Colorado Springs aireportuan

Denver, Colorado Springs Aireportuko kanpoaldea. Une batez kontinentearen neurria sumatzen dut. Han urrunean mendi itzel handiak, gailurrak elurretan; mendiotaraino, itsaso beteko lautada. Lautada, mendiak, egurats errean dena ageri da lauso, hemen ere murgoia balego legez. Rocky Mountains. Walt Whitman sentitu naiz.

        Lipartxo batez nire arimak harengana transmigratu duelako edo bestela zineman hainbatetan ikusitakoaren oroimenagatik izan ez bada, geografiaz dakidan apurrak oihartzun egin didalako izan behar da mendiok derrigorrez Rocky Mountains izenekoak direla otu izana. Eta egia. Rocky Mountains dira hangoak. Aireportuko mapetako batean ziurtatu ahal izan dut datua.

        Aireportu itzela, barruz, Colorado Springs honetakoa. Funtzionaltasunarekin uztartutik, horma handietan indioen bizimoduaren eta artelanen erakusketa dago paraturik. Finkoa da, itxuraz. Buztinezko irudiak nongura. Zinez ederrak begitandu zaizkit.

        Estatuaren nortasunaren agiria bide dira indioak, otu zait. Sarrera zaintzen duten polizien artean itxura eta taiu askotarikoak dira. Bakarrak ere ez dit indioa eman. Bide eman digute.

        Aireportuan barrurago eta ugariagoak indioen gaia duten artelanak, nahinon. Batzuei astiroago begiratzen diet, ordu parea dugu-eta hegazkin-aldaketa egiteko. Artisten arteko izen bakarra ere ez zait ezaguna egiten. Hobe zerbait edan. Taldeko besteak elkarrekin utzita edatekoaren bila noa.

        Itxaron-gunean dendak, jateko arinen lekuak eta taberna bakarra, kitsch hutsa dena. Cowboy tabernen irudiko barra, inguruan gizonak eta emakumeak aulki luzeetan jesarrita, garagardoa hartzen gehienak, lau zokondoetan jarritako telebista pantailei begira. Amerikar futbola da ikuskizuna.

        Denak ere halaxe jantzita; gizonezkoek praka estuak, emakumezko gehienek gona are estuagoak, beste dena berdintsua dute hala batzuek nola besteek; botak, gerriko astunak, koadrodun alkandorak, uhalezko gorbatak, hegal zabaleko sonbreirua. John Denver kantariaren disko-azaletan bizi dira.

        Garagardoa eskatu dut, eta baita edan ere. Astiro. Sekula turista egon nintekeenik uste izan ez dudan lekuan nagoela gozatuz. Gero aireportuan osteratxo bat egitera jo dut. Eta hortxe ikusi dut halakoetan ohikoa den liburu-denda. Ezin eutsi. Sartu egin naiz. Nire jakin egarria asetzekoaren bila.

        Apalategietan bibliak ikustean ezin izan diot eutsi. Bat hartu dut esku artean. Aurreko azalaren barruko aldean alearen jabearen datuak idazteko fitxa dakar. King James New Bible deritzona da. Ale bat erosi behar izan dut, Idahoko Coeur d'Aleneko pasadizoak gogoan.

Coeur d'Alenera ailegatu ginen. Beti aldats goran eginez bezalaxe. Barru-barruan lurralde guztia zerura bidean igo eta igo doala sentituz. Sentsazioa, agian, buruan mapa daukadalako sortu zitzaidan. Zein goi dagoen mapan Idaho. Edo bestela ortzia han inon baino ukigarriago antzematen delakoa. Eskueran ia-ia.

        Heldu ginenerako iluntzea zenez ez ginen lekuaren ezaugarriez ondo jabetu. Ikusi ahal izan genuen, bai, irrista-mendi edo roller itzel handi bi bazirela han inguruan. Beraz, guk gehienok ordura arte ikusitako jolas-parke handieneko aurrean ginen. Silverwood. Hantxe egitekoa zen Nazioarteko Dantza Jaialdia, zeinetara zetorren Durangoko Kriskitin taldea, eta gu besteok harekin batera ibilbidea egin arren aske gure kasa ibiltzeko. Bada, hortxe, Silverwooden hasi zen ipuina.

