Eskuak bete lagun

— Sortida egin behar duk orduan?

        Ikaratu egin ninduen, plaza osoan entzun zela iruditu zitzaidan. Bela egin behar nuen, bai. Zigarroa putzura bota eta jauzi egin zuen txanel batera, hurbildu egin zitzaidan.

        — Lotan hengoen?

        Argia piztu zuten Betrantonekoek.

        — Bai, Bittorren amak gaztigatu zidak, zurrunetik etorrita... Baina hi ez al hengoen...?

        — Mugi hadi, izarak bero utzi dituala atzemanen ditek eta bokalera etorriko dituk!

        Arraunak kendu zizkidan Engelsek. Zentral termikoak klubekoei emana zien txandal berria zekarren soinean.

        — Hi bakarrik ez haiz inora ailegatuko.

        Abantean hasi zen inoiz baino kukutuago, luze eta erdi aitzinatzen genuela palada bakoitzean, eta azala maltrata gabe, gozo, isilean. Asko hobetua zen terrestre hura. Ilbehera genuen beharrik, eta tarteka. Konturatu nintzenerako, bokalean aurrera gindoazen.

        — Baina nora hoa?

        Lemakanarik gabeko batela aukeratua nintzen, ez neukan handiagoren beharrik, nik beste bazterra jo eta mendiz hiriburura pentsatzen nuen, banituen telefono zenbaki batzuk eta gordeko ninduten nonbait oldarra baretu arte. Baina zoro hark itsasoz nahi zuen, nonbait.

        — Hi, buelta hadi, beste arraun pare bat hartuko ditiagu nonbaitetik.

        — Orraztuai!

        Arrazoia zuen ausaz, hobe genuen astirik galdu gabe portutik lehenbailehen urrundu, gero motelago joan beharko bagenuen ere. Gure flota kosteran zebilen, ez zen matxuratutako ontzi bat bera ere kaian, arriskatu beharra zegoen. Baina egia esan hilabete lehenago Serapioren baforea miatu zuten, ez zegoen txoko segururik, nik bezain ongi jakin behar zuen hori Engelsek, bere traineruan zebilen Martxel. Gaztelu zaharreko harresietan egoten ziren gordeak karabineroak batzuetan, baina gau hartan ez zuten kontrabandarik espero itxuraz. Bikote bat zegoen Txurrutallako horretan, oihu egin ziguten, adio. Teodoroarroka Jaizkibeldik eroritako harkaitz handi bat bezala ageri zen ia kanalaren erdian, itsasbehera zen, hobe. Baina bizia eztarrian neukala utzi genituen atzean sarrerako farolak. Eta ezker hartu beharrean noreste hartu genuen.

        — Hurbiltzen badituk txalupa enkallatuta mendian gora abiatuko gaituk.

        Burutik egina zegoen Engels.

        — Koneju ehiza egin dezaten.

        — Labarretako zuloetan ezkutatuko gaituk.

        Arriskutsua ordea, kostaz kosta Hondarribiraino joateko ideia on hura. Ona, hiribururako bidea aski zaindua eduki zezaketelako, eta arriskutsua Grankanto osoa, eta luzea da, zuzen geneukan arren, Platintxulorako golkora iritsi aitzin badagoelako mutur irten bat, lapitz hauts hartan ikusten ahal ez zena.

        — Kostazaina estekatua zagok kuadranteko nasan, hago lasai.

        Hegaluzerako beita hartzen ariko ziren beraz, gure ontziren baten argiak izan behar zuten abaorrean zebiltzanak.

        — Boga estiborrera, Higerreko farola galdu gabe!

        — Ongi, Matxet!

        Eta geroztik hala esan izan zidan beti, 1928an Donostiako estropadako errekorra, 19 minutu eta 17 segundo, urteetarako ezarri zuen herriko patroi mitiko baten izengoitiaz. Ari zen zerbait hartzen gure umoretik haurtzaroa txanel batean kulunkatu gabe emana zuen dohakabe hark. Baina aitortu beharra dago lehorrean ere sortu izan direla marinel onak, nire sorterriko baforeetan kostako patroiak beti izan dira Galiziako bazterrekoak, Corme izeneko herrikoak hain zuzen, baina arrantzakoa laboraria izan da maiz, harrigarria da baserritarra izatea bizkorrena arraina non dabilen kausitzeko. Entzun izan dut aroa hodeietan irakurtzen usatua dela nekazarien begia, horrek egiten duela nagusi blankura atxemaiten, marinelak ez duela halako ñabarduretarako alkantzurik, izarrei beha zuela galdu... Batek daki! Engelsek behintzat gure arraunlariek auzoan zeukaten dohaina zekarren goialde urrun hartarik.

