Paul Eluarden testuak
Alain Resnaisen filme baterako
Luigi Nonoren musika

        Gernika. Bizkaiko herri koskor bat duzue, Euskal Herriaren betidaniko hiriburua. Han dago zutik Haritza, euskal usadioen eta askatasunaren sinbolo sakratua. Gernikaren garrantzia historikoa eta sentimentala da.

        1937ko apirilaren 27an, feria eguna, arratsaldeko lehen orduetan, Francok zerbitzupeko dauzkan hegazkin alemanek hiru ordu t'erdiz bonbardaketatu zuten Gernika, txandatu egiten ziren zonbait eskoadrilatan. Herria guztiz erraustua eta suntsitua izan zen. Bi mila hildako izan ziren, denak zibilak. Bonbardaketa honen helburua bonba leherkarien eta bonba errausleen konbinaketak biztanleria zibilaren gainean zeuzkan gerokoak aztertzea zen.

                Suari zaildutako aurpegiak,

                Hotzari zaildutako aurpegiak,

                Ukoei, gauari, irainei,

                Kolpeei,

                Guztiari zaildutako aurpegiak

                Hemen dago betikotu zaituzten hutsa

                Aurpegi urrikari sakrifikatuak

                Zuen heriotza eredu izanen da

                Heriotza bihotz harriturik

                Biziaren ogia

                Ordainarazi dizuete

                Zerua, lurra, ura, Ametsa

                Eta miseria gorria ere ordainarazi dizuete

                Aktore maitagarriok,

                Aktore triste baina eztiok

                Drama atertu ezin bateko aktoreok

                Ez zenuten heriotza gogoan

                Bizitzearen eta hiltzearen beldurra eta kemena

                Hain zaila eta hain erraza baita heriotza.

        Gernikako biztanleak jende apala dira. Aspaldian bizi dira beren herrian. Tanta bat aberastasun eta uhin bat miseria dute bizimodua. Maite dituzte seme-alabak. Metaka bozkario txikik eta kezka handi batek osatzen dute bizitza: geroarena. Bihar, jan egin behar, bihar bizi egin behar. Egun, gogor egin behar. Egun, lan egin behar.

        Kafea hartzen genuela irakurri dugu: Europan, nonbait, hiltzaile multzoak giza inurritegi bat zapaldu du. Zaila da ume zapartatu bat idurikatzea, emakume burugabetu bat, bere odol guztia goitikoz botzen duen gizon bat. Espainia urrun dago, geure mugetan dago. Kafea hartutakoan lanera joan behar da. Ez dago denborarik bertze nonbaiten gertatzen dena idurikatzeko. Eta ito egiten ditugu geure arrangurak.

                Bihar helduko da oinazea sofritzeko ordua

                Eta izua eta heriotza.

                Baina berandu izanen da krimena ezabatzeko.

                Metrailadoreen balek

                Hilurrenak akabatzen dituzte.

                Metrailadoreen balek

                Umeekin jolasten dute.

                Haizeak baino hobeki.

                Mina bat bezala

                Zanpatzen da gizona suaz eta burdinaz

                Hondoratzen da ontzirik gabeko portu bat bezala

                Surik gabeko sukalde bat bezala da hondoratzen.

                Umeek eta emakumeek altxor bera dute

                Hosto berdeak udaberria esne garbia

                Eta iraunkorra

                Begi garbietan

                Umeek eta emakumeek altxor bera dute

                Begietan

                Gizonek ahal duten bezala defendatzen dute

                Umeek, emakumeek, arrosa Gorri berak dituzte

                Begietan

                Nork bere odola erakusten du

                Eta gugandiko hainbat ekaitzaren beldur

                izan zirela pentsatzea ere!

                Gaur badakigu ekaitza bizitza zela

                Gugandiko hainbat tximistaren,

                Trumoiaren beldur zirela pentsatzea ere!

