Incapable of love

 

 

Kantu batzuk petralak dira. Gugan bizkarroiak bezala sartu, etxekotu eta, gogor saiatuta ere, ezin kanporatu, ezin burmuinetatik erauzi. Ahaztu nahi ditugu, ez ditugu abestu nahi, baina egoskor etortzen zaizkigu ahora, edozein unetan etorri ere. Lanean edo etxeko sukaldean harrikoa egiten dihardugula, azukrea bezala ezpainei itsatsi eta gutaz jabetuko dira guztiz. Eta zertan dihardugun konturatu orduko, alferrik madarikatuko dugu geure burua, berriz harrapatuko gaituzte-eta gutxien espero denean. Doinu gozo errepikakorrak izaten dituzte, erraz gogoratzeko leloak.

      In-ca-pa-ble-of-love. Sei kolpe. Sei silaba. Behar adina. Biribila. Poparen magia, Hodeik esango lukeen bezala. Kantua haren autoan aditzen dut. Hodei gaztea da eta oso musikazalea. Grinaz hitz egiten du gehien maite omen duenaz. Talde eta kantarien lana eta bizitzak ezagutzen ditu, horien gaineko esamesa eta mitoak, ustezko egiak eta gezurrak. Denetarik. Ni, aldiz, zahartzen hasita nago eta sekula ez naiz bereziki musikazalea izan. Musika hor egon da nire bizitzan ere, baina beti atzealdean, nire eguneroko paisaiaren beste ataltxo bat, nire gorabeheren lekuko mutu ozena.

      Errepika gogora errazak aipatu ditu lankideak kantu mota horren ezaugarri gisa, eta ezin uka Dexys-ena horrelakoa dela, argia eta indartsua. Dena den, ez du horrek niretzat berezi bihurtzen, hitzek baino. Incapable of love edo, Hodeik euskaratu didanez, maitatzeko ezgauza. Damutu zait ingelesa ikasi ez izana, baina, kanta zertaz den jakin gabe ere, zer pentsatu eman dit kantaren izena ere baden lelo horrek. Aspaldiko susmo bat hitzetan ipintzeko balio izan zait.

      Sarri pentsatzen dut maitasunaz. Anek uste baino sarriago, batez ere azken boladan. Ni baino bizkorragoa da, nik baino askoz liburu gehiago leitu du eta, hala ere, nik baino gutxiago daki horretaz. Zer jakin behar da, gainera? Maitasuna birus bat da, besterik ez. Gazte txoroak eta zahar are txoroagoak berdin kutsatzen dituen birus zentzugabeki menderaezina. Badakigu horrenbeste Hodeik eta biok.

      Hodeirekin joaten naiz lanera. Lehen, negu zein uda, motorrean joaten nintzen, baina nekatu nintzen etxera blai eta izoztuta heltzen eta gaixotzen, eta orain giro oneko egunetan baino ez dut erabiltzen. Zahardadearen ajeak.

      Hara bestea, iluntzen zaio Aneri kopeta. Hire bezeroak, horiek bai zaharrak!

      Bezeroak zahar-etxekoak dira, herioaren zain bertan bizi diren atso-agureak. Bizi edo. Hara azaldu nintzen aurreneko aldian, korrika irteteko gogoa izan nuen. Aztoratu egin ninduen han ikusitakoak. Eguerdia zen, eta zahar gehienak saloian zeuden, telebistaren parean. Telebistan, lehiaketa bat. Lehiakideetako batek okerreko erantzuna emanez gero, bertako paretak dardarka ipintzeko moduko leherketa bat entzuten zen. Bat-bateko harrabotsak, ordea, ez zituen lotan zeudenak esnatzen. Sofa eta besaulkietan hondoratuta, burumakur edo begirada paretako puntu zehatz batean iltzatuta, lerde-jario zenbait, denak etsipenezko giro goibel berean bilduta. Herioa adi zitekeen, halako zoko-usain mindua.

