hatsa, eta indioilarrek zuldar gorriak zuritzen dituzte eguzkitan, eta kanpaien ekina, eta euria,

      kanpaiak… euria…

      dilin… dalan… dilin…

 

      Egunsentiko hondar orduan, hiri lau hau —zabal-zabal dela…

      Aztaparka dabil inoiz inolako gogorik gabe zerurantz kiribilduta protesta garaieraz harrotzeko. Etxeen bizkarrak suz gizendutako zeruaren beldur dira; hauen oinak, zorutikako uholdeena; eta hala, nahiago izan dute ezusteen eta traizioen gainean doi pausatu. Baina hala ere, hiriak aurrera egiten du. Egunero bazkatzen bada ere ahalkezko pertsianen pasabide lauzaturikoen, patio likatsuen, tantaka diren margoen mareaz bestalde. Eta eskandalu ito ziztrinek, lotsa akitu ziztrinek, arrangura larri ziztrinek koskorrak eta zuloak eragiten dituzte kale-zulo estuetan, non halako keinu batez, gorotz artean errekasto bat doan…

 

      Egunsentiko hondar orduan, bizi makaldua, amets etenak nora igorri ez dakiena, hanpadurarik eta sakonunerik gabea, zalantzati bere bidean eta zoritxarrez hutsik, biziaren ibaia edonor bere onetik atera arteko baldartasunez doa, gogaitzaren inpartzialtasun astuna, itzalak han-hemen berdin banatzen gauza guztien gainean, aire geldia berau zulatuko duen txoriaren argitasunik gabe.

 

      Egunsentiko hondar orduan, kirats nazkagarriko beste etxola bat kale-zulo estu batean, zur ustelduzko erraietan dozenaka arratoi eta nire sei anai-arreben iskanbila gordetzen duen etxe ezin ttipiagoa, etxola bihozgabe bat, bertan erotzen dizkigu setakeriak hilabete hondarrak, eta gure aita barratsua, sekula jakin ez dudan miseriaren batek ozpindua, batean sorginkeria ezusteko batek malenkonia samurrera gozo daramana eta bestean suak hartu arte berotzen duena; eta gure ama, gure goseagatik pedalei aspergaitz eragin eta eragin, gau eta egun pedalei eragiten, eta gauerdian iratzartzen nauten nekerik gabeko zango horiek gauerdian eragin eta eragin ari direnak, eta amak eragiten dion Singerraren karrakaren hozkada gauaren mami gurian, gau eta egun eragin eta eragin gure goseagatik.

      Egunsentiko hondar orduan, aitaz eta amaz harago, gorrinak oinazeturiko muxikondoa nola, puslez harrotutako etxola, eta sabai meharra, petrolio-bidoi txatalez adabatua, hala osatzen dira herdoil zingirak lasto arteko ore grisaxka zikin eta kirastuan, eta haizea dabilenean, ohi ez bezalakoa bihurtzen dute adabakiok hotsa, zerbait frijitzen ariko balira bezala hasieran, uretan sartzen den ilintiarena gero, dariola daraman adaxka-kearekin… eta oholezko kamaina hau, hemendik zutitu da nire arraza, nire arraza osorik oholezko etzangu honetan, keroseno tankez eginak hankak, elefantitisa balu bezala ohantzeak, bere antxume larruarekin, eta platanondo-hosto lehorrak, eta zarpailak, gure amonaren kamaina lastaira-nostalgia da (etzangu gainean, olioz betetako poto batean kandela mutur bat, garra dantzan duena eulitzar batek bezala… eta poto gainean, letra urrekaraz: ESKER MILA).

 

      Eta lotsagarrikeria hutsa Lastokale hau,

 

heste-mutur higuingarria, herriaren lotsariak bezalakoxea errepide kolonialean barrena ezker-eskuin teilatuen olatu grisen emana zabaltzen. Hemen ez da lastozko teilatua besterik, uhin zipriztinek ondu eta haizeak depilatu duena.

 

      Mundu guztia bizi da Lastokaleari atzea emanda. Han galtzen da alferrik herriko gazteria. Han husten du zikinkeria itsasoak, katu hilak eta lehertutako txakurrak. Kalea hondartzan itsasoratzen delako, eta hondartza ez delako aski itsasoaren amorru apartsuarentzat.

      Miseria hutsa ere bai hondartza hau. Zakar-tontorrak usteltzen, atzealdeak isil-gordeka husten, eta hondarra beltza da, iluna, ez da egundo horren hondar beltzik ikusi, eta bertan bitsa uluka doa; eta itsasoak boxeoan muturrekoka darabil, edo txakurtzar bat da itsaso hau hondartzaren hanka-zainei milika eta haginka, eta hainbeste darabil ahutz artean non seguru osorik irentsiko duen hondartza eta honekin batera Lastokalea bera.

 

      Egunsentiko hondar orduan, garai bateko haizea harrotzen da, saldutako fideltasunak, saihesten den dudazko eginbeharra, eta Europako beste egunsenti hori…

 

Abiatu.

Eta giza-hienak eta giza-panterak dauden bezala, ni

giza-judua izango naiz

giza-kafrea

Kalkutako-giza-hindua

Harlemgo-gizon-bat botorik ematen ez duena

 

giza-gosetea, giza-iraina, giza-tortura edonoiz harrapa, jipoitu, hiltzea dagoena —bai horixe, hil— inori ezer esan beharrik gabe inori azalpenik eman beharrik gabe

giza-judua

giza-progroma

txakurkume bat

eskale bat

 

baina akabatzen al da akaso Arrangura, ingeles señora batek jarriko lukeen harridura aurpegia bezain ederra berau zopa-ontzian hotentote baten burezurra topatzekeran?

      Hartu-eman handien eta konbustio handien sekretua aurkituko nuke. Ekaitza esango nuke. Ibaia esango nuke. Traganarrua esango nuke. Hostoa esango nuke. Zuhaitza esango nuke. Euri guztiek nindukete bustiko, ihintz guztiek arrosatuko. Odol sutua banintz bezala ibiliko nintzateke hitzen begiko jaidura motelean, zaldi ero bihurtuta haur jaioberri odolbildu etxeratze-agindu tenplu-aztarna harri-bitxi bihurtuta meatzariak etsiarazteko bezain urrutiko. Ni ulertzeko gauza ez litzatekeenak ez luke tigrearen orroa ere ulertuko.

      Eta zuok mamuok igo zaitezte kimikaz urdin inguraturiko piztia-basoz bihurrituriko makinez usteldutako okela-jujubaz saski bete ostraz begiz sisal ederrari moztutako uhalezko sare-ehunez giza larruz, eta zuek guztiok barnean hartzeko besteko hitzak izango ditut eta zu lur nagi lur hordi

lur sexu handi eguzkiari eskainia

lur eldarnio handi Jainkoaren zakilarena

lur basa itsasoko biltegitik ahoan zekropio eskukada batez igoa

oihan birjin eta eroarekin baizik aldera ez dezakedan begitarte iluneko lurra

neure esku balego neure aurpegia balitz bezala erakutsi nahiko nukeena

gizakien begi argiezinen aurrean

aski nuke zurrut bakarra zure peyote esnetik zugan aurkitzeko beti irudipenetik tarte berean —hamaika aldiz jatorragoa eta inongo arragok koskarik egingo ez dion eguzkiak gorritua— dena aske eta haurride artekoa duen lurra, nire lurra.