        Iritsi eta egun bi geroago izan zen. Eguerdian. Ordurako batzuk Silverwood jolas parkeko giroaz oka egiteko punturaino gogaiturik ginen. Ordu erdiro igarotzen zen trenaren txistua eta itxurazko keak, roller bakoitzaren txirristaren hotsa eta pasaiarien alarauak minuturo, saloon itxurako hartako musika errepikakorra etengabean eta denean gorrotagarriena zena, barre grabatuak kasik segundo oro. Edan barik ere horditzeko modukoa. Zilarraren Sukarraldian Ameriketako ingurua haietan sortu, hazi, ugaldu, endekatu eta hil egin ziren meatzari-herrien kitsch-a da Silverwood, Zilar Basoa. Bodie bezalaxe mamu bihurturiko herriek eurek ez, honezkero; baina haiekiko lilurak eta oroitzapenak zilarraren miraria berpizten dute, Silverwood lekuko.

        Silverwood! Maskotatzat harako Garfield hura daukana, jainko laztana. Dantza taldekoak ez ginenok Coeur d'Alene laku ospetsua bisitatzea erabaki genuen.

        Biltzeko ordua eta lekuaren koordenadak mekanika sinple baten arabera jarri genituen. Gutxi batzuk lakuaren gertuko hoteltxo batean zeuden artean besteok boluntarioen etxeetan apopilo geundenez, eta holakook etxekoek egunero Silverwood parkera ekarri eta eraman egiten gintuztenez, errazena hotelekoak hotelean geratzea eta besteok hara agertzea zela erabaki genuen. Eta halaxe izan ginen larunbat goiz eder hartan Garfield itzelaren gerizpean, hotelera nola joan bilatzen genbiltzala. Taxiari deitu ala norbaiti eramateko eskatu? Erabakia antolatzaileetako Jasonek egin zuen.

        Autoa topatzea, hori berarentzat oztopoa ez dela erabat ziur, bilatzeari ekin dio Jasonek. Topatu duenean kasu egin digu. Arin! Bizkor!

        Autoa begiztatu nuen. Trucka, hots, kamioneta. Ze kamioneta, ostera. Hain berri eta aratz ze, iragarkiren baterako prest zegoela ematen zuen.

        — Ikusten zein erraza izan den? Ez duzue bidaiatu, ez duzue mundurik egin. Honexek eroango gaitu —Jasonek, bere eme-edertasuna ahalguztiduna dela ikasita daukanaren garaile irri zabala aurpegian.

        — Hi! —eskua luzatu zidan autoaren jabeak.

        Begira geratu nintzaion. Argala, kasik metro bi luze, ilea labur, betaurreko ilunak, ipurdia estu-estu kaka egiteko moduari eusten balego moduan, goitik behera zurrun, nire artean esan nuen: gay! Gay erreprimitua, zehatzago. Begitazioa ziurtasun bilakatu zitzaidan gizonaren beraren taxuko gazte bat hantxe agertu zenean.

        — My son; semea.

        Semea egin ondoren emazteak utzitako gaya, pentsatu nuen, ipurdiari estu eusteko modu hark ezinbestez nora-eta haraxe, ipurdira begiratzera behartzen zuen eta. Urduri moduan aita-semeak hantxe ekin zioten autoaren barrualdea txukuntzeari. Eta guk berdin zigula. Eta eurak, ondo!, sartzeko. Aurrean neuri egokitu zitzaidan. Jasonek halaxe nahi izan zuelako.

        — Hobeto dakizu ingelesez nik baino.

        Hobe izan nukeen nekien ingelesa ez jakitea. Eta Jasonek berak zekien apurra ahaztu hantxe ahaztu izan balu, hobe. Egia, aita-semeen arteko lehenengo hitzetatik bata ere ez nuen ulertu, ez bainien jaramonik egin. Lakura joateko lehenik eta behin taldeko besteak zain genituen hotelera joan behar genuen eta, harainoko tarteak kendu behar zigun denbora kalkulatzen ahalegindu nintzen. Hitz askorik esan beharra eduki barik joan ote nintekeen, horren kontuak ateratzearren.

        Diodan moduan, aita-semeen arteko hitzak ulertu ez baina, autoaren barrualdea azken teknologi uhineko aparailuz josita dagoela ohartu naiz, horiexekin gora eta behera hasi baita aita. Halako batean autoa hantxe abiarazi ahal izan duen arte.

        — Lasai —diost.

