8

Bi arrats oroigarriz bahetu zen Sigma Londresko Compton Streeteko No Direction Home ostatuan, Posaren eta Sambaren koadrilakoekin. Hor biltzen ziren exilio zidorrak aztalkatu zituztenak oro. Klandestinitatearen ezpataren mihitik urrun, Afganistandik, Iraketik, Irandik, Sobietar Batasun ohiko errepubliketarik, Pakistandik edo Indiatik etorritakoek jadanik bake zerbait dasta zezaketen. Aurpegi iluneko multzoak alegera zebiltzan gaueko neoien azpian. Jendetzaren zurrunbilo heteroklitoa nagitzen zihoan NDHko aire tepoan, alkohol azkar hurrupari eta araberako melodien egarle.

        Niazyren ondotik Natacha Atlas marokoarraren ahotsa hegaldatzen zen ostatuan, atabalak oihar, minaretearen puntan sekula ez agituriko muezzin emakoi batenaren pare. Gela beilatzen zuen pantailan Essaouira portuko itxurak garatzen ziren, Sahara mineko biztanle urdinen eta herdoilak irentsi burdinazko ontzi ukatuen itzal artean. Argazki ederrak ziren. Filmeko silueten mugimenduen urritasunak harritu zuen, Europaren zati handia gordeka trabeskatu zutela zirudiolako: desertuak, hiriak, etxolak, txarak eta sasiak, arrazakeria arrunta eta arrisku larriak. Soin aleak bihikatzen zituen ibilera zen beraiek menturaldia izendaturiko migrazioaren errima gabeko erritmoa. Sigma ere kulunka berdinean Baionara sartuko zen, eta handik Mexikora jauzi eginen zuen, Yucatan edo Kalifornia Behereko itsas altzoetan baleen buztan dantza zuri-beltzak Lamdarekin miresteko.

        Tekila ttilika bat edan zuen, esku gainean barreiatu gatza milikatuz.

        Negarra zerion betezpalak hezetzera.

        Ene bihotza zuria düzü eta enia zuria düzü.

        Menpera ezinezko zortzi milako mendiaren maneran altxatzen zitzaion bizitza. Ez zekien nondik zula, noraino asma iragana berresten zion geroa, nola maita eta, zergatik ez, beharrean, gorrota. Auto-kitzikatze aldera txapelduna zen. Ez zuen berak bere burua salbatuko. Halaz sentimenduak nahasten zitzaizkion eta itsumandoka zihoan ardura zoritxarreko Edipo mainguaren ildotik, Lamdarekin amodiotan bistan dena bai eta noiztenka gurutzatzen eta bihotza uzkailtzen zioten maitale tximistatsuekin. Hizlari zekena zen, ez zuen nor zen erraten, garrantzirik ez bailuen, baina gizarte honetan identitatea finkatzekoa zen genealogia politikoa bezainbat. Egoerak, xedeak, lehiak, norantzak definituago eta uherrago zihoalakoa ohargarria zitzaion.

        Basoaz matela ferekatu zuen:

        — Nor naiz ni?

        Posarekin mintzo zen Samba. Pigmeoak sakelatik jalgi zuen musika-orrazia, zinezko salbamen-danborra. Tabernako bozgorailuetarik zetorren soinuagatik, Sigmak oholtzaratuak jarrai zitzakeen, kantari. Mirailaz, berinaz eta egur nixtatuz hornituriko txokoa indigenen oihan ekuatorialaren altzo bilakatzen ari zen, basakeria eta zuhaitzetarik dirua egiteko errabiatik erauzi eremu irekia, hots. DJ beltzaran bat hupatu zen halaber taulara:

        — Orain Nachke didjeridooarekin, eta Ka-Ko, azantz elektronikoetan aditua. Hurbil zaitezte. Edariak ez ahantzi!

        — Gustatuko zaizu —erran zion belarrira Sambak—. NDHko berezitasun ospetsua da. Migranteek puskiletan dakartzaten tresna ezberdinen nota zioneak sample eta bukleekin birziklatzen ditu Ka-Kok: izugarria da.