        — Tira, egin diagu okerrena, utz iezadak orain niri erramutan.

        Zer edo zer egin nahi nuen, izerditu hautsi lehertu, ikusten ez nituen arrokak eta argitzen ez zuten argiak baizik ez nituen ikusten. Miaka hasi nintzen panelpean. Ez zegoen kriseilurik, baina bazeukan aparioz. Algorriko harkaitza estiborrean genuen, ongi gindoazen. Gutari burukominak kentzen entretenitu nintzen. Tximista bat. Ubera sortzen zuen Engelsek, sufritzen zekiena zen, besterik ezean. Bigarrena berrogei bat miliatara, Capbreton inguru hartan. Hoztu egin zuen brisak, «...endio!» egin zuen Engelsek. Ez zuen asko behar izarradura tapatzeko.

        — Ez duk nabaritu? Hondotik ari zitzaiguan abisatzen lehenago ere!

        Aldendu egin ginen bazterretik, harkaitzen kontra jota ostera itsasorantz zetozen bagek kulunka handiak eragiten zizkiguten, algaretean ibili ginen une batez, egoskor Engels bere ariketan eta ni ahalegin hura iraindu nahi ezik mutu. Argiak sumatzen nituen nik mendiko bidezidorretan edo, baina gorbeletan zebiltzan ijitoenak izanen zirela deliberatu nuen neure artean. Bare samar zegoen barrurago, eta handikanen hobeki ikusten ahal nituen, ustez behintzat, Amaotza eta Eperrarri, ez lehorretik bezain politak baina, Zunbillondoko muinotik goiti, ezkerrerantz. Higer ostean Miarritzeko farola. Itzalarriko errekaren ostean Tximistakurratuko largoa genuen Ixkiroraino. Gorbeletan, ilunpe hartan? Uste nuena baino urduriago nengoen: mareajeak agintzen du gorbelketa, ez argitasunak!

        — Lehen aldia duk habilela gauez hemen, ezagun duk.

        Lepoa eginen nukeen bera ez zela inoiz ibilia egun argiz ere, portu barruko kalma zurian entrenatzen ziren.

        — Gorde ezak indar pixka bat itzulerako, etor hadi heu orain txopara!

        Eta zutitu egin nintzen. Tu egin zuen Engelsek, arraun bat utzi eta bestearekin okerrera eraginda jausarazi egin ninduen, gutik egin zuen ez banintzen gazira joan. Lehen bezain mutu jarraitu zuen berriro zuzendurik, irri egiten zuela ahapean.

        — Marx zaharrak dioenez... iraultzaren txalupak... patroi ona behar dik... arraunlaria bizkarrez baitoa helburura...

        Iraultzaren txalupa! Maiakovski aipatzen zidan zakil hark!

        — Horregatik hartu behar dik arraunlariak patroiaren lekua aldian behin... lajanak!

        Palada berri bat egiteko gorputza aitzinatzen zuen aldiro neukan bekoz beko bere aurpegia: bekainak zimur, sudur hegalak zabal, matelezurra nabarmen, behakoa nire gorputzaren leku indefinitu batean tinkatua, munduari airea kenduz hanpatzen zuen bularra, eta tiro luzeena ekarriz kasik etzateraino urruntzen zitzaidanean kokotsa atereaz egiten zuen sudurrera putz bisaian behera zetorkion izerdia kentzeko, beti honat-harat berdinean, beti hatsots berdinean. Sufrimenduaren atleta zen Engels. Usaia ukan behar du batek arraunlari izateko, leunduena izanagatik ere tibortaren igurtziak, berriren berriz, baba sortzen baitu, lehertu zartatu odoldu, zauri eginda uzten dizu eskua. Usaia, bistan da, arian lortzen ahal duzu, abdominalak hilduratzearen poderioz etorri ohi da gerriaren zalutasuna. Higuingarriena, tematze hutsaz erdiesten ahal ez dena, erla saskian baino larriago zaudela hauspoko azken hatsa erretzeko adore hori ukaitea da, besoak karranpa eginda dauzkazularik ipurdiko zintzurra estutu eta jadanik zazpi arroa pisatzen duen adarra behar adina sakonduz estroboari intziri sanoa eragiteko gauza izatea. Horixe da orain arraunlari ona izateko ukan behar dena, hiru milia jo batean eginda barrena kiskaltzen dizun urradura ez dela oinaze sinetsi ahal izateraino amorratzeko ahalmena. Espaldeatzen ez dakiten Engels bezalako gobernu zakarreko menditarrak behar ditu indarketa besterik ez den egungo estropadak, halako jendea beharko du agian iraultzaren txalupak ere. Zorabiatu egiten nintzen bere afanari beha. Karnadabako etxada batzuk egin nituen, lau apario. Higerko farola distiratsuaren azpian geunden, hogeita bi milia urrundu beharko genuen zabalerantz, jo ez gintzan.

