Amodiozko istorio bat

        1983ko azaroaren bederatzian bukatua.

        SUSA saileko 4.ean argitaratua dago ipuin hau, "Urte guztiak dira diferente. Narratiba 1984" izenekoan.

        Kalean aurki daitekeen horietako katu bati.

«Nik esango banu berrogeitamar urteko emakume alargun bat naizela, eta nire pekinesa kalera ateratzeko aitzaki gisa baino gehiagotarako erabiltzen dudala, gutxik sinetsiko lidake.

        »"Nola?! Ez da posible", esan lezake irakurleren batek.

        »Hasteko, berrogeitamar urteko emakume bat imajinatu beharko luke. Gero pekines bat. Imajinazio froga zailegia ez da. Tira, arratsaldeko zazpirak aldean kalera ateratzea besterik ez dago. Orain, udazken estraino honen erdialdean, arratseko nolabaiteko itzaletan parkeren batera joan eta han erraza da horietakorik aurkitzea, eta baita obserbatzea ere.

        »Zailagoa da emakume hori, bere pekinesarekin, lehen frasean aditzera eman nahi izan den lizunkeriatan imajinatzea. Zailagoa izango zaio baina, irakurleari, imajin "zail" hori erraz eraiki duela aitortzea.

        »Dena dela, puntu honetara iritsiz pentsa dezake: "Baitazeraere!. Zertarako kontatu behar du berrogeitamar urteko emakume batek bere pekinesarekin egiten duen lizunkeriarik".

        »Eta hori aitormen-konfesio bat izan daitekeela sinesteko oztoporik nagusiena, pekinesak txonkatilak miazten dizkion bitartean, emakume hori kontakizun honen lehen frasea idazten imajinatzea ezinezko zaiola da.

        »Batez ere, euskaraz idatzia dagoelako.

        »Eta, askok egingo luke apostu ez dagoela hori konfesio gisa idatz dezakeen berrogeitamar urteko emakume euskaldun pekinesdunik.

        »"Beraz, hau itzulpen bat da", pentsa zezakeen aterabide bezala lehen frasea irakurtzeaz bukatu ondoren irakurleak.

        »Hala ere, narrazioaren lerro hauetara iritsiz gero, badaki ez dela itzulpen bat. "Literatura da". "Bueno, asmakizun bat". "Tira, amets idatzi bat"; edota, zergatik ez, ezta?, "txorakeria bat".

        »Mundu guztiak komentatzen bait ditu berrogeitamar urteko emakumeak bere pekinesarekin egin ditzakeen lizunkeriak; mermelada, gurina eta abar dira irudipen aitorrezin horien beste konponenteak...

        »Eta ze erru dauka, diot nik, berrogeitamar urteko emakume horrek pekinesak gustatzen bazaizkio? E?»

Nik banuen katu bat. Amodioak abandonatu ninduen denboraldi batean katu horretaz maitemindu nintzen.

        Desberdindu behar da maitemina eta amodioaren artean. Maitemina ia nahita onartzen dugun egoera da, bilatuko bagenu bezala. Amodioa, hain zuzen, bilatu gabe sortzen da; gutxien epero denean eta gutxien espero denarekin. Amodioa eta maiteminaren arteko konbinaketa gertatzen denean, edozer gerta daiteke... Ni, besterik gabe, neure katuarekin maitemindurik nengoen.

        Gertaeren martxan eraginik izateko aukera ezak bultzatu ninduen poemak idaztera. Hiri haundi batean auzokide izan arren inoiz bisitatzen ez den lagunarekin bezala gertatzen zitzaidan. Euslekurik gabeko amildegi batean erortzea. Irteerarik gabeko laberintoan barrena.

        Nik katua fereka nezakeen, baina, berak ere, inongo arazorik gabe egin zezakeen alde nire arrebaren besotara. Bera, katua, ez zen enteratzen.

        Kateme arrunt bat zen, ene ustez. Katabeltzek daukaten maliziarik gabe agerian. Katazuriek daukaten samurtasunik gabe. Arraia ilun eta argiak osatzen zituen ileak bere soinean, eta buztanean ere bai. Lehen poema idatzi nionean, ez nintzen gehiegi ohartu zertan ari nintzen. Bere hatzamarrak oroitzen nituen nire bihotzean sarturik, zauritzen, eta zauriari zerion odola milikatzen zuen bitartean, nire begiak busti, eta hainbat atsegin zitzaion eran ferekatzen nion burutxoa. Poema horiek argitaratzerik ez dut sekulan pentsatu. Poema horiek inoiz ulertuko ez zituen batentzat bait ziren (agian, poema guztiak bezala).

        Eta gainera, garrantzitsuagoa dena, desengainu berri bat jasan nuen. Dena dela: nik kateme zela uste nuenari, ipurtzulo azpialdean bi hanpadura susmagarri hazi zitzaizkion; bi larruzko poltsatxoak argikiro eratu zirenean poema horiek erretzekotan egon nintzen.