      Ni baino gazteago bat aukeratuko zutelakoan, ustekabe ederra jaso nuen onartu nindutela jakitean. Ezkonduta eta hipoteka bat sinatu berria, diru premian nenbilen. Edo, hobeto esanda, lan baten premian, dirua emateaz gain bizimodua sendotuko ziguna. Anek eskatu izan ez balit ere, berdin utziko nukeen nire ordura arteko bizibidea, nekatuta bainintzen taberna zuloetan iluntzero ibili behar izateaz eta haietan sortutako harreman ustelez. Aldatu nahi, aldatu behar nuen. Denboraren poderioz, jendilaje hari esker eskuratutako dirua geroko edozein bezeroren ipurtzuloa baino zikinago iruditzen hasi zitzaidan, eta itogarriagoa hango giroa zahar-etxekoa baino.

      Heldu egin nahi nuen, gaztetako txorakeriak betiko ahantzi. Banuen horretarako nahiko arrazoirik. Anek irakatsita, banekien azkenean zer zen benetako maitasuna. Hala uste nuen. Nire bizitzatik pasatutako beste emakumeekin alderatzerik ez: segituan konturatu nintzen nire zorte onaz. Bizkorra, polita, bizitza osorako lagun ezin egokiagoa, ahal nuen guztia eman nahi nion, neurririk gabe ematen zidanetik ahal beste bueltatu. Etxean, elkarren ondoan eserita, hunkitu egiten nintzen, hari begira. Oilo ipurdia ipintzen zitzaidan, eta orduan besoa luzatu eta niganantz erakartzen nuen, biharamunik izango ez bagenu bezala.

      Baina bagenuen, biharamun asko. Gehiegi? Seguruenik. Hala iruditzen zait, gero eta sarriago. Orain, Aneren ondoan eseri eta, hunkitu ordez, aspertu egiten naiz, eta argizarizko tapoiak sartu nahiko nituzke belarrietan haren kalaka ez entzutearren. Hau ote da benetako maitasuna?

      Maitasuna eta sexua nahastea aurpegiratu dit Anek zenbaitetan, biak ez bereiztea, biak fosiltzea. Fosilez ez dakit ezer; bai, ordea, desirarik gabe ez dagoela maitasunik. Modu berean, badakit maitasunik gabeko desira ere, izan, badela. Hori jakiteko ez dut libururik leitu beharrik.

      Sexua zer den argi dago edonorentzat; maitasuna zer den, ez. Hori esango nioke Aneri gustura, maitasuna gora eta behera hasten zaidanean. Baina isilean gordetzen diot, beste xextra baten beldurrez. Maitasuna: nahi adina eta komeni bezala erabiltzeko hitz kanpo-eder barren-hutsa. Ez da isilean gorde diodan gauza bakarra.

      Non daude oraingo Romeo eta Julietak, galdetu nion, haserre, behin.

      Edonon, Anek haserre ere erantzun. Ikusteko, begiak ireki behar, baina.

      Begiak, aldiz, ondo irekita neuzkan. Ezker-eskuin begiratu eta ezin inon halako bikoterik antzeman. Ostera, ikusten nituenek, inguruan nituenek antz handiago zuten telebistako realityetan agertzen ziren xelebreekin Veronako maitale gazteekin baino. Dena itxurakeria hutsa, dena hitz eta pitz. Neu bezalaxe, azken finean, Balendini egin diodanak ezin ageriago utzi duenez.

      Balendin Zizur duela urte eta erdi ekarri zuten zahar-etxera, alargundu eta gero. Ordurako guztiz hondatuta omen zeukan garunaren puskarik handiena. Horregatik ekarri zuten, haren semeek bakarrik ezin zela bizi iritzita. Argala, tentea, adeitsua, laurogeita hamar urte zituen, askoz gazteago zirudien arren. Eskerrak ematen zituen edozergatik. Edozer mesedez eskatzen zuen. Bertako langileok ez ginen halako leuntasunean ohituta.

