—6—

Oihurik ez, kamioiak entzun dituzu bart. Horregatik ez zara harritu presoak ez ikustean. Nehor ez da harritu. Goizeroko eginkizunei lotu zaretelarik, nehork ez du fitsik erran. Bezperako presoak zure lokamutsetan baizik ez dira egon, beharbada.

        Afarian izan dira hilak aipatuak. Sei lagun hil dizkizuete, aspalditik hemen zirenak eta zuretzat hiru izen soil direnak. Heldu zinenetik felagek eragin dizueten galerarik gaitzena. Omar Lakdaren gizonen lana izan omen da. Segada batean atzeman dituzte, mendi zintzur batean. Bertze anitz ere molde berean hil ez izana duzue albisteetan hoberena, mirakuluz irten baitira bizirik ataka horretatik. Orotariko iritziak entzun dituzue. Hala ere, bi multzo nagusitan bil daitezke: felagen ondotik lehenbailehen irtetearen aldekoena eta horren lotsa direnena.

        Terroristen ondotik abiatzearen aldekoentzat, duzuen nagusitasuna baliatu beharko zenukete haien deuseztatzeko betiko. Soldadu gehiago eta hobeki hornituagoak zarete. Helikopteroak dituzue, molde askotako kanoiak, ibilgailu azkar eta bizkorrak.

        Abiatzearen aurkakoek, aldiz, mendi hauetan sortu eta hemendik sekula irten ez diren gizonak direla oroitarazi diezue, inguruko zoko-mokoak ezagutzen dituztela, jendeen laguntza dutela. Beren sorterriaren defentsan ari dira. Kateak izan ezik, ez dute zer galdurik. Indotxina ekarri du solasera Mazellak. Soldadu sukar agertu direnei behatu die: Rivette han egon zuan, Cartier ere bai, eta ez gure gisako soldadu kaskarrekin, beren paraxutista ospetsuekin baizik. Alta, lasterka eta burumakur alde egin behar izan zitean.

        Airean ihardetsi diote: Indotxinako jendeak eta hemengoak arras ezberdinak dituk. Hemengoak analfabetoak dituk eta arma guti eta txarrak ditiztek, ez ditek oihan alimalekorik non gerizatu etsaia jo ondotik.

        Zuen mahaiaren aldamenetik iragan denean, iritzia galdatu dio axuantak sarjentari.

        Kario ordainduko ditek beren krimena. Sei hil zizkigutek, sei mutil frantses jator, eta hori ezin dohainekoa izan, Dergauden aldian bezala. Cartierrek ez dik horrelakorik onartuko. Terroristen ondotik joanen duk atzeman arte.

        Sarjentak iragarri bezala gertatu da. Oren bat eman dizuete operazioan irteteko behar dituzuenak prestatzeko. Bizkar-zorroak bete dituzue, mitraileta eta fusilak ikuzi. Horretan ari zaretelarik, kamioi eta helikopteroen azantza entzun duzue. Benetan operazio handia, Cartierrek buruan duena.

        Kamioietara igan zarete. Haien argiek amets aire bat damaiote kasernari, kolore zurbil bat inguruko etxe eta eraikinei. Motorrak, manuak, pareten kontra jo eta oihartzuna zokorik ezkutueneraino hedatzen da zalaparta.

        Serios zaudete, nork bere arma ongi atxikirik duela. Gau hotza duzue, izarreztatua. Burusiak atera behar izan dituzue bizkar-zorrotik eta haietan bildu. Muturik zoazte, hotzez dardaraka batzuk eta lotan ere bai bat edo bertze. Horietarik bat izan nahiko zenuke: begiak hetsi eta istantean bertze nonbait izan.

        Higitzen den zernahitan lokartzeko ezgauza izan zara tipitatik. Amorratu egiten zinen ingurukoak lotan ikusirik, Biarritzetik Parisera egin tren bidaia luzeetan. Gauaren altzoa zulatzen zuen hilen trenean zindoazen bat-batean. Amari behatzen zenion, arrebari, eta betiko lo izan eta ez zirela iratzarriko iruditzen zitzaizun. Zu zinen bizidun bakarra, sekula geldituko ez zen trenean. Eta itsasontzian are eta okerrago izan zen. Aljeriara ekarri zintuen Ville D'Alger hartan goitika eman zenuen bidaia.

