Prakadunen artekoak

Noizbait behar eta, harrika hain mingarriro zehatza zen zarpatsu bakarti hark lagun bat egin zuen ezustean. Harrotua egiten ari zen kostapean karnatarako zizare bila bere lagunik onena izanen zena ikusi zuenean inguruan, ez zegokion eremuan sartzen, ezin utzi ezer esan gabe eta «Hi, Xabi, zer ari haiz...?» esanen zion, edo «Peru» edo «Antxon» agian, «Kaxkajo» edo «Txankame» esan ez bazion behintzat. Ezustean egin zuen laguna, mehatxua amaitzen lagatzeke «Kaixo, Huck!» esan baitzion zaparro hark, «Ni Tom nauk!». Liluratuta gelditu zen, auzoan denek ezagutzen zuten elkar, bazekien izen arrotzak zirela haiek, abenturakoak, izen haiek hartzea arraun elkartean sartzea baino bereziagoa zela. Tom irakurtzen ari zen liburu batean ageri omen zen Huck, «Hire antzeko bat» eta hori aski izan zuen onartzeko, gauza sorgintzat zeuzkan liburuak, eta harrezkero Huck izan zen auzoko mutiko guztientzat, Huck, zakur izena nire iritziz, Tom katu izena den bezala, txakur-katu ibili nahi zutelako agian, gertatzen dira halakoak prakadunen artean prakadunak mutikoak izan arren. Hamabina urte zituzten eta beldurgarriak ziren erramutan, edozein helduk baino arinago zeharkatzen zuten biek ala biek portua alderik alde txalupa hartuta. Auzoko arraun elkartekoak atzetik ibili zituzten astun, Euskal Herriko txapela jasoko omen zuten infantiletako batelarekin haiek biak tostetan edukiz gero, baita bakar batekin ere segurenik, baina biak bildu nahi. Gogoz sartuko zatekeen Huck, maite zuen lehian jardutea eta nekeak dakarren nagitasun hori, lagunak ordea «Señorito alaenak!» esaten zion, mespretxatu egiten zituen, «Horiek ez zakitek zenbat erro dituen olagarroak!». Tomen aita penatua zen, bazekien semeak zeinen ubera ederra eragiten zion txanelari, berak irakatsia zen. Ez zuen dudarik patroi ona izanen zela, halako gorpuzkera zeukan gainera, zalua, zimela, zaintsua. Semeak, damurik, nahiago zuen Huckekin arroketan eta itsasoan, entrenamenduetan baino.

        — Liverpoolera joan behar diat.

        Bafore handienen popan zetorren izena, milioi eta erdi milia barru Liverpool, hor nonbait.

        — Egun hauetako batean.

        Ez zen samurra lagun egin berria horrela galtzea, malkoa etorri zitzaion Hucki.

        — Hango atoiontzietan kontratatu ditek aita?

        — Ez...

        Tomek ez zuen halako galderarik espero, besterik zer erantzun jakin ezean egon zen behintzat luzaz, galdera hark uste ez zuen zerbaitera ekarri balu bezala.

        — Bakarrik noak.

        Huckek ez zeukan sekreturik Tomentzat, baina argi zegoen honek bazeukala beste bizitza bat, liburuek eta aldian behin bisitan joaten zitzaien hiriburuko lehengusuek emana, maiz aipatzen zizkion haiekin egindakoak. Ez zituen maite Tomen lehengusuak, haiek bai zirela señoritoak, gure artera azaltzen ziren bakanetan aletak jantzita egiten zuten igeri, bermudak erabiltzen zituzten. Min eman zion Tomen aitorpenak, Bonantzako moilan arrantzan zeuden kainazaleengana jo zuen urduri, arrain usaina zetorren otarreetarik.

        — Beha, Tom, hasi dituk muxarrak berriz azaltzen!

        Eskuak sakelan itxaron zion lagunak Santa Anako farolaren azpian, ez zen moilaren bazterrera inguratu.

        — Bakarrik noak, hik etorri nahi ez baduk.

        Ezpainetan zeukan amua kendu zioten Tomen hitzok Hucki. Alferrikakoak izan ziren, alabaina, Liverpoolen nolakoaz tarrapatan egin zizkion galdera guztiak. Zekienik edo ez zekienik, deus ez zion erantzun, barre besterik ez zion egin.

        — Apustu egiten diat ez duala popaz altxatzen.

        Atzamar arina eskuineko lokiraino jaso zuen ginbaletarena eginez Huckek, petrilean branka emanda gilaz gora zegoen txaluparen azpian ezkutatu baino lehen. Popak gora egin zuen poliki, zangoak azaldu ziren, gero gerria.