        — Didjeridoo jotzaileak jartzen dira Baionako Bost Kantoien plazan, hotzak hotzari, hiriaren zainalde lobotomizatua iratzararazten dutela, eukaliptus zuhaitzaren azal lehorra karrankari. Lanetik landa zoraturik beha nagokie, hitz orduak eta betekizunak erabat bazterturik. Artean okindegia ixten da eta esku hutsik etxeratzen naiz, Lamdaren hira haziz. Bazauzu?

        — Badakit zer den... Burtzoratzen nau didjeridooaren daldarak. Behin, boza pausatu nuen Nächkek eta Ka-Kok sorturiko melodien bizkarrean. Beharbada, zuretzat eta Posari ongi etorria eskaintzeko ausartuko naiz artista hauekin berriz aritzera. Horiekin pigmeoaren eresiak erraien zokotik ihes doazkit eta griot bat bihurtzen naiz. I sing for my people errepikatzen dut neurekiko: Bike ankwa naza hobpkwala.

        Sigma konturatu zen orduan, elkarrekin eraman astebetean nehoiz ez zela Posa Ngaka bere hizkuntzan mintzatu. Ingelesez ari ziren. Deblauki. Jada mundua josten zuen mintzaira bakarra bailitzan. Posak alaina arabierazko eta gaztelerazko eldarnio zenbait ezagutzen zituen, guztiak Kongo eta Alfajarin artean herentzian jaso altxor linguistikoaren ondasun. Sigmari engoitik pigmeo adiztegia kasko zokoan zartatzen zitzaion, eta Judith Butlerren potreta lehen aldiz ikusi zuen unearen harroaldiaren dentsitatekoa zen orduan pairaturiko txoke kulturala. Antzinako lotura biologikoa iratzarrarazten zioten biek: ez al ginen Lucia eta Tumaien haurrak? Genealogiak eguneratzen ote zituen generoak? Ez zuena neanderthalek ama orroatzen telebistetarako apailaturiko dokumentaletan? Norenak ziren amultsuki mugitzen zihoazen esku eta irri zozo haiek? Ez ote ginen Etiopia eta Eritrea ebakitzen zuten sarraski berdinetarik jazartzen, etengabeko bilakaeran higatzeko gu izate txiki, beltzaran eta Hollywoodeko ereduen arabera, itsusiok?

        — Bike ankwa naza hobpkwala...

        Tekila xurgatu arau plaka tektonikoen joera argi zitzaion: harritzarretarik lurrean edo gure haragietan huts egitearen arraildurarik zabaltzen ez baldin bazen, hiltzen gindoazen. Amodioa holtzarte horietarik bat zen, urratsa beste bat, kanta azkena. San Andreako arteka. Nepalgoa. Somaliakoa. Auñamendien azpikoa. Globoa emendatzen zen gorputzen moduan, kraskatuz, hegiak gaindituz, sua, urakana, odola bezain gorri burbuilatzen zuen magmak ezpondak suntsitzen zizkiola, alor hiletan gero pirta-pirtaka muskilak ernaraziz, beti nekez, beti ahul, beti ikus ezin eta leher erraz. Bizitza ondorioz mirakulua zen, arrosa zuri bat, arantzakin bat, dolorezko gozamena.

        Nächke eta Ka-Ko entseguetan zinpurtzen ziren. Txaloak. Heiagorak. Bat, bi, hiru... Sambak Londresko kideak aurkezten zizkion Posari, sofa gorrian auhertzen zela Sigma, izpiritua alha. Bere pentsamendu xehearen naifkeriaren kontzientzia zeukan. Ahalke zen: diruak eta lehiak kudeaturiko gizartean xoxolakeriarik ez zen zilegi, ironiaz, distantziaz, suminduraz eta gorakoitasunez higuintzekoak baitziren sentimendu bikoitzak. Bizitza mirakulua da marmaratzea ezinezkoa zen harreman merkantilisten giroan. Auhen, negar eta laido behar zen, estresa, egunerokotasuna hain zuzen oparia ez zela iltza genezan burumuinetan. Sekulakoz. Botereek ama-eskolatik haste kriminalizatzen zuten betekizun dorpea zen bizitza, beharrunantentzat bereziki, madarikatze nazkagarria, debaldekeria zenbaiten gustuko, eskubideen gisa ematen eta arraiki kentzen ahal zen gauza txepel bat.