 

      Abiatu. Ene bihotzak oparotasun harroz zegien murmurio. Abiatu... apal eta gazte helduko nintzateke neure herri horretara eta bere buztina nire haragiaren osagai duen herri horri esan: “Luzaroan ibili naiz noraezean eta zure zaurien laztura desertatura nator berriro”

      Etorriko nintzateke neure herrira eta esango nioke: “besarka nazazu beldurrik gabe... eta hitz egiten baino ez badakit, zugatik dut hitz egingo”.

 

      Eta esango nioke oraindik:

      “Ene ahoa ahorik gabeko zorigaitzen ahoa izango da, ene ahotsa, etsipenaren ziegan eroritakoen askatasuna”.

      Eta nentorrela neure kolkorako:

“Eta batez ere, gorputz eta arima nireak gorde zaitezte bata zein bestea ikusle jarrera antzuan besoak antxumatzetik, bizitza ez baita ikuskizuna, oinaze-itsasoa ez baita antzeztokia, deiadarka ari den gizakia ez baita hartz dantzaria...”

 

      Eta hona non etorria naizen!

      Eta berriro bizitza herrenkari hau nire aurrean, ez bizitza hau, heriotza hau, zentzurik eta errukirik gabeko heriotza hau, heriotza hau non handitasuna aieneka hondoratzen den, heriotza honen ttipikeria dirdiratsua, ttipikeriaz ttipikeria herrenka dabilen heriotza hau; lehia ttipiko palakadok konkistatzailearen gainera, morroi ttipien palakadok basatitzarraren gainera, arima ttipien palakadok hiru arimadun karibearen gainera,

heriotza alferrikako guztiok

absurdoak nire ezaguera irekiaren lokatz zipriztinpean

ipurtargi bakar honek argiztaturiko huskeria tragikoak

eta ni bakarrik, egunsenti honetako eszena latza non munstroen apokalipsia kulunkatu egiten den, gero, inarrosirik, mututzeko

errauts, hondakin eta hondoratzezko hautu beroa

 

      — Eragozpen bat dago oraindik! Bakar bat, arren, bakar bat: ez dut eskubiderik nire bizitza arra-bete kedartu honen neurriz kalkulatzeko; ez marraren gainetik lau hatz-betera dardaraka den elipse itxurako ezerez honetara murrizteko, eta hala, ni naizen gizaki honek, latitudearen eta altitudearen artean hartzen nauen kreazioa eraldatzeko.

 

      Egunsentiko hondar orduan,

egarri arra eta irrits tematia,

hona non nagoen senidetasun-oasi ezkoetatik erauzia

ezerez lotsor hau ezpal gogorrez kizkurtzen da

ostertz irmoegi honek kartzelarien gisa egiten du dardara

 

      Zure azken garaipena, Traizioaren erroi egoskor hori.

      Nirea dena, hil hurran diren milaka lagun hauek, nirea ere baden irlako kuia barnean jiraka; bere burua ukatzen duen nahiera larriaren antzera okerturiko artxipelagoa, esan liteke irrika amatiarra dela Amerika bata bestetik bereizten duen mintz hauskorrena babesten; eta haren hegalak, Gulf Stream baten pattar gozoa dariela Europarantz; eta goritasun-isurialdeetako bat, zeinaren gainean Ekuatorea hari-harian Afrikaraino doan. Eta nire irla hesitugabea, ausardia garbiko, zutik polinesia honen atzean; eta haren aurrean, Guadalupe, bizkarrezurra erdibitua duela; eta geure miseria berberaz egina, Haiti, non negrotasunak, aurrenekoz zutik paratua, gizaterian sinesten zuela aldarrikatu zuen; eta Floridako buztantxo barregarria, negroa urkatuta akabatzen den hori; eta Afrika, zizare baten antzera handiago Europaren hispaniar oinetaraino hurreratua, biluzia, non Heriok sega-ukaldi alimalezkoak egiten dituen.

 

      Eta nik neure artean diot Bordele eta Nantes eta Liverpool eta New York eta San Frantzisko

ez da mundu honetan eremu bakar bat nire hatz-marka digitala ez daramanik

eta nire orpo-hezurra etxe-orratzen bizkarrezurrean eta nire ugerra harri-bitxien dirdiran!

Nor ni baino harroago gehiago duelakoan?

Virginia. Tennessee. Georgia. Alabama.

Eraginik gabeko matxinaden usteltze higuingarriak

odol ustelezko zingirak

zentzurik gabe bozatutako tronpetak

Lur gorri, lur odoleztatu, lur odolkideak.

 

      Nirea ere bada: ziega ttipi bat Juran,

ziega ttipi bat, elurrak bi halako egiten ditu

bertako burdin-barra zuriak kartzela atarian

guardian dagoen zaintzaile zuria da elurra

 

Nirea dena

zuriz gatibu hartutako gizona

heriotza zuriaren deiadar zuriei

bakar-bakarrik aurre egiten dien gizona

(TOUSSAINT, TOUSSAINT LOUVERTURE)

heriotza zuriaren gabirai zuria seko liluratzen duen gizon hori

bakarrik dagoen gizon bat harea zuriko itsaso antzuan

zeruko uraren kontra harrotu den agure belzkara da

Heriok uztai dirdiratsua osatzen du gizon haren gainean

heriok astiro izarniatzen du haren buru gaina

herio puzka, ero, haren besoetako kanabera helduetan

herio kartzelan lauhazka zaldi zuri bat balitz bezala

herio katu begiak bezala itzaletan dirdirka

herio ura bezala zotinka irla zingiratsupean

herio zauritutako txoria da

herio urritzen

herio zalantzan

herio partyura izutia da

herio azken hatsa ematen isiltasunezko istil zuri batean

 

Gau-hanturak egunsenti honen lau ertzetan

heriotza gatzatuzko izu-ikarak

helmuga irmoa

oihuak lur mututuaren gainean zutik

ez da egundo lehertuko odol honen edertasuna?

 

      Egunsentiko hondar orduan uhararik gabeko herriok, oroimenik gabeko bideok, triba-oholik gabeko haize boladok.

      Zer ardura dio?

      Esan egingo genuke. Abestu. Ulu egin.

      Ahots betean, zabal, zu zinateke gure ondarea, zu gure aurreko muturra.

 

      Hitzak?

      A bai, hitzak!

Arrazoi hori, kontsakratzen zaitut iluntzeko haize hori.

Aginte-ahotsa zure izena?

Zartailuaren lili-koroia zait.

Edertasun, deitzen zaitut, harriaren eskakizun hori.

Baina ai! ene irriaren

kontrabando marrantatua

Ai, ene kresalezko altxorra!

