Pentsamendu heterozuzena

(1980)

(Itzultzailea: Maialen Berasategi Catalán)

      Azken urteetan, Parisen, hizkuntza (fenomeno gisa) nagusi izan da hala sistema teoriko modernoetan nola gizarte-zientzietan, eta orobat sartu da lesbianen eta emakumeen askapen-mugimenduen eztabaida politikoetan; izan ere, loturik dago esparru politiko garrantzitsu batekin, non boterea edo, areago, botere-sare bat baitago jokoan, hizkuntza askotarikoek errealitate sozialari etengabe eragiten diotenez gero. Hizkuntzak auzi politiko gisa duen garrantzia berriki hasi da nabarmentzen^[1], baina badira jadanik zenbait sintoma, garrantzi horren erakusgarri: hizkuntzalaritzaren garapen izugarria, hizkuntzalaritza-eskolen ugaritzea, komunikazio-zientzien agerpena eta halako zientzietan erabiltzen diren metahizkuntzen sakontasuna. Hizkuntzaren zientziak beste zientzia batzuk inbaditu ditu: besteak beste, antropologia (Lévi-Strauss-en bidez), psikoanalisia (Lacan-en bidez) eta estrukturalismoaren oinarritik abiatuta garatu diren diziplina guztiak.

      Roland Barthes-en hasierako semiologiak ia-ia lortu zuen nagusitasun linguistikoari ihes egin eta zeinu-sistema ezberdinen analisi politiko bilakatzea, lotura bat ezartzea zeinu-sistema honen edo haren (esaterako, petit bourgeois-en klasearen inguruko mitoen) eta kapitalismoaren barruko klase-borrokaren artean, zeina sistema horrek ezkutatu ohi duen. Ia-ia salbatu ginen, zeren semiologia politikoa beharrezko arma (metodo) bat baita ideologia esaten zaion hori aztertzeko. Mirariak, ordea, ez zuen iraun. Semiologiari arrotz zaizkion zenbait kontzeptu (kasu honetan, kontzeptu marxistak) semiologian sartu beharrean, Barthesek berehala esan zuen semiologia ez zela hizkuntzalaritzaren adar bat besterik, eta hizkuntza zela haren aztergai bakarra.

      Beraz, orain, mundu guztia erregistro handi bat baino ez da, eta bertan erregistratzen dira askotariko hizkuntzak, hala nola Inkontzientearen hizkuntza^[2], modaren hizkuntza, emakumeen trukearen hizkuntza, non gizakiak diren, literalki, komunikatzeko zeinuak. Hizkuntza horiek edo, hobeto esanda, diskurtso horiek elkarri egokitzen zaizkie, elkarrengan barrentzen dira, elkar sostengatzen dute, elkar indartu, eta, beren burua sortu ez ezik, elkar ere sortzen dute: hizkuntzalaritzak semiologia eta hizkuntzalaritza estrukturala sortzen ditu; hizkuntzalaritza estrukturalak, berriz, estrukturalismoa; eta estrukturalismoak, Inkontziente Estrukturala. Diskurtso horiek, denek batera, burrunba nahasgarri bat osatzen dute zapalduentzat, eta, azkenerako, ahaztu egiten zaie zein den beren zapalkuntzaren kausa materiala, eta nolabaiteko hutsune ahistoriko batean hondoratzen dira.