        Trabestiaren txistean protagonista bezala sentitu nuen neure burua: defraudaturik. Beraz, ez zena maitatzen ari nintzen. Katua berbera zela nioen tematsuki alde batetik; baina, bestalde, argi zegoen zerbait aldatu zela katuaren itxura fisikoan, makillaia kendu balu bezala. Nik ez nuen katu hura maite!

        Benetan nire maitasunaz jabetu izan balitz bezala, nire grazia kendu nionean, katua erotu egin zen. Bere erreakzioa, baita arrebaren aurrean ere, ez zen lehenagokoa. Arras ezberdina zela esatera ausartzen naiz. Fuuus! egiten zion hark eskua gainean jarri bezain pronto.

        Nire magalera igotzera saiatzen zen etxeko salan irakurtzen nengoela adibidez. Baina argi zeukan horrek ere. Hasierako etsipen sentsazioa kanbiatu nuen ohartzeke; katua gorrotatzen nuen. Eta, halere, egia esan, apur bat bihotza hunkitzen zidan bere negar lastimeroak albotik kenduz urrutira kondenatzen nuenean. Berak, jadanik, bazekien ez nuela maite. Ziuraski horregatik zen nabarmenagoa niganako preferentzia.

        Baina, ez zen errudun. Nik hori argiro nekien, noski baietz. Orain harriduraz milikatzen zituen bi poltsatxoak ziren aldaketaren ageriko salatzaileak; erruaz hitzegitea sobera zen kasu horretan (eta beste hainbatetan ere, amodio arloan batik bat).

        Agian, batera etorri zen aldaketa fisikoa eta niganako «maitasuna». Eta urte oso batez erantzunik gabeko maitasuna negartu ondoren, sufrimenduaren iturri hori musuak, eskeiniz baino gehiago, eskatuz etorri zenean, enamoratuak sentitutako arbuiatze berbera jabetu zen nigan. «Orain al hator? Ba orain, ez!». Hori zen azalean ikus zitekeena, amak aurpegiratzen zidana. Muinean besterik zegoen. Ez nekien zer egin katuarekin. Biok bakarrik pasako genituzkeen orduak desiratu nituen garai batean. Orain nekatzen ninduten, batez ere bere egiazko itxura azaldu zuenetik. Aitzaki gisa honela nioen nirekiko: «Hik katemea maitatzen huen, ez negarti datorren katu ar hau.»

        Jadanik ez zen ausartzen egunargitzean nire ohera salto egitera. Negarti itxaroten zuen amak eskeintzen zion esnea. Eta, ahal zuenean, hatzamarkada gaiztoz eskertzen zion. Horrek ama nire aurka jartzera zeraman. Udara hartako esnatzealdiak benetan gorrotagarriak izan ziren. Katuak eta biok gutxitan geneukan kontakturik. Amak egiten zuen bitartekotza behartua. Nire erantzun txarrak katuak ordaintzen zituen, eta katuaren eskertxarra nire lepora zetorren. Azkenaldian nigandik urrun zebilen, umore txarreko mementuren batean emandako ostikada pare bat zela medio.

        Katua erotu zen, guztiz, uda amaieran. Piska bat lehenago edonon pixa egiteko ohitura hartu zuen; hondarrezko kutxak nazka emango balio bezala aristokratikoki baztertzen zuen, eta pasilloan, edota gurasoen ohean ere, botatzen zuen bere usain txarreko gernua. «Ez da pixa normala» zioen amak behin eta berriz bazkalorduan aita etortzen zenean. Aitari bai ziola errespetoa katutxoak. Aitak hala nahi zuenean, deitu eta magalean hartzen zuen. Berdintsu, umore txarrez zetorrenean katuak bazekien hobe zela ez hurbiltzea.

        Arrebaren lagun baten lehengusuaren osaba albaitaria (edo beterinarioa) zela eta, katuari begiradatxoa bota, eta katua eme beharrean zegoela ondoriotu zuten. Lehendabizi aldaketa fisikoa izan zen. Gero etxeko harremanen aldaketa. Azkenean emea ekarri zuten auzoko janari dendatik. Egun oso batez egon ziren gela batean elkarrekin. Handik atera zenean erabat eroturik zegoen gure katua.

        Behin baino gehiagotan egon nintzen, bere negarrak aditzean, atea zabaldu eta libratzekotan; baina ez zabaltzea izan zitekeen nire mendekua. Nahiz eta aitortzerakoan erreparorik izan. Atea zabaldu izan banio bizi guztirako eskertuko lidake, dudarik ez (katuak eskertxarrekoak izan arren). Kateme hark jan egin zuela uste dut, irentsi. Nik ez dakit. Dakidana, nola atera zen handik gurea. Begiradan nabari zitzaion. Katu gaxo bat.

        Katu ero bat niri begira pasilloaren bestaldean. Eta ni gelan sartu nintzen bere begirada distirantea gaitzetsiz. Baina banekien han zegoela. Pasilloaren beste puntan, geldirik, arnasa baretzen, pentsamendurik gabeko gorrotoan, edo amodioaren bestaldeko eromenean.

