2.21 «Die Hinterweltler»

      Guztiaren buruan ohar bat eta aitortza bat egin beharrean gara, esanak beharbada erlatibatzeko.

      Lehen Izatearekiko (edo trantzendentziarekiko) arazo guzti hau azkenean iluna, koherentzia gehiegi gabekoa, ageri zaidala, Mirande eta kristautasuna saioan ere aitortzen nuen eta berriro nago aitortza hura berrirotu beharrean. Bi filosofia diferente balebil bezala Miranderen barruan.

      Problema haundia zera da, oraindik egiteko dagoela haren pentsamendu eboluzioaren azalpen bat. Funtsean beti berdin pentsatu izan balu bezala ateratzen ditugu kontuak. Haren idazkien bildumak ere eboluzio posible bati ez dio ezertarako begiratzen.

      Nere Sinestea artikulua, adibidez, oinarrizkoa Lehen Izatearen kapituluan, badirudi ez dagoela egoera testu-kritiko hoberenean. Idazki bildumako lanen iturburuak azaltzen diren tokian esaten da, lan hau «euskaratik Breizerara Goulvenn Pennaod-ek itzulia» dela eta breizeraz argitara emana¹: agian gaur daukagun euskal testua atzera breizeratik euskarara egindako berritzulpena da? Nolanahi ere, badirudi artikuluak huts asko duela, sintaktikoak ere, Mirandek egin ohi ez zuena bait da hori, esposizio bezala batez ere oso traketsa da eta nahikoa bihurria interpretatzeko.

      Gero, alderatzen badira Jakintza Berri Bat eta «Nil igitur mors est» poemaren giltza alde batetik, Nere Sinestea-rekin bestetik, begietan kolpe ematen dute diferentzia batzuek. Jakintza berri bat 1951-1952ekoa da eta «Nil igitur» poemaren giltza ere 1952koa orobat, biok pentsabide berdintsuak agertzen bait dituzte Ortziren ttunttuna poemarekin oso ongi koadratuz. Baina noizkoa da Nere Sinestea? Lanen iturburuen berri ematen den lekuan ez da esaten Ar Stourmer aldizkari bretoinean agertu omen zela besterik, 6. zenb., asma zazu zein urtetan. G. Pennaod-ek De viris illustribus artikuluan dioskunez aipaturiko aldizkari bretoina bi urtez agertu zen, baina berriro urteak ez dizkigu esaten². Ezer ez dakidala eta hoberik jakin arte, hamabosten bat urte geroagokotzat emango nuke nik Nere Sinestea, h.d. Sorginen Jainkoak artikuluaren ingurukoa edo geroagokoa, protagonista zalantzaz be teta ageri duen Haur Besoetakoa baino geroagokoa nolanahi ere. Baina guzti honetan ezin susmo hutsetatik pasa nindekeela aitortzen dut.

      Gauza bat ilun daukat Nere Sinestea-n: «Aitzitik, gure nortasun ezagutuaren oinarri bezala ezagutarazi behar da (gorputza), eta hortik («Die Hinterweltler»), hots, metafisikalarien mintzaldien gatik bere izatezko indarrak ohoratu behar dizkiogu»³.

      Zer da Hinterweltler horien kontu hau? Bistan dago Zarathustraren aipamen bat dela. Baina ez dut batere garbi ikusten parentesiaren sentidoa.

      Also sprach Zarathustra-ko «Von den Hinterweltlem» kapituluan, Miranderen testuinguruan bezala, gorputzaren balioa errebindikatzen da, egia. Lurrezkotasuna errebindikatzen da orobat, metafisikalarien kontra. «Beste munduaren» izenean mundu hau gutxiesten dutenei, hauxe beste mundurik ez dagoela, erantzuten zaie: eta agian ez da zera gabekoa, justu Nere Sinestea-n Mirandek baitesten badu, arima, hil ondorenean, «mundu honetan» biziko dela, hots, ez Gazteen Lurrik eta ez Lehen Batasunik aipatzen bada hemen ezertarako.

      Gehiago dago. Nietzsche erabat Schopenhaueren jarraitun bezala hasi zen filosofian. Gero, ordea, Wagnerekin eten ondoren bereziki, Schopenhauergandik ere urrunduz joango da, 1878tik aurrera. Zarathustraren liburua 1883koa da. Eta justu esku artean darabilgun Von den Hinterweltlem kapitulua, liburuaren hasieran, autokritika bat da hain zuzen. Azken urteetan Nietzscheren pentsamenduak itzuli eta irauli asko egin du, eta eboluzio mingarri baten buruan arras Schopenhauergandik aldendu da, hots, Die Geburt der Tragödie-n azaltzen zuen planteamendu guztitik.

      Bera ere azken finean metafisiko bat eta Hinterweltler bat izan zela orduan, aitortzen digu Nietzschek, Lehen Izate sakon bezain ilun hura aitortzen zuenean; egiazko errealitatetzat hura aitortzen zuenean: «Beste garai batean Zaratustrak ere gizonaz harantzago proiektatu zuen bere ilusioa, munduaz-harantzagoko («hinterweltler») guztiek bezalatsu. Sufrimendu eta oinazezko jainko baten lana neritzon munduari orduan. Ametsa neritzon munduari orduan, eta jainko baten poesi asmakizuna; ke koloreztatua izaki jainkokiro asetugabe baten begiratuaren aurrean». «Mundu hau, betiere inperfektua, irudia, eta betiereko kontraesan baten irudi inperfektua —atsegin hordia bere sortzaile inperfektuarentzat: —hala eritzi nion beste garai batean munduari. Eta hala neuk ere garai batean gizonaz harantzago proiektatu nuen neure ilusioa, munduaz-harantzagoko guztiek bezalatsu»⁴.

      Orduan aipatzen zen Lehen Izatezko barne mundu hura, ordea, ez da «ein himmlisches Nichts» besterik, ezerez zerutar bat, orain ikusten duenez. Uste haiek denak ez ziren lur honetan etsi ezin zuenaren, azkena eta absolutua nahi zuenaren, ihespidea besterik, etab.⁵, bere autokritikan jarraitzen du Nietzschek.

      Horixe da kuestioa: Eboluzio baten buruko aldakuntza bat eta autokritika guztiz sibilino bat ikusi behar ote da Nere Sinestea-n ere?

1 MIRANDE, J.,IH 379.

2 Ib., 280.

3 Ib., 352.

4 NIETZSCHE, F., KSA IV, 35. «Hinterweltler»: munduostetarrak edo, «haraindiko munduaren predikariak» itzuli du Mirandek berak, ik. Poemak 1950-1966, 1984, 167. Hitzaren eraketa honela argitzen da in: WEICHELT, H., Zarathustra-Kommentar, 1922, 12: «Hinterweltler ist eine wortliche Übersetzung von Metaphysiker, solí aber zugleich durch seinen Anklang an Hinterwaldler = Ungebildeter ein Werturteil abgeben».

5 KSA IV, 36-37.