Ostatua

 

Xoferrak hots eginda esnatu zen Xan. Azken bidaiaria zen. Ja kanpoan, zenbait pauso trakets egin zituen, espaloiaren segurtasuna bilatuz. Hala ere, geltokian ziren ibilgailu guztiak argiak eta motorrak itzalita zeuden. Xoferra markesinaren atzean ezkutatu zelarik, Xanek, bistaz kale bazterrak korrituz, bakarrik zegoela ikusi zuen.

      Non ote zegoen? Ez baitzuen inguru hura ezagutzen; denbora asko zuen hirian izan gabe zela. Guztiaz ere, ez zuen Benta Zaharretik oso urruti behar. Izan ere, bere ezkerrean, han goian, mendi-hegiko etxeetako argiak ikusten ziren, eta Benta Zaharra, hain zuzen, hiriaren beheko aldean izan.

      Izan balu nori galdetu. Ez zen inor, ordea. Gaua zen, noski. Ez zuen harritu horrek: bazekien hirira gauez ailegatuko zela. Gauak berak harritu zuen: iluntasun hura, argi bakan haiek; bakardade hura.

      Hiriko kaleak, bere gogo barrenean hain jendetsu, hain zarataz beterik gelditu zirenak. Ez baitzuen, haatik, oso berandu behar. Noski geltokia hiritik apartexko zegoen. Bazetozkion urrundik motor-hotsak, marmar bezalako bat, ez baitzitekeen hots bat beste batetik bereizi.

      Baiki, hotz egiten zuen; ez izugarria ere; bazen behintzat hezetasuna giroan. Zintz egin zuen, mukiak painuelora bilduz.

      Kalean auto bat pasatu zen; gero moto bat. Kale hark hiri-erdira zeramala suponituz, bera zegoen hartatik abiatzen zen beste kale batera jo zuen. Intuizioz egin zuen: ez arras zekielako hura zela bidea.

      Espaloiaren zabalak pixka bat aztoratu zuen. Sumatu zuen baldar zebilela. Arbolen lerroarekiko, zango bat erabat kontrolatu ezinda, apur bat sigi-saga zebilen. Saiatu zen akatsa zuzentzen, zango okerrari diziplina bat ezartzen. Aldi batez zuzenago ibili zen. Kruzatu zituen zenbait kale txiki. Ikusi zuen gizaki bat. Aditu zituen intziri batzuk.

      Ez zuen kale hura ezagutzen. Etxe altuak, ladrillo gotorrez eginak, zementoz lixatu gabe. Aparkatutako autoak, hauts kapa mehe batez estaliak, parabrisetan zenbait euri-ttantta. Eta hala ere, ez zitzaion ingurua erabat arrotz. Bazeukan ustea, oso aurrera gabe, trabeskako kale txiki haietako batean behera eginda iritsiko zela Benta Zaharrera. Zierto, kale haietako batzuek ez zuten aterabiderik: baziren debekuzko seinaleak, baziren zakurren itzalak. Beste batzuk berriz, kondizio deplorableetan zeuden. Azkenean hala ere, karrika estu baina printzipal samar batera heldu zen, emekixe behera egiten zuena. Hartara jo zuen Xanek, bertan ibili minutu batzuez. Ikusi zituen zenbait eskaparate, aditu zuen klaxon bat, ixten ari zen pertsiana baten hotsa. Aitzinago argiak eskasagoak, etxe txiki-apalagoak ziren. Ate-leiho gorri ilunak, pareta zuri-grisak, pintada batzuk.

      Zihoan espaloian aurreraxeago, atari baten ondoan zutik, hiru emakume gazte ikusi zituen: elkarrengana bilduta, zigarroak erretzen. Beraiei galdetzeko asmoz hurbildu zen Xan. Altuak ziren oso, morenoak, ile-adats beltz ederrekoak, eta gerrirainoko zamarrak eta galtza estuak zituzten. Ez ziren, agian, bertakoak izango. Eta hala ere, aise aski, imintzio lasaiak eginez berba egiten zuten. Haietako bat bestalde, Xanek aurpegia erabat ikus ziezaiokeen bakarra, Xani so gelditu zen bere begi handiez. Emakume hark, hain inprebisiblea zirudien. Eta, beraiengandik oso gertu zegoela, beste emakume batek, apur bat itzuli, lurrera ttu egin zuen, estilo bikainez. Eta, begi handiko neskak berriz, ez ote zuen bada, beti berari begira, irribarre bat azaldu? Xan durduzatuxe zegoen. Behintzat ja hiru nesken aldamenetik igarotzen ari zen, ja igaro egin zen, ez baitzitzaion ahora berbarik etorri... Aditu zituen bere gibelean barretxo batzuk. Kalean behera segitu zuen.

      Ez zen askoz geroago izan, beti kale berean, beti malda gozoan behera, nabaritu baitzuen bazetorrela nonor bere atzetik. Buru itzuli batean ikusi zuen gizon sendo, korbataz eta beroki ilunaz jantzitako bat zela. Hari galdetzekotan, bere parera hel zedin denbora ematearren pausoa moteldu zuelarik, baina, iruditu zitzaion gizonak ere pausoa moteldu egiten zuela. Eta, erabat gelditu zelarik, gizona ere gelditu egin zen. Orduko baina, elkarrengandik metro gutxira zeuden. Hartan Xan arras itzuli zen eta: “Barkatu”, esan zuen; gizonak, ordea, ez zion jaramonik egin; ez zion begiratu, ez zuen, menturaz, ikusi; ile urdinak atzeraka orraztuak, eskuak berokiko poltsikoetan sartuta, arrunt bere baitara bildua, lurrera begira zegoen; ez zen, ausaz, hura galde egiteko pertsonarik egokiena; alabaina, ez zen besterik inguruan; zer nahi zen ere, bere isilean, bere bilduan, edo agian, bere gorrean, bere despistatuan, hala ere bertakoa behar zuenez, Xanek, harengana urrats bat emanik: “barkatu”, berriz esan zuen; gizonak bista jaso zuen; begi argi, lausotuak zituen. “Benta Zaharrera, ondo al noa hemendik?”, galdetu zuen Xanek. “Benta Zaharra?”, esan zuen gizonak. Galderak, nonbait, ustekabean harrapatu zuen. Ezpainak estutu, pixka bat okertu zituen. Agian ez zuen Benta Zaharra ezagutzen. Edo, isil-keinu hartaz, Benta Zaharra handik oso urruti zegoela esan gura zuen. Zain zegoen behintzat Xan, gizonak zer esango. Gizonaren begietan, berriz, burla distira bat agertu ote zen. Hain segur, dibertitzen ari zen: noski, Xan kanpokoa zelakoan, hirian galduta zebilela imajinatuz. Menturaz ergela zen. Non ez zen eroa.