        — Ezetz iraun hogei minutu!

        — Zerria...!

        Ongi jarria zeukan bizkarra atzeko tostaren azpian, nahi adina minutu irauten ahal zuen.

        — Jaitsi, jaitsi, Huck! Nire aita zatorrek, jaitsi ezak eta geldi hadi barruan isilik.

        Lagunaren esana egin zuen, ez zuen nahi Tomek arazorik edukitzea beragatik. Tom petrilera igo zen, itsasoari bizkar, bere frantsesa erakusteko pronto. Kanpotarrak ematen zuten, udako sardinzaleak noski. Argazkia ateratzen utziko zioten, baietz, hara Tom bere aitaren txalupa lehorreratuaren ondoan eskua txakur baten lepoan daukala. Eskertu egin zioten.

        — Esanen nian noiz irten!

        — Hogei minutu barru, ezta?

        — Alde, Beltxa, alde hemendik!

        — Eta utzi egin diek argazkia ateratzen?

        Turistei aurrea hartu eta erretegitik gora joan ziren, labar gaineko mandabidea hartuta, Marina Españolako soldaduek abandonatu berria zuten goiko farolaren ondoko parapetora. Haize brixak leun jotzen zuen ekialdetik, itsasoa ardizuritan harrotzeko lain. Pozik zebiltzan antxetak goi haietan, txilio zorrotzak ateratzen zituzten behintzat, zaila da jakiten baina poza edo tristura adierazten duten, hegaztiak izaki berezi samarrak dira.

        — Zenbat erro zauzkak olagarroak?

        — Tom, faborez...!

        — Putzu horretan bostehun mila papardo zabiltzak.

        — Ez al zituan berrehun mila?

        — Beheko zuloak utzita labarrean gora abiatuko balira, kosta osoa estaliko liketek kazkarratoiek.

        Arando Aundia eta Arando Txikia izeneko barretara inguratuak ziren txalupak erretiran, Beñardo, Imanol, Atanasio, Floren, Martxel, txipiroitan ari ziren oraindik, laster ilunduko zuen, lainotua zegoen eta olaxta sarrien gainean islatzen hasia zen Platako farolaren palada luzea. Lehen izar multzoa ageri zen Capbreton aldean, gauari tiraka. Parapetoaren aurrealdean, arranoaren arrokak begi hustuaren aurrean daukan magalean jesarrita Liverpoolez zekiena azaldu zuen Tomek eta, harritzekoa, asko zekien, han gaizki janen zutela jakinarazi zion lagunari. Huck bidaiaren aukera hutsak liluratua zen, ez zitzaion axola goseak ibili beharragatik.

        — Enbatak jotzen duen gau batean itsasoratuko gaituk.

        Harrigarria zen Huckek erabakiak hartzea, hori Tomen lana izaten zen.

        — Sortida enbatarekin egin?

        — Bai, beldur handiagoa ematen dik.

        Eta aitzakiarik ez zeukan argudio horren aurrean, men egin zuen Tomek, bururatu ez zitzaion kitzikagarria zen, benetako abenturek lehen unetik sortu behar dute ikara gozo hori. Berak ere ez zekien dena Huckez, bazeukan mutiko hark liluragarrizko zerbait, ezustean hunkitzen zintuen.

        — Barratik aurrera inor ausartzen ez denean.

        Lasterka jaitsi ziren, Huckek ikusi egin nahi zituen gasolinoek zekartzaten arrainak. Alde polita kendu zieten Arandoetara hurbiltzen ari ziren ontziei, eztarria freskatzeko geldialdia egin zuten gazteluko iturrian, handik oinez jarraitu zuten moilaraino. Ilundua zen Tomen aitaren txaluparen aurretik pasatu zirenean ostera.

        — Eta hik, edukiko al huke hamar minutu?

        Bizkarrak harrotu zituen Tomek, bidaiarako tabakoa biltzea komeni zela komentatuta eskua jarri zuen txaluparen sabelean, zaflada maitekor batzuk eman zizkion hiltegian harakinak behorrei egiten dien moduan, horrelaxe.

        — Gure ontzia...

        Huckek ez zuen entzun, ez entzuna egin zuen, galernetan zeukan burua. Baina Santa Anako arkupera heldu zirenean zalantza larria sortu zitzaion.

        — Hi, ez duk esan nahiko...?

        Bizkarrak harrotu zituen Tomek, ohitura berri hori hartzen hasia zen, itxuraz.