        Oren batez ibili zarete kamioiak baratu diren arte. Jaitsi orduko dakusazue zer dela eta. Hemen berean finitzen da orain arte errepide baino gehiago harri txintxolazkoa izan den bide meharra. Lerro-lerro ezarri, eta mintzatzea eta erretzea debekatu dizuete. Aitzinekoa oinez egin beharko duzue.

        Goiti zoazte. Izarrez mukuru beterik dago zerua. Hainbertze dago, non badirudi gainera eroriko zaizkizuela. Hor dituzu konstelazioak: Pleiadeak, Hartz Handia... Ilargia tipia da, saki mehe bat ortziaren sabelean.

        Zuen barrandan dauden felagen gorputz etzanak deritzezu sasiei. Txarei, aldiz, zutik eta zuek tirokatzeko prest diren terroristak. Zorionez, nehork ez dizue tirorik egin, patarra igan duzuelarik.

        Sobera ilun dago montra atera eta zer oren den behatzeko, baina zango-sagar eta oinetako minak argi adierazten dizu aspaldi zabiltzatela. Ibili eta ibili, ekialdean zerua poxi bat gorrimindu den arte ez dizuete atseden hartzeko baimenik eman. Ura edan eta ahamen bat jan duzue. Hala ere, solastatzeko eta pipatzeko debekuak bere horretan dirau.

        Etzanda, burua bizkar zorroan pausaturik, leku honetatik higitu gabe iraganen zenuke datorren eguna. Ondikotz, laster zarete berriz bidean.

        Harkiak daramatzazue denen buru, Cartierren aholkulari. Noiztik eta behin hurbildu, eta ahapeka mintzatzen zaie. Haiek errandakoari kasu emanez zoazte, haiek erran aldetik. Gelditzeko adierazten dizuete aldika eta, kukubilko ezarririk, lurrari beha izaten dira une batez, zerbaiten bila edo zerbaiten lotsa, menturaz. Zineman usu ikusi esploratzaile siux edo txerokitarrak oroitarazi dizkizute, Biarritzeko neguko igande malenkoniatsuetako filmetakoak. Ez zara cowboy bulartsu bat, ordea. Fusila erabiltzen omen dakizu, baina, ariketatik landa, ez duzu behin ere tirorik egin. Zuen aitak ez bezala, ez duzu ehizarako zaletasunik egundo izan. Izutu egiten zaitu tiro hotsak berak ere. Zure lepotik aitak egin blagak entzuten ahal dituzu oraino, berarekin ehizara eraman zintuen egunean bezain ozenki.

        Luze gabe altxatu da eguzkia mendi-lerro ubelaren gainetik. Txoriak kantuz hasi eta zuen hurbiltzearen berri eman diote elkarri, zuek aitzina egin ahala. Zalaparta handia sortzen dute, baina nekez azaltzen dira bistara. Bakanak dituzue zuhaitzak, tipiak, eta ehunka hostoren azpian kukutuak irudikatzen dituzu. Hegaztiak ere ez ote diren ALNkoak gogoratu zaizu. Finean, zuen aitzinamendu unatua akusatzen dute, beren txio-txio ustez kaltegabeen bitartez. Beharbada tiroka hartu beharko zenituzkete zuhaitz eta txarak. Hilik eroriko litzaizkizueke oinetara salatari hegalariak.

        Izutzen zaituzte zure ideiek batzuetan. Sarjentari gogoratuz gero, berdin jokatuko luke. Txoriño oro kalituko luke gupidarik gabe.

        Zeruko jaun eta jabe zarete. Aireko arinak dituzue, beren azpikoa zehaztasun harrigarriz fundi dezaketenak. Deitu eta minutu gutiren buruan adituko dituzue. Marruma hastapenean, leherketak ondotik, zeruari buruz iganen da bertikalki ke beltza jarraian. Kea eta zeruan utzi lorratza, airekoek egin lanaren seinale. Baina horiek ere fite deuseztatuko ditu haizeak. Gero, saien hegaldi biribila izanen da zeruan hauteman ahalko den bakarra.