      “Lo egiteko toki bila zabiltza?”, esan zion, azkenik, korbatako gizonak; eta, esan zuen moduagatik, erantzuna biziki interesatzen zitzaiola zirudien. “Agian bai”, esan zuen Xanek, zuhurki, hartara hala ere gizonak informazio baliagarriren bat emango ziolakoan. “Benta Zaharra itxita dago”, esan zuen gizonak, eta Xani haren doinuan erdeinu pixka bat nabaritzea iruditu zitzaion. “Hala ere”, esan zuen Xanek, “benta bera ezik, bere izena duen auzoa da bila nabilena”. “Benta Zahar auzoa?”, korbatadunak begietan berriz ere burla-distira hura zeukan: bazekien noski Xanek ez zekiena. “Badago, noski, izen horretako auzorik?”, galdetu zuen Xanek. “Badago, noski; hauxe da Benta Zaharra”. “Hau al da?”. “Hauxe”, esan zuen gizonak; isilune bat izan zen, eta gero: “Ikusten dut”, esan zuen, “ez zarela hemengoa”. Ez zuen Xanek hartaz klarki pronuntziatu nahi izan. Agian, hala ere, komeni zen zerbait esatea. “Ez al dago ostaturik auzoan?”, galdetu zuen. “Ostaturik? Hor dago bat”. “Non?”, galdetu zuen Xanek, espaloiaz bestaldeko etxe hartan, ate-leihoak itxita zeudela, ez baitzen argirik ikusten. “Hor; hori da sarrera”. Hiru ate zeudenez: “Zein?”, galdetu zuen Xanek. “Erdikoa”, esan zuen gizonak. “Azula?”. Beltzez jantziriko hiru gizaseme heldu ziren orduan, hain zuzen ere ate azula zabaldu, sartu ziren ostatu barrura. Espaloian gizaseme gehiago, emakume batzuk ere pasatu ziren. Kale-juntan auto bat gelditu zen: bazetorren beste talde bat atzetik. Denak beltzez jantzita, zenbait atso negar-xopinka. Xan oro pasa zain gelditu zen. Begiak apur bat hezetuta zeuzkala, korbatako gizona berriz, trabeska, berari begira zegoela iruditu zitzaion. Xanek hura laburzki despeditu, kalea kruzatu zuen. Masailean ttantta bat sumatu zuen; gero beste bat esku-lepoan. Ate azula ireki zuen.

      Ostatuan argi motela, kea eta solas-marmarra zegoen. Bi mahai luze alde batean, zutabe bat erdian, fondoan barra bat: elementu haiek definitzen zuten espazio murritza. Barra atzean kortina berdekara bat; ezkerrera komunaren atea. Mahaietariko batean, paretaren kontra, gizon-emakume batzuk eserita zeuden. Beltzez jantzita haiek ere, txiki-sendoak ziren, edadez abantzatuak. Aurpegi beteak, ile-adats tindatuak emakumeak; kartoizko larrua, ile-muilo zilarrezkoak gizonak. Begiak bizi-bizi, bazirudien pixka bat dibertitzen ari zirela: basoak altxa, baten bat goraipatu, barre egiten zuten. Espainolez ari ziren, jai-berbak eginez. Mahaipe hartan neskatila txiki-txiki bat zegoen: soineko gorria, xagu-muturra, begi biribil eta bihurriak.

      Beste mahaian hiru gizaseme zeuden: lehentxeago, Xanek ikusita, sartu ziren haiexek noski: kafe ketsuak, puru piztu berriak. Haietako batek, hain zuzen Xanek, barrara zihoala, parez pare zuenak, aurpegi luze, zupatua zeukan. Hark ere jarraitu zion apur batean Xani, bere begi beltzez.

      Neska ile-beltz, aurpegi-zuri, elastiko urdin ilunaz jantziriko batek atenditzen zuen barra. Xan harengana heltzen ari zela, hark berari begiratu arin bat eman eta, barratik irtenda, hiru gizasemeengana joan zen, kopa bana eramaki. Handik atzera barrara heldu zelarik, aurpegi zupatuko hark bere begi beltzak neskaren ipurdian tinkaturik zeuzkala drolekeriaren bat esan, hiru lagunek barre egin zuten. Neskak, aparientziaz jaramonik egin gabe hari, ja bere tokitik Xani begiratu zion. Begiak ere beltzak, sudurraren hegalean zakar ttiki bat zeukan. Xan dudakor gelditu zenez, eta neska, begiradaz, zerbait nahi al zuen, galdetzen ari zitzaionez: “Ateraidazu... zerbeza bat, agian”. “Agian?”, esan zuen neskak, eta haren doinuak, haren irribarre sotilak Xan apur bat aztoratu zuten. “Zerbeza bat, bai”, esan zuen Xanek. Neskak kamaratik botila txiki bat atera zuen. “Basoan?”. “E...? Ondo dago, basoan”, esan zuen Xanek. Neskak emeki-emeki zerbitu zion. Esku delikatuak zituen, ez agian lanean oso usatuak. Eta, bazuen neskak baso eta botilarekiko halako atxikimena, eta bazuen era berean halako distantzia. Xanek beretik, ustez naturalki jokatu zuen: basoa jaso, zurrut txiki bat egin zuen. Neskak besoak barra gainean kruzatu zituen. Zierto, ez zen Xanen aurre-aurrean; ez zen haatik oso berex ere; alabaina Xanek, basoa laga zuelarik eskuaz neskaren elastikoa rozatu zuen. Haren usaina aditu zuen: usain sarkor, ezezagun bat. Xan xarmatuxe zegoen; eta, beldur zen, neskak suma zezan hura. Hartara, hurbiltasuna zela-ta zerbait esan beharrez, agian; baina, arestian duda huraxe buruan erabili zuelako ere: “Ostatu hau berria da, ala?”, galdetu zion. Neskak, esku-keinu zabal batez ile-adatsa atzeraka eramanik: “Ez da berri-berria izango, nik uste”, erantzun zion. Hitz haiek Xan apur bat deskolokatu zuten. “Ez bainuen ezagutzen; nola izena du?”. “Ostatu berria, esaten diote”, esan zuen neskak. “Ez da, beraz, oso zaharra izango”. “Ez dakit noizkoa izango den”, esan zuen neskak, “ni ez bainaiz hemengoa”. “Ez al zara hemengoa?”, galdetu zuen Xanek; “hala ere, baduzu bertakoen azentua”. Neskak, pausaldiño baten ondotik: “Hori bertan eman dudan denboragatik da”; eta, jarrera pixka bat aldatuz, orain eskuaz kokotsari eutsiz: “zuk ere ez duzu ber-bertakoa ematen”, esan zuen. “Aspaldi etorri gabe”, esan zuen Xanek. “Nola ez zaitudan inoiz ikusi”. Interesantea zen neskak azken hori zelan esan zuen: begien distira, axola-doinu hura. Guztiaz ere, ez zion Xanek jarraitu nahi izan hizketa-bide hari. Trago bat edan eta: “Zuek”, esan zuen, “ez duzue afari-legerik emango?”. “Bokatak ematen ditugu”, esan zuen neskak. Edozeren bokata bat eskatu zuen Xanek.

      Anartean sartu ziren ostatuan gizonezko batzuk, barra ondoan plantatu ziren. Ardoak eskaturik, neskak basoak aski desberdinki bete zizkien. Menturaz aresti ezkero arduratzen zen ostatuaz, menturaz aldi bateko zegoen.

      Gizon sartu berri haiek, aurrena, txaketa beltzez jantzita zeudenez, hila behar zuen auzotar haren hileta-lagunak izango zirela pentsatu zuen Xanek. Gero berriz, bat-batean haietako bi kopla-kantari hasi ziren; ez bederen dolu-koplak, ezpada kopla arin eta burlazkoak. Alde guztiz, ez ziruditen oso kopla remarkableak, kuadrilako gainerako gizonei berriz, grazia handia egiten zieten, esku-zartaka eta barre-zoroka hartu zituzten. Arte hartan haranzko mahaiko gizon-emakume txiki samarrek euren solasa arrunt apaldu, haien animoak arrunt erori zirela zirudien; bildu ziren korro batean emakumeak, gelditu ziren apartexko gizonak, komentario lakonikoak eginez. Beste mahaira jarrita zeuden hiru gizasemeak berriz, solas bizian ari ziren, hainbat esku-keinu, hainbat begi-ñika.