        — Txaluparik onena diagu guk egin behar dugunerako.

        Santa Anako farola gorriak halako deabru antza ematen zion Hucken aurpegiari, garrek izututako deabruarena.

        — Liverpooleraino iritsi nahi duk horrekin?

        Laguna algaran hasi baino lehen erantzun zuen Tomek.

        — Dena esplikatua zagok irakurtzen ari naizen liburuan, Huck.

        Hiriburuko lehengusuengana joan zen Tom, beira-zuntzezko txalupa omen zuten erosia eta hiriburuko badiaz kanpo arraun egiten irakastea eskatu omen zioten, ez zuten elkar ikusi hurrengo egunetan. Aitari saregintzan laguntzen eman zituen Huckek egun aspergarri haiek, gero moilara joan izan zen kontrabandistekin hitz egitera.

        — Goazen, Beltxa!

        Etxeratu aurretik parapeto abandonaturaino igotzen zen, kazkarratoiek inbasioa hasia ote zuten edo zeroiren baten turrusta ikusten ote zuen ortzimugako haria eteten. Liverpoolez gogoeta egiteko zeukan modua zen hura, hala esanen nuke nik. Errietarik ez, arropak zoruan, docker hasi, ohean erre, berandu jaiki, neskatan ibili, errietarik ez. Eta despedidarik idatzi gabe alde egin behar zuen gainera, horrelakoak adierazten zituen ziztuka han goian, Kantauri gainean. Gero, atzerakoan, Tomen aita topatzen zuen maiz txalupari blaka ematen, eta lasterka iragaten zen haren ondotik, gizon zakarra zen.

        — Gaur edo bihar abiatu beharko diagu.

        — Ez gaur eta ez bihar ez dik enbatak joko, ez dik nahikoa bero egiten, epelegi zagok.

        — Bai, baina aitak laster bota nahi dik uretara...

        Txaluparekiko lanak amaituak zeuzkan lagunaren aitak, hori ongi zekien Huckek, «Tximista» margotzea besterik ez zuen falta uretarako, tolete berriak ipintzen ikusia zuen bezperan.

        — Ikara ematen dik, Tom, aitor ezak ikaratua hagoela, ez haiz enbatarekin ausartzen...

        — Asmatu egin duk, zorionak.

        — Nola aterako gaituk horrela, ezer prestatu gabe?

        — Goazen beheko harkaitzetara.

        Garrantzizko kontuak esateko behar izaten zuen gisan itsasoari beha jarrita, Tomek beste bizitza bat zeukala erakutsi zuen berriro zazpi mila barril fuel eta suntsiezineko hiru mila bakteria mota desberdin atxikitzen zituzten harkaitzetan. Gezurra zen lehengusuena, aste osoa hornizioak eta gainerako trepeta guztiak eskuratzen eta gordetzen ibilia zen.

        — Baina nola moldatu haiz aste osoan ez ikusteko, urpean edo?

        — Mendiz ibili nauk.

        — Noski... Harakinaren alabarekin.

        — Hi, Huck...!

        Herriko mendietan egin izan omen ziren akelarreak deskribatzen zituen liburukotean ikusia zuen deabru begi-txiki kokots-zorrotzaren antza hartu zion ostera Tomek Hucken aurpegiari.

        — Hura ere ez diat aste osoan ikusi.

        Algara egin zuen Tomek, zutitu egin zen eta algaraka jarraitu zuen, harri kozkorrak ematen zuten algara haiek.

        — Titimotz horrekin gustatua hago!

        Galerna aurreko goibelduran estiborreko seinaleak argitu balu bezala gorritu zen Huck. Isilik gelditu zen hantxe, izterrean azkura nabaritzen hasi zen arte, deabru ahalketua. Lasterka ekin zion, moilarantz abiatua zen Tom harrapatzeko. Camel kaxa berria atera zuen patrikatik, bera ere ezustekoak egina zelako froga.

        — Hiru kartoi eskuratu ditiat, merke.