        Halako zer edo zer darabil Cartierrek ere buruan, helikopteroak dei ditzala galdatu baitio irratia artatzen duenari. Hau berean ari den bitartean, largabista higitu du kapitainak ezker-eskuin. Mendiak arakatu ditu, mazelak nahiz kaskoak, eta orobat harainoko bideak.

        Etorriko dituk, entzun duzu Cartierren ahotsa, sarjentari mintzo. Axola guti non ezkutatzen diren. Atzemanen ditiagu. Hago helikopteroak heldu arte, eskura ezarriko zizkigutek Lakda eta bere felaga guztiak.

        Baietz, sarjentak, haienak egin duela, nahiz eta harrien artean sartu, sugandilak eta muskerrak irudi.

        Hemen geldituko gaituk aingeru zaindarien beha. Talaia ederra diagu. Ongi miretsi ahalko diagu ikuskizuna. Erran mutilei pausatzeko eta atseden hartzeko, Rivette, solastatu eta pipa dezaketela. Horrek ez dik jadanik garrantzirik.

        Eguzkia bere gorenean ez izanagatik, inguruko itzal bakanetara bildu zarete. Armak eta bizkar-zorroak lurrean, dakarren egun beroan denak trabagarri, haiez libratzeko profitatu duzue atsedenaldia, bertze deusez axolatu baino lehen. Ibilaldi bukagaitz baten ondoko izerdiaren kerua, zigarreten kearenarekin batean datorkizu. Luze-luze etzana, adar eta hostoetan pausatu duzu behakoa. Txoririk ez ikusgai.

        Uste baino gehiago berandutu dira helikopteroak. Hainbertze, non ofizierak poxi bat urduritu diren. Pare bat aldiz deiarazi dute haien berrien galde. Bietan bidean direla ziurtatu dieten arren, entzun dituzten arte ez dira lasaitu.

        Motorraren hotsa aditu eta batean jaiki zarete. Gain-gainean dituzue, hemen direla zuei jakinarazi aldera edo. Besoak inarrosi dituzue, haien etortzeak eragin poza adieraziz.

        Sinesgaitza istant batean sorrarazi duten zirimola. Zuhaitza sustraietatik erauzteko aski indarrik ez, baina bai, aitzitik, haren adar sarrietako biztanleak beren ezkutalekuetatik irtenarazteko. Irtenarazi eta orobat erakartzeko. Zart moztu dituzte helizeek hamaika txoriñoren buruak une batean. Zuei erori zaizkizue odolez zikindu luma eta gorpuzkinak. Ezin konta ahala. Zuen metalezko kaskoei darien isuri gorrixkak galtzak eta botak lohitu dizkizue. Guda arras dorpe batetik jinak dirudizue.

        Cartierrekin mintzatu, hegoaldera noratu eta laster desagertu dira helikopteroak bistatik. Ahal moldean gurbildu, boten lokarriak estekatu, eta bizkar-zorroak eta armak bildu dituzue. Beharrik. Sarjenta datorkizue zarataka: Ea, mutilak, agudo, presta zaitezte. Aurkitu ditiztek!

        Beharrik, halaber, atseden hartu berri duzuen. Nehoiz baino bizkorrago zoazte eta, hala ere, are bizkorrago joateko galdatzen dizuete sakreka. Terroristak ez omen zaizkizue honetan itzuriko. Helikopteroak aienatu diren aldeari buruz zoazte, lotsa edota mesfidantzarik gabe orain, zuen xedea zein den ongi baino hobeki dakizuelarik. Lehenagoko debekua ahantzirik, eleketan edota pipatuz doa zuetarik anitz. Zuk, aldiz, gelditzen zaizun indar hondarra behar duzu zure aitzinetik doazenei jarraitzeko. Horrekin aski lan. Min duzu oinetan eta, zuhaizpeko atsedenaldian ohartu zarenez, urratu zenbait ere, zauri bilakatzeko zorian. Mazellak ere badu bat edo bertze. Pollet, aldiz, aitzina doa, txistuka, den mendreeneko kezkarik gabe. Areago, zirtolari dabil zuen arranguraz oharturik.