      Neskak plater batean, serbilleta batekin estalia atera zuen ogitartekoa; eta, baso hustua jasoz: “Beste bat?”, eskaini zion. Baietz, Xanek, eta: “Badut hor esertzea?”, galdetu zion. “Noski”, esan zuen neskak. Xan hiru gizasemeen mahaian, haiengandik bakantxo jarri zen, ateari begira, zutabearen kontra.

      Sasoi onekoak ziren hiru tipo haiek. Patxarana edan eta, nonbait ardo-hizketa zerabilkiten. “Hobeagorik behintzat ezin duk atzeman”; hori esan zuena, begibeltzaren aurrean, paretaren kontra zegoena, lepamotza zen; mahai gainean apur bat konkortuta zegoen; berak segitu zuen: “nagusiak zokondo batean baitauzka jasota botilarik onenak. Behin haraino iristen saiatu ninduan, baina iluna zegoan eta, barrika baten kontra muturrekoa hartu nian”; berak fuerte mintzo, besteek barre lasaiak egiten zituzten; lepamotzaren aldamenean, Xanen alderaxeago zena sudurmako, hortz-maketsa zen; egun pare bateko bizarra, lepoan, txaketaren azpitik, zapi gorri bat ageri; “zazpi barrikatatik eman ziguan edatera”, segitzen zuen lepamotzak, “mozkortu baikinen ederki!”; urdea esan eta alua esan, puruetatik erre eta kopetatik edaten zuten; “Eli!”, hots egin zuen lepamotzak; “ixurtzan beste ttantta bat hona, kopa hustu egin dun-eta”. Barrako neska botilarekin etorri, hiru kopak bete-xamartu zituen, hiru gizonek bozkariozko irrintziez alabatu zutena. Berbetan segitu zuten. Xani baina, ernexko bazegoen ere, haien solasa gero eta entendigaitzagoa egiten zitzaion. Alde batera, barran zirenen builek galarazi egiten zioten. Bestera berriz, nahiz hiru lagunengandik hurbilxko egonik haien hitz gehienak aditu, doi-doia zertatik zertara ari ziren ezin zuen asmatu. Ari ziren-eta oso gauza konkretuez, bai denboran bai espazioan biziki gertukoak, hainbat izen aipatuz, hala toki-izenak (haietarik bat edo beste hala ere Xani ezaguna zitzaion) nola lagun-izenak, Xani gogora inoren bisaia edo arrasto zehatzik ekartzen ez ziotenak. Haien solasaldia, bestalde, geroz eta etenagoa zen, elkarri hitza kenduz eta farfailaka mintzo ziren-eta. Halako batean Xanek sustoa hartu zuen, nabaritu baitzuen igurtzi arraro bat hankan. Begiratu eta, neskatila begi-bihurria zen, zaharrengandik aldenduz, Xanen azpietara jolastera heldu zena. Neskatilak, zapata bateko lokarria askatu ziolarik, orobat egin asmo zuen beste zapatakoarekin. Halatan, bada, Xanek ostiko txiki bat jo zion saihetsean; neskatilak ordea, irri txirtxil bat eginda, tira egin zuen lokarri-muturretik, bere trastekeria kontsumatuz. Hainbatenarekin etsi egin zuen Xanek, esperantzarekin, bere indiferentziak neskatila pixka bat atsekabetu, aldeginaraziko ziola. Ez zen hala izan. Han heldu zen behintzat haren xagu-muturra, Xanen izterretik gora. “Nahi al duzu?”, galdetu zion Xanek, ogi zati bat eskainiz. Neskatilak irribarre egin zuen; ez zuen, agian, ulertu. Espainolez errepikatu zuen Xanek; neskatilak zerbait esan zuen; espainolez, akaso, zena zela Xanek ez baitzuen ulertu. Xanek ogitartekoa bukatu zuen.

      Bazetorren Eli. “Vete con la abuela”, esan zion neskatilari; izan ere, adineko emakume haietako bat: mottoduna, ezpain gorri-gorriekin, beraiei begira zegoen, Xani begira orduantxe, irribarre errukarrizko batekin; behar ere Elik bista apartarazi zion; “kaferik?”, eskaini zion. “Mmm...”, duda egin zuen Xanek. “Kortado bat, agian?”, esan zuen Elik. Baiki, bazuen grazia neskak. Hala ere, bazeukan bere barnean halako xagrina; bazeukan inondik ere zerbait ezkutukoa, Xan intrigatu egiten zuena.

      Kafea ekarri ziolarik, Eli ogi apurrak batzen pixka bat entretenitu zenez: “Agi denez”, esan zion Xanek, “entierro batetik heldu da jendea”. “Hala da; gizon inportante bat zen...”; oso bere ondoan, apur bat mahai gainera makurtuta zegoela: “ikusi zaitudanean, pentsatu dut harengatik etorria zintezkeela...”. “Ez behintzat”, esan zuen Xanek; kafeari eraginik, begi-erdiz Eliri begiratu, lepo-zerrenda bat ikusi zion; apur bat aztoratu zen; zerbait esan nahi izan zuen; alta, bere ahotik berak espero ez zituen hitzak atera ziren: “lagun baten bila etorri naiz”. Eli, beragana jiratuz: “Emakume bat?”, galdetu zion. “Ez”, esan zuen Xanek, irribarre oker bat eginez; “lagun zahar bat da...”. “Auzokoa?”. “Bai”, esan zuen Xanek; matrailak estutu zituen. “Auzokoa bada”, esan zuen Elik, “agian ezagutuko dut”. “Agian bai”, esan zuen Xanek; “Henri. Henri izena du”.

      Ez zirudien izen hark Eli bulbersatu zuenik. Agian begiak apur bat kristaldu, agian Xanen ezpainetara begira zegoen. “Henri?”, esan zuen; hatza masailean zuela, pentsakor eman zituen segundo batzuk; “entzuna dut, bai; hemen ibiltzen zela uste dut... denbora batean”. “Orain ez?”, galdetu zuen Xanek. “Ez dut uste”, esan zuen Elik; ez zen, bistan da, bertakoa; enkas bertakoa izan balitz, dudagabe ezagutuko zuen; “hala ere”, segitu zuen Elik, “lagun hauek jakingo dute...”; Xani deus esateko betarik eman gabe, hiru gizasemeengana bueltatuz: “zuek”, esan zien, “Henri ezagutuko zenuten, ezta?”. “Henri?”, esan zuen lepamotzak; “bai; zer ba?”. “Lagun honek galdetzen du”, esan zuen Elik; eta ja bazihoan, barratik deitu zuten.

