20

 

Arratseko zortziak alderat ohearen goxotik elki nintzan. Joanaren azkenekoz ikusteko hitza gei nüan plañki ohoratü, aspaldiko partez entzüna ez nüan Benito Lertxundi kantariaren orano behatzeko estakürüareki batean. Joana, zaraitzuar ene kolaborazale galant, leial eta eztiaren kasüaren aipatzeko deitü nündüan, preseski Misteri-Serviceko enplegatüak, nüan lo barnakorraren haustez.

      —Ok. Zer nahi düzü? —jaukitü nintzeion, lo-ebakiak gaizki eta imur tzarrez üzten nündüalakoz beti.

      Enplegatüak heineko botza etxekitzen züan:

      —Pakatüko düzü arauz?

      —Asea, loa, amodioa, lana... oro eman deitzot!

      —Ez düzü aski. Sosa ere beharko dizü.

      —A! gaxoa ez beit düt!

      —Ez düzü normal hori, ez düzü batere normal.

      —Ez ziteala erreüs. Zerentako ez deiozüe züek gobernütik ardiesten düzüen «inkatzetik» emaiten?

      —Uste düzüa aziztanta zozialak girela!

      Eta banpez telefonaren beste püntatik «oküpü» seinaleak horratü zeiztan. Alabena, aziztanta zozialak ez izaiteko zioaz, atzoko mündü aberatsak diharü-emaitzen partekatzearen printzipioa ezeztatzen züan: prefosta, egündaino, ihor ez zen lanean aritzen ogi puzka edo ardu godalet baten trük. «Hor zegoen koxka». Berantxagoñi, Muskildiko arrabotean herrokatü ttottogia gogorretan, Lertxündik Askatarzünaren Haurrer kantore —haizü bekigü hoinarrizko Semeei-en ordez Haurrer idaztea, halaz Alabak ere ez beit dira ahazten— ejerra eskentzen züalarik ametsetan nindagon: zerbützüak Har-Eta-Eman aditzen üngürüan biribilkatüko zen jentartea asmatzen iseatzen nintzan, ihor ihorrena ez zatekean jentarte responsable bezain irresponsablea, ihongo zapalküntzarik gabea, soaren amodio indarra hotsemaile:

 

            gure begi idorretan

            askatarzünaren egarriz

            nahigabea handitzen,

            etsidüraren aitzineko

            ütsümenean

            izar gidaririk ez...

 

oihüstatzen züan kantariak züntzürraren larrützez, taularen gainetik San Antoni kapelan behera jiten ziren odeiez apaintürik. Urdiñarbeko lühertzeko zelüan agertzen zen argizagi zilarra esperantxa güzien ama bilakatzen zen, neke eta penetan ziren ororentako. Imaginatzen nüan halaber, jabetarzün materiala ükatüko züan jentartea, adixkidetarzünaren aitorra karrika kantu ülünetan, eta aberri bat —aberri kuttunaren eresia gogoan!— hiru koloretako pürü:

 

            hor dira nonbait maite

            gure errege-alaben

            zetazko jauntsi xuriak

            hor nonbait ere

            oraindanik ürrindü gabeko

            lili freskak

            askatarzünaren haurren

            paradisüan...

 

      Lertxundiren botzak bihotza plegatzen zeitan, eta ba nakian ontsa zerentako hain harkor nintzan beste ordüz behatüren ez nütüan hitzer: Jim ez zelakoz Muskildirat hüilantü, preseski kantore horren eztitarzünaren txestatzera. Ez nintzan kexü... Ez nintzan jeloskor... Gogapen normaletarik kanpoko hüstarzün «ilüminatü» batetan nintzan. Audela, maitemin baratxen heineratzeko maniaren üdüriko üsantxa bat ba nüan: bat ba nüan: bizitzeko üne bakotxa kantore berezi bati üztartzen neion eta bizitzeko eleak murmuzikatzeko partez kantan hasten nintzan:

 

            amodiozko kontüak

            zilegi izanen zaizkülarik

            eüskal herriko haurrak

            berritan ere eüskal ipuin xarmantez

            loak hartüren dütüalarik

            gure arteko begiradak

            anai-arrebakor egingo direlarik

            gure izaitearen

            ardatz sendoaren üngürüan

            entzünen direlarik...

 

      Lertxundireki, aitzineko neskenegünean bezala Hertzainakeki, hitzak aragitzen ziren aldi oroz, gure lürreko plazetan kantore arras ezagünak hedatzen zirelarik. Ustez kantoreen emaiteko moldeak üsü bardinak ziren eta harritzeko estakürü güti günüan. Ordea, beti egiaztatzen zen miraküilüa: neskenegünkal hitzez josi lotüra sentimentala berriztatzen zen. Zelüari so nindagolarik, alkartarzün müsikala nüan bürüan eta ttottogiaren haraintiko püntatik Joana —Haitzeki...— ene ganatzen ikusi nüan.

