«Pizgarria zara, Ahmed!»

— Prest —esan zuen Saidek atetik, Ahmed eta bion arreta eraman nahian.

        Bi biak itzuli ginen artean itxi barik zegoen aterantz, «prest!» hartaz itauntzeko. Saidek, hala ere, ez zigun horretarako aukerarik eman, besterik gabe hizketan jarraitu zuelako, korridorean aurrera zetorrela.

        — Andresekin hitz egin dut eta Ahmed Algecirasera eroateko prest dago, diru apur baten truke. Bere kamioian garraiatuko du. Ibilgailuak badu azpialdearekin komunikatzen den zulo bat. Poliziak ez du normalean miatzen, Andres astero igarotzen delako eta oso ezaguna delako. Edozelan ere, erne joan beharko duzu. Nabaritzen baduzu poliziak kamioia gelditu eta barrukoa aztertzeko asmoa duela, arin eta zalu ibili beharko duzu: poliziak atzeko ateak zabaltzeaz batera, azpialdera jo beharko duzu, gurpilen artean ezkutatzera; atea ixten dutenean, azkar gora, ostera ere.

        Ahmed eta biok zirkinik egin gabe aditu genituen Saiden azalpenak. Niri neuri beldurgarria ezezik sinetsezina ere begitantzen zitzaidan asmoa. Hizketa lasai garbian hasi nintzaion Saidi, asmoaren alderdi ahulak aireratzeko.

        — Eta zeinek ziurtatu dizu Poliziak ez duela atzean zein azpian aldi berean begiratuko? Badute kutxa horien berri, paterak bezain zaharrak dira eta. Gainera, ezin dut ulertu, zakurrez ere ahaztu zara? Makina bat aldiz ikusi ditugu zakurrekin ibilgailuen inguruan, usainka, iheslariak harrapatu nahian, dena zehatz-mehatz miatzen. Zakurrak ederto prestaturik daude, azpialdera jaitsi, gurpilen artean jarri eta segituan harrapatuko dute. Ez egin dudarik!

        — Ez, Maixabel, ez naiz zakurrez ahaztu, ez eta polizien trebeziaz ere. Baina, Andresekin luze hitz egin dut: ziurtatu dit azken hilabeteotan ez dutela behin ere miatu bere kamioia. Fidagarria da Andres! Poliziek ondo ezagutzen dute, bere tabernan ibiltzen dira egunero, kartetan edo zurrutean, joko eta parrandako lagunak dira. Andresen taberna polizien bigarren etxea dela entzun dugu hamaika aldiz. Gainera, poliziek badakite astero joaten dela Algecirasera, edariak eta erostera. Fidatuko ez dira ba, gauero tripa barruak berotzen dizkien pattarraren bila doan lagunaz! Andres, beste alde batetik, ez da sekula iheslarien joan-etorrietan ibili. Zuloa, esaterako, ez du inoiz erabili; bai, aldiz, kamioia saldu zion zerriak, hark bazuen-eta eskarmentu handia trafiko zikin honetan. Behinola, gezurrezko hondoa egin zuen kamioian: ibilgailuaren hormak oihal urdin batek estaltzen ditu, eta txerrikume hark zer egingo eta, oihal faltsu bat ez zuen ipini ba, atzeko paretaren aldera. Horrela espazio estu bat uzten zuen jendea leku batetik bestera igarotzeko. Behin, bi gizajo sartu zituen: barruan zeudela eurek josi behar izan zuten oihala, kanpotik nabari ez zedin. Inolako arazorik gabe heldu ziren Algecirasera. Iritsi, motorra gelditu eta atzean zeraman ezkutuzko karga askatzera jo zuen. Hilda zeuden biak! Itota! Putakume hark ubide zikin batean jaurti zituen bi gorpuok.

        Ahmed isilik zegoen, Saiden eta bion arteko elkarrizketa urduria aditzen, esku hartu barik, gaiarekin zerikusirik ez balu bezala. Nik, alta, bere begiak bilatu nituen, bere iritzia entzun nahi nuela adieraziz.