Zuen arrazoibidea eta zuek gorrotatzen zaituztegulako,

eromen goiztiarra dugu aldarrikatzen,

kanibalismo tematiaren eromen kartsua

 

Konta dezagun altxorra:

oroitzen duen eromena

ulu egiten duen eromena

ikusi egiten duen eromena

askatu egiten den eromena

 

Gainerakoa badakizue

 

2 gehi 2  5 direla

oihana miauka aritzen dela

zuhaitzak ateratzen dituela gaztainak surtatik

zeruak bizarra laztantzen duela

eta abarra eta abarra…

 

Nor gara, eta zeintzuk? Ederra galdera!

 

Hainbeste begiratu nien zuhaitzei haietako bat bihurtu nintzen

eta nire zuhaitz-oin luzeek zakukada pozoi franko zulatu dute lur barrenean

hezurrezko tontor hiriak

hain estu hartu dit gogoa Kongok

non oihan eta ibai marmartiko Kongo bihurtu naizen

non zartailuak zutoihal handi baten modura

klask egiten duen

profetaren zutoihala

non urak

likuala-likuala egiten duen

non hiraren tximistak aizkora berdea jaurti

eta ustelduraren basurdeak bortxatzen dituen

sudur-zuloetako ertz zangar ederrean

 

Egunsentiko hondar orduan eguzkiak eztul egin

eta birikak egozten ditu

 

Egunsentiko hondar orduan

hondarrezko urrats ttipi bat

muselinazko urrats ttipi bat

artalezko urrats ttipi bat

 

Egunsentiko hondar orduan

polen-lauhazka gaitza

neskatilen urrats ttipien lauhazka gaitza

kolibri-lauhazka gaitza

sastakai-lauhazka gaitza lurraren bularra beheragotzeko

 

debekuen zaintza

bitsaren atarian ezartzen duzuen mugazain aingeruok

 

aitor ditut nire krimenak ez daukat ezer esateko nire burua zuritzeko.

Dantzak. Idoloak. Berriz eroria. Nik ere

 

hil dut Jainkoa nire nagikeriaz

nire hitzez nire keinuz nire kantu lizunez

 

Loro-lumak jantzi ditut katu musketadunaren larruak

Egonarria agorrarazi diet misiolariei

gizateriaren ongileak iraindu ditut.

Erronka jo diot Tirori. Erronka Sidoni.

Zambeze gurtu dut.

Lotsatu egiten nau nire maltzurkeriaren neurriak!

 

Baina zer txara zarratugatik gorde behar da oraindik nire eskaletasunaren zero bizkorra eta ez ospatu prestutasun ikasiaren arduragatik

nire pahuinoar itsustasunaren jauzi beldurgarria?

 

      vum rooh oh

      vum rooh oh

      sugeak sorgintzeko hildakoei deitzeko

      vum rooh oh

      euria behartzeko maremotoei aurre egiteko

      vum rooh oh

      itzala jira ez dadin eragozteko

      vum rooh oh

      nire zeruak zabal zakizkidan

 

— errepidean aurrera ni, umetan, azukre-kanaberaren sustraia mamurtzen

— lepoan soka daraman gizona bide odolduan arrastaka

— zirku itzel baten erdian, nire bekoki beltza asma-belarrez apaindua

 

vum rooh oh

hegan gora

dar-dar-ikara baino gorago beste izar batzuetara doazen sorginak baino

gorago inork gogoan ez dituela arrozturiko baso eta mendien gorespen basatia mila urterako loturiko uharteak!

 

vum rooh oh

itzul dadin agindutako garaia

eta nire izena zekien txoria

eta mila izen zituen emakumea

iturri eguzki malko izenak zituena

eta haren adatsa arrain zehezkoa

eta haren urratsak nire aroak

eta haren begiak nire urtaroak

eta kalterik gabeko egunak

eta laidorik gabekoak gauak

eta isil-lagun izarrak

eta elkar hartzekoa haizea

 

Baina nor dabil nire ahotsa bihurritzen? Nork larrutzen du nire ahotsa eztarrian banbuzko mila kako sartuta? Mila kirikino-hesola. Hi haiz

munduaren azken mutur zikin hori. Egunsentiko azken mutur zikin hori. Hi haiz gorroto zikin hori. Hi haiz irainaren zama eta zartakoen ehun urtekoa. Hi haiz nire egonarriaren ehun urteko hori, nire artatzeen ehun urtekoa doi ez hiltzeko.

rooh oh

 

gure kantuetan zelai sutsuetan lehertzen diren lore pozoitsuak; enboliaz moztutako maitasun zeruak; goiz epileptikoak; harea abisalen besarkada zuria, itsasontzi hondarren beheratzeak

basa-usainek birrindutako gauetan.

 

Zer egin dezaket baina?

 

Hasi beharra dago atzera.

 

Hasi zer?

 

Munduan hastea merezi duen gauza bakarra:

 

Munduaren Akabua, alajaina.

 

Opil mineralezko

oi udazken izugarriko opil mineralezko

handixek sortzen dira altzairu berria eta

porlan bizia

opil mineralezko oi opil mineralezko

non airea alaitasun gaiztoko

xafla zabaletan lizuntzen den

non ur zornatsuak eguzkiaren

masail guriak ebakitzen dituen

gorroto haut

 

oraindik ikusi egiten dira madras-oihalak emakumeen aldaketan arrakadak haien belarrietan irribarreak ahoetan haurrak bularretan eta zertarako segi:

ASKI DUGU ESKANDALU HONEKIN!

 

Beraz horra hor erronka nagusia eta bulkada

satanikoak eta ilargi gorrixken, su berdeen

eta sukar horien nostalgia-jito lotsagabea

 

Alferrik daukazue heltzen hogei aldiz

zuen eztarrien epelean

atsegin huts bera

hitzak ahopean darabiltzagulakoa

 

Hitzak? Mundu-atalak eskukatzen ditugunean, eldarniotan kontinenteak ezkonarazten, ketan diren ateak bortxatzen ditugunean, hitzak, a bai, hitzak! baina odol berriko hitzak, maremotoak eta erisipelak direnak, paludismoa eta labaketa txara-suak eta haragiaren sugarrak eta hirien sugarrak…

 

Jakin ezazue ondo:

ez dut egundo jokatzen ez bada mila urtekoaren alde

ez dut egundo jokatzen ez bada Izu Handiaren alde

 

Zuek etsi beharko duzue nirekin. Nik ez dut zuekin etsiko-eta!

 

Tarteka hor ikusten naute burmuin keinu handi batez,

hodei gorriegi bat atxikitzen

edo euri laztan bat, edo haizealdiaren aurreneko firrinda,

ez zaitezte lar lasaitu:

 

Neure buruarengandik bereizten nauen bitelo-mintza behartzen dut,

 

Odolez lotzen nauten uhaitzak behartzen ditut

 

Neu baino ez naiz ene esertokia gordetzen duena azken maremotoko azken olatuko azken trenean

 

Neu baino ez naiz mihia azken estutasunaz

askatzen duena

 

Neu baino ez naiz oi, neu baino ez

birjina-esnezko lehenbiziko tantak

ziurtatzen dituena xirulan

 

Eta azken arraioa! orain:

eguzkiari (ez da aski nire buru sendo hau mozkortzeko)

irinezko gauari ipurtargi aldakorren urrezko

errunaldiak dituela labar gainean

dardaraka dagoen adatsari han non haizea zalditeria gazi etenez

jauzika dabilen

exotismoa ez dela niretzako bazka irakurtzen dut nire taupadan

 

Deiadarrez itotako Europatik irtetean

etsipenaldi isilak

Europa izututik berpizturik harrotu eta

handietsitik irtetean

maite dut egoismo eder hau

eta arriskatzen dena

eta branka-ola zorrotza dakarkit gogora

nire lurgintzak

 

Zenbat odol oroimenean! Nire oroimenean aintzirak daude. Hildakoen buruez estaliak. Ez igebelarrez beteak. Aintzirak nire oroimenean. Hauen ur ertzean ez da emakumeen gerripeko oihalik.