        Ama oso pozik zegoen, arrebak ez zekien zer pentsatu, aitak horretaz zerbait pentsatu behar zuenik ere ez zuen uste. Nik banekien zer egin zioten katuari.

        Egun hartatik aurrera gutxi ikusi nuen katua. Bidaia bat egin nuen. Abiatu aurretik Katu bizpahiru aldiz ikusi nuen etxetik paseatzen. Pasilloan elkar topatzen bagenuen, bakoitza hormara itsatsita pasatzen zen, zeharka begiratuz. Aitari ere ez zion kasurik egiten. Ez zuen apenas jaten. Ez behintzat amak prestatzen zion plateretik, zoko batera eramaten zuen jatekoa. Arrebari beldur ematen zion katuak, hurbiltzen zen bakoitzean, hatzamarrak erakusten zizkion eta. Nik aldegin nuen denboran katua benetazko etxeko errege bilakatu zen, hau da, nahi zuena egiten zuen: pakean uzten zuten denek.

        Bueltatu nintzenerako, asmatu bezala, ez zegoen etxean. Baina ez ihes egin zuelako. Eraman egin zuten. Familikoen lagun batzuren etxera eramana zuten, hauen etxeak patio zabal batera ematen zuelako edo; eta bertan katu talde zenbait ikus zitekeenez, hura zela lekurik aproposena pentsatzea erabaki zuten etxekoek nire ausentzian. Gainera, nolabait, katuaganako ardura guztia kendua zidaten. Ez banion kasurik egin nahi ez nezakeen bere etorkizunaz ezertxo ere esan.

        Larunbat batean ekarri zuten berriro. Apal eta goxo, gorputza zauri izugarriz josirik. Patioko katuen buruzagiarekin borrokan ibili zen. Familikoen lagun horiek esan zidatenez gurea patioko katurik txikiena eta ahulena zen, eta, halere, suizidaki borrokatu omen zen beste katuarekin, tigre txiki, baina ez hain txiki, zirudien batekin.

        Gogorki gaztigatu zuen, baina katutxoak behin eta berriro eraso egiten omen zion, bakoitzean okerrago ateratzen zelarik. Azkenean, errenka, odola zeriola, etxekoengana bueltatzea lortu zuela.

        Ekarri zutenean bakarrik nengoen etxean. Bakarrik nengoen gelan, ohean etzanda ezertan ez pentsatzeko ahaleginetan, eta horrelakoetan gertatu ohi zaidanez, gauza orotik errekorrituz pentsamendua. Enziklopedia batzuren tartetik aldizkari porno bat atera eta ganoragabeki orrialdeak pasatzeari ekin nion, hori bait da pentsamendu gaiztoak itotzeko biderik bakarra. Orduan entzun nuen ateko tinbrea.

        Katua zekarten. Bai, ostia, pena sentitu nuen gure katua modu horretan gaztigatua ikustean. Gertatutakoa kontatzen zidaten bitartean etxean barneratu zen poliki-poliki gure katua. Atea itxi bezain pronto bere bila hasi nintzen. Espero ez nezakeen lekuan aurkitu nuen: nire gelan. Leihoaren argikontran bere zauriak miazten, hainbat alditan marraztu nuen postura berdinean. Bere aurrean eseri nintzen aldizkari pornoa baztertuz, eta erreprotxe egingo balit bezala begiratu zidala zin egin dezaket. Modu horretan egon ginen, niri luzea iruditu zitzaidan denboraz. Zerbait eskatzen zidala erabaki nuen arte.

        Etxean ez zen ezer entzuten, eguzkia gero eta apalago sartzen zen leihotik katuaren itzalari haunditasun itxura berezia emanez. Begira zerraidan.

        Eta orduan izan zen galtzetatik giltza atereaz sekreterra ireki nuenean. Nire, bereganako, maiteminaren poemak han zeuden, tolesturik, ahantzirik erabat.

        Katua ez zen gehiegi mugitzen. Noiztik behin kaskezur erdian zeukan harramaxka itsusia miazten saiatu arren ez zezakeen lor. Bere esfortzuak kondenaturik dagoen baten indargabezia eta solemnitatea zeukan.

        Aurrean eseri nintzaion fijo begira. Argi elektrikoaren beharrik gabe irakur nezakeen oraindik. Eta banan-bana bota nizkion poema guztiak. Irakurri nituen dezakedan ahots goxoenaz, sekula ikasi gabeko poemei behar zuten doinu eta sentimendua itsatsiz. Kristalean euli baten hegaltxoek zenbait eguzki printz filtratzen zuten.

        Esanahi berriz bete ziren poemak. Noizean behin, katutxoari begirada botatzen nionean, burua okertuz adi neukala ikusten nuen. Zauriei jaramon egin gabe. Gutxinaka lurrean etzan zen arte.

        Azken poemaren bukaera irakurri nuenean begiak hertsirik zituen.

        Isiltasun osoz jeiki eta poemak berriro gorde nituen.

        Etxetik aldegitean katua lo zegoen, bai, lo zegoen. Lo zegoen betirako. Betirako.