Hiru aste Wim Wendersekin

 

 

Istorio hau Wim Wendersen telefono dei batekin hasi zen.

      — Alo, Wim Wenders naiz, zinemagilea —azaldu zidan, alemanez—. Baduzu nire aditzerik, uste dut.

      Lagun baten broma izan behar zuela pentsatu nuen, baina ezin nuen ahotsa ezagutu. Adarrik ez jotzeko eskatu nion telefonoz bestaldeko ezezagunari.

      — Barkatu, jauna —desenkusatu zen—. Normala da ez sinestea. Ez gaituzte aurkeztu. Baina, Berlinen bizi den euskaldun bati esker, badakit zerbait zutaz.

      Patxadaz hitz eginez, nik deia ez etetea lortu zuen lehenik, gero zalantzak izatea, eta azkenik sinistea Wim Wenders zela.

      Mikel Gotzon zuen izena Wim Wendersen Berlingo lagun euskaldunak, eta nire liburuaren berri ere emana omen zion. Irakurtzerik izan ez bazuen ere —ez baitago ezein hizkuntzatara itzulia—, bazekien liburuko ipuinetako batean bera, Wim Wenders, pertsonaia gisa agertzen zela, Euskal Herrira etorria film bati begirako prestaketa lanetan, eta kontalariaren adiskide min egiten zela ipuinaren amaieran.

      — Intuizio zoro eta indartsu bati jarraituz, nire hurrengo filma Euskal Herrian egingo dudala pentsatu dut, zure ipuinean bezala, eta zuk lagun diezadakezula horretan.

      Niri sinesgaiztasuna adierazteko tarterik utzi gabe jarraitu zuen aurrera.

      — Batetik, zure ipuinean nitaz egin duzun erretratuak pentsarazten dit elkar ondo ulertuko dugula. Bestetik, Mikel Gotzonek esan dit gizon diskretua zarela, eta fidatzekoa.

      Alice in den Städten, Paris, Texas eta Der Himmel über Berlin filmatu zituen garaiko grina berreskuratzen ari zela esan zidan, eta horrek bere burua itsu-itsuan intuizioaren esku uztera bideratzen zuela.

      — Urteak dira ez naizela horrela sentitu, eta ezin dut aukera hau alferrik galdu.

      Bartleby bat naizela diote, liburu bakarra argitaratu dudalako, baina niri zaila egiten zait Herman Melvilleren Bartleby izkribatzailearen esaldi ospetsua ahoskatzea: “Aukeran nahiago ez”.

      — Bi aste barru joango naiz horra. Deituko dizut berriz.

 

 

Loiuko aireportutik deitu zidan bi asteren buruan, Euskal Herrian zegoela esateko.

      Donostiako Parte Zaharreko kafetegi batean elkartu ginen biharamunean. Nire zain zegoen, txokolate bat hartzen.

      Paradoxikoa badirudi ere, urrutitik ezagutu ninduen, nik bera ez bezala. Ni euskal idazle ahaztu bat naiz, nobela bakarraren egilea, hura ere aspaldi samarrekoa eta ez sarri gogoratua; baina sarean aise aurki daiteke nire argazkia, eta hura begiratua izan behar zuen. Nik haren argazkia, berriz, mila aldiz ikusia nuen, edonork bezala, baina ilerik eta betaurrekorik gabe zegoen nire aurrean.

      Eskua altxatuz kasu egin zidanean, zalantzakor hurreratu nintzaion.

      — Ez dut nahi inork ezagut nazan. Inork ez du jakin behar Euskal Herrian nabilela.

      Hizketan ari zela ezpainetan ageri zuen imintzioari erreparatzean, Wim Wendersen ezpainen antz handia zutela baieztatu nuen. Bai, bera zen. Bera behar zuen.

      — Filmerako istoriorik ez daukat oraindik —azaldu zidan gero, bere ondoan eseri nintzenean—. Pertsonaiarik ere ez, edo lekurik, garairik... Ezer ez. Ezer zehatzik ez behintzat. Baina horrexek berak pentsarazten dit nire ibilbideko lanik garrantzitsuenetako baten atarian nagoela.

      “Sortzaileen superstizio absurdoak”, pentsatu nuen.

      — Gela bat hartu dut hotel batean eta hemen pasatuko ditut egun batzuk, aste batzuk beharbada, eta seguru nago zerbait sortuko dela.