        Ahalkegarria zaizu ahulezia, tipitatik kiroletarako erakutsi duzun ezintasuna. Aitak ama hartzen zuen hobendun, gurikeriaz bete zure heziketa zela eta. Amak sobera zaindu eta gerizatu zintuen, haren ustez.

        Han zailduko zaituzte, bederen, erran zizun bere nahiari muzin egin eta hona etortzeak ez zizula axola aditzera eman zenionean. Beharbada gizon oso bilakaturik itzuliko haiz, nik dakita.

        Eguzkia bere gorenetik hurbil delarik, heldu zarete helikopteroak adierazi lekura. Izerdi lapetan zara, haran tipi eta harritsu batean, horma gorek zedarritu sakan batean kasik. Horma horietarik batean zulo handi-ilun bat dago. Hain zuzen horren parean da helikopteroa airean. Haren alboko mitraileusa astunaren hotsa ezagutu duzu, helizeena baino ozenagoa. Gaixoak hor kukutuak daudenak, hilobia izanen dute leize-zuloa, ez nehola ere geriza. Hara zoazte, Cartier buru duzuelarik. Artoski zabiltzate, patarra harri txintxarrezkoa izan eta aise lerratzen ahal zarete, bati baino gehiagori gertatu zaion bezala: ohartu aitzin, lurrean luze eta ipurdi-bizkarrak mindurik.

        Behean, harri mokor batzuen gibelean gorde zarete. Kapitaina irratiz mintzatu da berriz ere helikopterokoekin, haiek tiroka jarraitu bitartean. Ez dirudi felagek erreferatzen dutenik. Entzuten ari zareten tiroak zuenak dira.

        Aitzina egiteko manatu dizuete. Helikopteroak zaindurik eginen duzue. Bedera-bedera irten zarete ezkutalekutik. Lasterka zoazte, harkaitzez harkaitz. Hats-bahiturik arribatzen zarete horietarik bakoitzera.

        Hala arribatu zarete, hondarrean, leize-zuloa dagoen hegiraino. Orduan utzi dio tiro egiteari helikopteroak. Balen eta ezantzaren eskas dira eta bila joan beharko dute. Han utzi zaituztete, ongi gerizaturik eta goiti beha.

        Deus ez dakusazue. Nehor ez da harpeko sarrera goibelean ageri, fitsik ez da aditzen. Cartier kapitainak harkiak deitu ditu bere ondora. Haien ahotsak entzun dituzue. Harpearen barnean daudenei ari zaizkie oihuka. Amore eman dezatela galdatzen diete. Ahotsen oihartzunak paretaz pareta hedatu eta harana betetzen du, hari darraion isiltasunak geroxeago betetzen duen moldean.

        Sarjenta axuantekin bildu da, kapitainarekin solastatu ondotik.

        Baduk goiti joateko tenorea, dio Mazellak.

        Zure laguna ez da guztiz zuzen. Axuantak azaldu dizuenez, felagen jukutria baten lotsa dituzue ofizierak eta, beraz, helikopteroa itzuli arte igurikiko duzue oldarraren hasteko. Bitartean armak prest eta erne egon behar. Eta hala zaudete, haitzen gibelean kukuturik, eta eulien eta mamutxen haizatzeko ez bada, arras geldirik eguzkipean.

        Horregatik pozik hartu duzu helikopteroaren itzulia. Goiti egiteko manua ez zaizue berehala heldu. Lehenago bezala, leize-zuloko sarreraren parean duzue, tiro eta tiro, balak lehenbailehen xahutzeko lehian edo.

        Aitzina!

        Igaiteari lotu zarete, gerizatuko zaituzteten harri pusken xerka. Nahi baino emekiago zoazte, patarra izanik. Gainera, felagen balen beldur ez ezik, helikopterokoenen ere beldur zarete. Aski goian zareten arte ez dio hark tiro egiteari utzi.

        Isiltasun kezkagarria sortu da. Elkarri behatu diozue. Non dira felagak? Kapitainak harki zenbait igorri du.

