IV
ONDAR GORRI
Azaro-lêna
Uda —suzko itsaso— baitut ibilli
gerizpe atsegin bat nuela untzi,
ondoaz legorra yo dit emeki:
ondarreta bat du, soil eta gorri.
(Itsasoak bai baitu, urrun-ertzean,
urre gorizko bidegoenean,
legor bat —odol uts iñularrean—
Eguzki nondik sar atsedenean...)
Aingura bota dut Arratsaldean:
oña dut ezarri Udazkenean...
* * *
Berriro igo nauzu ene mendira,
oroigarri zârrei maitez begira...
Andre Lurrak yaulki ditu igaliak;
zurbil dauka arpegia, itzal begiak.
Gurdibide bakan-ibil ertzetan
untza dago oraindik, nagi, loretan.
Or-emenka, lore zimel gañetan,
ingumak ari, gozo-miazketan...
Mitxeleta gorri, zarpil egoak:
maitatzeka atsotu diranetakoak.
Kemenak uts-eta nekez bainoa,
zalantza dut zârtu naizelakoa...
Udazkenak aulagotzen dit atsa,
orbelak ozenagotzen oin otsa,
aldapak larriagotzen biotza...
Lênetan ez bezin autsia natza.
* * *
Arru bêra itzuli nago. Ixurkia
basoz ta garoz yantzia:
noizbait orlegi, gaur nabar basoa;
tarteka gorri garoa.
Beste gain erpin bat bazan agiri
lên eze: gaur burni meatz iduri.
Lurraren azala erdoitua da,
ala dut odola begietara?...
Aizea dabil, busti, setatia:
lurrari daragio ots negartia.
Larreko xomorro ozenen zantzurik
ez da iñon. Aspaldidanik
ixil zen olerkari yaun Kilkerra:
aixtian, alper eder den Txitxarra.
Ta zuek, nora, txoriok, saldoka
zoazte, iraduz urrundu bearka?
Adiskide Urretxindor il zaizute,
ta aren ilkizunetara
—egoak ikara—
berandu-beldurrak al zaramate?
* * *
Oi, zein dan ituna
bêra-bear au!
Nik ez nai eguna
biurtzerik gau!
Giroen argia galtzerakoan
lên oiartzuna dut ozen gogoan.
Iru giro izanok, nik dei-ta atozte:
nork-zeren saria ekardazute:
batak itxaro, besteak berbizte;
irugarrenak bizitza-indar bete.
Oro bear zaitute ene biotzak,
Lên-min baidamada neurtitz zârren otsak
(Negu)
Ikus bezat, Yauna, bein ta berriro,
otalore eziñegona...
(Udaberri)
Bekusat sagasti gazte elurgiro,
udalên sortoge dana.
Ikus bitzat arako irusta sallak
eskuan ditutela ardo txanbillak.
Entzun bezat iñoizko olerkaria,
zelaiean baitzun lur-yauregia...
(Uda)
Yainko-muñogañetara baño lên,
(ederra baita bizia!)
urrezko itsaso bebilt urduria,
Itzal dudala laguntzalle lerden.
* * *
(Udazken)
Ta udazken atsarreko goiz batean
esnatu nadi Yainkozko Betean!
w 1930
Musika: Xabier Lete (1974)
Antton Valverde (1986)