        — Joan egingo naiz! Ez naiz beldur, ez naiz honaino heldu orain atzera egiteko. Badakizue penintsulara iritsi behar dudala, nolanahi dela ere. Saidek modu segurua dela esaten badu, sinetsiko diot; Alak zainduko nau, bestela.

        — Segurua da, Ahmed, oso segurua. Geu aurreko egunean joango gara Algecirasera eta bertan lotuko gara Andresekin. Gurekin elkartu ostean, hirira joko dugu, Jezabelen bila.

        Saidek eskuak pausatu zituen Ahmeden sorbalden gainean, lagunen aurrean ezkutatu gura zituen nini bustiak agerian utzi nahian, ez baitzegoen lotsa izateko arrazoirik.

        — Miresgarria zara, Ahmed, eta ez duzu zergatik lotsatu. Miresten zaitut, bai zu eta bai erakusten dituzun sentimendu horiek. Ez ezkutatu gure aurrean, ez baituzu ezer txarrik ez lotsagarririk egin. Pizgarria zara guretzat. Hondartzan aurkitu zintugun egunean hizketan ari ginen, guztiz etsirik, geroago eta ahulago sentitzen baikinen geure engaiamenduan. Zu eta zure laguna Ceutara heldu aurreko hilabetean 167 lagun hil ziren itsasoan. Zuek iritsi aurreko astean, 24 lagun ito ziren: itsaso zabalean zeudela, 80 km/orduko haize boladei egin behar izan zien aurre paterak. Imajina dezakezu txalupa ahul hori haizeak harroturiko olatuen artean? Barregarria izango zen, horren tragikoa ez balitz. Heltzeko aukerarik izango zutela pentsatzea ere! Jota geunden, Ahmed. Milatik gora hildako izan dira azken bost urteotan, eta ez dago gelditzerik. 17.000 lagun kanporatu dituzte Espainiatik, haraino patera batean heldu eta gero. Hogei bat mila lagunek lortu dute helburua. Eta gero, zer?... Borrokan segitzeko ilusioa ekarri diguzu.

        Andresen tabernara hurreratu ginen biharamunean, hitzarturiko dirua ematera. Urrundik antzeman nuen tabernaren izena, begiak letra gorri eta horietan iltzaturik, eta silabaka irakurri nuen nire artean, barru-barruan grabaturik gorde aldera: Es-pa-ña.

        Tabernan sartu bezain laster ohartu nintzen Saidek esandakoaren egiaz: poliziak ziren nonahi, kartetan zein barraren ondoan edaten. Gizonak ziren guztiz gehienak, gizonak eta espainiarrak, poliziak, legionarioak eta handik 100 metrora zegoen Biltzar Autonomikoaren Jauregiko funtzionarioak. Ustelak, Saidek tabernara bidean kontatutakoa aintzat hartzera. Hirurehun mila pezeta aski dira portuan izaten diren poliziak erosteko: iheslariak gauez igotzen dira itsasontzietara, soketatik, eta ondoren ibilgailuak gordetzen diren aldean ezkutatzen dira, goiza heldu arte. Behin Espainiaz gero, fardelez kargaturik lehorreratzen diren familia ugariekin nahasten dira.

        Eskuan zerabiltzan kartak utzi eta Saidek aukeraturiko mahairaino hurbildu zen Andres. Heldu eta begirada zuhurra zuzendu zion.

        — Zer? Non laga duzu egunkarirako hartu duzuen morroi berria? Ekarri behar zenuen, Andres ezagut zezan. Mairuok ondo ezagutu behar dute Andres eta bere taberna! Ez dezatela esan espainiarrok ez ditugula marokoarrak maite! —eta mahaitik urrundu zen barre-algaraka, inguruko mahaietan zeudenengan irri konplizea sortuta.

        Saidek tea edan zuen ezer esan gabe, Andresen txantxak ustekabean harrapatuta, ardura txoko baten mahaian jarrita, jokoa amaitzeko jesartzen ari zen gizon gihartsu harengan jarrita. Ez genekien zer egin. Andresen ekintzak guztien aurrean jarri gintuen. Horratik, ez zirudien poliziak oso kezkatuta zeudenik Andresek aipaturiko mutilaz, interesgarriagoa bide zitzaien-eta txokoan zerabilten karta jokoa.