      Isila zen, baina hitz egiten zuenean ondo egiten zuen, aztoratu gabe, eta, berriketaren haria galduz gero (eta sarri galtzen zuen), bere buruarekin edo gurekin haserretu beharrean, haren ezpain meheek irribarre apal bihurri bat marraztuz begira geratzen zitzaigun, hitzik gabe. Haren arma zen, nahi zuena egiteko erabiltzen zuen tresna.

      Putakume galanta!

      Hodei azkar konturatu zen. Erdi txantxetan esan zuen, baina bazekien zer zioen. Gauza batzuk nabarmenak dira. Niri, berriz, halakoak gustatu, eta txera hartu nion hasieratik.

      Garunaren erdia baino ez du edukiko, baina zelako erdia, esan ohi dit Hodeik, Balendinen xelebrekeriak aipatzeaz batera, harenganako mirespena ezkutatu ezinik. Horietako gehienak ez dira berez xelebrekeriak, Balendinek oraindik bizirik segitzen duela agerian lagatzen duten pasadizoak baino. Eta hori bada zerbait zonbiz betetako gure egoitzan.

      Zaharrak hiltzeko makina deitu ohi dio lantokiari Hodeik, eta ezin esan oker denik, gure bezero gehienek ez dute-eta luze irauten. Infernuaren ataria ere deitu ohi dio burlaka, seguru asko, hainbeste gorrotatzen omen dituen heavy talderen bati kantu baten izena lapurtuz. Azken geltokia ere dei liezaioke, gauerdiko espresoa abiatzen zenekoa.

      Gauerdiko espresoa: Balendinen beste burutazio bat. Hildakoak gauez ateratzen dira zahar-etxetik, beste bezeroek ezer ez ikusteko. Ikusi ez, baina, gu zaratarik ez ateratzen saiatzen bagara ere, entzun egiten dute esna egonez gero. Hilotza daraman anda gurpilen hotsa, esaterako. Balendinentzat luzeak dira gauak, korridore ilunean barrena galtzen den andaren metalezko durundi kirrinkariaren oihartzuna bezain luzeak.

      Eman gurpiltxoei olio pixka bat noizbehinka, adarra jotzen zigun garai batean. Ez nuke mundutik alde egin nahi inoren loa galaraziz.

      Halakoak bururatzen zitzaizkion, herioa niri bost aditzera eman nahian. Halakoak bota eta gero, begirada apaldu eta zehazki zer jakin gabe zerbait gaizki egin duela sentitzen duen umearen moduan geratzen zen, noiz zigortuko zain bezala. Umorea zuen babes, eta eskertu egiten genion, ez zuelako, beste zahar gehienen antzera, lanturik jotzen balbeak bisita egiten zigun bakoitzean.

      Zuena bai lanbide ona. Bezero bat galdu orduko, beste bat duzue haren tokia hartu nahian, ate joka.

       Halaxe da, zerrenda luzea dago gurean sartzeko, eta gauza bera gertatzen omen da beste egoitzetan ere, publiko zein pribatuetan. Negozio ederra. Hodeiri esaten diot: Hi bezain gaztea banintz, hemendik alde egin eta neure negozioa irekiko nikek. Zahar-etxe bat edo, hobeto, ehorztetxe bat. Aberats nazkagarri bihurtuko hintzateke, urte gutxiren ondoren.

      Pobre nazkagarria izatea baino okerrago al da hori?

      Barre egiten dugu, baina batzuetan umorea ez da babes nahikorik. Balendinentzat ez zen izan gauerdiko espresoa bere ate parean gelditu zenean. Handik eraman genuen gorpua gelakidearena izanagatik ere, berea izan balitz bezala hartu zuen. Minak eta beldurrak erraz txikitu zuten umorearen harresi itxuraz suntsiezina. Gotorleku nahiko sendorik ez, Segadunaren erasotik babesteko. Hori dena pasatu zitzaidan burutik, Balendinen gainbeheraren lekuko kezkatua nintzela.