        — Bike ankwa naza hobpkwala...

        — Zer derasazu? Ez ote zara hemengoa?

        — Ene naifkeria serioski aztertzea baimentzen didan perpausa dut murmuratzen. Pigmeoera batuaz.

        Ile horaildunak bostekoa luzatu zion:

        — Thita naiz. AEBetako Estatu Departamentuko agente berezia. Georgiatik nator. Gerla piztu zen han, Tbilisiko soldaduei ingelesa irakasten ari nintzaien bitartean. Errusiarren oldar militarrarengatik ebakuatu gintuzten. Kuwaitera eta gero Parisera. Londresera etorri naiz oraindik maite dudan senar ohiaren bisitatzera.

        — Zein da zure arazoa? Sinestezina zait. FBI: Missing telesailetako pertsonaietarik bat zara ala? Barregarria da. Kontatzen baldin badizut, ene istorioa ere nahikoa zinematografikoa da, gertakari palpitante gutxiagorekin ordea.

        Algara bana askatu zuten.

        Basoak kliskarazi zituzten, txin-txin! Tauladan didjeridooaren harpe zulo karraka ikaratsuak ozen zebiltzan bulta hartan, gogoetaren abiadura markatuz. Ka-Kok makineria galanta programatzen zuen: bateria joaldiak, dunba eta baxuarekiko lerro musikalak edo itsas metaliko hotsak. Soinua zurrunbilo ukigarria baizik ez zen. Papoak kraskaraztear. Bihotzak ebakitzear.

        Thitak oroimenen mihisea iruten zerraikan:

        — Lau mila hil zenbatu omen dira errusiarren Georgiarekiko erasotik lekora. Gerla zurrumurruak baziren aspalditik. Gori herrian geunden. Urgentziaz itzuli ginen. Begira, poltsan dauzkat georgiar eta kuwaitar billete alda ezinak.

        — Eta senarra?

        — Gazteago batekin dabil. Ez dut ezagutzen. Separatu ginen, baina maite dut. Bi gerla baditut beraz nire baitan: Georgiakoa eta bikotekoa. Irrigarria da, ezta?

        — Zergatik diozu hori?

        — Erridikulua naiz. Bego. Texasko San Antoniokoa naiz sortzez. Senarrarekiko aferak konpondurik, hara joango naiz segur aski. Haur ametsa egiaztatuko dut menturaz, Rio Bravo ibai ertzeko ohorezko border patrol kide izatea alegia...

        Zaflaz lehertu zen Thita. Zaldiak. Talkiwalkiak. Stetsonak. Zakur hamikatuak. Linea berdea zeharkatzen zuten izangabeak. Harmonika zirrista bat eta Emilou Harrisen Here I am: Sigmaren imajinazioa ixtaklok zebilen border patrol aditu baiko. Hargatik kopeta altxatu eta Nächke ikusi zuen, eukaliptus hodian buhatzeari uko eginez, kantarik kanta irakiten, Ka-Kok burdina zurizko haga meharraren inguruan bisak jaitsarazten zituela, Lapatxetako higamen atx- purrusken erorketa laburbilduz. Aborigenaren hotsa sudurretik zetorren, zintzurrean emokatu eta sabelaren hondoan amiltzeko. Emaitza uherrak NDHko barnea antsia primitiboaz hantzen zuen. Thita arraila ez zen isiltzen eta harroki amerikar pasaporte urdina erakusten zion Sigmari, edonon edozer egiteko dretxoaren ikurra bailitzan. Ile beltz faltsuekiko albinoa hurreratu zitzaien, Thita eskuarki gonbidatuz:

        — Nire senar ohiaren laguna.