        Saidek tea hartzeko keinuak egin zizkidan. Ez zegoen batere gustura España tabernan, joateko ideiaz erabat damuturik nonbait. Zutundu eta nire zain egon gabe Andres zegoen mahaira hurreratu zen, bidean zeuden mahaien eta gizonen artean igarota. Tabernako nagusiak, arreta eskuetan zerabiltzan kartetatik bereizi gabe, teena beste baterako uzteko adierazi zion, Saidek, berriro ere, espero ez zuen eran:

        — Goraintziak zure lagun ezkutuari. A! laga zorroa barraren gainean, gero zenbatuko dut eta —atzera ere hasi zen barrez, mahaikideekin batera, harik eta kolpe gogor batez mahaian jo eta ozen «voy» esan zuen arte.

        Taberna utzi genuen, hitzik egin gabe. Said zurbil zegoen, kolorea zeharo galduta. Bistan zegoen Andresek sorturiko egoera guztiz desatsegina iruditu zitzaiola, ulergaitza ez ezik. Bat-batean, hitz eta pitz hasi zitzaidan.

        — Adar jotzaile galanta, ezta? Begiratu, behin batean... —eta berbetan segitu zuen, erantzuteko aukerarik eman barik, argi baitzegoen itaun haiekin ez zuela erantzunik bilatzen, bere gogoa lasaitzea baizik.

        Kalakan eta berriketan iritsi ginen etxera, España tabernan jazorikoa gibelean lagata, gertaera hark bi minutuko kezka baino gehiago merezi ez zuelakoan. Said egunkarira bidali behar zuen kronika idazten jarri zen ordenagailuaren aurrean; ni, bitartean, mahai gainean zegoen Libération zahar bat hartu eta orriak banan-banan pasatzen hasi nintzen, España taberna iragartzen zuen orri batean gelditu nintzen arte, isilik, pentsakor, nirekiko.

        Sarritan ikusi dut Said horrela, etsipenetik baikortasunera igarotzen, gero berriz etsipenean murgiltzen, itotzen sumatzeko.

        Horrelakoxea da, hezur-haragizkoa, berari esatea gustatzen zaion eran definitzeko. Erraz hunkitzen da gizakiaren oinazearen aurrean, eta segituan altxatzen da, erabakitasunez, irmo, bere mugarik gabeko gogo bizian itsuturik. «Atzerritarra izatea egokitu zait» esaten du askotan, «eta atzerritarrak gara gizakiaren eta herritarren arteko orbaina».

        Sentipen sakon horretan gatibaturik sentitu dut askotan, «gizakiak gara, bai, eta errukia sentiarazten dizuegu; baina, geldi hor, ez gara zuek lakoak, ezin zuen lekuan jarri, eskubiderik ez dugu-eta. Atzerritarrak gara, ez herritarrak».

        Susmoa nuen, izan ere, egun hartan ere itsututa zetorkigula, etsipenetik baikortasunera heldu berritan. Susmoa nuen, eta ezin ausart nintekeen itzuliko bidean beste barik jartzen; eta berak eramaten utzi nion.

Bost egun geroago Andresen kamioian zihoan Ahmed, Algecirasera hurbilduko zuen ferryrantz. Aurreko gauean ibilgailua ikusten izan ziren, azpialdearekin lotzen zuen zuloa aztertzen, eta badaezpadako saioak egiten: zulotik gurpil aldera jaitsi eta atzera ere igotzen aritu ziren hainbat aldiz, Ahmed sano trebatuta zegoela iritzi zuten arte. Kamioiaren alboan eman zuen gaua mutilak, España tabernaren atzealdean zegoen garajean, ardo botilen artean, lurraren gainean, Saidek utziriko lastamarrega batean etzanda. Lo egin ezinik eman zuen gaua, kirioak deseginak, urduri, botilen atzean mugitzen ziren saguen pauso txikiak aditzen, tripetako hesteek eztarriraino itzultzen zioten zapore garratza, aho sabaian sentitzen zuen mingostasuna urrumaka desegin nahian.