      Euskal Herria bakarrik eta bere kabuz ezagutzeko asmoa zuen, plan zehatzik gabe, gogoak eta zoriak eramaten zuten lekura joanez une oro. Baina tarteka nirekin solasaldi patxadatsuak izan nahi zituen, batez ere ikusitakoaren inguruko zalantzak argitzeko; baina baita ere, axola ez bazitzaidan, nire ikuspegiaren berri jakiteko.

      — Ez dizut besterik eskatzen. Ez dizut trabarik egingo.

 

 

Argumentu zehatzik ez bazuen ere, askotariko paisaiak batuko zituen road movie bat filmatuko zuelakoan zegoen, biharamunean, kafetegi berean, azaldu zidanaren arabera.

      — Interneten eta liburuetan ikusi dudanez, hemen denetarik duzue oso espazio txikian. Pixka bat mugitzea nahikoa da paisaiaz erabat aldatzeko.

      Aho bizarrik gabe esan nion orduan zer egin behar zuen arrakasta ziurtatzeko: Jean Faugeres eta Maurice Champreux-en Au pays des Basques, Orson Wellesen The Land of Basques eta Nestor Basterretxea eta Fernando Larruquerten Ama Lur eguneratzeko irudiak hartu, eta dena Mikel Laboaren kantu zaharrekin, kantu berriekin eta lekeitioekin xume baina apain jantzi.

      Gaitzitu egin zitzaidan orduan, argituz berak ez zuela Euskal Herriari buruzko film bat egin nahi, hemen girotutakoa baizik; Euskal Herriak berak gidatua ahal zen neurrian, baina ez Euskal Herriari buruzkoa.

      — Ez naiz antropologo bat —ohartarazi zidan, haserre—. Ni zinemagilea naiz. Edo izan nahi dut behintzat. Berriro. Lehen bezala.

 

 

Etenik gabe egin zuen euria Wim Wenders eta biok elkartu ginen hirugarren egunean. Ez zidan bere etsipena ezkutatu.

      — Gero eta galduago nago. Hara eta hona nabil, baina ez nau ezerk harrapatzen. Zure laguntza behar dut.

      Laguntzen ari nintzaiola esan nion. Egunero elkartzen nintzela berarekin, eskatu zidan bezala.

      — Baina orain beste zerbait eskatu nahi dizut. Eraman nazazu Euskal Herriko leku ez oso ezagun batera. Zeuk aukeratua, edozein delarik ere motiboa. Ez dadila turistikoa izan, baina izan dezala interes berezi bat zuretzat.

      “Intuizio artistikoaren aginduak” ziren haiek, eta obeditu beharra zuen.

      — Irtenbide bat behar dut, eta zuk eman diezadakezulako irudipena dut. Seguru nago eramaten nauzun lekuan aurrera egiten lagunduko didan zerbait topatuko dudala.

      Bakartia naiz, baina ez dakit ezetz esaten. Bakartia baldin banaiz, izan ere, inor ez molestatzeko da, ezin dudalako eraman inori traba edo kalte egiten diodalako irudipena edo kontzientzia, eta bakarrik egotea delako hori saihesteko modu seguruena, bakarra ez bada. Baina inork zerbait eskatzen badit, dena aldatzen da. Inork zerbait eskatzen didanean, eskatu zaidanari uko egitea da molestatzea, traba edo kalte egitea, edo horrela sentitzen dut nik behintzat.

      Ezin izan nion esan, orduan ere, “Aukeran nahiago ez”.

 

 

Hala joan ginen Wim Wenders eta biok, euritan, Brinkolako tren geltokitik abiatu eta Barrendiolako urtegiaren ertzetik pasatuta, Amabirjinaren Silla deitzen duten parajera, gero handik Arantzazura jaitsi eta Donostiarainoko itzulera autobusez egiteko asmotan.

      Eguraldiaren aurreikuspenek jasoko zuela bazioten ere, ez zuen atertu egun osoan, eta horren lekuko sufrituak izan ginen mendi buelta busti eta hotz hartan.

      Aldapa gogorrean mantso-mantso goraka gindoazela, munduaz eta denboraz gaindiko intimitate amniotiko batean bilduta sentiarazten gintuen euripe hasieran zakar baina gero abegikor hartan hasi nintzaion, neure burua ere ustekabean hartuz eta harrituz, Wim Wendersi nire sekretuak kontatzen.