        — Ikusten bagaituzte, ardoran gabiltzala.

        Baina bazterrera behatzeko kemenik gabe pasatu ginen muturretik, eta tiroka lotuko ez zitzaizkigula kalkulatu nuelarik arraunean hasi nintzen neu ere, disimuluez futituta, bihotza punpaka, Engelsek tibortak niregana hurreratzen zituenero enbor banatik heldu eta «Aaarraun!» aitzina egiten niela bulka, «Aaarraun!».

        — Lajanak —gure moldea imitatuz.

        Nahiago zuen bere erritmoan, eta iraindua sentitu nintzen orduantxe, entrenamendu bat besterik ez zen Engelsentzako nire ihesa... txandala jantzita egona zen nire zain! Ez niola barkatuko egin nuen zin neure bizarrerako. Ordu bi eta erdiak ikusi nituen orratzen fosforoan. Ez zekien pala airoski higitzen, arraunketaren balleta hausten zuen beti, beti gibeleko erramua jotzeko irian, baina beti batera-ezin berdinean, berdin sobera luze hartuz txanpan eta ziabogan, burua lepoan gordea, mokor, makur, muker, orain bezala. Trumoia urrunean. Lebatzero bat zetorren Txingudiko barran aurrera. Nolako kalipua hankeko harena lagunak sustatzeko eta patroiari erritmoa biziarazteko! Arraunketaren zigorra zintzoki onartuz liberatu nahi zuen galeriano bat zeraman barruan. Eta branka Bidasoan gora zuzendu ordez, berriro ere, norestera jarraitu zuen.

        — Pierre Lotiren etxe azpiko horretan lehorreratuko gaituk... Nahikoa ilun egiten dik hor... Harriaga bat zagok sobera arrimatu behar izan gabe.

        Espainiarren atzaparretarik libro utzi nahi ninduen Engelsek, guraso. Suak hartu ninduen.

        — Buelta hadi! Nik ez diat exiliatu nahi!

        Utzi egin zion arraunketari. Barrura jaso zituen erramuak.

        — Badakik, historia ez duk sekula espero den portura arribatzen... Marxek asko zekian itsasketaz.

        Beha gelditu zitzaidan, lehen aldia zen aurpegira behatzen zidala bi ordu eta luze haietan. Irriño bat irten zitzaion, zotina.

        — Asko lagundu didak, ongi portatu haiz...

        «...Matxet» batez burutzea ahantzi zitzaion Maiakovskirenak ez ezik Leninenak ere desjabetzen zituen aipuen intelektuala. Lakartua zeukan ahotsa, egarriak puskatzen egon behar zuen nik bezalaxe. Horrek eragotzi zion nahi zukeen ironiazko doinua ematea. Popadan gindoazen Hendaiako kostaperantz martina baten atzetik. Ez nuen exiliatu nahi, baina ez nintzen gauza Engelsi arraunak kentzeko. Jauzi egin nuen, belaunetarik goiti hartu ninduen putzuak.

        — Mantsoago itzulita ere argitu baino lehen helduko haiz. Oso ona haiz, onena haiz, Engels.

        Bostekoa luzatu nuen, zor nion hala ere. Intxaur bat bezala sentitu nintzen tinkatu zidanean, lau milia txatxu haiek bakarrik egiteko gai izanen ez banintz moduan. Tanpez, besoari tira eta uretara egin zuen berak ere. Lehorrerantz hasi zen.

        — Hi, baina... ez duk itzuli behar?

        Ez zuen erantzun. Zarpatik heldu nion.

        — Jakin ezak, entrenamendu moduan hartu dualako utzi diat nirekin. Ez haut sartu nahi abenturerismoan.

        Sudur hegalak zabaldu zituen ezpainak estutuz, arraun eske. Askatu egin zen lepoa zakar astinduta. Min eman nahi izan nion, eta igarria zen. Ez entzuna egin zuen. Hobeto esan, merkekeria hark merezi zuena erantzun zidan jiratuta.

        — Hire bila baldin badabiltza, pentsatzen ahal duk beste batzuek edukiko dugula motiborik hanka egiteko!

        Harroa zela, nolanahi ere, koitadua.

        — Etzak esan, orduan hik...

        — Nik ez haut ekarri, heu etorri haiz nire txalupan!

        Algara baten oihartzuna uhinez uhin.