        Ibilgailuari begira eman zuen gaua, kamioiari eta kalera ematen zuen saretari beha, haizeak eragindako zaratak are urduriago ipintzen baitzuen, gau hartan ere, pateraren zain zeuden behinolako beste hartan bezala, polizia agertu eta brastako batean hondatuko zituelakoan bere amets guztiak. Lo egin ezinik zegoela, Saidek egindako gestioez pentsatzen jardun zuen, hausnartzen, gogoeta egiten.

        Saidek Algecirasko lagun bati deitu eta Jezabelez galdetu zion. Sona handikoa izan zen Jezabelen kasua, erditu berria izaki, oihartzun handia hartu zuelako inguruko hedabideetan. Horregatik, hemerotekara jo eta erraza izan zen Jezabelen gaineko albisteak aurkitzea. Hedabideek hitzez hitz errepikatzen zuten Ahmedek lehenengo gau hartan esandakoa. Beraz, gertaerei zegokienez, berririk ez; baina, ordu arte ezagutzen ez genuen beste datu bat eman zigun Saiden lagunak: Jezabel Etorkinentzako Harrera Etxetik desagertu zen heldu eta lau hilabetera. Etorkinentzako Harrera Etxea Jezabelentzako lan bat bilatzen hasia zen, sei hileko egonaldia eskuratua baitzion, lana bilatu artean. Gauzak horrela, Jezabel desagertu egin zen gau batean, umea berarekin eramanda. Poliziaren ustez, Jezabelek marokoar gizon batekin ihes egin zuen, nora ez zekitela.

        Marokoar haren nortasunaz jardun zuen Ahmedek, berekiko. Ez zitzaion batere normala iruditzen bere arrebaren portaera. Jezabel ez zen erraz joaten ezagutzen ez zuen jendearekin, eta Harrera Etxea lana bilatzen ari bazitzaion, hiriko egunkariek ziurtatzen zuten bezala, ez zen batere zentzuzkoa umea hartu eta ostera ere ihes egitea. Jezabelek senarraren zain egon behar zuen Espainian edota bestela berriro etxera itzuli, senarraren ondora. Horixe zen neskarengandik espero behar zen portaera, eta ez beste hura, iluna eta ezkutua.

        Ahmedek Saidez pentsatu zuen, Jezabelen ihesaren berri izan bezain pronto Marokora joan baitzen, Hamidekin hitz egitera, ea Jezabelen joan-etorrien berri bazuen galdetzera. Jezabelek ia astero idazten zion senarrari, umearen eta bere egoeraz berba egiteko. Horregatik, gutunek ihesaren zergatia argi zezakeela pentsatu zuen Saidek. Ez bat eta ez bi, pentsatu eta Ahmedi eskatu zion bere etxekoen helbidea, haraino joan eta eurekin harremanetan jartzeko. Ahmed duda-mudatan ibili zen, Said gurasoen etxean agertzeak kezka baino ekarriko ez zielakoan. Hala ere, ulertu zuen beste aukerarik ez zitzaiola gelditzen, Hamidek jasotako gutunetan Jezabeli buruzko argibideren bat topa zezakeelakoan.

        Pentsamenduetan murgildurik zegoela harrapatu zuen egunsentiak. Goizeko zazpietan, aurreko egunean lotu bezala, taberna garajearekin lotzen zuen atetik sartu zen Andres, umoreko, egitera zihoan ekintzak inolako kezkarik sortzen ez ziola agerian utziz.

        — Ze, motel, honezkero ezagutuko dituk garajeko sagu guztiak, eztuk? Tira ba, garbi hadi, gura baduk, hor dagoen harrian, botilak garbitzeko erabiltzen diat, baina ez duk ezer gertatuko gaur atuna garbitzen bada —ohi bezalako barreak egin zituen legionario ohiak, aldarte onez zetorrela erakutsiz—. Segi, ba, arinago, mutil, ferrya ez duk gure zain egongo! Tira, sar hadi atzealdean eta, badakik, kamioia gelditzen dudanean, erne ibili. Ikusten baduk poliziak sartu egingo direla, altxa estalkia eta ezkutatu gurpilen artean. Osterantzean, lasai.