        Berdina ez izaki eta ezker-eskuin makurra, gure auzoko karrika nagusiak sugea zirudiela esan omen zuen aspaldi Tomek menturaz noizbait irakurriko duen idazle frantses ospetsu batek, hala dio behintzat herriko liburutegiko arduradunak aldian behin tabernan. Ez dakit hori entzuna naizelako edo, han-hemen karrikara dauden argi ahulak zoruko harlandu bustietan islatzen direlarik, sugearen ezkaten distira ikusten dudala pentsatzen dut askotan, gaur egun makurra eta malkarra izaten jarraitzen duenez, beharrik, gure karrika nagusiak. Beldurra ematen du, sugeak piztiak dira. Karrika nagusia esaten zaio eta karrika bakarra da egia esan, luzea ordea, euskal kostako karrika bat luzea izan litekeen neurrian. Karrika bakarra duen auzoan mutikoek edo neskatoek hegan ez bada etxetik ihes egitea ezinezkoa dutela usteko du auzo hau, itsasertzekoa izateaz gainera, menditsua dela ez dakienak. Pendizaren orpoan daude kokatuak mendiari eusten bezala karrikaren estiborreko etxeak, nolabait esatearren, eta hauen atzealdearen eta mendiaren artean gelditzen da zenbait lekutan karkaba, beste batzuetan belena eta guk hemen zurruna esaten diogun pasabide meharra, etxez etxe trabarik gabe doana, mendirako xendra ugarien sorburu eta auzoko katu guztien babesleku. Zurruna erabili dute Huckek eta Tomek, beraz, etxetik ihes egiteko. Mendiko xendra ezkutuena hartu dute, eta etxe multzoa goitik zeharkatuz, teilatuen gainetik ibiliko balira moduan, gaztelu bazterrera irten dira. Handik beherantz hartu dute, auzoaren kabura, petrila eta karrika nagusia amaitzen diren itsasertzera. Karrikak, jakina, itxura berezia du orain, elizako ezkilak gauerdia jo arestian hasi duen euri zintzarrak sugearen ezkatak bailiran izarniarazten ditu zoruko lauzak, eta beldurra ematen du, sugeak ausiki gaiztoa dauka.

        — Aitaren baimenik ba al daukak, Tom?

        — Hoa olagarroaren erroak zenbatzera!

        — Neuk jasoko diat popatik aurrena, gero sar hadi heu branka azpira.

        Lanak edukiko zituela uste zuen, baina Huckek ikusi ahal izan du lagunak baduela kemenik, arin jaso du branka. Atzeraka mugitu da Huck, itzuli laurdena eginik eskuinerantz, abioa itsasora buruz zuzentzeko.

        — Zer ari haiz? Gora jo behar diagu, ez behera!

        — Gora?

        Itzuli erdi eta laurden egin du Tomek ezkerrerantz, norabidea bilatuz eta karrika nagusiaren suge buztana amaitzen den horretan bertan hasiera duen bokalerako mendibideari branka emanez. Huckek indar egiten dio eutsiz, aurrera ez dezan. Ezin dute elkar adostu dragoi burubakoaren azpian dauden lau hankek.

        — Jakin al zitekek nora goazen?

        — Isil hadi, Huck, eta entzun ezak ongi: gaztelu atzerainoko malda egin behar diagu lehenbailehen, gero handik aurrerakoa errazagoa duk.

        — Hi ez hago ongi burutik, Tom! Zertarako eraman behar diagu txalupa horraino? Hobe diagu arranplan itsasoratu, ehun metro ez dituk eta marea gora zaukaagu gainera.

        Baina amore eman du Tomek tira egiten duen aldera, badoaz gorantz txalupa euriaren estalgarri hartuta. Hobe duela beste galderarik gabe, betikoa. Euria egiten duenean ez dute hainbesteko hotsik ateratzen harri txintxarrek hankapean. Malda erdirainokoan berriro hitz egin beharra.

        — Tom, ez haiz konturatu... Noroeste jotzen dik, ezin diagu arraun egin haize kontra, ez diagu deus aurreratuko, alferrik nekatuko gaituk.

        Ahapetik mintzo da Tom, Huckek ez du kasik aditzen zer dioen, esanaren tonuak du isilarazten.

        — Zenbat aldiz esan behar diat dena kontrolatua daukadala? Ez nazaala aspertu. Eta bidal ezak nazkante hau hemendik ostiko bat emanda.

        Huckek galdera mordoa dauka egiteko, baina etsi egin du labur barne dena argituko dela pentsatuz. Gaztelua iraganda Arando Aundi barrako bidea ezker utzirik eskuinera jo dute berrehun milioi urteko jakinduria omen daukaten iratzeetan barrena, non itsasoratzeko asmoa ote dute.

        — Bihar gure bila aterako dituk...!

        — Etsiko al duk heure bihotzeko mixpira hexurra ikusi gabe, Huck?

        — Muturreko bat irabazi behar duk oraindik!

        Hala abiatu ziren Liverpool aldera gure auzoko Tom Sawyer eta Huckleberry Finn, iraulitako txalupa baten azpian, oinez.

        Nolakoa ote zen Liverpool?