      Jazinto Durana izan zen hasieratik Balendinen gelakidea. Ondo konpontzen ziren, seguru asko Jazintok alde egiten zuelako gosaldu bezain laster lotara baino ez itzultzeko, gela egun osoan Balendinentzat lagata. Mutilzaharra, baserritarra, dena saldu eta hona etorri zen bizitzera. Zaharra baina ez artean agure, bihotzekoak eman eta bat-batean hil arte sasoi oneko, frontoi eta tabernetan pasatzen zituen egunak. Han ikusi eta entzundakoak kontatzen zizkion Balendini gauero, lo seko gelditzen zen arte.

      Hain gaztea, errepikatzen zuen Balendinek gertatutakoa ulertu ez balu bezala. Zergatik hura eta ez ni, galdetzen zidan, galderaren absurdoaz jabetu gabe. Jainkoa aipatuko niokeen beste edozein bezerori, haren nahia. Balendini, aldiz, ez. Ateo izateaz harrotzen zen, igandeetan batik bat, telebistako mezari muzin egitean. Horregatik ustekabe latza izan zen igande batean, saloian, besteak bezala sofan hondoratuta aurkitzea, telebistan iganderoko meza atertu gabe ari zuela. Hala aurkitu zuten semeek, eta arduratu egin ziren. Hori zela-eta, kanpoan bazkaldu ondoan atzera ekarri zutenean, nigana etorri ziren segituan alde egin ordez, astero egiten zuten bezala.

      Ondo ezagutzen duzu, esan zidaten. Jakingo duzu zer gertatzen zaion. Ez du-eta bazkari osoan ahoa zabaldu. Gelakidearen galera aipatu nien, baina ez dut uste nire azalpenak asebete zituenik. Hainbesterako izan al da, harritu ziren. Hainbesterako, bai: bizitzen segitzeko gogoa kendu zion, nonbait, Jazinto Duranaren heriotzak. Hura zendu eta gero, hitz egiteari ez ezik mugitzeari eta jateari ere utzi zion. Nagusiari esan nion.

      Medikuarengana eraman beharko da. Zu arduratu.

      Hain justu, espero nuena, beti esaten zidana. Horretarakoxe ez ote ninduten hartu pentsatu izan dut behin baino gehiagotan. Curriculumean aipatu nituen Medikuntza ikasketa burutugabeek izango zuten zerikusirik ni eta ez beste gazteago bat aukeratzearekin.

      Gernu eta odol analisiak egin zizkioten. Zahar baten betiko ajeez gain, anemia izan zen aurkitu zioten larriena. Normala, esan nion nagusiari, lehenago medikuari bezalaxe, ez du-eta ia ezer jaten.

      Zaindu, esan zidan medikuak. Erne ibili, eskatu zidan nagusiak. Baina erne nenbilen, eta Hodei ere bai, haiek ezer adierazi baino lehendik ere. Noizbehinka Balendinengana hurreratu, eta ura edo fruta-zukuren bat edanarazten nion.

      Ez baldin baduzu jan nahi, zuk ikusi, haserretzen nintzaion. Baina edan, egin egin behar duzu.

      Eta hori egiten zuen, nahiz edateko gogorik ez izan, nik eskatzen niolako.

      Zuri baino ez dizu kasu egiten, esaten zidaten lankideek, ez beti asmo onez. Bost axola niri: bonba bat bertan lehertzeko zorian zegoela jakinez gero, Hodei eta Balendin bera baino ez nituzke handik korrika aterako, haiek baino ez nituzke salbatuko. Aneri aitortu nion behin, eta izutu egin zitzaidan.

      Izutia da Ane. Ni baino errazago itotzen da bere kezketan, baina hark lagundu behar izan zidan Balendinen egoerak okerrera egin zuenean. Ez nekien zer egin. Inork ez zekien. Medikuek ere ez. Lasaigarriak emanda gauza bakarra lortu zuten: Balendin egun osoan logalez egotea.