      Kontatu nion txikitatik erakarri nindutela bakarka praktika zitezkeen kirolak, eta deseroso sentitu ohi nintzela, aitzitik, taldekakoetan, taldekideei huts egiteko beldurraren mehatxupean beti.

      — Horrela hasi nintzen, artean hamar edo hamaika urte baino ez nituela, bizikletarekin etxetik gero eta urrutirago joaten. Ez nintzen nekatzen, ez nintzen beldurtzen, eta bizi-bizi sentitzen nintzen beti aurrera eginez eta neure burua paraje berrietara eramanez.

      — Beti bakarrik? —galdetu zidan Wim Wendersek.

      — Bai. Bakarrik beti, eta gurasoen isilean, artean gazteegia bainintzen, haien iritziz behintzat, errepidearen arriskuei aurre egiteko.

      — Zergatik ez zinen txirrindulari talde batean sartu?

      — Garai hartan ez zegoen artean ere txirrindulari talderik nire jaioterrian. Nahiko bizi ibiltzen nintzen, eta aldapa bat erritmo bizian igotzen ari nintzela auto bat nire atzetik sumatzen banuen beti pentsatzen nuen txirrindulari talde bateko zuzendaria edo teknikariren bat izan zitekeela, ni ikusi eta harrituta, pentsatuz fitxatu egin beharko ninduela...

      — Baina ez zintuen inork fitxatu...

      — Ez. Ez naiz inoiz txirrindularia izan.

      — Eta zer nolako txirrindularia izango zinela uste duzu, inork zugan erreparatu eta bere taldera eraman bazintu?

      — Auskalo! Ezin izango da inoiz jakin.

 

 

Arantzazuko ostatuko sutondoan, harainoko ibilaldi osoan bizkar-zorro barruan ozta-ozta lehor mantendutako arropak jantzita, inoiz munduan izan den erregerik aberatsenaren pare sentitu ginen Wim Wenders eta biok, salda beroa hartu ondoren txorizo egosi pintxo bana eta ardi gazta puska bat jaten, botila bat ardo lagun.

      — Pater Handkeren liburuen eta zure pelikulen eraginez hasi nintzen alemana ikasten —aitortu nion.

      — Hala esan zidan Mikel Gotzonek, bai. Zure liburu bakarra idatzi zenuen garaian, ezta?

      — Bai. Zure pelikuletan neure burua ikusten nuen bete-betean. Batetik bestera inoiz ezer ukitu gabe mugitzeko modu geldo hura, tentsiorik gabe, denbora sentituz, eta denbora horretan norberaren gorputza lurra zapaltzen zeruaren azpian, lekuarekin eta unearekin bat eginda, travelling etengabe batean...

      — Bitxia da. Ez zitzaidan inoiz bururatuko hitz horiek erabiltzea, baina ezagutzen dut nire lana zuk diozun horretan.

      — Zure filmek orain bizi naizen moduan bizitzen lagundu zidaten.

      — Nola bizi zara ba?

      — Munduaren ondoan.

      — Mundutik kanpo beraz.

      — Bai. Baina ondo-ondoan, bere taupadak sentitzen.

      — Haren parte izan gabe ordea. Ez dakit aukera egokia den hori.

      — Nik ere ez. Baina ezin naiz dagoeneko beste modu batean bizi. Eta nik maite dut bizitza nik bizitzen dudan moduan.

      Bakarrik bizi naizela azaldu nion, eta hala bizi izan naizela azkeneko hogei urteotan, ama hil zitzaidanez geroztik. Ez dudala inoiz bikotekiderik izan, eta adiskideak ere urriak, parean egokitutakoak denak, ez neuk bilatutakoak.

      — Ez naiz misoginoa —ohartarazi nion—, ezta misantropoa ere. Herabea naiz funtsean, edo besterik gabe alferra nahi baduzu, alferregia edozein harreman parekidek eskatzen dituen lanetarako.

      — Eta izaten dituzu... harreman... ez-parekideak?

      — Azken urteetan gutxitan. Horietarako ere alfertuta nago aspaldian.

 

 

Egun hartatik aurrera ondo moldatu ginen Wim Wenders eta biok. Konturatu orduko elkarren adiskide min eginak geunden, nire liburuko ipuin batean Wim Wenders eta ipuinaren kontalaria adiskide min egin ziren modu bertsuan. Horregatik, ostatu hartua zueneko hotela utzi eta etxera etortzeko gonbita egin nion.

