O pai de Maruxiña

Nasa hutsik ez da hustu egin den etxea.

        Nasa hutsik egoteak antxoa garaia esan nahi du, edo sardinarena, edo atunarena, hau da, lanerako garaia eta lanerako itsasoa, partila ona mareajea amaitutakoan. Baina hala ere ezin dut begitandu arrantzako nasa hutsik. Tatxa gorri bat behar dut nik, egun itsasoak eta gasoilak ilundutako harrizko lerroaren erdian.

        Gure ontzia da kaiaren lerroan dagoen tatxa gorri hori.

        Egun ezin dut begitandu nasa hutsik, Maruxa, ikusi egin behar zaitudalako, ikusi egin nahi zaitudalako bidoi herdoilduen, sare meten eta kaxa askatuen artean airoski, egungo festarako hiriburutik berariaz etorritako gaiteiro taldearen ondotik eder, zure zapata zoletan itsasten diren ezkatak bezain distiratsu.

        Zu ikusteko tatxa gorri horixe behar dut moilan, hartarik egiten dut jauzi lehorrera.

        Zeinen neska ederra, ezta?, esanen nioke topatuko nukeen aurreneko terrestreari.

        Krabelinak bere aurpegiaz jelostuak direlako ez darama neska horrek lore sorta, komentatuko nieke ikusleei.

        Neska hori nire alaba da, jakinaraziko nioke zuen desfileari begi ematen diola Martinian gin gehiago eskatzen duen armadoreari.

        Tatxa bati esker bizi gara.

        Zuk ez dakizu zer den, Maruxa, hamabost eguneko mareaje baterako ontziratzea. Bokalean aurrera zoazela, laster farolak urrun egonen direla sumatzen duzunean, hobe petretxa egiten, tretzak beitatzen edo sukaldariari laguntzen hastea, inguru guztiak agur egiten baitio atako banda hartu behar duen ontziari: itsas azalaren kirru gozoak, farolen izpiek, mendi ilunduek... Marinelik zailduenari ere egiten dio halako zarrapo bat urdaileko zuloan lehorra ur jotzen ikusteak. Aspertu egiten garela etxean, zurruta besterik ez dugula egiten, zorabiatu egiten garela kulunka ez dakien zola horretan... Baina gero, gure baforearen dieselak Guardaplatako Farolako harkaitzetan habia egina duten antxetak txilioka altxarazten dituenean ezein umek arrautzarik ebatsi ezin izan dien harkaitz haietarik gureganantz amiltzeko, eskifaiako inork ez du bista jaso nahi, antxeten agurrak itzuliaren zalantza dakarkigulako begietara. Eta oso agur luzea da, antxetek milia asko egiten baitute itsasoan aitzina gure uberan, iduri luke zerbaiten abisu eman nahi digutela, ez gure radarrak ez gure irratiak inoiz konprenituko ez duten morse saminean.

        Nasa ez da amaitzen bokalean, portua ez da amaitzen barran, nasa eta portua baforeek ezin aska lezaketen lotura dira.

        Badoa, urruntzen da nasatik, uzten du portua, galdu zaizu lanbropean, baina ontzia atrakatua egon zen lekuan tatxa gorri bat —edo berdea, edo azula— geldituko da beti gasoilak eta bere itsasoak zikindutako harrietan.

        Nasaren lerro erdian dagoen tatxa hori neure lotura da.

        Foliada de Mahia-ri ekin diote gaiteiroek. Gure Maruxaren airostasuna! Zangoei behatu gabe egiten du dantza, pausoa ongi markatuz, iduri luke bere jauziek sortzen dutela musika. Maruxa hasten denean dantzari, argazki kamera guztiek egiten dute flax. Foliadaren itzulietan gerizpetik eguzkitara etortzen denean, blaka eman berria duen txaluparen kaskoak bezala distiratzen du Maruxaren ile bilduak.

        Beti gertatzen zait. Ikusi nahi zaitut, eta ikusten zaitudalarik... malko handi bik egiten naute gainez.

        Ezkutatu egin naiz ontzian behera, ganbaroteetara nator, ez daukat adorerik halako edertasuna ikusteko.

        Tatxa gorri batek —edo berdeak, edo azulak— estal nazala!

        Kamainan etzan naiz, isiltasun eta ilunpe osoan, malura hau bakarrean eztitzearren.

        Tatxa bat baino ez naiz, neure itzalaren kolorea, oroimen hutsa.

        «Euskal Herrira omen zoaz...».

        Polita zen, baina niri gehien gustatzen zitzaidana zen bere molde leuna eta beti marrantatua bezala zeukan ahots hura. Eta mozorroaren barrutik are amultsuago heltzen zen. Zure ama Cambados-eko neskarik bizkorrena ere bazen, eta ni, egia esan, sakelan orbelik ez zeukan hankandi bat.

        «Hemen ez dago lana besterik, lanaren ordaina ere nahi nuke. Han sindikatuek indarra dute...».

        Eta hain urduri nengoenez, ez dakit nondik irten zitzaidan:

        «Zergatik ez zatoz?».

        Mozorroek eragozten zuten, beharrik, elkarren aurpegiak ikustea. Lehen aldia nuen bakarka hitz egiten niola, Maruxa, eta nik behintzat masailak piper hautsez panpinatu izan balizkidate bezala egon behar nuen.

        Eskutik heldu zidan.