      Gure begi parean hiltzen ari dun, kontatzen nion etsituta Aneri. Gauza bera esaten zuten Balendinen semeek, begiak malkotan, aitari bisita egin eta gero. Bazetorren gauerdiko espresoa haren bila. Orduan gertatu zen miraria, zer eginik ez zegoela argien zirudienean, dena galduta zegoela pentsatzea baino ez zegoenean. Maitasunaren miraria. Nola gertatu zen ez dago zehatz jakiterik, ordea. Dakiguna da egun batean Amelia Azkueren ezker eskua eta Balendinen eskuina lotu egin zirela, telebistaren aurreko sofan elkarren ondoan eserita zeudela.

      Amelia Azkue pare bat hilabete lehenago heldu zen zahar-etxera. Alarguna eta lau seme-alabaren ama, laurogeitaka urteko emakume ernea da oraindik, apaina, ohetik jaiki orduko begiak eta ezpainak margotzen dituzten horietakoa. Berehala joko zuen Balendin begiz, hura izaki gure agureetan itxurosoena. Hurbilduko zitzaion, zer edo zer galdetuko zion, eta Balendinek bere irribarrea eskainiko zion erantzun moduan. Nahikoa. Handik aurrera ez ziren bereizi. Gosarirako biltzen ziren, eta lotara joan arte elkarrekin egoten. Ikustekoa zen. Zahar-etxean ez zebilen beste konturik. Ia salbuespenik gabe berriek heriotzarekin lotura zuzena zuten tokian, harrigarria gertatu zen maitasunaren agerpen indartsu hura, pizgarria. Eskandaluzkoa ere bai. Hala adierazi ziguten beste bezero batzuek. Langileon artean ere, era askotako iritziak zeuden, aldekoak zein kontrakoak. Hala ere, eskandalurik handiena Ameliaren seme-alabena izan zen: gaizki hartu zuten hasieratik.

      Balendinen semeek, aldiz, ontzat eman zuten harremana. Aita salbatu digu, pozten ziren, hura Ameliarekin hasi aurreko bolada ezin ilunagoa gogoan. Onurak besterik ez zioten aurkitzen: Berpiztu egin da!

      Egia. Guk ere sinesteko lanak genituen. Bitartean, bikote osatu berriak bere zoriontasunezko burbuilan segitzen zuen, ingurukoek alde edo kontra ziotenaz batere arduratu gabe. Gosaldu ondoren, beti eskutik lotuta eta tirriki-tarraka, paseoan irteten ziren, gauza bera egiteko afalaurretik ere. Motzak izaten ziren haien paseoak, gehienetan zahar-etxetik gertu dagoen kafetegirainokoak. Hango mahai batera eserita, elkarri begira egoten ziren, barruan, egun hotz ilunetan, eta kanpoko eguteran, epeltzen zuenean. Hitz egin beharrik ez, elkarrekin egotea nahikoa.

      Eta Anez gogoratzen nintzen: hark ere hunkigarri iritziko zion bi zahar haien ikuskizunari. Seguru nago. Bere sinesmenaren adibide bikaintzat hartuko zuen. Horregatik, hain justu, ez diot inoiz aipatu, ezta okerren pasatu dudanean ere. Lanean gertatzen ari zitzaidana aipatzeak bikoteaz hitz egitera behartuko ninduen, maitasunaz jardutera, eta horixe saihestu nahi dut nik kosta ahala kosta. Oraingoz, behintzat.

      Etxean ez bezala, saihetsezina izan zen Balendin eta Ameliaren afera zahar-etxean. Han dena zuzen eta artez, nagusiak ez du-eta saihesbiderik onartzen: Nahikoa da. Erokeria horrekin bukatu beharra dago.

      Saiatu nintzen ezin nuela ezer egin azaltzen, baina nire azalpenei bost axola. Arratsaldera arte itxaron behar izan nuen gertatzen ari zenaren zioa Hodeiren ahotik entzuteko: Ameliaren suhietako batek, goi karguduna Jaurlaritzan, mehatxu egin omen zion nagusiari: amaginarrebarena konpondu edo, bestela, diru-laguntzarik ez.