      Izan ere, halako diskurtsoek zientifikoki interpretatzen dute errealitate soziala, eta, interpretazio horren arabera, gizakiak inbarianteak dira: historiak ez die eragiten, klase-gatazkek ez dituzte lantzen, eta psike berdin-berdina dute denek, genetikoki halaxe programatuak izaki. XX. mendearen hasieratik, psike horrek (historiaren eraginik gabea eta klase-gatazkek landu gabea baita aldi berean) inbariante-sorta oparo bat eman die espezialistei: hizkuntza sinbolikoa, zeinak oso elementu gutxirekin funtzionatzen baitu, probetxu handiz funtzionatu ere, psikeak inkontzienteki sortzen dituen sinboloak urriak baitira, digituak bezalaxe (0-9). Hala, teorizazioaren eta terapiaren bidez, oso erraza da sinbolo horiek inkontziente kolektiboari eta indibidualari inposatzea. Irakasten digute ezen inkontzienteak, gustu on-onez, metaforetatik abiatuta egituratzen duela bere burua; esaterako: aitaren-izena, Edipo konplexua, kastrazioa, aitaren-hilketa-edo-heriotza, emakumeen trukea eta abar. Nolanahi ere, nahiz eta inkontzientea kontrolatzea erraza izan, ez da edonorentzat erraza. Errebelazio mistikoekin gertatzen den bezala, interpretazio ugari behar dira psikean agertzen diren sinboloetarako ere. Espezialistek baino ezin dute lortu inkontzientea deszifratzea: hain justu ere, haiei, psikoanalistei bakarrik uzten (baimentzen?) zaie sinboloa bere esanahi bete-betean agertzen duten adierazpide psikikoak antolatzea eta interpretatzea. Eta, hizkuntza sinbolikoa erabat pobrea den arren eta funtsean hutsunez betea dagoen arren, hura interpretatzen duten hizkuntzak eta metahizkuntzak, den-denak, Bibliaren exegesi teologikoek baino ez daukaten aberastasunaz eta arrandiaz ari dira garatzen.

      Nork eman die, ordea, jakinduria hori psikoanalistei? Bada, Lacani, adibidez, berak “diskurtso psikoanalitiko” eta “esperientzia analitiko” esaten zien bi horiek irakatsi zioten lehendik ere bazekiena: batak irakatsitakoa irakasten zion besteak. Baina uka al daiteke Lacanek Inkontzientearen egituren gaineko jakintza zientifiko bat lortu zuela “esperientzia analitikoaren” bidez (zeina esperimentu bat baita nolabait)? Nor izango ote da diban haietan psikoanalizatu zituztenen diskurtsoak aintzat ez hartzeko bezain arduragabea? Nire ustez, Lacanek egiaz aurkitu zituen, bai, inkontzientean aurkitu omen zituen egitura haiek: berak jarriak zituen-eta hantxe lehenago. Psikoanalisiaren instituzioaren boterearen mende erori ez zen jendeak, beharbada, izugarrizko tristura sentituko du ohartzen denean zer-nolako zapalkuntza (manipulazioa) nabari den psikoanalizatuen diskurtsoetan. Esperientzia analitikoan, izan ere, pertsona zapaldu bat dago, hots, pertsona psikoanalizatua, eta haren komunikatzeko beharra esplotatu egiten da: nola errepikatuko zuten sorginek, torturapean, inkisidoreek aditu nahi zuten hizkuntza hura, bada, halaxe, psikoanalizatuak ere ez dauka beste biderik ustez esan behar duen hori esaten saiatzea baino, baldin eta ez badu hautsi nahi komunikatzeko modua ematen dion eta beharrezkoa duen kontratu inplizitu hori. Diotenez, bizi guztian iraun dezake horrek. Kontratu anker bat da, gizaki bat behartzen baitu bere zoritxarra azaltzera zoritxar horren erantzule zuzena den zapaltzaile bati, zeinak ekonomikoki, politikoki, ideologikoki esplotatzen baitu eta figura diskurtsibo gutxi batzuen bidez interpretatzen baitu haren zoritxarra.

      Kontratu horrek berekin dakarren komunikatzeko behar hori, ordea, ezin ote daiteke gogobete egoera psikoanalitikoan baizik (alegia, sendatua izanda edo “esperimentugai” bihurtuta)? Lesbianek, feministek eta gayek azkenaldian emandako testigantzen arabera, ez da hala^[3]. Testigantza horietan guztietan nabarmentzen denez, politikoki esanguratsua da zenbaterainoko ezina duten lesbianek, feministek eta gayek egungo gizarte heterosexualean komunikatzeko, psikoanalista batekin ez bada. Zapalduak gauzen egoera orokorra zein den ulertzen duenean, ordea (hau da, ez dagoela gaixo, ez duela behar sendabiderik, baizik eta etsai bat daukala), hautsi egiten du kontratu psikoanalitikoa. Hain zuzen, horixe azaleratzen da halako testigantzetan, bai eta irakaspen bat ere: kontratu psikoanalitikoa ez zela borondatezkoa, behartua baizik.