        Astiro irten zen. Auto dotorea bere hoberenean iraunaraztearren egin zuela begitandu zitzaidan. Azken batean Silverwood jolas parkearen aurre-aurrean dagoen aireportutxoko belartza geneukan gurpilen azpian. Neguko hotzek zigortua. Sartu-irtenez josia. Bide nagusira iristean ezberdin izango zela pentsatu dut. Hots, bizkorrago joango garela. Ez nion usain onik hartzen, ez, kontuari. Semeari hitz egiten zion guztietan aginkor egiten zion. Estu. Zorrotz.

        Bidean goazela, ez dakit zein puntutan, badiost italian zerak, italian charme izenekoak saltzen dituztela, hortixe bizi direla bera eta bereak, halaxe diost-eta, nik, zer arraio, halako autoa salmenta horrekin!, pentsatu.

        Well, bo, ea Idaho ikusi dugun.

        Eta nik ba horixe, Silverwood ikusi dugula, eta lakua ikustera goazela, eta berak ba hobe genukeela airez ikusi, Idaho airez 175 dolar, eta semeak baietz dio, aitarena berretsiz, zoragarria Idaho airez.

        — Bo, well, oso ondo, baina hau ez da hotelerako bidea —nik.

        — Ez, lehenago etxera goaz, gauza batzuk uztera, hortxe bertan da etxea.

        Bai zera hortxe! Kilometroak eginez goaz, nabarmen aldendurik zibilizazio iritzi ahal zaien inguruetatik; etxerik gabeko gune zabala, errepide egin berriez gurutzatua, bete gabeko gurutzegrama baten antzekoa, horixe begitantzen zait dena. Jakina, azkenean iritsi egin gara, nonbaitera goazen ez baitut zalantzarik egin. Nora iritsi gara baina?

        Zurezko den eta amaitu gabea ematen duen baten aurrean lotu gara. Inguruan badira antzeko beste batzuk, eraiki bidean aurreratuak zein amaitu berriak. Auto barruan segitu nahi dugularik berak ezetz diosku, sartzeko etxean, zerbait edateko, eta halaxe joan gara etxea ikustera.

        Sartu baino ez, deigarria egin zait ate ondoan atrila dagoela, eta atrilean bibliako orrialde bat zabalik; 35. salmoa dakarrena. Hori atrilean ondo paraturik, etxea bera anabasa da. Hara, beste bi neska eta mutiko bat ditu gizonak. Mutikoa hamaika urtekoa, adinaz galdetuta erantzun digunez.

        — Bost israeldar izan ditugu lo egiten egun batzuez —diosku gizonak, han eta hemen diren ohekoak biltzen dituen artean.

        Gero sotora gidatu gaitu. Ordenagailuak eta telebista aparailuak. Eskola on line egiten ei dute seme-alabek.

        Ameriketan ohikoa dena ezin izan da falta, alegia, gizonak esatea Kalifornian etxe honek miloi eta erdi dolar balioko lukeela eta hemen berriz miloi laurdenagatik egin duela. Nolanahi ere dirutza da eta, zer egiten duen galdetzen ausartu naiz, nire freskagarria eskuetan, halakoak atera baitizkigu.

        — Polizia izan naiz Kalifornian.

        Hara!, esan dut nire artean, bere azalpenei adi. Indar berezietakoa izan dela dio; Kalifornian, bai, eta orain bi asterik behin lekuz aldatzen dabilela. Italian charme horiexek saltzen. Eta berriro ekin dio. Hobe genukeela Idaho airez ikusi, dio gizonak, aitak, airez mundua zelan ikusten den berak dakiela, inork dakienez, ze aireko polizia izan nauzue!

        Bo, well, indar berezietan aireko polizia eta lau seme-alabaren aita, ama non den galdetzen ez naiz ausartu, nire artean gizona gay erreprimitua dela berretsi baitut. Nire garunetan dabilena igarrita legez ekin dio emaztearen aurka, abandonatu egin zuela, han Kalifornian, eta sexu promiskuitatea izan zela arrazoia, eta bo, well, halakoak. Okei, tira, kanpora goaz denok, alegia, lau seme-alabak, gizona, Jasone, taldeko beste kide Lierni, Errenteriakoa eta ni neu.

        Hamaika urteko mutikoari galdera gaiztoa egin dio Jasonek:

        — Non hobeto, hemen ala Kalifornian?

        — Kalifornian —dio mutikoak.

        Ez da telepatiarik behar elkar ulertzeko; hemengo honi ez deritzogu hamaika urteko mutikoarentzat bizimodu egokia.