Odolez inguratua dago nire oroimena. Nire oroimenak hildakoz osaturiko gerrikoa du!

eta gure matxinada bilauak egokiro arrosatu dituen ron barriken metraila, askatasun ankerra drangaka edateagatiko harridura begi gozoetan

 

(negro-guztiak-berdinak-dira, neuk-diotsut

bizioak-bizio-guztiak, neu-naiz-diotsudana

negro-hatsa, horrek-hazten-du-kanabera

gogoratu-esaera-zaharra:

negroa hebaintzea hari jaten ematea da)

 

kulunkaulkien inguruan

zartakoen atseginkoitasuna darabildala gogoan

jira eta bira dabilen moxalemea naiz

 

Edo aiseago, zeinen maitatuak garen!

Zantartasunez alai, jazzez beratuegi

hain aspertuak daude beti.

Badakit zer diren tracking-a, Lindy hop-a eta matrakak.

Aho onentzat gure lantuez eginiko sordina ua-ua.

Itxoin… dena bere lekuan da. Nire aingeru onak

neona du bazkatzen. Nik atabal makilak ditut irensten.

Ene duintasuna gonbito artean dabil iraulika.

 

      Eguzkia, Eguzki Aingerua, Eguzkiaren Aingeru kizkurra

      doilorkeriaren uretako igeriketa berdexkaz eta

gozoaz haragoko jauzirako!

 

      Baina azti okerrarengana jo dut.

      Exorzitaturiko lur honen gainean, bere asmo gaizto zoragarritik jitoan askatua, emeki marrantaturik, alferrik, alferrik marrantaturiko ahots hau da garrasi dagiena.

 

      eta erantzunik ematen ez duten gure gezurren simaur pilatua baino ez dago.

 

A zer erokeria txiribuelta zoragarri hura, ttipitasunaren gainean amestu dudana!

Alajaina, bai gerlari handiak direla Zuriak!

Hosana nagusiari eta negroen irentzaileari!

Irabazi duzue! Irabazi duzuela diotsuet! Garaituak pozik daude! Kirats alaiak, lokatz-kantuak!

 

      Espero gabeko barne iraultza ongile hau dela-eta, ohore ene itsustasun nazkagarriei.

 

      San Joan Bataiatzailearen egunean, aurreneko itzalak Gros-Morne gainera datozelarik, ehunka zaldi tratalari biltzen da De Profundis kalean,

 

izenean behintzat zintzoa da, jendearen emanak diosku non diren Herioren bazter-auzoak. Eta Heriotik da egiatan sortu, haren bertako mila itxuretatik (Para-belarrez ase ezineko goseak eta destilategietako esklabotasun uztaiak) sortu hesitu gabeko bizitza gaitzera zamalko suharren behorreria. Hango lauhazkak! Hango irrintziak! Hango gernu zintzoak! Hango gorotzen ederra! “Gainera igo ezin dakion zaldi ederra!” —“Eztenaren mina den zer dakien behor harroa!” —“Moxal izukaitz hanka ederra!”

      Eta aitakide azkarra, txalekoan alderik alde erloju kate bikaina duela, horra non doan titi beteen, gaztetasun suharren, egiazko biribiltasunen txokora, edo liztor adeitsuen ohiko handituetara, edo jengibrearen hozkadetara, edo dekalitro bat azukre-uraren isurtze osasungarrira.

 

      Ez dut nahi ene handituak benetako loriak balira bezala hartzerik!

      Eta barre egiten diot garai bateko ume-irudimen hari.

 

      Ez, ez gara sekula Dahomeyko erregearen amazonak izan, ez zortziehun gameluren jabe ziren Ghanako printze-printzesak ere, ez mediku Timbuktun Askia Handiaren garaian, ez arkitekto Djennen, ez madish eta ez gerlari. Ez dugu behiala lantzarekin ibili zirenen errea sentitzen galtzarbeetan. Eta gure historiatik ezer ez gordetzea erabaki dudanez (nik, arratseko bazka bere itzala duen ahariari baino mira handiagorik ez dion honek), aitor dut beti izan garela plater-garbitzaile kaxkarrak, ganorarik gabeko oski-argitzaileak, eta onenean, azti saiatu samarrak, eta dugun errekor garbi bakarra zigor-zartak jasatearena da…

      Eta herri honek astazakil batzuk izan garela dio mendez mendeko oihuan; gizateriaren taupadak negreriaren atarian gelditzen direla; kanabera samur eta kotoi zetatsurako batetik besterako simaurtegi zantarra baino ez  garela; eta burdina goriaz markatzen gintuztela eta geure pixa-gorotzen gainean egiten genuela lo eta plazaren erdian saltzen gintuztela eta Ingalaterrako kana bete oihalek eta Irlandako okela gaziak geuk baino gutxiago balio zutela, eta herri hau lasai bizi zela, bare, Jainkoaren izpiritua haren egintzetan zegoela esanaz.

 

Gu negrontziaren oka

Gu Kalabarretako ehiza

zer? Belarriak tapatu?

Gu, balantzadez, barre algarez, lanbro arnastuz hordi!

Barka, zurrunbilo adiskidea!

 

      Hor entzuten ditut madarikazio kateatuak kalan gora, hil hurran direnen zotinak, itsasora bota duten baten zalapasta… umeginean ari den baten orroak… eztarri bila ari diren harramazkak… zartailuaren irribarre burlosoa... neke arteko bizkarroien nahas-mahasa…

 

Ezerk ez zuen lortu mentura zintzo etsitu baten aldeko borrokan sar gintezen.

Hala bedi. Hala bedi.

Ni ez naiz kantzelaritzek aurreikusitako inongoa.

Axut buru-neurgailuari! Homo sum etab,

Zerbitza dezatela eta traditu eta hil.

Hala bedi. Hala bedi. Hala zegoen idatzia haien aldaka jitean.

 

Eta ni, ni

ukabila estututa kantuan ari zen hura.

Jakin beharrekoa da noraino eraman nuen koldarkeria.

Gau batean tranbia batean negro bat nuen aurrean.