      Jakinminez, agian mesfidantzaz begiratu zioten Xani hiru gizasemeek. Xan ordea, zer esan ez zekiela zegoen. “Haren laguna al haiz?”, galdetu zion sudurmakoak. Xanek buruaz baietz egin eta: “Orain etorri naiz”, esan zuen, “barruan bolada bat eginda”. Beheitixko esan zuen, hala ere besteek aditu egin zioten, orain haien aurpegietan harridura antzeman zitekeen, agian errespetoa. Hala ere, sudurmakoak, begiak apur bat txitxilduz: “Non egon haiz?”, galdetu zion. “Motan”, esan zuen Xanek apalki. Ez zioten galde gehiagorik egin; onartu zuten, konplizitatez ez bada, bai diskretuki bederen, imintzio sotilez gonbidatu zuten beraiengana hurbiltzen. “Beraz Henriren bila habil”, esan zion sudurmakoak. Xanek baiezkoa egin zuen. Beste zerbait esan behar ote zuen: besteak beste zerbait esateko zain ote zeuden. Ez zekien, ordea, zer esan. Noski, tentuz ibili behar zuen: gizon haiek, Henri, beraz, ezagutzen zutenak, menturaz haren lagunak ere bazirenak, agian ez ziren hala ere berarekin erabat fidatzen; bera ere baina, fida ote zitekeen beraiekin? Osterantzean, jende leiala zirudien. Agian banan-banan aisago mintzatuko ziren. Orain berriz, Xanek zain egon behar zuen, haiek zer esango. “Berri zaharrak guk dakizkigunak”, hautsi zuen begibeltzak. “Henri ez baita aspaldian auzoan ikusi”, esan zuen sudurmakoak; pentsatzen zuen, bai, Xanek Henri ez zela auzoan ibiliko; aditu zuen eztanda izan eta gero ihesi ibili zela; alabaina, ezkeroztik hirian izan zela ere adituta zegoen; “gu ere auzokoak-eta”, segitu zuen sudurmakoak, “adin beretsukoak-eta... batzuetan elkarrekin ibili gintuan”. “Denbora batean...”, hasi zen begibeltza; bazirudien zerbait kontatu behar zuela; Xan eta besteak zain gelditu ziren; begibeltzak, ordea, bere puruari ke-bafada pare bat atera eta: “nahi al duk kopa bat?”, galdetu zion Xani; “patxarana, ondo?”; bera barrara joan eta laster oso kopa bat eta patxaran botila zekartzala zetorren; botila husteraino kopak betetzen ari zela: “denbora batean...”, berriz hasi zen; ordea, fit-fat: “nola duk izena?”, galdetu zion. “Xan”. “Xan? Bien”; ez zuen komentariorik egin, ez ziren besteak ere itxuraz harritu; gerra-izentzat hartu zuketen; “denbora batean”, ekin zion begibeltzak, “egunero ez zakiat, askotan behintzat ikusten genian. Hura bere kuadrilarekin ostatuz ostatu ibiltzen zuan... gu bezalaxe”. “Baina haiek”, esan zuen sudurmakoak, “gehiago ibiltzen zituan Deporren-eta”. “Martinezen ere bai”, esan zuen lepamotzak. “Han? Ez diat uste”, esan zuen begibeltzak. “Kuadrilarekin ez”, esan zuen lepamotzak, “baina bai bera bakarrik; hara sartzen omen zuan esanez: Arratsalde on! On egin dizuela! Euskaraz-eta, hangoei ez ziean grazia handirik egingo baina”. “Jendeak hari ez zioan txarrean hartzen”, esan zuen sudurmakoak, “bera denekin etortzen zuan ondo”. “Denekin ez”, esan zuen lepamotzak, zerbait sujerituz. “Ja ja”, konprenituz bezala, sudurmakoak, “batzu-batzuekin beharbada ez, baina jende korrientearekin, berdin bateko edo besteko, gaztea izan edo zaharra izan, edozeinekin ikusten zuan hura”. Une batez isilik geratu ziren. Xanek zurrut bat edan zuen. “Urte haietan”, esan zuen begibeltzak, “auzoan zatiketa handia izan zuan. Gure kuadrilan ere, ordura arte bat eginda ibili ginenak zirt-zart bereizi gintuan. Gero ja...”. “Hemen”, esan zuen sudurmakoak, “Olasok egin zuena izan zuan determinantea. Hark jendea eramaten zian-eta. Hark esan zian: autonomia da gure bidea, eta... Askok hari jarraitu ziotean”. “Eta beste batzuek... burrukan segi”, esan zuen begibeltzak. Haietarikoa zen Henri, entendituta zegoen. Sudurmakoak berriz, bere begiradaz, Xani nolabait: noski hi ere..., adierazten ari zitzaion. Bazirudien hartaz zerbait esan zezan, zain gelditu zirela. Xanen gogoan berriz, denbora zahar haiek lanbro artean ezabatuxe zeuden; hargatik soil-soilik: “Bai”, esan zuen, “urte nahasiak izan ziren haiek”. Alta, bazirudien hiru lagunak komentario sinple hartaz konforme zirela; masailak gorrikara, begiak diz-diz, bazuketen bestenaz ere kontu gehiago esateko gogorik. Anartean beste gizon mordoxka bat sartu zen ostatuan, aurrekoak bezalaxe txaketa beltzekin jantzita, barra ondora joan, lehen ziren haiekin juntatu zirenak; haietako bi hala ere, haiek ere puru bana errez, Xanen ondoan jarri, Xan apur bat desplazatu zuten begibeltzaren alborantz.

      “Urte buelta hartan”, esan zuen lepamotzak, “sarritan ibiltzen gintuan elkarrekin. Zuekin ez (bere lagunei), baina gero preso izan zen Joxirekin, Totorekin eta lagun haiekin. Aldi batez, larunbatero irteten gintuan elkarrekin. Bazuan beste bat, Lakartekoa, batzuetan hona etortzen zena, mutil sendo bat, ile gutxi zuena, nola zuen izena...?”. “Pitita?”, galdetu zuen sudurmakoak. “Pitita, hori duk”, esan zuen lepamotzak; apur batean Xani begira egon eta: “Pitita esaten genioan. Harekin zegoan Henri nik ikusi nuen azkenekoan. Inauterietan izan zuan. Plazan oilasko-jana egin genian, eta xanpainarekin busti. Henri xanpainzalea zuan. Bestela poteoan-eta, berak ardoa eskatzen zian beti”. “Poteozale amorratua zuan”, esan zuen sudurmakoak; “plaza-mutila, arrunt eskuzabala. Diruak ez zian batere balio harentzat. Barra-izkinan jarri eta, sosak ahitu arte berak pagatzen zitian erronda guztiak. Eta, bazekian edaten”. Bere begi kixkorrez lepamotzaren onespena bilatu zuen; honek, ordea: “Jakitea, zer den”, esan zuen; “behin baino gehiagotan gaupasa eginda dinbi-danba, kamiseta baten bati emanda bularrutsik heldu zuan etxera. Deporren behin, zepelin ederrarekin, demasako botila-txikizioa egin zian. Gogoratzen nauk”, segitu zuen, “ikusi nuen azken egun hartaz. Bagintuan bera eta Batis, Toto ere bai, ez zakiat zein beste... eta neu artean. Plazan oilasko-jana egin, gero presoentzako tabernan izan gintuan. Han Pitita eta Lakarteko beste batzuekin juntatu gintuan. Aspaldiko, etzakiat-zer. Henri kasu egin gabe ez zuan bada egongo. Haiekin kalimotxo pare bat edango zian. Gero esan ziguan: ba al zatozte Lakartera zuek? Lakarten zer dago? Ez zakiat zer zegoen. Guk ezetz. Hara zihoala, bera. Ez baitzen joan, azkenean. Goizaldean behintzat han ikusi nitian Pitita eta biak. Nik esan nioan: etxera joango gara ala? Nik neukaan-eta kotxea. Espuela hartuko diagu, esan zidaan Henrik. Ezin erretiratu behintzat. Eguna argitzearekin salda hartu genian, gero zortziak aldean, Henrik lanera joan behar zian-eta, bueltan gentozela, Pitita atzean lo gelditu zuan eta, autobian mantso-mantso, istripua izan zuan-eta, gure ondo-ondoan gaseosak zeramatzan kamioneta bat gelditu zuan. Arrimatu hadi pixka bat, esan zidaan Henrik. Zer ba? nik; ez nioan kasurik egin. Orduan Henrik, ateratzen ez dik ba gorputz erdia leihotik kanpo, besoa luzatu eta kamioneta hartatik gaseosa botila bat hartu zian. Erresekoa kentzeko, esan zian... Batzuetan halakoxea zuan. Eta, hura izan zuan bada, elkarrekin atera ginen azkeneko aldia”. “Pitita hori”, esan zuen begibeltzak, “ez al zen gero berarekin ibili...?”. “Bai”, esan zuen sudurmakoak, halako misterioz, halako segurantzaz.