        — Zorte on.

        Nor zen zinez Thita? Espioia ala destinoa fantasmatzen baino ez zuen mitomana hutsa? Paranoiaren eta axolagabeziaren erdigunean kokatu zen Sigma, eszenatik zetozkion melodia heteroklitoetan bermatzen zuela arreta. Posa eta Samba sekretu bastatzen zebiltzan. Talde alimalea itseskatzen zen musikarekin, ezkel, joka eta besoak eihera zaharren antzera biribilketan.

— Lamda.

        Ez zuen burutik kentzen Mexikoratu zela baleak ikertzera, eta han, aitortu zionez, New Yorkeko chicana jatorrizko Coatli biologoarekin biltzekoa zen, ez bakarrik ugaztunak otserbatzeko naski. Bat-batean jeloskeria laban batek larrantzi zion sabelpea. Harriduraren ezeztatzeko presaka irentsi tekilak barruak kilikatu zizkion, baina ez arras baketu. Ostatuaren hezean anartean bikoteak moldatzen ziren Nächke eta Ka-Koren joaldi zelestiarraren neurria mailukatuz. Estrukturalisten eredu onartuegiaren pegarra mila pusketan hausten zen Sigmaren oinetan, barkamendu eske bezala.

        Eta Lamda.

        Abwa pigmeo abeslariak keinuka deitu zuen Sigmarengana zetorren Posa Ngaka, soinulariak Heart of my people zatia garatzen zihoazenean hain zuzen. Jendaurrean zeuden amen batean. Posak orrazi melodikoa jalgi zuen eta Abwa sudur-boz arinaz umeak loak harrarazteko sehaska eresi batekin tematu zen. Didjeridooaren azantz lakarrak, apurtuak, ahulagoak egin ziren, desagertu gabe ordea, bizkitartean Ka-Kok Ali Farka Toure mitikoaren Balafont tresna azantzez azpiltzen zuela atzeko lerro teknotronikoa. Sigmak ez zuen nehoiz horrelakorik entzun: mugetan hara akuilatzen gintuen, labetik ketan atera melodia berria muinetan errotzekoa zen, grabatzekoa alaina gela elkor hartan estudioetako ekoizlerik balitz. Oilo larrua hazi zitzaion. Kantariek saioa bukatu zutenean, Sigma zoratua ondoan zeukaten:

        — Urratu nauzue. Urrakoa naiz eta urrakoaz dihardut.

        — Zuretzat zen.

        Nächkek didjeridoo zaharra airez puzten zuen, matelak lodi. Ka-Kok errepettitta-ttintta metalikoak zinominokatzen zituen, gauerdiko txori intzirilariak eta suge txistulariak. Bateria sakonak noten batasuna ohoratzen eta suntsitzen zuen aldi berean. Seattletik Porto Alegrera noiztenka amesten zen balizko beste mundu baten soinu banda zuen Sigmak belarriratzen: dailua eskuetan, elge irekietan erein arto transgeniko epaileen xifri-xafra zaintsuen erritmoa marka zezakeen, prefetak, legez kanpo uztea xede zuen laborantza ganbara alternatiboaren alde diru laguntza bozkatu zutelako auzitegi administratibora eramaniko Euskal Herri barnealdeko hogeita sei herrien urratsena, jagoitik negarreraino uzkailgarria baitzen Sigmarentzat balizko beste mundu bat izendaturiko musikaldia.

        Dream Time.

        Samba eta Posa NDHan galdu ziren. Tekila godaleta arradarazirik eta kontuarrari bizkarrez, «Fahir nauzu» auhenkatuz aurkeztu zitzaion batekiko solasa iruten hasi zen Sigma.