      Orangutan bat bezain handikotea zen, ttattar egin nahian tranbiako eserlekuan. Eserleku zikin hartan utzi nahian hanka luze haiek eta boxeolari gosetuaren esku dardaratiak. Orok zuen abandonatua, denak abandonatzen zuen. Haizeak berdindutako penintsula zirudien sudurra eta haren negrotasuna bera, gero eta kolorgeagoa larru zuritze etengabearen menpean. Eta larrugilea Miseria zen. Ustekabeko saguzar lodi bat, aurpegian egindako atzaparkadak orbantzean irla troko zikinak utzi zizkiona. Edo behargin nekaezina zen Miseria hori, bineta itsusiren batean ari zena. Primeran ikusten zen nola hatz lodi saiatu gaiztoak moldeatua zion bekokia erliebean, nola zulatu zion sudurra bi tunel paralelo eta kezkagarri eginda, nola zion luzatua ezpainetako neurrigabekeria hura, eta karikaturaren maisu-lan haren bidez, nola zuen orraztua, limatua eta bernizatua kreazioko belarritxo txikerren hura.

      Erritmorik eta konpasik gabeko negro zarpail bat zen.

      Odolduriko begi utziak zituen negro bat.

      Lotsarik gabeko negro bat, oinetako irekien babes-zulotik behatzak kirats batean barrez zituena.

      Ezin liteke besterik esan, miseriak lanak hartu zituen hasitakoa  burutzen.

      Begi-zuloa ere egina zion, hauts eta makarrezko makillajez apaindua.

      Tira egina zion barailetako kako sendotik hasita higaturiko masail zahar baten hezurren tarterainokoa. Egunetako bizarraren hesola dirdiratsuak sartu zizkion azpian. Aztoratua zion bihotza, makurrarazia bizkarra.

 

      Eta denak zer zuen osatzen? Negro ezin itsusiago bat, negro petral, negro malenkoniatsu, negro erori bat, eskuak otoitzean zituena makila adabegitsu baten gainean. Zarpailduriko jaka baten barruan lur emandako negroa. Negro zatar barregarri bat eta nire atzean emakume batzuk begira irriz.

      BARREGARRIA ZEN, ETA ZATARRA,

      benetan BARREGARRIA ETA ZATARRA

      Irribarre lagunkoi bat erakutsi nuen…

      Hara ostera ere koldarkeria nigan!

Agur bat ene eskubide zibilei eta ahitu hurran dudan odolari eusten dieten hiru mendeei.

Ene heroitasuna, sekula halako fartsarik!

Neurri-neurrira egina dut hiri hau.

Eta ene arima etzana dago. Hiri hau ugerretan eta lokatzetan bezala.

Hiri hau, ene lokatzezko aurpegia.

Karkaxaren gorespen burrunbatsua eskatzen dut ene begitartearentzat!

Orduan, horrelakoak izanda, gureak al dira bulkada adoretsua, belaunburu irabazlea, etorkizun zokorrez betetako ordekak?

Tira! Nahiago dut aitortu eldarnioak naroki izan ditudala, belaunburu hordi bat balitz bezala, burmuin barnean dudala bihotza.

 

Ene izarra orain, guaragao goibela.

 

Eta amets zahar honen gainean ene ankerkeria kanibal oro:

 

(Balak aho-zuloan listu lodia

gure bihotzak zart eguneroko doilorkeriaz

kontinenteek hautsi egiten dituzte istmoen arteko lotura hauskorrak

ibaien zatiketa nahitaezkoei jarraikiz jauzi egiten dute lur sailek

eta mendez mende oihua bere baitan itoa burkaitza

bera da era berean isiltasuna porroskatzen duena

eta herri hau, punpaka dabilen ausardia

eta gure soin-atalak tortura erarik bikainenak alferrik bereiziak

eta bizitzarik oldartsuena, simaurtegi honetatik sortzen

bat-bateko guanabanaondoa

ogi-arbolen fruitu ustelen artean bezala!)

 

Ene amets zahar honen gainean, ene ankerkeria kanibal oro:

 

Harrokeria ergelaren atzean gorde ohi nintzen, halabeharra nuen deika, eta hona hemen gizona behegainean, barreiatua defentsa hauskorra, zapalduak bizi-arau sakratuak, ageria dauden ele harroak haizea askatzen zauri bakoitzetik.

hona hemen gizona behegainean

eta haren arima biluzik bezala

eta horra halabeharra garaile bere azal-berritzeari begira

axuka zuen arimaren betiereko lokatzatan

 

Eta hau ondo dagoela horrela diot.

Ene bizkarrak garaipen betean leherraraziko du zuntzen laxatzea

Esker onez galtzada-harriztatuko dut ene berezko eskuzabaltasuna

Eta esklabotzaren ospe sasoiko babuino liriko estaltzaile,

Habanako zaldi-mutilaren zilarrez apainduriko jardunak

aurrea hartzen utziko dio ene gogo biziari.

 

Eta hau horrela ondo dagoela diot.

Ene arimaren alderdirik soilenerako bizi naiz.

Ene mamien alderik lausoenentzako!

 

      Antigoaleko beldur eta berotasunezko egunsenti epela

gure odol otzanak madreporan kantuan darabilen

ikara arruntez ari naiz dardaraka

 

Eta ene jatorri miragarritik ene baitan sortu diren zapaburu hauek!

ez sutautsa ez iparrorratza asmatu ez zuten haiek

ez baporea ez elektrizitatea inoiz bezatzen jakin ez zuten haiek

ez itsasoa ez zerua esploratu gabe

minaren herriko zoko guztiak ezagutzen dituzten haiek

bidaietatik deserrotzea baino ezagutzen ez duten haiek

belaunikatzeetan loeroan geratu diren haiek

bezatuak eta kristautuak izan ziren haiek

bastartasuna txertatu zitzaien haiek

ezer gabeko eskuen tam-tama

zauri ozeneko tam-tam hutsak

traizio akituko burlazko tam-tamak

 

       Antigoaleko berotasun eta beldurrezko egunsenti epela

kareletik behera aberastasun txundigarriak

kareletik behera ene benazko faltsukeriak

 

Baina zein harrotasun arrotzek argiztatzen nau bat-batean?

 

betor euli-txoria

betor gabiraia

betor ostertzeko zirrikitua

betor kinozefaloa

betor lotoa munduaren zamaketaria

betor izurdeetatik perla-matxinada

itsasoaren maskorra hautsiko duena

betor irla murgilaldia

betor haragi hilaren egunen desagertzea

harraparien gobelan

betoz uraren arrabak non geroak

astintzen dituen bere buru ttipiak

betoz

otsoak gorputzeko zulo basatietan bazkatzera

aterpe ekliptikoan nire ilargiak eta zure eguzkiak

elkar kausi dezaten orduan

 

bada ene gangailaren zuhurtziapean basurde-zuloa

badira egunaren harri grisaren pean

marigorri mulko ñirñirkari diren zure begiak

bada nahas-mahasaren begiradan enara hau

menda eta iruntzizkoa desegin ohi dena

beti berriro jaiotzeko zure argiaren itsasgorarekin

(jabalaraz eta sehaska ezazu, o hitz enea

udaberriko mapa beti berriro egiteko dagoela ez dakien haurra)

belar hostoak abelgorrientzat kulunkatuko dira

esperantzaren ontzi eme tirainaren alkohol imintzio luzea

inoiz ikusi gabeko bere eraztunaren begiko izarrek

iluntzearen beirazko organoaren tutuak dituzte moztuko

gero nire nekearen moko emankorraren gainean

barreiatuko dituzte ile-orratzak

odol-belarrak

eta zu astro hori atera ezazu arren zure muin argitsutik lemuriar

gizonaren hazi hondogabekotik emakumearen sabel dardarkariak

minerala balitz bezala daraman ausargabeko forma

 

o argi adiskidezko!