      Noizko kontuak ote ziren haiek. Hain segur, eztanda baino lehenagokoak, ezen gero Henri ihesi edo behintzat ezkutatuta egon zen. Eta hala ere, bazitekeen eztanda izan eta gerokoak izatea. Zenbat denbora egin ote zuen berak Motan, gero Etxezurian, eta urte haietan Henri zer eta nondik nora ibili zen? Denboraren erreferentziak oso galduta zeuzkan. Zenbat urte igaro ziren...? Eta bera, zer ari zen han? Henri. Bai, Henriren bila heldu zen hirira. Eta espero zuen, lagun haiek argibideren bat emango ziotela. Ordea, haiek ere isildu ziren: beharbada, berriz ere berak zerbait esateko zain. Berak baina, ez zuen zer esanik, eta horrek mikaztu egiten zuen. Gero begibeltzak, botilan likorerik ez zela-ta, enborra jiratuz: “Eli!”, hots egin zuen; “non sartu da hau?”. Ez zen behinik-behin hura barraz beste aldean.

      Beltzez jantzitako gizaseme-olde bat sartu zen orduan ostatuan, haiek ere nonbait hildakoaren lagun, edo menekoak; eta, bazetozen haiekin hiru-lau emazteki ere. Artean, paretaren ondoko mahaian ziren gizon-emakume txiki-adinekoak jaiki, batek neskatila lo zegoela zeramala, atera ziren. Alta, ja sartu berri ziren haietako batzuek okupatu zituzten joandakoen aulkiak. Giroa latz kargatzen ari zen. Eta, deus esatekorik izan ez eta, hala ere lagun gisa eta moldezki hartu zuten lagun haiei bere oniritzia erakutsi beharrez, zutitzen hasi zen eta: “Neuk aterako dut”, esan zuen. “Hago”, heldu zion besotik begibeltzak: berak aterako zuela. Alabaina, Xan ja zutunik zegoen. Lepamotzak, konfiantza gehiagoz: “Lau atera itzak”, agindu zion.

      Xan barraraino heldu zen. Asko ziren txaketa-beltzak, hala ere tokitxo bat atzeman zuen barraren izkinan. Gizon haiek, gehienak behintzat, Xan bera baino aise handiagoak, aise sendoagoak ziren, edonola ere Xan, kikildu gabe, ukondoaz ondoan zuenari bultz pixka bat egin eta, beso biak barra gainean ipini zituen, toki zabalxeagoa eginez. Gizonak Eliren zain, neska berriz, nonon airatuta zegoen.

      Zegoen hartatik Xanek ikusi zuen gizon gazte bat, jertse gorri, arrunt batekin jantzia, sartu zela ostatuan, oso mozkor edo behinik-behin drogaren baten edo batzuen oso efektupean, oso pasa-pasa eginda. Gaztea bazen ere ilea urdintzen, bakantzen hasita zeukan. Bajoxka eta tximino aurpegia zuena zen, eta begiak bizi-bizi kinatzen zituen, mueka garratzak eginez. Barra alderantz bilin-balanka heldu eta, han zenetako bati basoa eskutik kendu, zurrut batean hustu zuen. Gero, Xanen alboantsu zen emakume gazte baten atzean jarri eta haren mugimenduak baldarki irudikatzen hasi zen. Emakumeak berriz, eta harekin ziren gizonek ere, ez bide zuten hura ikusten, ez zuten erreparatzen. Burlak haatik ezin ez-ikusizkoak ziren. Xan hari begira zegoela, bada, bat-batean ohartu zen, emakume gaztearekin zeuden gizonezkoak, jertse gorrikoari ez baina, berari begira zeudela: zorrotz eta lazki. Esan ere, batek zerbait esan zion; euskaraz, dudagabe, oso azkar, oso sisibasaka, ordea, Xanek ez baitzuen ulertu. Bere konfusioa ezkutatuz, duintasun itxurak eginez Xanek bekainak goititu zituen eta barra aldera jiratu. Eli ez zen oraindik ageri. Pasa zen denbora pixka bat. Xanek, barra gainean makurturik, zango-besoak txindurritzen ari zitzaizkiola sumatu zuen. Giro kargatua burua zurruntzen, betazalak itxiarazten ari zitzaion. Lokartzen ari zen. Hura ebitatzearren enborra saihetserantz okertu, lepoa luzatu zuen: Eli ikusten ote zuen sukaldean. Hantxe zen, bai, neska, kortinaren zirrikitu batetik ikusi zuen, aulki altu batean eserita, telefonoz ari. Alta, Elik ere ikusi zuen bera. Ez ote zion, gainera, berari eskuaz keinu bat egin. Bai eta, seguru aski keinu hura hala interpreta zitekeen. Elik insistitu zuen. Hartakoz, Xan barrapetik pasa zen eta sukaldera sartu. Sukalde handitxoa zen. Argia ostatuan baino ere motelagoa, lurrean xikin-farrasta batzuk, inguru-inguruan armario bat, fregadera, frigorifikoa eta beste makina bat, kamantza bat, mahai bat aulki birekin, edari-kajak, ogi zorro bat zeuden. Eli telefonotik eta kaier batean zerbait eskribitzen ari zen. Une batez mikrofonoa estaliz: “Baduzu minutu bat?”, galdetu zion Xani; Xanek baietz eta, Elik aparatuan: “aizu”, esan zuen, “ostatuan jende asko daukat. Lagun bat dago hemen, berak hartuko dizu nota”. Xanek, neskak libre utzitako tokian eseriz: “Bai?”, esan zuen. “Bai? Nor zara?”, galdetu zion kableaz bestaldetik gizon baten ahotsak; erantzuteko betarik emateke: “igual dio”, esan zuen; “non ginen? A bai...”. Izen bat, zifra bat aipatu zituen; oso segidan, beste izen bat, beste zifra bat... Xanek nola-hala apuntatu zuen; izen haiek, ordea, hain arraroak ziren; baiki, Xanek batzuk adituta zeuzkan: edari-izenak ziren, noski, kaja-kopuruak, agian, aldean; alabaina, ezagutzen zituen haiek ere ez zekien xuxen idazten. Bestalde, aspaldi idatzi gabe zegoen eta, letra eskerga, txit makurra, txit eskasa egiten ari zen. Kableaz bestaldekoari polikiago esateko eskatuko zion, baldin eta hartarako betarik utzi balio; hark esan eta esan, Xanek hitzak arras osatu gabe, larrikara, letraz letra idazten.