      —Izan be, zeozer hartuko dogu —proposatü züan Haitzek.

      Joanak apalik galtatü zeitan:

      —Ezu sin Jim? —zaraitzuarrak, amorosek bekanikoki eta parteka ez dezakeen zorion ahorpegia baztertü züan arrapikatzeko—: Ezu sin ala Jim?

      —Ez. Bena barda arratsean Bereterretx kürütxatü dit Maulen!

      —Ohono fantasmeki deañoa. Faten gra zeiten edatrat?

      —Prefosta —erran nüan.

      —Bixtan dena... —segitü züan Joanak.

      —Noski —azkentü züan Haitzek.

      Ttottogiatik xütitü nintzan eta kantaldiaren ürrentzearen haidürü ziren jente zonbaiten türbüstez ene lagünak kausitü nütüan Xixterra ostatüko eskaileretan. Joanak esküa tinkatü zeitan:

      —Bagoatza biar Itzaltzurat.

      —Kanko Zaharra izengoitiko bat ezagütü düt iragan San Ferminetan. Emaizkiozu goraintziak.

      —Itzaltzuko bardo berria zu.

      —Bena joan beno lehen behar zütüt pakatü.

      —Nontik?

      —Rmiatik oizü.

      —Trankila tia! Adixkide artian ezu sosik aipatzen. Bigurtu niz zure zerbutzari. Erremestiatzen zitut nihauk!

      —Burrat bat eskentzen deizüet ordüan.

      —Baie —ihardetsi züan Haitz-filologo-detektibe-ohiak eta arrunt kontatü zeitan Barkoxeko gaüko zortzietako «delinkuente-kantaria» ez züala «arrepetu», orai berantxe zatekeala zerbait honen konplitzeko, Joanareki Itzaltzurat bazoalakoz. Joana jadanik, ostatüaren barnen zagon eta oihü egin zeikün:

      —Saunstie fite!

      Abantxü lasterka hüilantü ginen, Joana airosaren kantüala, eta hareksolt etxeki mahain kantu batetan jarri. Bilkürak despedida aide bat ba züan ene gostüko, bena ez nüan nahi histüra bereziak alkar maite züenen irostarzünik ülün zezan. Garagardoa ahürrean nüan eta ametsealat lerratü nintzan. Amets hortarik Jim oso ments zen. Bapatean, ene kontsolatzeko bezala Joanak erran züan:

      —Aituzu pipitaki bat?

      —Pipitaki bat?

      —Ba, asmaketa bat emanen daiziet.

      —Arren.

      Amañi xahar baten —Büztanobikoa ote?— gisa hasi zen Joana ostatüaren sütondo xoko ütxüratüan, misterio moldez:

 

            Pipitaki-papataki...

            nik badakit gauz bat:

            belhitze eztia zu goizean

            itsas zabal eguerdian

            leze ulun date arrestian

            zer da?

 

      Haitz pentsatzen ari zen behatzen biloetan iragaitez, eta nik kokotxa hatzik gabe hazkaokatzen nüan pipitaki ümen zenaren argia ezin zilatüz. Harrotarzüna begietarik zariola Joanak garagardo botila txipia altxatü züan salatzez:

      —Bena aise zu alta. Amodioa zu!

      Ez nüan batere erri egiteko inbearik. Ata, bihotz-barnetik boztario hüme bat sortzen zeitala nabaritzen nüan, bihotza bera larrü zezakean axolaren gaintitik:

      —Ejer düzü. Heben papaita-joküa deitzen dügüna dükezü.

      —Papaita eta pipitaki iagoski artatzeko drenak iduri zaut.

      —Alabadere...

      —...herri bat gare! —erantsi zeitan Joanak.

      Zinezko herri bat ginela niolarik Haitz abiatü zen zerbait habororen txerkara, eta Joanaren soak biharamenean txestatüko züen eremüetan galtzen ziren ja. Kanpoko giro beroan, Lertxundik tauladan xütik, Matalasen Kantorea arrapikatzen züan: ...dolü gabe... dolü gabe... ni ere ondarrean dolü gabe... baketü zeitan izpiritüa eta bi lagünen arteko ixiltarzünaren ebakitzera ausartü nintzan:

      —Joana, bihar hire falta senditüko diñat.

      —Gau bat igarre diñat ez paitut klunka bat ere egin.

      —...

      —Sarriko oilarritean... Xiberotik urrun...

      —...herri hau maitazale bekaitxa dün!

      —Ezpeidiroket ahatz...

      —Eküra hadi heben, gureki.

      —Ni faten niz!

      —Sin adi nai nanian, ta esker mila!

      —Adio Amaia.