        Hucken amak, antza denez, semea goizean goiz jaiki eta gosaria mahaian utzita alde egina zela kontatu zuen merkatuan, eta harakinak «Badira bi orduan!» egin omen zuen labana zorrozten zuen bitartean, Tomen amak gauza bera esana izan behar zuen lehenago semearengatik. Bazkaritara azaldu ez zitzaionez, Tomen etxera joan zen, eta han ez zuten lasaitu, ez zeukaten bere semearen lagunaren berririk, eta orduan jakin zuen goizean ohea desegina azaldu zen arren semeak ez zuela etxean lo egin, amak bezperan atondu bezalaxe utzia zuen Tomek berea. Aita txalupa lantzera etorri zen, arratsalderoko ohitura, atoiontziko guardia amaituta, arratsaldeko seietan. Auzo guztietako bazterrak harrotu eta portu osoko boia guztiak ikertu zituen petrilean falta zen txaluparen bila debaldetan, eta etxeratu zenean jakin zuen semea ere falta zutela. Inoiz ez bezala, etxe azpiko tabernara jaitsi zen kafea hartzera afalondoan.

        — Bihar goizean hementxe azalduko da gure mutila, txipiroiez tostetaraino beteta.

        Biharamunean sortida handi bat antolatu zen beste auzoetarik etorritako zenbait yaterekin eta gasolinoekin, komandantziako V-18 kostazaina buru zutela. Armadako marinelek bengalak banatu zituzten, arrastorik aurkitutakoan jaurti eta kostazaina lehenbailehen hurbil zedin. Komandanteak agindu zorrotzak eman zituen, hamar milia barneratuko ziren itsasoan, ez gehiago, eta beti kostazainaren popan, «abaniko formazioan», eta «ur espainiarretarik irten barik», hala esan zien moilan bildu zituen txalupari guztiei. Beste portuak abisua hartuta zeudela, armadako ontziak patruilatzen ari zirela, eta lotuta zeudela irratiz.

        — Mutiko horien ahaiderik bada hemen gure artean?

        — Ni!

        Orduan komandanteak nor zen galdetu zion, eta Hucken aitak izen-abizenak eman zizkion, desagertutako mutiko haietarik baten aita.

        — Ederto, zu lehorrean geldituko zara. Zeure onerako da.

        Eskua bizkarrean jarri zion norbaitek. Ez zuen ezer esan, etxerantz egin zuen behaztopa sudurrari zintz eginez. Niri ere hanka egiteko moilatik agindu zidan Florenek, ontziratu nahi izan banu bezala. Baina nik ez nuen beraiekin itsasoratzeko asmorik, banekien ez zituztela nire lagunak aurkituko.

        — Alde egiteko hemendik, atunjalea!

        Jende mordoxka etorri zen azken arroketaraino sortida hura ikustera, kostazaina noreste aldetik urrundu zen, «ur frantsesetan» inor sar ez zedin noski, gero Martxel, Atanasio, Beñardo, Imanol, Floren yate tartean... eta antxetak atzetik txilioka, zer esaten ote zuten bostehun mila papardoen gainean hega zoroan zebiltzan hamazazpi mila marrantatu haiek.

        Tomen aita Atanasiorenean zihoan, alkandora gorridun hura zen. Itsaso ona zeukaten, haizerik ez zebilen.

        Ez da izugarri zaila asmatzea halere nolako solasak ibiliko zituzten itsasketa hartan, «Frantsesek helikopteroak zauzkatek, gu non gabiltzan jakiteko bakarrik behar ote ditiztek?» eginen zuen marmar Atanasiok, baxurako arrantzan aritzen zen hura tarteka, «Eskapadaren bat egin nahiko zitean eta haizeak eraman ditik, noroeste gogorrak jo zian bart», eta berehala Tomen aitak «Ez hain gogorra, eta orain bare zagok. Itsaso honekin ez zituan galduko, ume horiek ez!», eta arrazoi sendoagorik behar ez bazuen ere «Txalupa kalafateatu berria zegoan, ez duk posible hondoratzea itsaso honetan!», baina egoskorra Atanasio «Egarriak hil behar ditek bero honekin!», eta berehala «Isil hadi, Atanasio, neure onetik ateratzen nauk!», baina Atanasiok ez zeukan haurrik, laster minduko zuen ostera, ohartu ezin, semea galdutzat eman nahi ez zuen aita.