      Igaro ziren minutu batzuk, osatu zuen behinik-behin zerrenda gaitz hura; despeditu zuen ahotsak. Kezkaz begiratu zion zerrendari Xanek: letra txar hura... errenkada makur hura, goian ezker-ezkerrean hasi eta behean marjen itzelarekin amaitzen zena... Xan lotsatuta zegoen. Hargatik laga zuen, zuhurki, apal batean kaiera; alabaina, orduan etorri zen Eli. “Eskerrak hor zinen”, esan zuen eta, kaierari gain-begiratu bat emanik, Xan beldur zen bezala burla adierazi gabe: “ederki”, esan zuen eta, orain keja-doinuz: “koinatua zen; beti deitzen du ez-garaian”; ilea atzean biltzekoa egin zuen, axolagabe tripaxka, zilborra erakutsiz; “harena da ostatua”, erantsi zuen; Xanek, nahastuxe oraindik, isilik zirauenez: “nahi duzu kafesne pixka bat?”, eskaini zion. Xanek onartzearekin, Elik kazo bat esnez bete, sutan ipini zuen. “Hortaz, familia negozioa duzue?”, esan zuen Xanek. “Berea du”, esan zuen Elik; “normalean ahizpa egoten da; orain hura bajan dago eta, aldi bateko nago ni”. “Banengoen ba”, esan zuen Xanek, “ez zela hauxe zure profesioa”. “Zer ba?”, galdetu zuen Elik, bekokia zimurtuz. “Ez dakit... bueno... igual oker naiz”, duda egin zuen Xanek. “Ez”, esan zuen Elik, “ez da nire profesioa... Ez daukat profesiorik, ez naiz inongoa, ez dakit ezer. Hori esaten dit amak”. Xan pixka bat konsternatuta zegoen. “Ez nuen hori esan nahi”, esan zuen. “Noski”, esan zuen Elik; “inork ez du ezer esan nahi”; Xan mutututa zegoen; bista jaistean, ohartu zen zapatetako lokarriak askatuta zeuzkala; lotzekotan eseri egin zen; Elik esnea baso bitan zerbitu, gainean kafe sorta bana isuri, gero, ostatura behako bat emanik Xanen parean, hankak zabalik zituela jarri zen; minduta bazegoen ere, ez zuen behinik-behin ematen; koilaratxoarekin azukrea disolbitzen ari zelarik: “ikusi dut”, esan zuen, “lo gelditzen ari zinela barran”. “Bai... nekatuta nago”, aitortu zuen Xanek. “Beharra baduzu, lo pixka bat egitea duzu... hortxe”, esan zion Elik, kamantza erakutsiz. Tentazio bat zen; alabaina, bere situazioa zein zen kontsideraturik, ez zitzaion egokia iruditu. “Eutsiko diot”, esan zuen; bere baitan, geroko, kamantzaren aukera baztertu gabe; Eli bere galtzetatik hatz mamiez xakar bat kentzen ari zela, Xanek aurpegia begiztatu zion; bekain fin eta luzeak, begizuloak, arin makillatuta zegoen; “hemen bizi zara?”, galdetu zion. “Hemen, han... Ez dakit”, esan zuen Elik, berriz ere betosko; basotik edan zuen, gero, Xanen aztoratzearekin dibertituta bezala: “bai, hemen... hurbil bizi naiz”, esan zuen, hortz zuri-zuriak erakutsiz, eta: “nobioarekin”, erantsi zuen; eta, bazuen istant hartan zerbait bihurrikeria begietan. “Hori ere pentsatu dut”, esan zuen Xanek, “alegia, nobio gabe ez zinela izango”. “Zer ba?”, galdetu zuen Elik, muxindu gabe orain. “Ez dakit... zaren bezalakoa...”. Elik bere baitako jaso zuen irribarrea. “Hala ere”, esan zuen, “ez dut askotan ikusten”; Xan begira zuela-ta: “kanpoan da”, esplikatu zuen. Pena zuen? Axola zion? Existitzen zen, hala ere, nobio hura? Eta, existitzen bazen, guztiarekin sinetsi behar zuena, maite ote zuen Elik? Orain, hatz artean ile-adatsaren puntak erabiliz, beraiei begira distraituta zegoen. Bestalde, haren belaunak Xanena ia-ia ukitu egiten zuen. Xanek eskua pixka bat luzatu zuen. Elik ez ohartua egin zuen. Ilea lisatuz, zain bezala, eta aldi berean, bere munduan, urruti bezala zegoen. Bat-batean, ostatutik dei-hotsak etorri ziren: era lehorrean, Eliren presentzia galdeginez. Xanek harantza begiratu zuen. Kortina pixka bat zabaldu eta lepo luxeko tipo bat, betaurreko biribil, lodiak zituena, beraiei begira zegoen. Eli jaiki zelarik ezkutatu zen hura. Xanek kafesnea bukatu zuen.

      Eli aurrean zela, irten baino lehen ostatura biak, neska itzuli, hatz biz bere ezpainak ukitu eta, hatz bi haiexek Xanen ezpainetan paratu zituen. Xan harritu zuena baina, musua bera baino (hain azkar izan zen, ohartu orduko Eli ja barrara zegoen), hatz haien hotza izan zen: metal-hotza, sentsazio arraro bat... Inertziak irtenarazi zuen sukaldetik. Barran, gizonskila itsusi bat (alde batera, lehengo mozkorraren guztizko antza zuena, berau ere jertse gorriarekin jantzita, baina honek, hark ez bezala, ile motz-motza zeukan) iuramentuka, barran zaflakoak jotzen ari zen. Bestalde, ostatua mukuru beteta, abarrots handia zegoen. Xan agertzearekin berriz, momentu batez abarrotsa apur bat apaldu, marmar sendoa bilakatu ote zen. Eta, ez oso zuzenean begiratu arren, ez ote ziren batzu-batzuk behintzat berataz ari. Ez baitzen gauza segurua; berehalaxe ahotsak goititu, zalapartak bere lehengoan segitu zuen. Bazitekeen hala ere oraindik ere berataz, agian Eliz ere aritzea. Guztiaz ere, bazirudien ikusiagatik sukaldetik elkarrekintsu irteten, jakinagatik ustez zekitena, ebitatu egiten zutela zuzen begiratzea. Soilik gizonskila presentagaitz hark begiratzen zion berari insolentki, eta Eliri, zatarki, arin birra bat ateratzeko, eskatzen zion. Eli ordea oso trankil, situazioa kontrolpean zeukala zirudien. Xanek bere lagunak, hiru gizasemeak bilatu zituen. Han ziren, ba: ez, ordea, lehengo mahaian, ezpada paretaren kontrakoan, nahiz bakoitzak besteekiko bere posizioari eutsi. Bere soa lepamotzarenarekin kruzatu zelarik, nahiz unetxo bat izan, huraxe askia izan zen Xani haren begiradan distira arraro bat sumatzea iruditu zekion. Zena zela Xan ja barratik kanpo, ja bere lehengo izkinan, ja Elik hiru kopak zerbitzeko zain gelditu zen.

      Hiru lagunek beso zabalik hartu zuten; antza kopengatik zen; idorrago ziruditen gaineratikoan. Euren aldean aulki librerik ez izan eta, ez zuten hargatik kezkatzeko itxurarik ere egin. Beraz, zutik zelarik: “Galdu al haiz?”, esan zion begibeltzak, burla-doinuz, ez arrunt gaixtoki hala ere. Sudurmakoak, irribarretxo batekin: “Kontuz ibili beharko huke”, esan zion eta, eskuaz Xani hurbil zekion seinale arin bat eginez, xuxurlo batean: “hor duk bere nobioaren anaia”; Xanek begiratu zuen; “altu hori”. “Lazaro handia”, esan zuen burloso begibeltzak, “Henriren karrika berekoa”. Azken informazio hura interes handikoa zitekeen. Xan ordea, minduta zegoen. Uste ote zuten bada, Elirekin irrika-asmorik izan zuela? Bestalde, halaxe zen, noski. Haiei berriz, zer axola zien? Familiakoak al ziren? Ez, begi-bistan zenez. Zierto, auzotarrak ziren. Horrek, ordea, bere aferetan sartzeko deretxorik ematen al zien? Ez zuten hala ere kikilduko. Ezin zenez haiekin eseri, bestalde ja nahi ez zuena, apartexko egongo zen, zutik. Kopatik zurrut bat egin, Eliren nobioaren anaiari begiratu zion. Tipo luze, ile-urdin, esku ikaragarri handiak zituena zen. Tipo latza behintzat. Beltzez jantzita bera ere, txaketako mahukak ukondoraino bildurik, une hartan barrarantz hurbildu, Elirekin hizketa pixka bat egiten ari zen. Agian harengana behar zuen. Hark jakingo zuen, agian, Henriren berri. Bederen-bederen handik goiti Xan, apurka-apurka mahaiko hiru lagunengandik bereizi, Lazaro harengana inguratuz joan zen.