        — Amerikarrek zangopilatu Afganistandik nator. Bidaia zaila egin dut. Talibanekin aurpegiak gorderik ibiltzera behartuak ginen. Hargatik, zetaren xendra ohia aztalkatu dut gizonez jantzirik. Bularrak oihal trinkoetan tinkatzen nituen eta kasik nehor ez zen zinez nintzenaz ohartu, kasik diot, Albaniako kostalde zurbiletarik arrainez mukurutu batel batean Adriatikoa igaro arte. Italiar lehor-zaintzaileek gabarra gatibatu ziguten eta Lampedusako uhartean, Gurutze Gorriaren egoitzan dutxa hartu nuenean, langile bat konturatu zen emaztea nintzela. Haren supitukiko nazkaz gogoratzen naiz. Bai eta nirekin etorri ziren kideenaz.

        Arrain urrina oraino larruari josia zeukala susmatzen zuen Sigmak. Irriz ari zen. Hitz argiak zituen Fahirrek:

        — Nola nahi duzu ni bezalako batek iraun dezan Afganistanen? Amerikar eta europar armaden presentziarekin egoera ez da hobetu, alderantziz. Ematen du Iraken daudela petrolioaren komertzioaren kontrolatzeko eta Afganistanek errauts zuria bihurtuko den landare debekatuz landaturiko eremuen ureztatzeko, terrorismoa borrokatu aitzakiaz. Ez nintzen ere sekula haur plantako gisa ttarrotu, ez bainuen aitak aukeratuarekin ezkontzeko asmorik.

        Betaurrekoak alde orotara barranda zebilzkion niniketaratu zituen, mekanikoki. Londrestartua zen erabat. Bilo beltz labur-laburretarik ageri zen, ez hain aspalditik, kaskoa arrasatzen zuela. Lampedusako aterpetik ihes joan ziren lauzpabost menturazalek zenbait hilabetez Campaniako camorrak kudeatu jostun-workshop batean egon ziren. Nagusiak klandestinoekin lorian zebiltzan eta orokorrean langileak oro klandestinoen pare tratatzeko dretxoa zieten gobernuei eskatzen. Ez zuten iraun. Hondarrean behiala Ispahango merkatuan juntatu koadrila alegera Roma Ostiense geltoki abandonatura heldu zen.

        Han zegoen, biluz eta arrotz, gerla korapilatsuek odoleztaturiko eremuak oinezkatuz Europa-desiraz elkar laztantzen zuketen migrante parrasta batekin: Ugandako Mamasayren ezagutu zuen bertan, eta batera ehun tonako frigorifikoaren atzealdean pasatu zituzten Frantzia eta Ingalaterrarako mugak, Sangatten gaindi. Erroma utzi baino lehen ordea, Prenestinako Fortean egun ederrak gozatuz, sendatu, osatu, sosegatu eta berritu zirela salatu zion Sigmari:

        — Zer da Forte hori?

        — Neofaxistak joka etortzen zitzaizkigun Roma Ostiensera. Rom delakoak partida izanki, hiltzeraino kolpatu zituzten haietarik hamar, hala baitzegiten ohituraz Cavaliere berria botereratuz geroztik. Sokorritzaileek, ondorioz, emazteak eta haurrak ospitalera garraiatu zituzten. Haietan ginen Mamasay eta biok. Prenestinako Forteko squattean bizi zen erizainak berarekin eraman gintuen, piskola gintezen. Bi asteetan imajina ere ez genezakeen mugimenduaren lekuko izan ginen: ardotegia bazen, tea edateko lekua, erretzekoa, sukalde sofistikatua, labirinto moldean lur azpian hedatzen ziren tindaturiko hodiak, argi artifizialez trinko, merkatu bio bat larunbatetan eta edonoiz mahai-inguruak, kontzertuak, ikusgarriak. Gutxirekin gindoazenekin geunden.

        — Interesgarria.