        Errazki dira goian. Dena ongi da han, lasai igan daiteke. Harpeko sarreratik urrundu eta alboko muinoaren gainean ezarri da helikopteroa, beha irudiz, helizeak pur-pur.

        Hiruna hilotz eta kolpatu kausitu dituzue. Hilak han berean utzi dituzue, kolpatuak ez.

        Haserre da Cartier. Terroristen ondotik abiatu, helikopteroaren laguntza izan, eta debaldetan. Omar Lakdak eta bere gizonek ihes egin diote Frantziako Armadari bertze behin. Ilunpea baliatu dute harpeko barne-bide hertsietarik batetik zuen muturren parean desagertzeko. Hil eta kolpatu dituzuen felaga guti horiek iheslarien begiratzeko utzitakoak dira, antza.

        Hego aldera aienatzen dakusazue helikopteroa. Esku artetik itzuri zaizkizuen terroristen bila igorri du kapitainak. Bera kolpatuez axolatuko da. Malkarrean beheiti ostikoz bulkatu eta berriki arte egon zareten lekuraino erori dira hilotzak. Txilabak eta aurpegiak odolez eta hautsaz zikindurik, han uzteko erran dizue, saiek eta hienek jan ditzaten. Goian utzi kolpatuen zinkurinak datozkizue noiztik noizera, helikopteroaren harrabotsa marru bilakatu delarik. Harkien eskuetan utzi ditu Cartierrek, ihes egindakoen nondik norakoen berri aterako dietelakoan. Hobe lukete hilik horien eskuetan baino.

        Oihuak hasitakoan, gutirako balio dizu zer gertatuko den jakiteak. Mingarriak zaizkizu, nolanahi ere, Aljerren entzundakoak bezain dorpeak. Preso bakoitzak jasan tortura moldea asma dezakezula iruditzen zaizu batzuetan. Zaurietan gatza ezarri dietela erranen zenuke, edo labana sartu eta sakiaren barnean eragiten dietela. Basakeriak egiten dituzte harkiek.

        Zuen bideak bertze batzuk dira. Frantses armadak zientifikoki torturatzen du. Informazio biltzeaz axolatzen da, ez mendekuaren hartzeaz. Beraz, informazioaren erdiesteko ezinbertzekoa dena erabiltzen du soilik. Hortaz harrotzen zitzaizkizun Villakoak, zure kezkak konprenitu ezinik. Elektrikaren abantailak aipatzen zizkizuten, haren eraginkortasun eta zehaztasuna. Nonahi ezar daitezke kableak: besapeetan, bularretan, esku edo oin muturretan, zango artean, belarrian, mihian... Presoari atera beharrekoaren arabera hautatzen omen zuten non ezarri. Voltak edota zigorraldi bakoitzaren luzera ere, berdin ebazten zituzten. Jendeen torturatzeko darabiltena frantses asmaketa duzu, Indotxinan garatua. Zibilizazio gora baten emaitza. Behin erakutsi zizuten. Harriturik gelditu zinen zein tresna tipi eta irudiz ezdeusa zen ikusirik: dinamo bat funtsean, biradera bati eraginik elektrika sortzen zuena. Erakutsi zizun kaporalaren begietako distira duzu buruan, zein gartsuki behatzen zion.

        Lehenagoko bertze hiru hilotzen antzera etorri zaizue laugarrena patarrean beheiti, halako batean. Bertzeen antzeko eitea du, baina gorria du odola oraino. Baiki, odola darie hilotz berriaren sakiei. Begietatik dario, saihetsetik. Bisaia ezagutezina duen arren, nabari zaio mutil gaztea dela, zu baino gazteagoa. Hamasei urte izanen ditu gehienez eta bilorik ez aurpegian. Zenbat izanen du hurrengoak? Izan ere, izanen da hurrengorik.

        Bortzgarrena aitzineko laurekin bildu da luze gabe. Haiek bezain lohi eta odol idortuz mukuru da. Bakar baten eskas dira harkiak, kapitainak eman lanaren bururatzeko. Jinen da jin. Airean.