        Sartu gara autoan. Mundu bat gara-eta, ahal izan dugun moduan egokitu gara. Seme nagusia izan ezik besteak aingeru itxura betekoak dira. Errubioak, errugabeak, errogabeak. Baina, ene! Nora goaz?

        — Parkera itzuli behar dugu, seme-alabak han uztera —dio gizonak.

        Eta parkera iritsi gara. Gizonak seme nagusiaren menpe uzten ditu beste hirurak, eta han doaz laurak. Abiatzekotan garela, telefonoa. Geldi!

        Hara non datorren berriz seme nagusia, eta zerbait esan aitari. Honek momentu batez itxaroteko, guri. Eta hor doaz berriro biak. Nik neuk, moskeaturik erabat, autoa bertan utziko nuke, baina lasai, diost Jasonek, iritsiko gara eta.

        Nire aurrean hortxe bolantearen eskuinaldean paraturiko objektuei erreparatzen diet. Liburu azal beltzeko hori biblia da, eta hortxe da baita ere gizonaren izena dakarren gutuna, bankuarena. Begiratu nahi ez baina, ni baitan zerbaitek izena gogoan gordetzeko ziostan.

        Gizonak autora itzultzean zekarren haserrearen moduko abiaduran joan izan bagina bai, ziztuan ailegatuko ginatekeen.

        — Zaindari horiek! —dio—, ez dakite beren lana taxuz egiten, ez dute trebakuntzarik, polizia izana naiz, badakit zer diodan, holakoetan entrenatua naiz ni.

        — Eta zaindari izateko —ausartu naiz—, zer entrenamendu behar da?

        — Luzea, oso luzea. Eta horiek, zaindariok, ezta egun batekoa ere —berak.

        Beraz, ulertua da. Seme nagusiak arazoren bat izan du anaia-arrebekin Silverwooden sartzeko. Susmagarriak edo? Tira, konpondu da eta, iritsiko gara, lasai.

        Joder lasai! Abiatu bezain laster galdera zuzena egin dit gizonak:

        — Biblia irakurtzen duzu?

        Hara, diot nire artean, diplomaziaz jokatu behar dut; bai, zintzo diot, Sukar ustelaren urtea nobelarako hortxe ibili baitut esku artean delakoa liburua.

        — Maiz? —berak.

        — Oso —nik.

        — Zein eratako biblia?

        — Zera, Elizen Artekoa —nik.

        Orduan, zizt, hantxe hartu zuen bolanteren eskuinaldean nire aurre-aurrean zegoen liburu beltza.

        — Berau da ona dena, bakarra, That's the good one, King James —gidatzen duen artean lehenengo orrialdean zabaldu du. Hor dakarren izena ez dator bat bankuko gutunean ageri denarekin.

        — Zure countrya katolikoa da?

        Baietz ni, ez lehenago gogora ekarri gabe behin irlandar lagun hark esan zidana, Katolikoa naiz, errepublikanoa zela ulertzeko moduan esanda. Euskal Herria katolikoa da, ezta?, nire artean diot. Ba ni neu ere katoliko, zer arraio.

        Berak errespetua digula katolikoei —ez dut ateoa naizela esateko ausardiarik izan, hori tamala—, baina gogoan hartzeko bekatuak barkatu ahal dituen bakarra Jesukristo dela, Jesukristo gure artera etorri zela gure bekatuak barkatzera, berak ahal du, ez beste inork, eta errespetua diela katolikoei, baina zelako bekatuak ageri diren katolikoen apaizen artean, zelako bekatuak, ahotsa gorago eta larruazala gorriago dio.

        Atzean datozenen artean aztoramena. Jasonek diosdana, gizon hau burutik dago, eta nire artean berak lehenago esandakoa mamurtzen dut, mundua ibili gabeak garela; begira orain, nora garamatza honek, hau ez da hotelerako bidea, diotsat Jasoneri.

        — Zein hotel esan didazue?

        Eta Jasonek berriro diotso izena. Eta berak okei dio, baina ez dirudi bide nagusira doanik, ez horixe, horraino iristen gara. Bahiturik sentitzen gara.

        — Well, apaiz katolikoen artean hemen Ameriketan egiten diren sexu bekatuak gaztetxoekin, zer diostazue? Ez ditut katolikoak ingudean jarri eta mailuaz ekin nahi baina, ez ahaztu barkamena Kristok beste inork eman ezin duena.

        Hoteleraino falta behar diren kilometroen kontua egin nahi dut, eta ezin.