o argiaren iturburu hozkirri!

ez sutautsa ez iparrorratza asmatu ez zuten haiek

ez baporea ez elektrizitatea inoiz bezatzen jakin ez zuten haiek

ez itsasoa ez zerua esploratu ez zuten haiek

baina haiek gabe lurra ez zen lur izango

lurrak desertatu arau, txalkortasuna orduan eta onuragarriago

lurra batez ere

lurrak lurminen duena gorde eta umotzen deneko ziloa

nire negrotasuna ez da harri bat, bere gorreria

egunaren aldarriaren kontra oldartua

nire negrotasuna ez da ur hilezko hodeia

lurraren begi hilaren gainean

nire negrotasuna ez da ez dorre ez katedral

murgil egiten du lurreko haragi gorritan

murgil zeruko haragi egarrituan

zulatu egiten du hildura opakoa bere egonarri zuzenaz

 

Hura bai, kailzedrat nagusia!

Haiek bai, inoiz ezer asmatu ez duten haiek

inoiz ezer esploratu ez dutenak

inoiz ezer bezatu ez dutenak

 

baina zurturik, etsi egiten dute edozeren esentziaren aurrean

azalean dagoenarekiko ezjakin baina edozeren batetik besterakoak liluratuak

ezer bezatzeko ezaxolati baina jokoan munduaren jokoan

 

munduaren oinordekoak dira zinez

munduaren hats guztiekiko porotsuak

munduaren hats guztien haurridetasunezko gunea

munduko ur guztien isurbiderik gabeko ohea

munduko su sakratuaren pindar

munduaren haragiaren haragi

munduaren beraren batetik besterakoarekin batera

taupa-taupa dagiena

 

      Antigoaleko dohainen egunsenti epela

 

Odol hau! Odol hau! Gure odol guztia eguzkiaren bihotz arrak emana

olio-soinekoa daraman ilargiaren emetasuna ezagutzen duten haiek

antilopearen eta izarraren arteko asaldatze adiskidetua ezagutzen duten haiek

biziraupena belarraren ernamuintzearekin batera doakien haiek!

Hara munduaren uztai perfektua eta bat-etortze itxia!

 

Entzun mundu zuriari

hain nekatua hainbesteko ahalegina eta gero

giltzadura bihurriak izar gogorren pean karraska

altzairu urdineko zurruntasunak haragi mistikoa alderik alde zulatzen

entzun haien traiziozko garaipenei derroten-aldarria jotzen

entzun alibi handiosoei estropezu ezdeusa

 

Erruki zaitezte gure garaile orojakile eta xaloez!

 

Inoiz ezer asmatu ez duten haiek

Inoiz ezer ustiatu ez duten haiek

inoiz ezer bezatu ez duten haiek

 

Hara alaitasuna

Hara maitasuna

Hara errapeetako malko berraragituetako mina

 

eta egunsenti honen hondarrean ene giza otoitza

ez dut ez negarrik ez oihurik entzun nahi, begiak finko

profetizatzen dudan hiri honetan, eder,

emadazue aztiaren basa-fede hori

eman ene eskuei modelatzeko indarra

eman ene arimari ezpataren adorea

ez naiz isilean joango. Egin ene buruaz branka-buru bat

eta nirekin, maitea, ez egin ez aita bat ez neba bat

ezta seme bat ere, baizik eta aita, neba, semea,

ez senar bat, herri bakan honen maitalea baizik

 

Egin nazazue menderaezin harrokeria guztiekiko, baina gozo haren jenioarekiko

ukabila beso luzatuarekiko legez!

Egin nazazue haren odolaren komisario

egin nazazue haren erresuminaren jagole

egin nirekin akabuko gizona

egin nirekin hasierako gizona

egin nirekin baitaratze gizona

baina egin nazazue ereile

 

egin nazazue egintza handi hauen esku

iritsi da gerrialdea estutu eta gizon adoretsu gisa agertzeko garaia

 

Baina horrela eginda, bihotza, libra nazazue gorroto guztitik

ez egin nirekin gorroto-gizon hori

gorrotoa baino ez diodana

arraza bakar honetan gotortzeko

baduzue hala ere ene maitasun zapaltzailearen berri

badakizue ez dela beste arrazei gorroto diedalako

nagoela behartuta arraza bakar honen maiseatzaile izatera

eta nik nahi dudana

gose unibertsal honengatik

egarri unibertsal honengatik

 

bere intimitate zarratutik azkenik libre dela

behartzea da fruituen gozoa ateratzera

 

Ikusi gure eskuetako zuhaitza!

Hor dabil guztientzat jira-biraka

enborreko zauriak ebaki eginik

guztientzat lantzen du lurra

datorrela hordialdia lurrin-erauntsizko abarretara!

 

Baina biharko baratzeetara jo aurretik

egin nazazue hura merezi izateko gauza haien itsaso-gerrian

emadazue ene bihotza lurraren zain nagoela

emadazue ozeano antzuan

baina amularen promesa laztantzen duen horretan

emadazue ozeano askotariko honen gainean

piragua harroaren egoskortasuna

eta haren itsas kemena

 

Hona non datorren olatu hautsien gainean gora eta behera

hona non dabilen herriaren uherduraren aurrean dantzan

hona hemen puzka karrakela handiaren zorabioan

hona hemen karrakela handian lauhazkan gora burkaitzen zalantzaraino

 

eta hona hemen hamaikagarrenez arraunaren ahalegin bizkorra

ura behartzen,

piragua olatuaren zurrunbilopean muturra zut, bidea hautsi du,

ihes egin nahi du, baina arraunaren laztan zakarrak birarazita,

hotzikara dabil olatuaren bizkarrezurrean,

itsasoa lerdea dariola eta orroka

eta hor doa piragua lera bat hondar gainean bezala.

 

      Egunsentiko hondar orduan, ene otoitz adoretsua:

 

emazkidazue itsaso harroaren gainean dabilen piragua horren giharrak

eta berri onaren karrakela handiaren bozkario sinesgarria.

 

Begira, ez naiz gizon bat baino, ez du inongo narriatzek ez inongo listuk asaldarazten,

ez naiz dagoeneko hau guztiau sumindurarik gabe onartzen duen gizon bat baino

(bihotzean ez da maitasun neurrigabekoa besterik, oro su)

 

Onartzen… onartzen… osorik, oso-osorik…

ene arraza hau

inongo liriok eta isipu-belarrek garbi ez lezakeen hau

ene arraza hau orbanek jana

ene arraza hau mahats ale heldua oin hordientzat

karkaxa eta legen beltzen ene erregina

ene erregina zartailuena eta eskrofulena

ene erregina ezkatena eta orbanena

(oi erregina horiek, garai batean gaztainondo-kandelek argituriko udaberri lorategi urrunetan hainbeste maite izan nituenak!)