        Haatik, zuek jaitsarazi behar izan duzue, Cartierrek hala galdaturik: zer gerta ere. Elkarri behatu diozue Mazellak eta biok, kapitaina zeren beldur den konprenitu nahian. Ehizan aritu dela frogatzeko behar du menturaz, eta hortik preso bat gutienik kasernaratzeko desira. Oroigarri bat nahi du, zahartzaroan gaztetako balentria, sua eta garra berriz ekarriko dizkiona, une batez bederen. Nolanahi ere, hala egin duzue. Kapitainak manatu ezer ez zaio nehori bitxi.

        Hilik irudi, auhenka hasi zaizue, higitu duzuelarik. Lau lagunen artean bildu eta emeki, arta handiz, jaitsi duzue.

        Esku hutsik itzuli da helikopteroa. Zuen gainetik iragan da basera bidean. Zuek ere bidean, kasernaratzeko manuak alaitu eta susperturik. Pare bat makila luze egurrezko erabili duzue anden osatzeko. Aldika daramazue, unadura handiz, neke baita harrien artean horrela ibiltzea. Goiti zoazte, beheiti zoazte eta, garraio horretan, mindurik dituzue besoak eta zangoak. Eguzkiak azkarki berotu eta maiz baratu behar, ura edan dezazuen.

        Izerdi tantaz ziliportaturik du kopeta andetan daramazuen felaga kolpatuak. Arteetan tanta potoloren bat lerratzen zaio matelan, odol idortua hezetuz eta bisaian dabilzkion eulietarik bat, une batez, izutuz. Ez da kasernara bizirik arribatuko. Berdin uste dute Mazellak eta Polletek ere. Urrikia diozu.

        Uraren edateko baratu zareten batean, presoaren pairamena dorpeegia izan zuretzat eta edatera eman diozu. Haren burua miko bat goitiaraztera entseatu zara, baina horretarako ere ez du indarrik. Beraz, zure esku ahurrean ura isuri eta haren ahora daramazu. Edaterik ez badu ere, paperezkoak diruditen ezpain horiek freskatzen ahal dizkiozu behinik behin.

        Zer ari haiz? datorkizu sarjenta oihuka.

        Geldirik zaude, eskuak non ezarri asmatu ezinik.

        Nork baimendu dizu terrorista bati uraren ematea?

        Ez dakizu zer ihardetsi. Cartier ere hurbildu zaizue, sarjentaren erasiak erakarririk.

        Presoa laguntzen atzeman dut, nire kapitaina.

        Nola duzu izena?

        Etxegoien, zure ordez sarjentak.

        Etxegoien?

        Artista da.

        Soldadu soil bat baizik ez dakusat nik, baina oker izan naiteke. Oraino ez dit bere izena erran.

        Jean Etxegoien soldadua, nire kapitaina, diozu berehala.

        Zuregana egin du Cartierrek. Zentimetro guti batzuk dira zuen artean. Urdin argiak ditu begiak. Entomologo batek ikertu kukuso baten gisan sentitzen duzu zure burua. Kapitainaren eskuak noiz joko zaituen beha zara, horixe uste baituzu eginen duela. Zertarako hurbildu horrenbertze, bertzela?

        Nondarra zaitugu, Etxegoien? jaurtiki dizu iguriki duzun muturrekoaren ordez.

        Hegoaldetarra, Pirinio-Atlantikoetakoa.

        Kosta aldekoa, menturaz?

        Bai. Euskal kosta aldekoa.

        Hara, Biarritz. Sosduna izanen haiz, bada!

        Berriz zara zalantzetan.

        Han denak zarete sosdun. Nihaurek ezagututakoak bai behintzat.

        Ez dakit aberatsa den, baina argi duzu santua izan nahi duela, sartu da sarjenta.

        Ba, nik ez dut santurik behar, zinezko soldaduak baizik, dio Cartierrek, zugandik aldendu baino lehen.

        Aitzina jarraitu duzue. Buru apal zoazte, daramazuen zamaren eta eguzkiaren ondorioz. Unaturik zarete, izerdi lapetan. Oinak oinaze bizian nabari dituzu. Horrela luzaz segituz gero, arras indargabetu eta laster eroriko zaren lotsaz zoaz. Beharrik, kamioiak utzi tokira arribatu zarete halako batean.