        — Non dago zuen countrya —halaxe egin zuen gaiaren aldaketa.

        Erantzun zaila daukan galdera. Ez dit halakorik bilatzeko astirik eman.

        — Eta zein poliziak zaintzen du zuen countrya, zeuen Poliziak edo?

        Baietz nik, Ertzaintza gogoan eta sakonago joan nahirik gabe, hotelera zuzenean behintzat ez goazela oharturik, eusten-eusten, eta atzean ingelesez badakiten Lierni eta Jasone dardakadan.

        — Nolakoa da zuen Polizia hori?

        — Beste edozein bezalakoa —nik—, bere lana egiten duena.

        Eta Liernik atzetik niri, ondo erantzunda dagoela.

        Tartetxo baten ostean galdera zorrotza:

        — Talde berezirik bai zuen Polizian?

        — Bai, txikia —nik.

        — Ondo entrenatua?

        — Bo, well, normal.

        Atzekoek erlojuari begiratzeko esateko gizonari, halaxe diostate, urduri. Egin egiten dut.

        Eta galderarik lehergarriena:

        — Zein armadak babesten du zuen countrya?

        Lehen erantzuteko astia izan ez dudana orain diotsot zeharkako bidez:

        — Espainiakoak eta Frantziakoak.

        Olé!, voila! Tarte baterako mutu utzi dut gizona. Baina bai zera.

        — Zer egin behar duzue bihar goizean?

        Amua irenstekotan nagoelako uste betean, baina amu hori galderaren zein erantzunean dagoen gorderik antzeman ezinik, bo, well, ez dakit, diot, lakura joan agian. Gure benetako plana gaur lakura eta bihar Pow Wow ikustera joatea dela ez diot esan nahi. Zerbaitek diost hobe dudala indioen ikuskizunera joateko asmoa dugunik ez esatea.

        — Gure iganderoko ofiziora etorri behar duzue, etorri behar duzuenez, ezin didazue ezetz esan, ikusi beharra daukazue gure eliza, church. Begira, oraintxe eramango zaituztet gure apaiza ezagutzera, egon.

        Gizonak telefonoa hartu zuen. Neure erantzun epelen katean harrapaturik sentitu nintzen. Zorionez edo zoritxarrez, telefonoaren beste aldetik ez dator erantzunik.

        — Minutu bat izango da, eliza ikustera eroango zaituztet.

        — Lotuta gaude ostera...

        — Ez da luzea izango, gure apaizari kuku bat egiteko beste, bihar hona zatoztela esateko, agurtzeko.

        — Presa dugu baina.

        Baina ze baina eta ze bainaondo. Guk presa eta berak bolantea, lekutan galduta dagoen gune batera goaz.

        — Hementxe da —dio.

        Urbanizazio berria, gizonaren etxearen ingurukoaren berdintsua. Egoera leundu nahiz ea lekua populatzen ari diren galdetu diot, eta baietz, pozik berak, jendea hona erakartzen ari direla, eta horra eliza, egon! Autoa lotu du.

        Gurea zoriona, apaiza ez dagoela esaten dator eta, bagoaz.

        — Well, zera, baduzue non idatzi? Apunta ezazue elizaren zenbakia, eta nirea.

        Okei, halaxe egin dut.

        — Eta emadazue zuen zenbakia. Ez duzue zenbakirik?

        Jasonek berea emateko diost, eta esan egin dio, eta gizonak hartu, eta nik nire artean, izorra zaitez, ea orain zer egiten duzun gizonak deitzen dizunean!

        — Apunta ezazue helbidea, baina nahi izanez gero bihar hemen izango naiz zuek elizara eroateko, deitu besterik ez duzue egin behar.

        — Arren —nik—, ez zaitez honaino etorri besteekin ere hitz egin behar dugu, ez da erabat segurua joango garenik.

        — Etorri egingo naiz, lasai.

        Zein ordutan etorriko den esanda, joan da gizona.

        Eta Jasone pozik:

        — Ez diot benetako telefonoa eman, ez duzu beldurrik pasatu behar.

        Beldurrik pasatu, hobe ez!

        — Goazen lakura, eta bihar goiz irten beharko dugu, ze zoro hori hona agertzeko gai da.