      Baziren haren inguruan gizon gehiago, batzuk solas bizi-bizian, buila handiak ateraz. Lazaro aldiz, Xani begira zegoen. Basoa eskuan, ezpainak droleki bilduta, haren begietan sinpatiazko distira bat ez ote zegoen. Agian Elik berataz zerbait esan eta zerbait hark grazia egiten zion, menturaz alkoholaren efektuz. Behinik-behin, aurrera pauso bat eman eta: “Xan”, esan zuen; ezagutzen ote zuen?; “Xan, adiskide”, esan zuen; bistan da, txerbelduta zegoen; “zer kontatzen didak?”. Xan apur bat hurreratu zitzaion eta, kikilduta bazegoen ere ahots halabeharrez oso goitiz: “Hi”, esan zuen, “Henriren auzokoa omen haiz”. “Henri?”, esan zuen Lazarok; “karrika berekoa”; beste zerbait esan zuen; Xanek ordea, ez zuen hura aditu; ez-aditze aurpegia paratu zuen eta, Lazarok orduan, eskutzarra Xanen lepoan ezarrita, bere belarriaren gainera makurtuz: “Henri eta biok...”, hasi zen. Istantean ordea, beste gizon batek, gero beste batek, zerbait esan zioten Lazarori. Honek barre egin zuen. Solas nahasi batean trabatu zen bi lagun haiekin. Ez zuen haatik bere eskutzarra Xanen sorbaldatik kendu; aitzitik eta, orain lepatxokoa ferekatzen ari zitzaion. Belarria tentetuz, zertaz ari ziren entelegatzen saiatu zen Xan. Ez zuen ulertu ahal izan: bezperako edo egun bi lehenagoko, berari noski eskapatzen zitzaion zer-edo-zertaz ari ziren-eta. Bestalde Lazaro lagun haietako bati espainolez ari zitzaion. Bazitekeen hark ez jakitea euskaraz. Ez zen, hala ere, probablea, haren kolorea, haren sudurra ikusirik. Bazitekeen lagun arteko ohitura bat izatea. Xanek bere kopa hustu zuen.

      Gero Lazarok, eskua tinki zarraturik Xan beraiengana hurbilarazi zuen; hurrean zituen bi lagun haiek nola-hala presentatu, zerbait galdetu zion. “Orain heldu haiz, ezta?”, izan zitekeen galdera hura; hargatixe Xanek: “Orain, bai”, esan zuen. Lazarok: “Ederra hori”, esan ote zuen; Xani lepoan atximurra egin zion; aspaldi ikusi gabeko parranda-lagun bati legez ari zitzaion; segurrenik, bera Henriren lagun ona izanik, lagunaren laguna erabiltzeko modua besterik ez zen; bestenaz ere Lazarok halakoxea behar zuen: umorekoa, bromazalea; bere beso-zuztar, tripa irten samar harekin, tipo espeziala behar zuen; halako batean, Xanen kopari erreparatu eta, mozkor-konplizitate arruntez: “zer behar duk?”, galdetu zion. “Ezer ez”, esan zuen Xanek; baina, Lazaroren aurpegi garratza ikusirik, amore eman zuen. Lagun haietako batek egin zuen barrarakoa. “Eta”, esan zion Lazarok Xani, “zer dakigu Henriz?”; total eginda zegoen. “Hiri galdetu behar nian”, esan zuen Xanek. “Zer?”, esan zuen Lazarok. “Hemen ote zen”, esan zuen Xanek. “Hemen?”, esan zuen Lazarok; besoa Xanen lepagainetik kendu, trago bat edan zuen. Zerbait esan zuen. Berriz esan behar izan zuen, baten batek bultza egin eta, Xanek ez baitzuen aditu. “Henri ez duk hemen aspaldi”, izan zen Lazarok bitan esan zuena. “Hirian ote zen”, esan zuen Xanek. “Hirian?”, esan zuen Lazarok; harridurazko espresioa ipini zuen; “balitekek hirian egotea”, erantsi zuen, “hiria handia baita; balitekek beste auzo batean izatea”; ustez, horiek izan ziren Lazaroren hitzak; bazirudien mihia pixka bat trabatu egiten zitzaiola; “nik behintzat ez diat aspaldian ikusi”, esan zuen; azken hori, Xanek Lazaroren ahora begira igarri zuen; izan ere, handiak ziren inguruko abarrotsak; bestalde, Lazaro hain altua zen: zuhaitz bat zirudien, tente jarriz gero; alabaina, Xanek ez zion ohartarazi, ez zitzaion gisakoa iruditu, hain zuzen ere zeukan altueragatik bere hitzak espazioan galdu egiten zirela; alta bada, Lazarok berak konprenitu ote zuen, hurrengo hitzak Xanen gainera areago makurtuz esan zituen-eta; “lehengoan”, esan zuen, “egundoko mozkorra harrapatu genian”. Zertaz ari zen? “Henrirekin?”, galdetu zuen Xanek. “Zer?”, galdetu zuen Lazarok. “Henri. Henriz ari al haiz?”. “Ha, ha”, esan zuen Lazarok, “ez motel. Jaiez; jaiez ari nauk”. “Jaiez?”, esan zuen Xanek. “Ha, ha”, esan zuen Lazarok, berriz ere Xani eskuzarra lepagainean ipiniz. Ondoan zeukan lagunari zerbait esan zion. Barre egin zuen hark. Beragatik ari ziren? Ez noski. Jaiez; jaiez ari ziren: pasadizo barregarri bat gogoratzen ari ziren. Ez zuen haatik orain ere Lazarok Xan bazterrera laga: berari ere ari zitzaion. Xanek berriz ez zuen deus esaten. Aztoratuxe, zorabiatuxe zegoen. Kopa berritik trago bat edan zuen. Bazirudien gatxa izango zela Lazarorekin ere Henriren berri izatea. Noski auzoan ez zen. Hirian ote zen? Hala aditua zuen. Anartean, Lazaro isildu egin zen, begi grisak kinatzen zituen, zutik lokartu behar zuela zirudien; segitzen zuen, hala ere, Xani besarkatua; beso astuna zuen. Xanek, hark bakarrik aditzeko maneran: “Haren berri nork emango lidake?”, galdetu zion. “Zeinen berri?”, esnatu zen Lazaro. “Henriren berri”, esan zuen Xanek. “Henriren berri?”, galdetu zuen Lazarok; oso harritua zirudien; “neuk emango diat”, esan zuen; “neuk emango diat Henriren berri”; bat-batean, serio-planta eginez: “zer jakin nahi duk?”, galdetu zion; zurrutaldi batean hustu zuen basoa, barran laga zuen; “ba al dakik”, esan zuen, “Henri eta biok ekipo berekoak ginela? Zera jakingo duk. Hago. Eli!”; Xani begia kinatu zion; Eli etorrita, harekin zerbait jardun zuen; Eli sukaldera zihoala: “la-ostia gintuan”, esan zuen; luze gabe etorri zen Eli, ertzak kixkorturik zeuzkan aldizkari bat ekarriz; Lazarok bere hatz larriekin orriak farrasta-farrasta pasatu zituen; “hemen duk”, esan zuen; foto batean kirolari batzuk ageri ziren: mutil mordoxka bat, batzuk pikotxean, beste batzuk zutik, oro galtza motzetan, oro gris tono bereko kamisetez; alde batean, zutik, neska bat zegoen; “ezagutzen al duk?”, galdetu zion Lazarok. “Nor?”, galdetu zuen Xanek. “Ha, ha”, esan zuen Lazarok; “nor, dio. Henri”. Zigarro bat piztu zuen. Xanek arretaz begiratu zuen. Tantai hura Lazaro bera zen noski; baloia zuen hura... “Baloia duena”, esan zuen Lazarok. “Bai”, esan zuen Xanek. “Futbolean ari izan zela hiri ez zian esango”, esan zuen Lazarok. “Ez...”. “Izan ere, oso txarra zuan. Ha, ha. Hemen ez delako bazaukaat esatea. Hi: gogoratzen al haiz...?”; fotoaren ilusioan hiru-lau lagun arrimatu ziren, barraren kontra, Xan eta Lazaroren inguruan korro itxi batean; batek errebista hartu, beste bati erakutsi, foto hura zela-ta ele sunsun batzuk egin zituzten; “atzean jokatzen zian”, esan zuen Lazarok; “beti zirikatzen, kontrarioa aspertzeraino; eta, baloia zuela, zelaiko punta batetik bestera lasterka zihoala, ez zegoan hura harrapatuko zuenik; hala zihoala baloia galdu ere bai, ordea, sarritan; regateoan baldar hutsa zuan”; zurrut egin eta: “alde, alde!”, bere lagunak uxatu zituen; Xan eta biak saihetsez saihets, berriz ere fotoari begira: “neska, ezagutzen al duk?”, galdetu zuen Lazarok. “Mmm”. “Bere neska-laguna”, esan zuen Lazarok; Xani hura miresteko tartetxo bat eman eta: “gero hura laga zian”, segitu zuen; “edo neskak laga zian bera, jakin zuenean... He! Henri beste batekin liatu omen zuan; hura... he! ari zen enpresako tipo baten emaztea izan! Handik alaba bat izan omen zian”; zigarroari azken ezpainkada bat eman eta, hura lurrera botatzearekin: “total”, esan zuen, “gero gertatu zena gertatu zuan eta Henrik hura ere utzi egin behar izan omen zian”.