Onartzen. Onartzen.

eta zigorra jasotako negroaren hitzak: “Barka, nagusi”.

eta legez dagozkion hogeita bederatzi zartakoak

eta lau oin garai den ziega

eta pikota

eta ene zimarroi ausardiari ebakitako hanka-zaina

eta ene bizkar-gantzari su goriz darion lis lorea

eta Vaultier Mayencourt jaunaren txakurtegia

non sei hilabetez ur-txakur baten moduan zaunkaka aritu izan nintzen

eta Brafin jauna

eta Fourniol-eko jauna

eta Mahadiere-ko jauna

eta pianeria

eta zezen-zakurra

eta suizida

eta promiskuitatea

eta bortzegiak

eta zepoa

eta oinaze-astoa

eta habea

eta kopetakoa

 

      Ikusi! Umiliatu naiz nahikoa? Badut aski maskur belaunburuetan? Aski gihar bai saihetsondoan?

      Lokatzetan arrastaka ibili. Lokatzarik handienean katigatu. Lepoan hartu.

      Lokatzezko behegaina. Lokatzezko ostertza. Lokatzezko zerua.

      Lokatzezko hildakoak, esku ahurrean sukar hatsez berotu beharreko izenak guztiak!

 

      Simeon Piquine, ez aitarik ez amarik ezagutu ez zuen hura, inongo herriko etxek inoiz ezagutu gabe bizi osoa bere izenaren bila aritu zena

 

      Gradvorka —berari buruz dakidan gauza bakarra da hilik dagoela, uzta-arrats batean txikitua; dirudienez, martxan zebilen lokomotoraren gurpilpean hondarra botatzea zuen egitekoa, toki gaitzetan aurrera egin zezan.

 

      Michel, izen arrotz batez sinatzen zuen idazten zidanean. Michel Deveine helbidea Auzune Abandonatua eta zuek bizirik zareten haien anai-arrebok

Exelie Vête Congolo Lemke Boussolongo, zein sasi-medikuk zurrupatuko luke ezpain lodiz pozoiaren sekretu sendoa zauriaren muin-muinetik?

 

zein azti zuhurrek askatuko lituzke zuen orkatilak uztai hiltzaileen epeltasun loditik?

 

Agerpenok, ez dut zuen bizkar egingo munduarekin bakerik.

 

Irlak uraren orbain

Irlak zaurien agiri

Papur irlak

Txosten irlak

 

Irlak uraren gainean urraturiko paper kaxkarra

Irlak Eguzkiaren bizkar errearen gainean elkarren ondoan ezarritako epaitondoak

 

Arrazoi uzkur hori, ez didazu eragotziko ene egarriaren

Arrazoi uzkur hori, ez didazu eragotziko uretara

burugabeki jaurtitzea ene egarriaren korronteen menpe

zuen forma horiek, irla desitxuratuok,

zuen akabua, ene erronka.

 

Irla eraztunduok, gilape eder bakarra

Eta ene ozeano-eskuz zaitut laztantzen. Eta jira eragiten dizut ene hitz alisioez. Eta ene alga mihiz zaitut milikatzen.

Eta piratengandik urrun zaramatzat.

 

Oi herio, zure zingiraren astuna!

Naufragioa, zure ontzi-hondakinen infernu! Onartzen dut!

 

Egunsentiko hondar orduan, ur urdindu galduek, lurrin alderraiek, huts egindako urakanek, ontzi-krosko soilek, aspaldiko zauriek, hezur ustelek, lurrunek, sumendi lotuek, gaizki erroturiko hilek, egin samintasunez oihu. Onartzen!

 

Baita neure-neurea den geografia ere; neu ibiltzeko eginiko mapamundia, ez ordea jakintsuen kolore hautazkoez margoturikoa, neuk isuritako odolaren geometriaren araberakoa baizik, onartzen

 

eta ene biologiaren ausardia, ez dena aurpegi-ertz baten gatibu, ez ilaje batena, ez sudur aski zapal batena, ez larruazal aski melaninatu batena, eta negrotasuna, dagoeneko ez dena indize zefaliko bat, edo plasma, edo soma bat, oinazearen konpasaz neurtzen da

 

eta negroa gero eta umilago, koldarrago, antzuago, ez hain sakona,  lekorantz xaretuago, bere burutik bereiziago, bere buruarekin zorrotzago, bere buruarekiko ez hain ondoko,

 

onartzen, onartzen hau guztiau

 

eta oilaurren zorne-jarioaren sizigiapean lehertzen diren olatuen jauregizko itsasotik urrun, herriaren soina ene besoen etsipenean ederto baten etzanik, bere hezur hautsiekin eta zainetan odola zalantza batean dabilkiola, bulboaren mutur zaurituan esne-tanta bezala…

 

Eta hona non bat-batean indarrak eta bizi-nahiak zezen baten moduan eraso eginda bizitza-uhinak burkaitzaren mihi-papila inguratzen duen, eta hemen dira odola berritzen ari diren zain eta arteriak, eta arnasa hartzen duen zikloi-birika, eta sumendien gar altxortua eta taupada sismiko ikaragarri hori, ene sute sendoaren gorputz biziaren konpasa daramana.

 

Eta orain zutik gaude ene lurra eta biok, haizeak tximak laztantzen dizkigula, eta ene esku txikerra haren ukabil handian, eta indarra ez dago geugan, geure gainetik baizik, gaua zein entzuleria liztor apokaliptiko batek bezala zulatzen duen ahots horretan. Eta ahotsak dio mendez mende Europak gezurrez gaituela gizendu, kiratsez gaituela puztu, ez baita egia gizakiak bere eginbeharra amaitu duela

ez baita egia ez dugula zereginik mundu honetan

bizkarroi hutsak garela munduan

aski dugula munduaren pausoan ibiltzea

gizakiaren eginbeharra hasi baino ez baita egin

gizakiari dagokio honen gogo biziaren zoko guztietan

gogortutako debeku oro konkistatzea

eta ez da inongo arrazarena ez edertasunaren monopolioa, ez adimenarena, ez indarrarena

eta guztientzako tokia dago konkistaren hitzorduan eta orain badakigu eguzkia dela gure lurraren jiran dabilena gure borondate hutsak finkatu duen eremua argitzen eta edozein izarrek gure mugarik gabeko ahotsak aginduta egiten duela zerutik lurrerakoa.

 

Orain badakit zein den Jainkoaren epaiketaren esanahia; ene herria arbaso bambaren “gauaren lantza” da,  kizkurtu egiten dena, eta oilasko-odolez bustiz gero azkonak etsi-etsian kirtenerantz ihes egiten diona eta dioena giza-odola dela bere izaerak behar duena, gizakiaren gantza, gibela, bihotza, ez oilasko-odola.

 

      Eta nik giza-bihotzak behar ditut ene lurrarentzat, ez datil-bihotzak, hartara ate trapezoidal handitik sar nadin zilarrezko hirietan, odol sutsua jo dezaten, eta ene begiek gurasoen kilometro koadro guztiak ibiltzen dituzte eta poz tankerako zerbaitez zenbatzen ditut zauriak eta espezie bitxiak balira bezala elkarren gainean jartzen, eta kontaketa luzatu egiten da beti ziztrinkeriaren kuinatze ezustekoez.