      Bereziki, honako diskurtso hauek zapaltzen gaituzte gu (lesbianak, emakumeak eta gizon homosexualak): jakintzat jotzen dutenak heterosexualitateak^[4] sortzen duela gizartea, edozein gizarte. Halako diskurtsoak guri buruz mintzo dira, eta ziurtatzen dute egia diotela esparru apolitiko batean, historiako garai honetantxe esanahi bat duen edozerk benetan posible balu bezala alderdi politikoari ihes egitea eta, guri dagokigunez, posible balitz bezala esanahi politikorik gabeko zeinuak existitzea. Heterosexualitatearen diskurtso horiek zapaldu egiten gaituzte, mintzatzea galarazten baitigute haien terminoekin mintzatu ezean. Haien esana ezbaian jartzen duen guztiari ez entzun egiten zaio, primariotzat jota, eta, guk uko egiten diogunez psikoanalisiaren interpretazio totalizatzaileari, teorialariek esaten dute ez dugula aintzat hartzen dimentsio sinbolikoa. Halako diskurtsoek, beraz, galarazi egiten digute geure kategoriak sortzeko aukera oro; baina haien eraginik ankerrena, batez ere, gure izate fisiko eta mentalari ezartzen dioten tirania etengabea da.

      “Ideologia” termino neurriz gain orokortzailea erabiltzen badugu talde menderatzailearen diskurtso guztiak izendatzeko, Ideia Irrealen esparrura zokoratzen ditugu diskurtso horiek, eta ahaztu egiten zaigu zer-nolako indarkeria materiala (fisikoa) eragiten dieten zuzen-zuzenean zapalduei, indarkeria bat diskurtso abstraktu eta “zientifikoek” sortua, baita masa-hedabideen diskurtsoek ere. Zinez azpimarratu nahi dut zenbateraino zapaltzen dituzten diskurtsoek gizabanakoak materialki, eta, horren eragin berehalakoak agerian uzteko, pornografia erabiliko dut adibide gisa.

      Irudi eta film pornografikoek, aldizkarietako argazkiek, hirietako hormetako publizitate-kartelek, horiek denek diskurtso bat osatzen dute, eta diskurtso horrek bere zeinuekin betetzen du gure mundua, eta esanahi bat dauka: adierazten du emakumeak menderatuak direla. Semiologoek diskurtso horren sistema interpreta dezakete, haren antolaera deskribatu. Diskurtso horretan, hain zuzen, esanahiak adierazteko funtziorik ez duten zeinu batzuk interpretatzen dituzte, zeinu batzuk ez daukatenak beste raison d'être-rik sistema edo antolaera jakin baten elementu izatea baino. Guretzat, ordea, semiologoentzat denaz bestera, diskurtso hori ez dago errealitatetik bereizia; aitzitik, estu-estu lotua dago gure zapalkuntzaren errealitate sozialarekin (ekonomikoki eta politikoki), eta, are, guztiz da erreala, gure zapalkuntzaren beraren alderdietako bat baita, eta botere zehatz bat ezartzen baitu gure gain. Hain justu ere, gurekin erabiltzen dituzten indarkeria-estrategien parte da pornografiaren diskurtsoa: umiliagarria da, makurrarazlea, gure “gizatasunaren” kontrako krimen bat. Eta, jazarpen-taktika gisa, badu beste funtzio bat ere: ohartaraztea. Ilaran gelditzeko agintzen digu, eta benetan nor diren ahazteko joera duten horiek, berriz, besteen pausora itzularazten ditu. Beldurra baliatzen du. Semiotikako adituek, lehen aipatutako horiek, diskurtsoak eta errealitatea nahastea leporatzen digute pornografiaren kontra protesta egiten dugunean. Ez dira konturatzen diskurtso hori guretzat benetan dela errealitate, gure zapalkuntzaren errealitatearen alderdietako bat. Iruditzen zaie analisiaren okerreko mailan gaudela.