      Egun haietan, nire etxean debaldeko apopilo zelarik, nire eguneroko bizimoduaren berri zehatza izan zuen Wim Wendersek. Goizeko zazpietatik eguerdiko ordu bata arte aseguru etxe bateko bulegoan egiten dut lan, Bartleby izkribatzaileak eta Europa erdialdeko hainbat idazleren narrazio eta nobeletako pertsonaia nagusien antzera. Ondoren, lantokiaren ondoko jatetxean bazkaltzen dut, eta bazkalostean, berdin dio euria ari badu ere, hotzak atzamarrak izozten badizkit ere bai, bizikletan ibiltzera irten eta ez naiz itzultzen ilundu arte. Dutxa bat hartu eta gero, etxetik gertu dagoen jatetxe batean afaltzen dut, eta handik zuzenean noa lotara, liburu bat lagun. Asteburuetan ez dut lanik egiten. Bizikletan ibiltzen, aitzitik, are ordu gehiago ematen ditut, gehienetan egun osoa, bideaz gozatuz beti, baina aldi berean ahalik leku gehienetara iristeko gogo grinatsu batek bultzatuta. Munduaren ondoan eta munduarekin bat eginda aldi berean, travelling etengabe batean.

      Etxearen eta nire arropa guztien garbiketaz, gosaritarako behar izaten dudan janariaren erosketaz eta gainerako etxeko lanez Maria arduratzen da, Guatemalan jaiotako emakume bat. Arratsaldean etortzen da, eta ia ez dugu inoiz elkar ikusten. Edozer gauza behar baldin badu, telefonoz mintzatzen gara.

 

 

Gosaritan elkartzen ginen etxean Wim Wenders eta biok, gainerakoan nik kanpoan ematen bainuen ia egun osoa, lanean ez baldin bazen bizikletan ibiltzen.

      — Nora joaten zara bizikletan egiten dituzun ibilaldi horietan? —galdetu zidan igande batean, elkarrekin gosaltzen ari ginela.

      — Saiatzen naiz aldi bakoitzean leku berri batera iristen, inoiz iritsi gabeko leku batera. Eta halakorik ezin baldin bada, ahalik eta aspaldien egon gabeko leku bat izan dadila behintzat.

      Logelara joan eta kutxa bat ekarri nuen handik sukaldera. Kutxatik barruan zeuden mapak eta koadernoak atera eta mahai gainean jarrita erakutsi nizkion. Nire ibilaldi guztiak nituen apuntatuta.

      — Euskal Herriko errepide guztiak ibili, eta herri eta auzo guztietara iritsi naiz bizikletarekin, eta orain guztietara bigarren aldiz iristeko asmoa daukat. Nahiko aurreratua daukat bigarren aldi hori.

      Harrituta zegoen Wim Wenders, mutu. Ni, berriz, harrotuta, berritsu.

      — Inori inoiz kontatu ez diodan sekretu bat kontatuko dizut: sekulako dohainak dauzkat bizikletan ibiltzeko. Naturaz gaindiko kasu bat naiz. Pedalei indarrez eraginez orduak eta orduak emanda ere, ez naiz nekatzen. Nire kalkuluen arabera, Frantziako Tourra lehiatzera joango banintz irabazi egingo nuke.

      — Eta zergatik ez dituzu dohain horiek erakusten?

      — Mutil koskorretan ilusioa izan nuen, baina aukerarik ez. Orain, aldiz, ez nuke nahi. Pozik bizi naiz orain bizi naizen bezala, eta ez naiz txirrindulari izateak ekarriko lizkidakeen aldaketei eta eskatuko lidakeen sozializazio bortitzari aurre egiteko prestatua. Nire bizitza hemen dago.

 

 

Biharamunean, astelehenarekin, aurretik niri horretarako baimena eskatuta, Wim Wendersek alokatutako auto batean jarraitu ninduen atzetik arratsaldeko bizikletako ibilaldian. Arnasa estutu gabe, bi ordu eta laurden aski izan nituen Donostiatik Arantzazurainoko 84 kilometroak egiteko. Han elkarrekin mokadu bat jan ondoren, berriro ere ni bizikletan eta Wim Wenders alokatutako autoan, are denbora gutxiago behar izan genuen biok etxera itzultzeko, ordubete eta hiru laurden inguru, Arantzazu azken batean 700 metroko alturan baitago eta Donostia itsasertzean.

