Susa literatura - Hemingway eta euskaldunak zerbitzu sekretuetan

Agurtu egiten zaio berorri, Presidente jaun eta Antso Jakitunaren Testamentuaren Albazea: abuztuaren 13ko berorren eskutitza hartu izanaren adierazpena egiten diot; delako hori irakurri, hausnartu eta barneratu egiten dut, eta kablez hartu nituen instrukzioekin bat, ez-ikusia egiten dut, Luis Ortuzarri buruz berorrek esaten duenaz. Alabaina, «egoera nahasi» horren kontuak ez nau konbentzitzen; argi biezat, eta ezer zehatzik egonez gero, jakinarazi biezat berorrek, zeren eta honelakoak zigortu beharra baitaukagu, gure esku dagoen adinean behintzat. Nire 2. eta 3. eskutitzak hartu dituelakoan nago.

Intxaustik eta biok Leizaolarekin komunikazio etengabean segitzen dugu-eta, ezin gure egonarritik irten, ikusirik, hala berorrek nola Aldasorok ere, biek, dirua hainbat azkarren Buenos Airesen ipintzeko esaten diguzuen aldi berean, hark Marseillatik irteteko bat ere beldurrik ez dutela dioskula. Bere azken kablean, hango portuan dagoen belaontzi amerikar bat erostea proposatu digu, delako horretan itsasoa zeharkatu ahal izango dutelakoan baitira. Gaia tentuz aztertu ostean, beharbada erosi egingo dute Intxausti eta Marinoren artean. Eta kostalde hauetara Mayflower hartan aterpe bila aitzindari europar haiek nola, agian halaxe etorriko dira hona beste puritano batzuk White Sandow delakoan, horixe baita ontziaren izena.

Hona, bide denetatik datorkigun albistea da Lehendakaria ondo dagoela dioena. Haren zoriaz interesa erakutsiz, Mrs. Hemingwayk (idazlearen emazteak), Kubako baskoen eskariz, Mrs. Roosevelti idatzi zion. Mrs. Rooseveltek erantzun egin dio, Lehendakaria ondo dagoela, bai, baina non dagoen ezin esan diezaiokeela esanez. Berorrek ikusten duen moduan, White Housen ere gure gizonaz arduratzen dira, eta horrek ahalbidetu egingo du hura herrialde hauetan erraz sartzea, horretarako aukera dagoenean.

Egun batzuk berton igaroz, gurekin izan dugu berorren lagun Bosch koronela, gureganako jarrera ezin hobea duena. Sarritan izan naiz harekin eta haren emaztearekin; honek, koronelak dioenez, beltz-odol tanta batzuk ditu; nire ustean beltz-odol erreka oso bat badu baina, horrek ez dio eragozten neska ona eta sinpatikoa izatea, kriollo edertasun burrunbarikoa izatea eragozten ez dion legez. Boschek gure gauzez sentitzen duen maitasuna, harexen bidez igartzen zaio, mulatak debozioz hitz egiten baitu Eujcadiz. Castillo jeneralak mundu honetara ekarri zituen 26 kreaturetako bat da eta, ikusten den legez, maitasun batailetan estratega handia dugu hura. Jenerala Trujilloren ahaidea denez, honezkero Bosch Dominikar Armadako ofiziala da, Haitiko mugaldea zaintzen dihardu eta Aterpetuei buruzko Gaietarako Batzordeko kide dugu; horrek denak aukera ematen dio auto ofizialean paseatzeko, tomateak hazteko negozioan jarduteko modua ematen dion etxaldearen jabe izateko eta 10eko eta dolar gehiagoko billeteei aurrez aurre begiratzeko. Espainian Franco generalisimoaren etsaia da eta, berriz, itsasoaz alde honetan Trujillo generalisimo eta bera min-minak dira. Eta hau dena brageta kolpe bati esker. Jainkoak gizona buztin eskukada batez egin zuenetz, zalantzarik ez; orain potinak egiten diren bezala.

Lehengo gauean, Asensio jeneralarekin afaldu beharra izan nuen, zoritxarrez. Eta zoritxarrez diot, zeren eta aurrean jesarri zitzaidanetik hara, ez baitzuen besterik egin, mundu guztiaz txarto esan eta baskoa den edozeri dion herra erakutsi baino. Berorrek jakintzat eman ahal izango duenez, ni neu ere ez nintzen isilik egon. Eta hau gure aldera erakartzeko zeregina hartu nahi du berorrek? Nazka digute, arrazaz, eta horrekin ez dago ezer egiterik.

Txekiarrekin harremanetan nago, benetan garrantzizkoa den erakunde baten sartzeko helburuz. Horretan, ingelesak, herbeheretarrak, poloniarrak eta beste daude. Egiten denaren jakitun izango dut berori.

Lehengo batean, hemen garrantzizko kargua duen pertsona frantses batek deitu zidan. Berorren anaia Eusebiok Santo Domingoko frantses ministroarekin izan zuenaz txostena idazteko eskatu zidan, bere gobernuari helarazteko gero, zeren eta pertsona horren ustetan ministroak zigorra merezi baitu. Halaber, eskaria egin zidan, beste txosten bat osatzeko, haren herrikideek baskoei, Frantziaren alde egin zituzten lan denak egin eta gero, eman dieten pagu desleialari buruz. Eta jakin banekienez gerra denboran ni hemengo frantses zerbitzuekin harremanean egona naizena, zera esan zidan: «Adierazi egin behar diot berorri, nik uste, gure Gobernuaren aldetik (Petainen gobernuaren aldetik) gerrari buruzkoan ditugun aginduak hurrengoak direla: itxurak egin, Ingalaterraren kontra garelakoan, baina ahal dugunik eta gehiena eginez gerran garaile Ingalaterra izan dadin». Benetan interesgarria, ezta?

Ordezkari denei idatzi diet, gure jendea Frantziatik atera ahal izateko behar dugun dirua biltzen has daitezen. Hemen, hasiak gara dagoeneko.

Bisitan etorri zaizkit Monte Gurugu, lehengo Artea-Mendi, ontziko kapitaina eta ofizialak. Honelakorik gertatu zaidan lehenengoa da. Guztiz esanguratsua da. Denak abertzaleak, denak anglofilo amorratuak. Francori gerran Axisaren aldean sartzea otuz gero, zuek ez ahaztu Bilboko matrikula duten ontzi denetako ofizialak eta marinelak Ingalaterraren erabat alde direla. Halako batean beharrezko baledi, ontziak Ingalaterraren zerbitzura jar litezke erraz-erraz. Ez ezazue ahaztu. Nire ustean, gai honi arduraz ekin beharko genioke.

Goraintziak eta besarkadak,

Manu