        Labarretan txaluparen arrastorik edo gorpurik azaltzen ote zen ikertzera joanak zirenek, oraindik egun argi zegoela gasolinoak hurbiltzen ikusita, aurkitu zituztela uste izan zuten. Baina besoekin ezetz esan zieten bokalean, tanke osoa hustu baino lehen zetozen nonbait. Moilara itzuli ziren denak bat-banaka, egun tristea ukan zuten auzoan, nik behintzat malkorik ikusi ez banuen ere harakinaren alabaren begian. Hucken aitak leihoan eman omen zuen egun osoa, hantxe zegoen ilunabarrean, lehorreratzen zirenei beha, inori galderarik egin edo eskerrak emateko gauza ez zela. Haatik, oilasko gisatuaren lurrina zekarren kaxuela batekin azaldu zen emaztea etxeko atarian. Tomen aita ez beste guztiak hurbildu zitzaizkion, hortzak izerditan jartzen zituen usain hark.

        — Egunero aterako gaituk.

        Atanasioren eskaintzari erantzun gabe abiatu zen etxera Tomen aita. Ez zen tabernan azaldu afalondoan.

        Nolakoa ote zen Liverpool?

        Haizeak olatuak mareak argiak estatxak, eta gizonak begiak erreta itsasoaren distiran behatu beharrez eta andrazkoak belaunak minberatuta otoitzean. Gorpu bat azaldu zen Donibane Lohizuneko hondartzan, komandanteak «ur frantsesak» esaten zion bazterrean, baina oso hondatua omen zegoen, aspaldi izan behar zuen itorik, eta zaharraren hortzak zeuzkala. Egun txarrak izan ziren arrantzarako, mundu guztia zebilen haserre eta auzoko prakamotzek ezin zuten txalupa batera hurbildu inguruko heldu guztiak garrasika jarri gabe, alde egiteko handik, berdin zen txalupa kateatua egotea edo kostapean lehorreratua, helize berriaren zain zegoen Ondarrurenera ere ez zieten uzten. Tomen ama labarretako ertzean ageri zen arrastirian, ilundu arte gelditzen zen, azken txalupa sartuta gero ere orduak egoten zen emakume hura han goian. Bere burua botako zuela zabaldu zen auzoan, hala egiten omen zuten enbata sortuta bokalera ezin sarturik senarrak itotzen ikusten zituzten emakumeek, garai batean. Apezak omen zioen, eta komandantziako kapitaina agindu berekoa zuen nonbait, ezin zuela inor hildakoen liburuan apuntatu gorpua azaldu arte. Eta bi amak oraindik areago hilduratzen zituen kontsolagarri hura hartzen omen zuen ahotan, «Gorpuak ez azaldua seinale ona da, nork daki ez ote dugun bihar bertan ume horien berri jakinen... Eduki ezazue fedea Jainkoaren esku gozoan». Huck eta Tomen urtzeak, egia esan, fedearen susperraldia ekarri zuen, jende gehiago biltzen zen eguneroko arrosariora, gizonezkoak tartean, dozena bat kandela azaltzen ziren pizturik goizero Santa Faustinaren odol ustelgaitzaren aldaretxoan. Meza mordoa enkargatu zion Tomen amak, parrokoak erreguetan «Itsasoan dabiltzan gure semeen alde» esaten zuenean, hunkidura berezia nabaritzen omen zen eliztarren eztuletan. Meza nagusi abestua antolatu zuen lagun biak auzotik lekutu zirela hilabete konplitu zen igandean. Auzo osoa joan zen, bazterretan eta atzeko aldean gizonezkoak zutik, Huck eta Tomen hileta izan zen hura funtsean. Ozengailuetarik eman zen elizkizuna, portu osoan eta inguruetako mendi guztietan entzuten ahal zen organoa eta erretorearen ahots funebrea. Jesukristok San Pedro arimen arrantzale izendatzen dueneko pasartea irakurri zuen eskolako Hucken ikaskide baten oihuek eta jendea malkotan zela parroko jauna aste osoa idazten jarduna zen sermoiari ekitera zihoala, mikroa zuzentzen ari omen zen hartantxe, ataritik eta zimitoriotik zetozen umeen garrasiek eta zakurren zaunkek urratu zuten tanpez bildutasunezko une hura.

        — Azaldu dira, azaldu dira...!

        — Liverpooletik heldu dira!