      Eta langileok kalera, amaitu zuen Hodeik, horretarako beharrik egongo balitz bezala.

       Zer egingo dugu?

      Hodeik ere ez zekien zer egin. Zer egin genezakeen? Biok pipertuta genbiltzan, egin nahi ez genuen zerbait egitera behartuta. Nori egiten ote zioten zahar kaltegabe haiek kalte?

      Galderak tripetan marraska, gogorra zitzaigun lanera joan eta maitaleak ikusi behar izatea, haien zorionaren amaia hurbil zela jakinda. Gaizki sentiarazten gintuen. Hala ere, berdin jarduten ginen lanean. Nagusiaren zain geunden, hark zer adieraziko, bulegora hots egingo zigun egunaz kezkatan.

      Dena konponduta dago, iragarri zigun, pozez gainezka. Amelia Azkue joan egingo da. Bihar bertan. Seme-alabek eramango dute.

      Eta Balendin, Balendin Zizur?

      Hemen geratuko da, noski, erantzun zidan.

      Bertan geratuko zen, nola ordea? Galdera Hodeiri bezainbeste neure buruari egin nion, erantzuna biok nahi baino hobeto jakin arren.

      Atzera egin eta nagusiaren bulegoko atea jo nuen.

      Zerbait ahaztu al zaizu?

      Ideia bat izan dut. Zer iruditzen, bihar goizean Balendin medikuarengana eramatea? Hala ez luke Amelia nola daramaten ikusi beharko.

      Ideia ona iruditu zitzaion.

      Biharamunean, gosaldu ondoren, Balendin hartu eta, taxi batean, ospitalera eraman nuen, analisi bat egiteko aitzakian. Azterketa benetan egin behar zioten, baina handik hamabost egunera, eta nagusiaren dei batzuei esker, aurreratu egin zioten. Ospitaletik itzultzen zaretenerako, dena konponduta, ziurtatu zidan.

      Isilik joan zen Balendin bidaia osoan, nik behin baino gehiagotan hizketan egin nion arren. Ez zihoan triste, baina haren isiltasuna astuna zen, eramangaitza niretzat. Traizionatzen ari nintzela gogorarazten zidan etengabe.

      Incapable of love. Hori niharduen, konturatzerako, neure kolkorako kantari. In-ca-pa-ble-of-love. Eta hori abesten segitu nuen taxia ordaindutakoan, baita ospitaleko igogailuan eta bigarren solairuko itxarongelan ere. Kantu madarikatua. Arreta osoa Balendinengan ipintzen ahalegindu nintzen. Paretako ordulari digitalean zeuzkan begi biak josita. Zein kantu zebilkion hari buruan?

      Edozein zela, ezin nirea baino petralagoa izan. Begirada hamarrak zirela zioen ordularitik baztertu gabe, zotinik gabe ziharduen Balendin, negar isilean.

      Eskua hartu eta estutu egin nion. Hori egindakoan, berriz, egin aurretik baino okerrago nengoen. Txikitan, elizan-edo aditutako Judasen musuarena gogoratu zitzaidan. Hodeiri kontatu nion arratsaldean, etxerako bidean.

      Ez da hainbesterako, berak ni lasaitu nahian. Gure lanbidearen ajeak, badakizu.

      Hodeik gure etxe parean autoa gelditu zuenean, duda egin nuen: igo edo parkeraino segitu. Nekatuta nengoen, baina bakarrik egon nahi nuen. Edo, hobeto esanda, ez nuen Anerekin egon nahi. Balendini egindako traizioa, hari egin nahi ez baina goiz edo berandu egingo nionaren aurrerapena baino ez zen. Niregana hurreratu orduko jabetuko zen.

      Zer ordutan etorri dira Ameliaren bila, galdetu nion Hodeiri, autoko atea ixtean.

      Hamarretan, aditu nuen, motorraren zaratak beste ezer aditzea eragotzi aurretik.

      Maitatzeko ezgauza, horra zer nintzen.