 

Eta hemen dira Jainkoaren irudira beharrean deabruarenera egin ez dituztelako bihotza arintzen ez zaien haiek, pentsatzen dutenak negroa izatea bigarren mailako enplegatua izatearen parekoa dela: beti noiz hobetu zain gorago egiteko; beren buruaren aurrean amore ematen dutenak; beren buruaren ziega-zuloan bizi direnak; pseudomorfosi harroz biltzen diren haiek; Europari diotsotenak: “Begira, nik badakit nola egin erreberentzia zuri, nola goraintziak eman, azken batean ez naiz zure oso diferentea, ez ezarri begia ene azal beltzari: eguzkia da erre nauena”.

 

Eta bada negro harroputza ere, negro askaria, eta zebra guztiak beren erara inarrosten dira marrak esne freskoko ihintzetan eror dakizkien.

 

Eta honen erdian diot “hori duk-eta!” aitona hiltzen ari duk, “hori, hori!” diot negrotasun zaharra hilotz bihurtzen ari duk.

Ez da “negro ona zen” esan behar.

 

Zuriek negro ona zela diote, benetako negro on bat, ugazaba onaren negro ona.

Eta nik “hori duk-eta!” diot.

Arrunt negro ona zen,

miseriak bular eta bizkar zuen zauritua, eta muinetaraino sartua zioten halabeharra zuela berarekin, eta ez zegoela hau nahierara erabiltzerik, ez zeukala zereginik; bazela Jaun maltzur bat antzina-antzinatik utzi zituenak idatzirik debeku-legeok haren pelbisean; eta negro ona zela; eta benetan sinetsi beharra zuela zantarkeria hartan, hieroglifiko zorigaiztokoetan inoiz muturrik sartu gabe.

 

Arrunt negro ona zen

 

eta ez zitzaion egundo otu aitzurtu, zulatu, moztu egin zezakeela benetan guztia, gusturik gabeko kanabera ez zen beste edozer

 

Arrunt negro ona zen.

 

Eta harriak botatzen zizkioten, txatarra puskak, botilak, baina ez harri haiek, ez txatarrak ez botilek…

Oi, Jainkoaren urte geldoak tontor lurtar honen gainean!

 

eta eulien xurgatze eroarekin lehian zartailua gure zaurien ihintz gozoagatik.

 

Eta diot “hori duk-eta!” Negrotasun zaharra

gero eta hilotzago dago

ostertza xaretzen ari da, atzera egiten du, zabaldu egiten da

eta hodei tarrataden artean zeinu baten distira ageri jarria da

 

negrontziak karrak dagi nonahitik… Sabela dardaraka du eta hots hori… Daraman kargaren tenia beldurgarriak itsasoetako titi-umearen heste kirastuetan karrask!

Eta ez dobloi-poltsaren antzera puzten diren ontzi-oihalen pozak eta ez polizia-fragaten lelokeria arriskutsuari egindako amarruek eragozten diote barne-barneko sarramusken mehatxua entzutea.

 

Ez alferrik honetaz ahazteko negrorik zaratatsuena esekitzen du kapitainak masta nagusitik, edo itsasora botatzen, edo zezen-zakurren artera hauek jan dezaten

 

Eta tipula frijituaren usaina duen negrailak isuritako odol honetan du berriz ere askatasunaren zaporea aurkitzen.

 

Eta zutik da negraila

 

Eserita zegoen negraila

zutik bat-batean

zutik kalatu gainean

zutik kamaina gainean

zutik zubi gainean

zutik haize gainean

zutik eguzkitan

zutik odoletan

 

      zutik

              eta

                    aske

 

zutik eta ez ero zahar itsas askatasun eta txirotasunean noraez perfektuan jiraka

eta hemen da:

ezustean zutik

zutik sokateriaren gainean

zutik lemaren aurrean

zutik itsasorratzaren aurrean

zutik maparen aurrean

zutik izarpean

 

      zutik

              eta

                    aske

 

eta ontzi lustrala ur zapuztuan poparan

 

Eta gure lotsaren borlak orain usteltzen dira!

eguerdiko itsaso zartatuan

gauerdiko eguzki ernamuinduan

 

entzun ekialdeko giltzak dituzun gabirai hori

egun desarmatuan

euriaren harrikadan

 

entzun mendebaldea zaintzen duzun marrazo hori

 

entzun iparreko zakur zuria, hegoaldeko suge beltza

zeruko gerrikoa lotzen duzuenok

Zeharkatu beharreko itsasoa dago oraino

oi, zeharkatu beharreko itsaso bat oraino

neure birikak asma ditzadan

printzea isil dadin

erreginak musu eman diezadan

itsaso bat oraino hiltzeko

ero bat entregatzeko

dirdira ene arimak zaunka dirdira egin dezan

zaunka zaunka zaunka egin dezan

eta egin dezala ulu mozoloak ene aingeru begiluze horrek

Irrien maisua?

Isiltasun zoragarriaren maisua?

Esperantzaren eta etsipenaren maisua?

Nagitasunaren maisua? Dantzen maisua?

      Neu nauzue eta!

 

eta honegatik, Jauna

lepo hauskorreko gizakiok

jaso eta har ezazu

halabeharrezko jabalaldi triangeluarra

 

Zatozte hona, ene dantzok!

negro gaiztoaren dantzok

zatozte, ene dantzok!

dantza uztai-hauslea

dantza ziega-huslea

dantza on-da-eta-eder-eta-haizu-negro-izatea

Zatozte hona, ene dantzok! eta jauzi dagi eguzkiak eskuan dudan erraketan

alabaina ez dut aski bestelako eguzkia

kiribil zaitez, haize hori, ene hazkunde berriaren inguruan

pausatu ene atzamar neurtuetan

tori ene kontzientzia eta haragi erritmoa

tori ene ahuldadea erretzen deneko garra

tori presoen katea

tori zingira

tori hiru muturreko zirkuituko intourist-a

irentsi eta kiribil zaitez

eta kiri eta bil estutu nazazu

are dardaratiago

estutu nazazu gu haserretu horretaraino

estutu, estutu GAITZAZU

baina elkarri hozka eginda ere

gure odolaren odoleraino hozka eginda ere,

estutu, nire birjintasuna zure birjintasunarekin

baino ez da lotzen

baina orduan estutu

filao estuen sail batean bezala

gauerdian

gure birjintasun kolore askotarikoak

eta lotu, lot nazazu arrangurarik gabe

lot nazazu zure buztin argizko beso handiokin

lotu ene dardara munduaren zilborrari

lotu, lot nazazu, adiskidetasun latza,

eta gero, zure izar begiztaz itota, igo

Uso hori,

igo,

igo,

igo

Atzetik noakizu, ene antigoaleko kornea zurian inprimatua zoazela.

igo zeru-milikari

eta aurreko ilargian

neure burua ito nahi izan nuen zulo beltzean

arrantzatu nahi dut orain gauaren mihi gaiztoa

batera-besterako erratzaldian geldirik dabilela!