        Goitiko batean hustu zen eliza umeen eta zakurren atzetik lasterka karrika nagusitik barrena gora eta behera, ezker eta eskuin, jende zoro suge. Parrokoa eta zenbait neskazimur gelditu ziren bakarrik aldare aitzinean, Jainkoari otoitzean belaunikatuta. Oka hark inolako erruki barik zanpatu zituen haurrak eta atsoak, arrantzara zetozen kainazaleak eta estropezu egiteko zoritxarra ukan zutenak, sardina errea jatera zihoazen frantximantak eta zer ote zen galdetzera godaleta eskuan tabernatik irtendako liburuzaina berrehun eta berrogeita sei mila ezkatako suge honen gainean orroka ostikoka adausika zanpatu ezkilak atertu ezineko bozkarioan zirela, auzoko hogeita zazpi mila arratoiak estoldetan behera eta mila eta seiehun eta berrogeita hamabi katuak teilatuetan gora ihesian.

        — Liverpooleraino joan dira!

        Eta handik buruz behera lau pataka baletor bezala baztertu zen jendetza alboetara mira eginda Tomen aitaren txalupari bide egiteko gazteluko maldan behera.

        — Alde Beltxa, alde hankapetik!

        Txalupak popa eman zigun petrilera iritsi zenean, aurreko garraiatzaileak petril gainean utzi zuen branka, gero atzeko hankak plegatu ziren, popa lurrean utzi arte hilabete lehenago egona zen leku berean, Tomen aitak kalafateatzen eduki zuen petrileko leku berean, Huckena eta beste saregileak lanean aritzen ziren arkupetik ez oso urrun, guztiz berritua egoteko «Tximista» besterik ez zuela eskas. Inork ez zuen ezer esan ez txalorik jo, denak zeuden irrikan txalupak ezkutatzen zituen aurpegiak ikusteko. Baina bi buruak estaltzen zituen zurezko kapelu hartarik irten zitezen baino lehen Atanasio hurreratu zen galdera lilura ezin sineste masa hartarik, izugarrizkoa zen isiltasuna, harakinak behorrarenean bezain leun ibili zuen eskua txaluparen sabelean harat-honat nire lagunei kasurik egiteke, sudurpera ekarri zuen, gero uxarka egin zuen gilan eta albaoletan. Katuak kontserbategiko atepean usnaka ibiltzen diren gisan, zinez.

        — Txalupa hau ez da egon lau aste uretan.

        Handiagoa egin zen isiltasuna, txaluparen barrutik etor zitekeen erantzuna jakin nahirik. Argal, zikin, harro azaldu ziren Huck eta Tom.

        — Zuek ez zatozte Liverpooletik!

        Marmarra zabaldu zen, xuxurlaka hasi ziren neska guztiak eta mespretxuka mutiko guztiak. Ahots lakar bat gailendu zen.

        — Zer esan nahi duk, Atanasio?

        Denok jiratu ginen Tomen aitak mehatxu egiten zuen aldera, sare metaren gainean zegoen. Handik jaitsi zenean jendetzak irentsi zuen, txipi samarra zen, hari eta honi bultzaka azaldu zen puska batera Atanasioren aurrean. Ez zuen keinurik demendrena egin semeagana, Atanasiori eraso zion. Kokotsera iristen zitzaion eta burua jaso gabe gorantz behatzeko ohitura zeukan, kopeta zimurturik. Zakar airea ematen zion honek, baina ez Atanasio beldurtzerainokoa, auzoan denok dakigu nork zer zaunka mota egiten duen.

        — Txalupa honek ez zaukak hilabete uretan egonaren usainik.

        Ikusleengana itzuli zen Tomen aita, burua atzera bota eta arnasa hartu zuen bularra hanpatuz, nabarmenkerian, behin, bitan, sudurra jaso eta arnasa hartzen hasi ginen han geunden guztiok Tomen aitarekin batera, usain hartzea arnas hartzearen berdina izanen balitz bezala.

        — Nik kresalaren usaina besterik ez diat aditzen.

        Hala zela hasi ziren ikusleak bata besteari, Tomen aitak arrazoi zuela, nahiz eta bazen han kresalarenaz gainera ke, fuel, gernu, izerdi, arraba ustel...

        — Hurbil ezak sudurra hona!

        Txaluparen sabelera egin zuen hatz Atanasiok, Tomen aita ez zen mugitu.

        — Zura siku zagok ia, hau ez zen hain erraz lehortuko itsasoan egon balitz. Usain ezazue hemen eta esadazue!

        Norbait aurreratu zen Atanasioren gomita entzunda, ez zituen lau pauso eman Tomen aitak besotik heldu eta atzera bota zuenean bortizki. Ukabilak estutu zituen, talka egin nahi zuela zirudien, kopeta inoiz baino makurrago.

        — Nire semeak arraunean ez dakiela esan behar al didak?