                Nolako ergelak ginen, trumoia aingeru bat da,

                Tximistak haren hegalak dira

                Eta ez ginen nehoiz sakonenera jaitsi

                Natura sutuaren izua ez ikusteko

                Nork bere odola erakusten du

                Guztiz

                Umeek ausente moldea dute

                Eta hutsaren hurrengoa izateraino

                Suntsituko gaituzte

                Bozkariozko malkoak bazirela pentsatzea ere

                Eta gizonak besoak zabaltzen zizkion

                Emakume maiteminduari

                Ume kontsolatuek negarrez egiten zuten irri

                Hildakoen begiek

                Izuaren dentsitatea dute

                Hildakoen begiek

                Lur mortuen mehea dute

                Biktimek beren odola edan dute

                Pozoina bezala.

        Kaskoa, botak, jantziak dakartzatela, mutil zintzo eta jatorrak, abiadoreek zehaztasunez jaurtitzen dituzte bonbak.

        Lurrean hondamena gertatzen da. Ontasunari emandako filosoforik handienak bi aldiz behatu behar du honetarik sistema bat sortu ahal izateko. Izan ere, orainarekin, lehena eta geroa dira suntsitzen direnak, sail osoa apurtzen dena, erretzen dena, krater batean. Bizitzaren oroitzapena da, putz eginda itzaltzen dutena, kandela bezala.

                Lepoan odola, zamarietan odola,

                Borreroak berak baino nazkagarriagoko

                Uzta ustela,

                Borreroak garbi hala ere.

                Begi guztiak lehertu dira,

                Bihotz guztiak itzali dira

                Hildakoak bezain hotza dago lurra.

        Saia zaitezte heriotzaren usaina hartu duen aberea lotzen. Saia zaitezte bada umearen heriotza esplikatzen amari. Saia zaitezte lasaitasuna jartzen garren erdian. Nola adierazi mundu honetako handikiek umeak dituztela etsai eta gerlako makinaz erasotzen diotela sehaskari? Ez dago gau bat baino, gerlarena, miseriaren ahizpa nagusia eta heriotza higuingarriaren alaba.

                Altxor hau gizonek kantatu dute

                Altxor hau gizonek xahutu dute.

        Egizue kontu zuen amaren, zuen anaien, zuen seme-alaben agoniaz, egizue kontu bizitza hiltzen duen borroka honetaz, zuen maiteminen agoniaz. Egiezue gogor hiltzaileei. Ume batek, agure batek, sabela urratu du bizitza bere buruaren aurka ikustearen doluminez. Hala dakite, bat batean, akabantza honekin, bizi nahi izanaren absurdua.

                Dena bihurtu da lohi, eguzkia ilundu da

                Ikararen monumentuak

                Etxetxoen, meategien

                eta baratzen mundu ederra

                Hemen gatoz haurrideok

                Ustelki eginik

                Hezur hautsi eginik

                Munduak itzuli egiten du zuen orbitetan

                Basamortu usteldu bat zarete

                Eta heriotzak hautsi egin du denboraren oreka.

                Harren eta beleen gaia zarete.

                Eta hala ere zuek izan zineten

                Gure esperantza ikaratua.

        Gernikako haritzaren zuraren gerizan, Gernikako hondakinen gainean, Gernikako zeru garbiaren azpian, itzuli da besoetan antxume marrakari bat eta bihotzean uso bat dakartzan gizona. Kantari datorkie gainerako gizonei, maitasunari eskerrak eta zanpaketari ezetza ematen dizkien kantu ozena. Promesa ingenuoak izaten dira zoragarrienak. Eta gizonak dio Gernika, Oradour eta Hiroshima bezala, bake biziaren hiriburuak direla. Haien suntsipenak izua bera baino gogorragoko protesta adierazten du.

        Kantari dago gizona, zain dago gizona. Eta bere oinazearen liztorrak badoaz urdin gogortuan. Eta bere kantuaren erleek gizonen bihotzetan egin dute eztia.

        Gernika! Errugabetasuna garaituko zaio krimenari.

        Gernika!...