        Ez zen agertu, ala bai, biharamunean? Nahita oker emandako zenbakira deika ibili zen-eta, halako batean hotelera hots egin, polizia berezia ez baitzen alferrik polizia berezi. Eta neu hoteleko telefonora, eta neuri kontuak eskatu gizonak, zergatik ez garen mezatara agertu, eta ze zenbaki eman nion. Bo, well, besteek, zera, ez nekien zer esan.

        Eta okerrago, harrezkero Silverwood jolas parkean zeukan italian charme saltokia, eta hara joan izan nintzen guztietan gizona ikusi nuen, eta semea, eta alabak, jendearekiko abegitsu huskeria haiek saltzen, eta guri ostera beti begi zemaikorrez begiratzen, eta gu ihesean legez, benetan gure kontra zerbait egin zezakeela sinetsirik, gu, txoriburu halakoak, beti hari ihesean, harik eta halako batean Silverwoodeko Saloon hartan taldean garagardoak jotzen eta jotzen —bekatutan bustiz!— genbiltzala niregana etorri zen arte. Komunerako bidean bera.

        Izua. Izu metalikoa. Bere begi metalezkoak, bere kasik bi metroko gorputz metalikoa, bere metal eskua luzatu zidan. Bostekoa emateko. Komunera bidean bera. Zorionez. Puxikak ez baitu zeremonia luzeekin ezer jakin nahi izaten.

        Akaberako eguna zen, hori ere zorionez azken. Dantzaldiko azken zeremonian hortxe dira dantzari mexikarrak, biluzirik egoteko trapu bana kentzearen faltan denak. Emakumezkoak nahiz gizonezkoak. Eta puritanoak, mormoi zein bautista, ikuskizunari eusten. Eta ni tabernan gogoetan. Gizonaren ipurdiaren estuaz, eta esfinterrak askatzeaz, ze esfinterrak lasaiago bizi eta gureago izaten da mundua. Gogoetan, hitzak ere askatzeaz, ze gure hitzak askeagoak eta zabalago gure mundua. Gogoetan, gizonak izan behar duen fedeaz. Gorputz kasik biluzi horiek aurrean izanik hala eusteko halakoren bat behar delakoan. Fedea edo, jainkoaren hitza aditurik edo, gorrotoa edo.

Colorado Springs aireportuan halaxe erosi dut King James New Biblia. Irakurri ahal izateko 35. salmoak dioena. PLEAD my cause, O LORD, with those who strive with me; fight against those who fight against me. Salatu, Jauna, salatzen nautenak; borrokatu, borrokatzen nautenak.

        Beste garagardo bati ekin artean begiratu dut hori. Gerrara joateko behar diren motiboez gogoetan. Country honek gerran dihardu-eta.

        Jainkoaren hitza, King Jamesen biblia, jainkoak esandako beste hitz batzuen simetrian. Horri kasu egiten diotenak Al Koran liburuan bilatzen dutenen simetrikoak dira. Elkarren premia dute.

        Garagardotik gogoetara, eta viceversa, biblia erosi berrian Edengo aingeruaren kontua zelan ageri den begiratzen dut.

        So He drove out the man; and He placed cherubim at the east of the garden of Eden, and a flaming sword wich turned every way, to guard the way to the tree of life.

        Beraz Hark gizona kanpora eraman zuen; eta Hark kerubina paratu zuen Edengo baratzearen ekialdean, eta alde guztietara egiten duen suzko ezpata, bizi-arbolarako pasabidea zaintzeko.

        Etxera itzulita pasarte hori Elizen Arteko Bibliak zelan dakarren begiratu behar, diot nire artean. Begiraturik, horretan kerubina barik «izaki hegadun batzuk, suzko ezpatak zituztela» dio baina, harira.

        Denverko aireportuan, King James haren bibliako pasarte hori irakurtzean aspaldiko gogoeta huraxe datorkit; munduko lehenengo ofizioa, poliziarena. Edozein bibliaren arabera. Beste bizibide guztiak, lurra lantzea eta, geroagoko kontua dira.

        Aingerua, eta aldi berean polizia. Edo aingeruak, eta aldi berean poliziak. Bat ala batzuk, bertsioaren arabera. Bat izan nahiz gehiago izan, Paradisura itzul ez gaitezen jainkoak haren ekialdean suzko ezpata eta guzti hantxe egoteko agindua hartuta. Beraz, ez dugu Paradisura itzultzerik izango, suzko ezpataduna han deino, suzko ezpatadunak han direino. Bertsioaren arabera.

        Non den paradisua, ez dakit. Ezpataduna, ezpatadunak non, bai.