        — Hori baino gehiago. Badakizu benetan uki ninduen gauza bat ere aditu nuela Fortean. Italiarra ulertzen nuen ordukoz. Ostiral arratsa zen. Erromako pride prestatzen ari ziren tira ahala eta ez huts egitekotan jakizu! Gure herrietan aipatzen ez diren gaiekiko mintzaldiak hurrupatzen nituen, feminismoaz, lesbianismoaz, transgenderismoaz. Hasieran beldur nintzen baina nolabait bidaia gizonez apaindua egina nuenez, transbeztituen zerrendetan kokatu nuen neure burua, aditzok erraietan ereiten zidaten samurtasun olde zozoa gordetzen saiatuz: ongi nintzen. Gau hartan Toto famatuaren monologoa errepikatzen zuen antzezle trans bat bazen, zaintsua, umoretsua, azalekoa baina ahalkerik ez zeukana. Mamasay, Ypsi beltzaran misteriotsua, Steinheim eta laurok tabernan geunden artista delikatua hurreratu zitzaigunean. Sentituriko emozioaren berri eman nion doi-doia menderatzen nuen lexiko urriaz. Algara kristalinoz askatu zen eta kopetan musua laxatu zidan. Ez nekien orduan zer ginen anaiak, ahizpak, aitak, arrebak, amak edo alabak ala migrazioak arras bestelakotu nortasun ezabatuak.

        Sigma agor zebilen. Didjeridooa aldiz dildil. Ka-Kok makinak ez zituen, ez begiaz, ez eta behatzaz kitatzen. NDHko Compton Courtera husten zen atea bultzatu zuen norbaitek. Erreinu txikia urrietan laztantzen zukeen haize hegoaren perfumearekiko airaldia sartu zen, Sigmaren zerebroko meandroetan punpulatzen zihoan izen nahaspila harrotuz: El Ejido, Melilla, Forte, Alfajarin, Bamako, Ceuta, Sangatte, Prenestina, La Gloria, Getaria, Lampedusa, Kabul, Alacant, Zuberoa, Bagdad, Jaunde, Erroma, Teotihuacan, Lamda.

        Mugikorra sakelatik jalgi zuen. Mezu bat bazuela iragarri zitzaion. Irakurri manua zapatu zuen: DFn nago, etorri, ederki gabiltza.

        Posaren itzala mahai izkinan nagitu zen:

        — Lamdaren berriak?

        — Bai, baina ez dit ohikoan bezala maite nauelakorik idazten. Kezkatu beharko nukeela uste duzu?

        — Utzi ezazu bakean, hark uzten zaituen lez...

        Aise ari zen Posa, Sambarekin zegoen jadanik eta ez zitekeen bera bezain jeloskorra. Baina agian pigmeoak arrazoi zuen: ez zen maitatzen zein bizitzen ahal norbera eta besteekiko distantzia apurra zaindu gabe. Gogoetaren arrarokeria epeldu zion Posaren aire kokinak:

        — Eta ez al duzu gaua Fahirrekin bukatuko? Klandestino pare xarmanta osatzen duzue. Segitu zaituztet... hantxetan nengoen.

        — Indigenen jakitate intuitiboak fundituko nau egundainokoan. Posa, bihar San Pancrasera gidatuko nauzu, ez naiz galduko zurekin, eta Sambaren pisuan aurki dezakegun pigmeo kantarien grabaketa bat kopiatuko dugu, mundu larrutuko highwayetan barna autoz ibiltzean gailuan lerra dakidan, gure arteko hari mineralaren erantzule.

        Urrikizko denden atarietan aberatsenek abandonatzen zituzten zakarretan hautatu rap-ero jantzitan ihamauskatzen zen Fahir, modaren uztarrian: atorrak ezkutatzen zizkion galtza zabalak eta kasketa ortzadarduna zeramatzan. Londrestar izaera oraindik erraza ez zitzaion arren, arrunt ahantzia zukeen, urte eskasa zuela, gorputza debekuz azpildurik zebilela Kabulgo karrika zitzikatuetan, fedezko legearen aurka, maitale bila. Gerla, zirika morala eta norberaren ukamena baino azkarragoa baitzen alaina urteak joan arau edukiz aldatzen zen desira.

        — Ez amore eman.

        — Zatoz.