      Pornografia hautatu dut adibide gisa, diskurtsoen bidez oro har gizartean eragiten zaigun indarkeriaren diskurtso guztien artean harena delako sintomatikoena eta adierazgarriena. Zientziek eta teoriek gure gorputz-buruetan modu materialean eta errealean eragiteko duten ahalak ez du ezer abstraktutik, nahiz eta sortzen duen diskurtsoa abstraktua izan. Menderamolde guztien artean bakarra da: menderakuntzaren adierazpidea bera, Marxek esan zuenez. Nik neuk, nahiago dut esan menderakuntzaren jardueretako bat dela. Zapaldu guztiek dakite zer den botere hori, eta guztiek aurre egin behar izan diote inoiz. Botere horrek zera dio: ez duzu hitz egiteko eskubiderik, zure diskurtsoa ez baita zientifikoa, ezta teorikoa ere; analisiaren maila okerrean zaude; diskurtsoa eta errealitatea nahasten ari zara; zure diskurtsoa naifa da; ez duzu ondo ulertzen zientzia hau edo hura.

      Sistema teoriko modernoen eta gizarte-zientzien diskurtsoa gai baldin bada gure gain botere bat ezartzeko, oso gertutik eragiten diguten kontzeptuak lantzen dituelako da. Nahiz eta historian lesbianen, feministen eta gayen askapen-mugimenduak agertu diren eta haien jardunak jadanik irauliak dituen gizarte-zientzien diskurtsoen kategoria filosofiko eta politikoak, gaur egungo zientziak berraztertu ere egin gabe erabiltzen ditu halako kategoriak (bortizki zalantzan jarriak izan arren). Kontzeptu primitibo gisa funtzionatzen dute askotariko diziplinen, teorien eta egungo ideien nahasketa batean, eta, hain zuzen, pentsamendu heterozuzena esaten diot nik nahasketa horri. (Ikus Claude Lévi-Straussen Pentsaera basatia). “Emakumeaz”, “gizonaz”, “sexuaz”, “ezberdintasunaz” eta marka hori duten beste kontzeptu-sail guztiez dihardute halako kategoriek, “historia”, “kultura”, “erreala” eta beste kontzeptu batzuk barne. Eta, azken urteetan onartu den arren ez dagoela naturarik, baizik guztia kultura dela, bada oraindik ere kultura horren barnean muin bat naturazkoa, beti itzurtzen zaiona aztergai izateari; hain zuzen, analisian alderdi sozialetik kanpo uzten den harreman bat da, zeinak ezaugarritzat baitu ezin saihestuzkoa izatea hala kulturan nola naturan: harreman heterosexuala. “Gizon” baten eta “emakume” baten arteko harreman sozial nahitaezkoa deituko diot nik. (Ti-Grace Atkinsonen analisi bati nagokio hemen, sexu-harremana instituziotzat hartzen duen analisiari^[5]). Saihetsezina denez jakingai gisa, printzipio begi-bistako gisa eta zernahi zientziarentzat aurrez emana datorren premisa gisa, pentsamendu heterozuzenak interpretazio totalizatzaile bat garatu du historiaren, errealitate sozialaren, kulturaren, hizkuntzaren eta fenomeno subjektibo guztien gainean, denetan aldi berean. Azpimarratu beharra dago zenbateraino den zapaltzailea pentsamendu heterozuzena; izan ere, joera du bere kontzeptuen emaitza istantean unibertsalizatu eta lege orokor bilakatzeko, eta halako legeek, jakina, egia omen dakarte gizarte guztientzat, garai guztientzat, norbanako guztientzat. Horrenbestez, emakumeen trukeAz hitz egiten da, eta sexuen arteko ezberdintasunAz, ordena sinbolikoAz, InkontzienteAz, desirAz, jouissance-Az, kulturAz, historiAz, kontzeptu horiei esanahi bakar eta absolutu bat emanda, nahiz eta, egiaz, heterosexualitatean oinarrituta sortutako kategoria batzuk baino ez diren, edo sexuen arteko diferentzia dogma politiko eta filosofiko gisa ekoizten duen pentsamenduan oinarrituta eratutako kategoria batzuk.