      Haitzek ekarri garagardoak arrunt hüstü güntüan. Azken aldikoz alkarreki, Gaxpar, Büztanobiren eta eginen ez zen gazodükaren osagarrialat topatü günüan. Gero Joanak Haitz besotik lotü züan, eta esküaz agurtzez ostatü barneko herotsetik elki ziren biak... Züntzür zokoan halako bürdüinazko barra batek hatsartzea trabatzen zeitan. Oihüstatü nüan, debaldetan:

      —Joana!

      Bena ez nündüan entzün eta mündüa bere ildotik ixuri zen, ümezürtz nintzalako sendimentüa nitan errotü arte. Goizanko laurak ziren eta üdüritü zeitan Hegoaldeko adixkideen konpainiako orenak oso llabür zirela. Erran zaharraren arabera... ohono!

      Joanak Barkoxerik Haitzeki ekarri 4Leala hüilantü nintzan, Muskildiko ilerriaren trebesatzean garailetan ene ürratsak lerratzen zirela. Ikusten nütüan argizagi-zilarraren eztiak mürrüetan marrazten zütüan kürütxeen itzalak. Nihau kürütxeen arteko itzal bat haboro nintzala ohartzez, galto xinplez bete zeitan kaskoa: non zen Jim? Noreki ba zabilan? Zentako? nola? noiz? Galtegeiak hanitx ziren eta ilerrian, lür-ützüli berriaren ürrinak katiastatü nündüan. Mezperako lo-nai lüzeetan egari nüan «goizanko hiruetako» antsiak jo nündüan: zelüko izarren bideari so egon nintzan xütik, nigar-hegian, üsatüzko erantzünik gabeko griñak bürüan: Zentako bizi? Zentako bakarrik? Ene ogena dea? Inütil bat niza? Dütüdan lagün apürreki zentako ez niz mintzatzen? Konplizitate-keinüen haraintiko adixkidetarzünik ba ditakea? Ilerrian herio-hürrana nabaritzen nüan, eta hatiaren pezüak ez lehertzeko ilerriko kihilalaino igitü nintzan. Zainen anpletzeko zigarreta bat bildü nüan eta bisean-bisean nüan 4La auto arrotz bat beit litzan begistatü. Ene kezkak ez ziren bidean baketü, baratx-baratxa abiatü nintzalarik. Lo egiteko inbea bortitza nüan. Oro ahaztekoa zen alabena, antzia, ausartzia eskasa, bakartarzüna, lür honi egokitzen zeion barbaria industriala... loaz ahaztekoa. Etxeko atea ideki ordüko telefonoak jo züan. Arraildüraren ondoramenez ützi nüan bekanika amiñi bat kantatzera bena bostgerren zintzarrialdian besagia altxatü neion:

      —Bai?

      —Amaia?

      —Prefosta. Nor uste düzü izan ditakeala besterik!

      —Ez ziteala kexa. Heben Jim. Ez nündüzün libre astebürü hontan.

      —Ez dizü axola. Ükenen dizügü bai alkartzeko parada noizbait...

      —Ba... zera... Iragan neskenegünean hitzartürik beit ginen.

      —Ez anbala otoi. Hitzak hitzak beno ez dütüzü. Ala damü düzü ez jinik?

      —Zentako ez zira baiezkorragoa?

      —Einerik nüzü, mozkor eta logale. Bakea emazüt!

      Karkaza arin bat behatü nüan telefonaren bestaldean Jimen botzaren gainetik.

      —Amaia, ez nüzü nihau.

      —Gaü hon Jim. Adio! —ahozkatü nüalarik senditzen nüan ekeiarekilako hürrüntarzünaz harritü nintzan trixtürarik eta jeloskeriarik gabe, hiper-baliostatzen zeiküen amodioaren «beharra» desagertü ba litzaitan bezala.

      Horrela ba zoan —zale— bizitzea: ametsetik ametsealat. Astean barna ezagütü nüanak gogoa airostü zeitan pürü: Gaxpar Büztanobiren hoditik elkitzeak zorionez bete nündüan eta jabetarzün bekaitxaren tentalditik askatürik nintzala kontü-errendatü nintzan Jimi adio xoilaren erraitez. Ohean aterbetü aitzin beste zigarretañi bat esküalatü nüan eta kearen errontak aidatzen jarraikitzean, pentsatzen nüan debaldezkoak izana gatik, hautsontziak bezain garrantzitsüak ginela, jentartean. Haütatzeak züan premia: zigarreta izan ala hautsa. Nik, hauts bilakatzea nüan erabakirik Aiguezeko ilerrian behin irakurriaren arabera:

 

            Homo quia pulvis es

            Et in pulveren revertis

            Non omnis moriar credo

 

            Momentüko hauts ginen

            Heltübada arrunt gaz-ekei girate

            Artean Xiberoan credo...