      Handik aurrera arratsaldero nire atzetik etortzen hasi zen, kilometroak eta kilometroak eginez nire atzetik. Beti egin ohi dudan bezala, aldi bakoitzean leku batera jotzen nuen eta arropa ere guztiz aldatzen nuen, ahalik eta arreta gutxiena pizteko, ahalik eta anonimoen ibiltzeko errepidean.

      Horrela ezagutu zuen Euskal Herria Wim Wendersek, auto barrutik, nire bizikletari jarraituz, travelling etengabe batean hura ere, ni bezala. Bazirudien ahaztua zuela Euskal Herrira ekarri zuen kontua, bere garairik oparoenetara itzultzen lagundu behar zion filma egiteko asmoa.

      — Ez nau egundo txirrindularitzak erakarri, baina zu bizikletan nola ibiltzen zaren ikusteak liluratu egiten nau —esan zidan behin, sekulako pendizak gainditu ostean Artzamendi gainera iritsiak ginela.

 

 

Guztira hiru aste eman zituen Euskal Herrian, azkeneko biak nire etxean ostatu hartuta.

      Joan behar zuen egunean, urduri nengoen, elkar agurtzeko unearen beldur. “Besarkada batez agurtuko ote dugu elkar, edo soilik bostekoa emanez?”, galdetzen nion behin eta berriro neure buruari. “Gizonen arteko musuak ere gero eta gehiagotan ikusten dira horrelako egoeretan”, pentsatzen nuen hurrena. Zein keinurekin agurtuko genuen elkar, horixe nuen kezka iturri nagusi.

      Azkenean, bostekoa emanda esan genion adio elkarri, etxe atarian, bera Loiuko aireportura eramango zuen taxira sartu aurretik.

      — Mila esker —esan zidan agurtzerakoan—. Deituko dizut egun batean nire asmoak zertan diren azaltzeko.

      Taxia begien bistatik galdu zenean, lasai hartu nuen arnasa, elkar agurtzeko zeregin trabagarri eta gogaikarri hura amaitua zelako behingoz. Baina hutsune baten zantzuak ere sentitu nituen barruan.

 

 

Urtebete da Wim Wenders etxetik joan zenetik, eta harrezkero ez dut haren berririk izan. Ez dit deitu, ez dit idatzi, eta ez da, nik dakidala behintzat, bere hurrengo pelikulari buruz ezer argitaratu inon.

      Batzuetan pentsatzen dut niri ezer esan gabe, badakielako baimena eskatuz gero ez niokeela emango, niri buruzko pelikula egiten ari dela, edo behintzat kirolerako dohain ikaragarriak dituen baina horien berri inori ematen ez dion pertsonaia bati buruzkoa, Euskal Herrian girotua akaso, baina ez derrigorrez. Beste batzuetan pentsatzen dut hemendik joan zenean zinema gehiago ez egiteko asmo sendoarekin itzuli zela etxera.

      Saia naiteke neu ere berari deitzen, edo berarekin nola edo hala harremanetan jartzen. Baina lotsak jango ninduke harekin hitz egitea lortu eta gero zertarako deitu diodan galdetuko balit.

      Ez dakit zerbait gertatuko den edo ez, eta zerbait gertatzen baldin bada gertatutakoak nire eguneroko bizitza urratuko duen, nire eguneroko bizikleta ibilaldiak, nire mapen jolas amaigabea, nire munduaren ondoan eta aldi berean munduarekin bat eginda bizitze gorabehera gutxiko hau, nire travelling etengabea. Baina nik ahal dudan bitartean behintzat neureari eutsiko diot. 60 urtetik gertu nago, eta beherakada fisiko oraindik leun baten lehen zantzuak igartzen hasia naiz, baina oraindik ere Frantziako Tourra irabazteko arazorik ez nukeela izango uste dut.

      Zenbaitentzat sinestezina izango litzateke, nola bizi naizen jakinda, baina zoriontsua naiz eta halaxe jarraitzea espero dut urte askoan.

 

 

Beharbada etxean hartu nuen gizon hura ez zela benetan Wim Wenders ere bururatzen zait batzuetan. Baina Wim Wenders ez baldin bazen, nor zen?