      Unibertsaltasunerako joera horren ondorioz, pentsamendu heterozuzenean ezin da irudikatu kultura bat, gizarte bat non heterosexualitateak ez lukeen aginduko ez soilik giza harreman guztien gainean, baizik eta kontzeptuen sorkuntzaren beraren eta kontzientziari itzurtzen zaizkion prozesu guztien gainean. Gainera, historian, espezialisten bitartez geure buruari buruz irakatsi diguten horretan, prozesu inkontziente horiek gero eta nahitaezkoagoak bihurtu dira, eta halako prozesuak adierazten dituen erretorikak (ez dut gutxiesten haren sedukzioa) mitoz inguratzen du bere burua: enigmetara jotzen du, eta metafora pilatuen bidez jarduten. Azkenean, “heterosexual-izango-zara-edo-ez-zara-izango” horren nahitaezkotasuna poetizatzea da haren funtzioa.

      Pentsamendu horretan, besterik gabe ezinezkoa da uko egitea koitoaren obligazioari eta obligazio horrek gizartea osatzeko nahitaezko gisa sortu dituen instituzioei; horri uko egiteak, izan ere, berekin lekarke “bestea” sortzeko aukerari uko egitea eta “ordena sinbolikoari” uko egitea, esanahia ezin sortzea, eta, hori gabe, ezinezkoa da barne-koherentziarik izatea. Hala, lesbianismoa, homosexualitatea eta osatzen ditugun gizarteak ezin dira pentsagai eta mintzagai izan, nahiz eta betidanik existitu diren. Hala, pentsamendu heterozuzenak oraindik ere esaten du intzestua dela bere debeku nagusia, eta ez homosexualitatea. Hala, pentsamendu heterozuzenaren arabera, homosexualitatea ez da heterosexualitatea besterik.

      Bai: maila guztietan ezberdin bat/beste bat egotea behar du gizarte heterozuzenak; hori du oinarri. Kontzeptu hori gabe, ezin du jardun ekonomikoki, sinbolikoki, linguistikoki eta politikoki. Ezberdin bat/beste bat egon behar hori ontologikoa da pentsamendu heterozuzena esaten diodan zientzia- eta diziplina-nahasketa horretan. Baina zer da ezberdin/beste hori, menderatua ez baldin bada? Gizarte heterosexualak, azken batean, lesbianak eta gayak ez ezik, ezberdin/beste diren beste asko ere zapaltzen ditu: emakume guztiak eta gizonen kategoria ugari, menderatuen lekuan dauden horiek guztiak. Ezberdintasun bat sortu eta hura kontrolatzea “botere-ekintza bat da, funtsean ekintza normatibo bat denez gero. Mundu guztia saiatzen da bestea ezberdin gisa agertzen. Baina ez du mundu guztiak lortzen. Gizartean menderatzaile izan beharra dago halakorik lortzeko”^[6].

      Esate baterako, sexuen arteko ezberdintasunaren kontzeptuak, ontologikoki, emakumeak bilakatzen ditu ezberdin/beste. Gizonak ez dira ezberdin, zuriak ez dira ezberdin, ez eta ugazabak ere. Beltzak, aldiz, bai, eta esklaboak ere bai. Sexuen arteko ezberdintasunaren ezaugarri ontologikoak eragina du multzo beraren parte diren kontzeptu guztietan. Guretzat, baina, ez dago ez emakume-izate bat eta ez gizon-izate bat. “Gizon” eta “emakume” kontrako kontzeptu politikoak dira, eta dialektikoki batzen dituen kopulak berak, aldi berean, ezeztatu egiten ditu^[7]. Emakumeen eta gizonen arteko klase-borrokak berak ezeztatuko ditu gizonak eta emakumeak^[8]. Ezberdintasunaren kontzeptuak ez du ezer ontologikorik hor: ugazabek menderakuntza historiko bat interpretatzeko duten modua besterik ez da. Ezberdintasunaren funtzioa da interes-gatazkak ezkutatzea alderdi guztietan, ideologikoak barne.