        Pirata eta sorgina —zure ama zen pirata, sorgina neu nintzen— hilerrian aitzina galdu ziren, Euskal Herriraino oinez joan nahi izan balute moduan, zure ama ere aspertua zegoen hutsaren truke lan egiten Barrosotarren eskabetxetegian.

        Han nonbait, mozorroak kendu genizkion elkarri.

        Inauteriaren musika haritzen adarrek urratua zetorren Cambados-eko plazatik, egun zuen gaitena hona heltzen zaidan bezala. Nota gorenek antxeten txilioak dirudite. Edo izurde amaren deiak bere umeari. Gorroto hartu behar diot gaitaren doinuari.

        — Orain Maruxa Mosquerak gutun bat irakurriko digu...

        Jauzi egin dut kamainatik, zainetakoak eraginda. Aurreko urteetan ez zegoen gutunik.

        — Gutun bat bere aitari.

        Papertxo bat ateratzen duzu, zabaltzen duzu... gutun bat!

        — Esna, Anton, hire alaba ari duk hizketan!

        Eskaileretan behera dator Montxo Pena, sindikatuko ordezkaria.

        — Hiri ari zaik, Anton, alaba ari zaik!

        Makinetara egin dut ihes.

        — Entzun ezak, Anton!

        Pistoi guztiak behar ditut joka orain, trumoia behar dut, ulertzen duzu, Maruxa? Seoane, arraioa, non sartu haiz!

        — Ireki ezak eskotila hori!

        Utz nazak bakean, Montxo! Jo ezazue muñeira bat, gaiteirook! Ez duzue entzun? Maruxak dantzan jarraitu behar du!

        — Anton, entzun ezak hire alaba!

        Zergatik idazten didazu, Maruxa? Gorde ezazu dantzako arroparen artean nik entzun nahi nukeena eta ez nukeena! Egizu dantzan, Maruxiña, egizu dantzan beti! Guraso batek ezin dio halako malkorik eragin alabari! Zure ahotsean ikusten dudan malko hori! Seoane, makinetara! Fuelik gabe gaudek, ala? Abante, edo atzera, berdin dik, agudo Seoane! Jar itzak mila zaldiok irrintzika behingoan!

        Ez, portura ez!

        Gran Solera! Islandiara! Ternuara!

        Gure ontziaren tatxa nasan ezin ikusterainoko urrun.

        Uhinek porturantz jotzen dute beti, baina helduko da, emakumea, helduko da guganaino uretara jaurti dituzuen loreetarikoren bat.

        Kontsola ezazu ama, Maruxa, esaiozu piratek ez dutela negar egiten.

        Bazterreko arroken artean geldituko dira lore batzuk, farolako barraren aurka apurtuko dituzte bagek beste asko. Baina joan deneko bost urte honetan bezala helduko da, itsasoak beti ezabatu eta berritu egiten dituen bide ezkutuetan barrena, krabelinen bat, edo petalo bakanen bat.

        Sokorriko bengala bezala.

        Berandu jaurtitako salbagailua bezala.

        Gure buruetarik laurogei brazatan goiti eta zu euskal lore galiziarra sortu zinen portutik bostehun miliatara.

        Barka iezadazu, Maruxa.

        Nik ez nuen entzun nahi alabak beti akorduan edukiko nauela.

        Ez nukeelako nahi elkarrendako iraganekoak izatea hasi nintzen ontziko burdina guztietan ero moduan joka, Maruxa, dunbots batean gortu beharrez.

        Idatzi haren ikara zure eskuan!

        Hitz haien kristala zure eztarrian!

        Ezin nizun entzun, ez nizun aditu nahi, baina bihar, gure ontziari itsasketa eragotzi nahi dioten lapa gorbel lanperna karramarroen aurkako gerla jarraitzen dugunean, jakin ezazu ez naizela isilik egon ahalko, eta goiz edo berant galdetu egin behar izanen diedala lagunei:

        «Entzun zenuten atzo, nire alabaren gutuna? Ederra, ezta?».

        Koralak polipoak zaldiak trikuak izarrak barraskiloak anemonak... bilduma polita ari naiz osatzen. Barre egiten dute lagunek nire altxorra ikusita, trufatzen dira nitaz, bere alabaren aitatxoa esaten didate. Baina gero denek ekartzen dizkidate, besteen gordean, aurkitzen dituzten pieza bitxienak.

        — To, Maruxiñarendako!

        Malko handi honen hondoan, gorria gero eta herdoilago bilakatzen zaion tatxa honen barruan denok egiten dugu amets itsas azalaren kirru gozoan kulunkatuko garela inoiz, farolen izpiek deskubrituko gaituztela egunen batean porturako bidea har dezagun egunsentian oraino ilun ageriko diren mendien artean, berriro zorabiatuko garela inork kulunka eragiten ez dion kuberta horretan...

        Horregatik ez dut jakin nahi, Maruxa, nitaz dakizunik.

        Ez dakidan artean, tatxa gorri bat —edo azula, edo berdea— ikusten duguno hainbat oroitzapen mingarriren uhinek ilundutako harrietan, beti edukiko dugu zuen loreetarik onik irteteko esperantza, eta lehorreko egunetan aspertu, zorabiatu eta gure sindikatuaren ahulagatik kexatzeaz beste, itotakoen urteroko omenaldian hasperen egitekoa muñeirak dantzatzen dituzten gazteei beha, oroiminez.