      Ja basoak hustu, ja batek ordaindu, ja beste batek: “Goazemak”, esan zuen. Hartan Lazarok: “Ba al daukak non lo eginik?”, galdetu zion Xani. “Ez, baina...”. “Gurean egingo duk”, esan zuen Lazarok; eta, berriz ere Xan bere besapean hartuta, ate alderantz arrastratu zuen; saiatu zen Xan erresistitzen; ahulki, baina: igo zitzaion patxarana burura, ez zen arras bere baitakoa; alde batera noski, ohea behar zuen; bestera berriz, gustura geldituko zen... Eliri begiratu zion; neskak ordea, basoak garbitzen ari-ta, ez bide zuen bazihoazela ikusi; guztiaz ere, apur bat gibelera egin zuenez: “iup!”, esan zuen Lazarok; “ba al gara edo ez gara?”; eta, Xanek ezbaia egin zuenez: “Henriren lagunak nire lagunak dituk”, esan zuen; arrazoi akabaila; “hator, familia ezagutuko duk”, erantsi zuen; nahi bazuen ez bazuen, ez zion behintzat beste biderik utzi: ja ateraino eraman zuen; alta... kontsumitu zuena ordaindu behar zuela-ta, Xanek patrikatik sos batzuk ateratzekoa egin zuen, barrara joatekoa; Lazarok, ordea: “eginda zagok”, esan zuen. Begiratu zuen, bere aztoramenean, barra aldera berriz ere Xanek. Eli, irribarrezka, begira zeukan: figura maitekorra, figura atxikigaitza. Beren txokotik begibeltzak, lepamotzak eta sudurmakoak, eskuak altuera ezberdinetaraino jasota diosala egiten zioten.

      Bazihoazen lagun batzuk karrikan gora, bazihoazen beste batzuk behera. Azken haiekin abiatu ziren eurak. Kaleak bustita, eurixka ari zuen. Alda-maldaka zebilen talde luze, inkonexo, barreiatu bat zen. Zazpi-zortzi lagun ziren hastapenean, gero batzuk lanbrotan atzendu, lau gelditu ziren. Lazaro, Xan, eta beste bi tipo. Haietako bat rubioa, gizenkara, hartz-tankerakoa zen; bestea berriz musu-luze, ile-beltz, basamoxal-idurikoa. Eta hala ere, bazuten biek-ala-biek aire bat, mozkor-izate bat batu egiten zituena. Ibilera ere bazen: biak baldar, biak botatzarrekin, metro beteko zankadak eginez. Zabor-pila batetik arratoi bat atera zelarik ile-beltza espantuka hasi zen; rubioak inprekatu zuen ozenki. Gero biak pote huts bati ostikoak jotzen aitzinatu ziren. Han aitzinetik, oihuka eta uluka despeditu zituzten.

      Lazaro zigarro bat pizteko gelditu zen. Gero segitu zuen. Haren ondoan, isilik, gibelatuxe jarraitu zuen Xanek. Puska batean hala ibili ziren. Halako batean Lazarok, pertsiana ertitxita zeukan ostatu baten aurrean, Xani egotekoa eginda, makurtu eta atean tok-tok egin zuen. Berriz egin zuen. Atea zabaldu zelarik, Lazarok, lauzangoka, nonorekin solas labur bat izan zuen. Gero, nekez bada ere jaiki, Xanengana etorriz: “Ez dik nahi. Fuera!”, esklamatu zuen. Nahi zuen, beraz, beste ostatu batera sartu. Xan berriz, erdi-loan, zapatak herrestaka zihoan. Segitu zuten. Lazarok orain tarteka-marteka Xanengana itzuli, hitz erdi bat esan, begiratzen zion halakoxe estimaz. Noski mozkortuta zegoen. Xan ere edanxka zegoen; horrek esplikatzen zuen bere zabarkeria. Hain zuzen ere, ez ote zezakeen, Lazaro bertan lagata, bere bide propioa egin: ostatura itzuliz? Ez, ez zezakeen, Lazarok hain adiskideki bere etxea eskaini zionez. Sikiera Henrigana eramango balu. Deus ez zen inprobableagoa une hartan. Agian, seguru aski Lazarok bazekien, ez bazen non zen, bai behintzat nola harengana heldu, hartaz zeini galde egin. Ez zion, ordea, berehalakoan esango. Hala ziren hiriko legeak. Eta hala ere, hitzak hitz, Xanek Henri auzoan ez zela garbi atera zuen. Edo bazen, guztiarekin, inork ez zekiela, etxe haietako batean? Bere gogoan gelditu ziren bezalakoxe etxeak: etxe jaso, hits, arima ikusezinez poblaturiko etxe hauts kolorekoak. Karrika luze, ez oso zuzen haiek. Honat-harat, gizakien zurrumurruak, gizakien itzalak.