      Bestela esanda: guretzat, horrek denak esan nahi du aurrerantzean ezin dela egon ez emakumerik eta ez gizonik, eta desagertu egin behar dutela pentsamenduaren edo hizkuntzaren mota eta kategoria gisa, bai politikoki, bai ekonomikoki eta bai ideologikoki. Baldin eta guk, lesbiana eta gay gisa, emakume eta gizon garela esaten jarraitzen badugu, halakotzat hartzen badugu geure burua, orduan heterosexualitateari eusten lagunduko dugu. Seguru nago eraldaketa ekonomiko eta politiko batek ez dituela desdramatizatuko hizkuntzaren kategoria horiek. Aska al dezakegu esklabo? Aska al dezakegu beltz? Zertan da emakume diferentea? Segituko al dugu zuri, ugazaba, gizon idazten? Harreman ekonomikoak eraldatzea ez da aski izango: politikoki eraldatu behar ditugu kontzeptu gakoak, hots, guretzat estrategiko direnak. Izan ere, bada materialtasunaren beste ordena bat: hizkuntzarena. Eta hizkuntza, hain zuzen, kontzeptu estrategiko horien bidez jorratzen da, barrutik. Estu lotua dago, aldi berean, arlo politiko jakin batekin, non hizkuntzari, zientziari eta pentsamenduari dagokion guztiak erreferentzia egiten baitio pertsonari subjektibotasun gisa, eta pertsonak gizartearekin duen harremanari^[9]. Eta hori ezin dugu utzi pentsamendu heterozuzenaren edo pentsamendu menderatzailearen esku.

      Pentsamendu heterozuzenaren emaitza guztien artean, estrukturalismoari eta Inkontzientzia Estrukturalari aurre egiten diet nik bereziki, eta hauxe da arrazoia: historian, garai jakin bat iritsita, menderatuek jadanik ezin izan dute behar logiko gisa ikusi talde sozialak menderatzea, matxinatu egin direlako, ezberdintasunak ezbaian jarri dituztelako, eta, hain justu orduantxe, Lévi-Straussek, Lacanek eta haien epigonoek behar jakin batzuk aldarrikatu dituzte, kontzientziaren kontrolari eta, beraz, gizabanakoen erantzukizunari itzurtzen zaizkien behar batzuk.

      Aldarrikatu dituzte, esate baterako, emakumeen trukea gizarte ororentzako baldintza nahitaezko gisa eskatzen duten prozesu inkontziente batzuk. Haien iritziz, horixe agintzen digu inkontzienteak, eta ordena sinbolikoa horren mende dago. Eta, ordena hori gabe, ez dago ez esanahirik, ez hizkuntzarik, ez gizarterik. Baina zer esan nahi du emakumeen trukeak, ez bada emakumeak menderatzea? Ez da harritzekoa inkontziente bakar bat egotea, eta heterosexuala izatea: inkontziente horrek hain modu kontzientean zaintzen ditu bere jabeen interesak, ezen ez baita batere erraza ugazaba horiek beren kontzeptuez gabetzea^[10]. Menderakuntza, gainera, ukatu egiten da: ez dago emakumeen esklabotzarik; diferentzia dago. Bada, nekazari errumaniar batek 1848ko bilkura publiko batean esan zuena erantzungo diot nik horri: “Zergatik esaten dute jaunek ez dela esklabotza izan, guk ondo baldin badakigu esklabotza izan dela sufritu dugun sufrimendu hori?”. Bai, badakigu, eta zapalkuntzaren zientzia hori ezin digute kendu.