        Lasai ez, baina bestela hitzez hitz bete zituen Andresen aginduak Ahmedek. Kamioian sartu eta zuloa zegoen aldera hurreratu zen, kamioiaren ardatzaren pare-parean. Ez zuen arazorik handik sartzeko, argala zelako, baina bistan zegoen ezingo zela zulo hori edonorekin erabili.

        Hamar-hamabost minutu geroago ibilgailua gelditzen zela nabaritu zuen, portura-edo helduak ziren seinale. Mutila, belarriak erne, zuloaren estalkiaren ondoan jesarri zen, aurreko egunetan ikasi bezala, atzeko atean zaratarik txikiena entzunda estalkia altxatu eta azpialdera pasatzeko aitaren batean, estalkia berriro ere kontu handiz itxita. Poliziatzat hartu zituenen ahotsak entzun zituen, Andresenarekin batera: «Beno, Andres, ea zer-nolako ardoa erosten duzun gaur, e! Aurreko astekoak jota utzi dizkit erraiak». «Bai eta poltsikoak ere» entzun zion beste bati. «Tira, Andres, gaur kamioia arakatu beharko dugu, nagusiak atun freskoak dabiltzala esan digu eta guztia miatzeko agindu digu. Badakizu, tramite hutsak eta». «Bai, begiratu, begiratu, lasai oso, gizon» entzun zion lehendabiziko aldiz Andresi, «botilak eta kutxak besterik ez dituzu aurkituko». Ahmedek, ateko zarata entzun eta bizkor baino bizkorrago zabaldu zuen estalkia, azpialdera jaitsi, itxi eta gurpilen artean ezkutatu zen. Handik, polizien hankak ikusten zituen, bai eta inguru-minguru zebiltzan zakurrak ere. Haietako bat zaunkaka hasi zen, Ahmed ezkutatuta zegoen alderantz joateko tiraka; uhala zeraman poliziak, aldiz, gibelerantz egiten zion, Andresekin mintzatzen zen bitartean: «Gose dira! Badira hainbat hilabete atunik harrapatzen ez dutela eta... Gainera, atunei beldurraren beldurraz izerdi patsetan dabiltzanean darien kiratsa dirudi hor daramazun ardo horrenak. Ze nazka! Tira, mutilok, itxi ezazue atetzar hori, bestela oka egingo dut eta!» Ahmed berriro igotzeko gertu zen, zaunkaka zebilkion zakurrarengandik begiak urrundu gabe. Atea ixten zutela entzun eta jauzi batez sartu zen kamioian. Etzan egin zen, estalkiaren gainean, kanpotik zabaltzea saihestu nahi balu bezala. Bihotza taupada arinean zihoakion, bularraren aurka kolpez kolpe. «Ea, Andres, orain azpialdean begiratuko dugu, horrela lasai geldituko da zakurra». «Bai, eta baita bulegoan leihotik begira dagoen beste hori ere». «Ikusten hemen ez dago ezer, nahiz eta atun izutuaren kiratsa guztiz nabaria den. Seguru baten bat kaka eginda daramazula hor, Andres». Denak hasi ziren barre algaraka, modu deigarrian. Orduantxe ikusi zuen argi eta garbi Ahmedek: dena komedia hutsa zen, Saidi dirua ateratzeko antzerki hutsa. Andres eta poliziak bat zetozela ulertu zuen mutilak, eta zuloaren istorioa eta parafernalia guztia, «orain igo, orain jaitsi, itxi atea, kontuz ez atera zaratarik...», ekintzari zailtasun itxura emateko bide bat baino ez zen. Horrela diru gehiago ateratzeko asmoz, ziur asko, pentsatu zuen Ahmedek bere artean: «Ustelak!».

        Ahmedek dena kontatu zidan Algecirastik hur elkartu ginenean, Andresen kamioia bidean galduz zihoala. Amorruz itxi nituen begiak eta ukabilak, amorruz eta tristuraz, Saidez pentsatzen hastearekin batera. Saidi haren berri ez emateko eskatu nion Ahmedi, ez bainuen barregarri senti zedila gura. Isilik egin genuen Saiden lagunak utziriko etxerako bidea, nor bere minetan sarturik.