        Burua jaso zuen Huckek orduan, begia kliskatu zidan. Gero aitaren bila saiatu zen, petriletik. Edo harakinaren alaba gure artean ote zegoen.

        — Nire semea Liverpooleraino joan duk arraunean txalupa honetan!

        Inork ez zuen ukatuko Huck eta Tom arraunlari trebeak zirela, alabaina askok zalantza egin zuten ahapetik gauza izan zitezkeenetz haiek biak hilabetean Liverpooleraino iritsi ez ezik itzultzeko, milioi eta erdi milia barru Liverpool, hor nonbait, pentsatuko zuten gure herriko marinel motzok. Entzun nuen baten batek portu hura non zegoen galdetzen zuela, berak ez zuela ezagutzen han egondako inor. Elkarri behatu zioten nire lagunek, eta barretxo bana egin ote zuten.

        — Hori gezurra duk!

        Izututa gelditu ginen denok, mutu, halakorik esatea Tomen aitari.

        — Eta hik ere badakik gezurra dela.

        Ez ginen jabetu benetan gertatu zenaz harakinak behorraren sabeletik bezala Tomen aitak labana tantaka atera zuen arte Atanasioren sabeletik. Prakadunen arteko zikinkeria horietarikoa izan genuen hura. Tomek berak hartu zuen besoetan aitak labanka emandakoa, lurrera eror ez zedin. Aurreneko ilaran zeuden saregileak oldartu zitzaizkion Tomen aitari, aipatuko ez dudan batek labana hartu eta harrika bota zuen uretara. Arraun elkarteko direktiboen artean eraman zuten antxintxika gero auzoan kontatu zen moduan «Hil izan balute bezalako garrasiak» egiten zituen Atanasio lotsagabea, gonek eman ahala mutiko galduen etorrera ikustera iristen ari ziren lehen andrazkoak izutuz. Tom zurtz eginda hurbildu zen aitagana, izuak hartuta, hala zirudien.

        — Hi, seme, esaguk, nolakoa duk Liverpool!

        Belarriak tente geunden denok. Tomek dardararik gabe egin zuen hitz. Hiru edo lau urte zaharragoa ematen zuen ahots hark.

        — Liverpool iluna da, hezea, zikina, gaizki jaten da.

        Irriño bat egin zuen aitak.

        — Entzun duzue...

        Eta ondoren sententzia jo zuen ikusle guztiei beha, ozenago.

        — Ez al nian arrazoirik gizon hori akabatzeko?

        Hori esanda udaltzainen bulegora jo zuen pauso luzeka, Tom krabata beltzak oraindik lepoan zeuzkaten lehengusuen artean utzita.

        — Eta guri ezer esan gabe, e?

        Jendetza sakabanatzen hasi zen plaza aldera, gertatua bertatik bertara ikusia zutenak atzeragokoei kontari.

        — Atanasiok atera du aurrena labana...

        Petrilaren pareta bazterretik hurbildu nintzen, inor ez zen oroitzen txalupaz. Espero nuenaz oso bestera, alga lizun berde kutsu sarkorra zeukan zurak, iratzearen akordua ere ekarri zidan ohol haietan zegoen hezetasunak, urruneko nonbait ezagun batetik. Txaluparen gerizpera sartu nintzen, eta dena garbia zegoela iruditu zitzaidan, kearen lurrina sumatu arren. Han nengoela, Hucken aitaren hitzak entzun nituen.

        — Zertara etorri haiz? Gelditzen ahal hintzen Liverpoolen!

        Txiza egin, muturra txalupapetik atera... buruz buru zeuden aita-semeak sare metaren ondoan, inork ezin arindu genion tristetasun hura ikusi nuen berriro Hucken aurpegian eta, ez bainuen laguna hala nahi, aspaldian egina nintzen haginkadarik ederrena egin nuen, prakadun bati egiten nion aurreneko ausikia bere aitari egin niona prakak dotore urratuta, egik barre, egik algara Huck, nire amorrua zorrotz tinkatua zagok umerik merezi ez duenaren aztalean, harrika eman behar didak?

        Prakadunok...!

        Haragia zail eta odola herdoil gustuko, prakadunok.

        Sugea ez nintzelako damuz badere, nire lau labanak gogorkeria hartan sakonanker sartuta urrundu nintzen gazteluko bidean gora arroketarik murgil egitearren, ez Liverpooleraino ihes egin nahirik, Tomek esanen lukeen moduan azken hilabetean erreta nindukaten bi milioi eta gehiago parasito odol hurrupatzaileak fuel gazi hartan itotzeko baizik.