      Zientzia horren bidez jarraitu behar diogu “esan-gabe-doa” heterosexualaren arrastoari, eta (hasierako Roland Barthes parafraseatuko dut) ez dugu jasan behar “Natura eta Historia behin eta berriz bata bestearekin nahastuta ikustea”^[11]. Indarrez nabarmendu behar dugu ezen estrukturalismoak, psikoanalisiak eta, bereziki, Lacanek mito bihurtu dituztela, zurrun, beren kontzeptuak: Ezberdintasuna, Desira, Aitaren-Izena eta abar. Mitoak neurriz gain ere mitifikatu dituzte; ariketa hori, izan ere, funtsezkoa zitzaien era sistematikoan heterosexualizatu ahal izateko historian bat-batean gizabanako menderatuen bidez agertu zen dimentsio pertsonal hura, bereziki emakumeen bidez agertutako dimentsio hura, andreek ia bi mende lehenago hasia baitzuten beren borroka. Eta sistematikoki egin da ariketa hori, diziplinartekotasun-kontzertu batean, zeina inoiz baino harmoniatsuagoa izan baita mito heterosexualak sistema formal batetik bestera lasai ederrean pasatzen hasi zirenetik, inbertitzeko balore seguruak balira bezala pasatu ere, bai antropologian, bai psikoanalisian eta bai gizarte-zientzia guztietan.

      Mito heterosexualen multzo hori diskurtsoaren figurak erabiltzen dituen zeinu-sistema bat da, eta, beraz, gure zapalkuntzaren zientziaren barrutik azter daiteke politikoki; “bai-baitakigu-esklabotza-izan-dela” izeneko dinamikak sartzen du historiaren diakronismoa esentzia eternalen diskurtso finkoaren barruan. Eginkizun hori semiologia politiko bat izan behar litzateke nolabait, nahiz eta, “sufritu dugun sufrimendu” horrekin, hizkuntzaren/manifestuaren mailan ere ari garen, hizkuntzaren/ekintzaren mailan, eraldatzailea den maila horretan, historia egiten duen horretan.

      Bien bitartean, hain eternalak eta unibertsalak ziruditen sistema horietan (hainbeste, ezen legeak atera baitzitezkeen haietatik, ordenagailuak betetzeko moduko legeak eta, nolanahi ere, inkontzientziaren makinerian sartuta daudenak oraingoz) zenbait aldaketa gertatzen ari dira, gure ekinari eta hizkuntzari esker. Esate baterako, emakumeen trukearen ereduak hain bortizki eta basaki irentsi du berriz historia, ezen sistema osoa, formala ustez, gain behera joan eta jakinduriaren beste dimentsio bat bihurtu baita. Dimentsio hori guri dagokigu, aldez edo moldez izendatuak izan garen heinean; eta, Lévi-Straussek esan zuen bezala, kontratu heterosexuala hausten dugu nolabait, hitz egiten dugunez gero.

      Beraz, horixe diote lesbianek herrialde honen bazter guztietan, baita beste zenbait herrialdetan ere, teorien bidez ez bada bai behintzat beren praktika sozialen bidez, eta oraindik ere ezin da aurreikusi nola eragingo dioten praktika horiek kultura eta gizarte heterozuzenari. Antropologo batek, beharbada, esango du berrogeita hamar urte itxaron beharko dugula. Hala izango da, bai, baldin eta gizarte hauen funtzionamendua unibertsalizatu eta haien inbarianteak agerraraztea bada kontua. Bitartean, kontzeptu heterozuzenak higatuz doaz. Zer da emakumea? Erne denak: defentsa aktibora. Egia esan, lesbianek ez dute halako arazorik, ikuspegi-aldaketa bat dela medio, eta ez litzateke zuzena esatea lesbianak emakumeei lotzen zaizkiela, emakumeekin egiten dutela amodioa, emakumeekin bizi direla, zeren “emakume” hitzak ez baitu esanahirik pentsamendu-sistema heterosexualetan eta ekonomia-sistema heterosexualetan baizik. Lesbianak ez dira emakumeak.^[12]

  [1] Dena den, greziar klasikoek bazekiten ez zegoela botere politikoa izaterik erretorikaren artea erabat menderatu gabe, demokrazia batean bereziki.

  [2] Artikulu honetan, “Inkontziente” terminoa Lacanek erabiltzen duen moduan aipatzen dugunean, letra larriz idatziko dugu, hark bezala.

  [3] Ikus, esaterako, Karla Jay eta Allen Young, arg. Out of the Closets (New York: Links Books, 1972).

  [4] “Heterosexualitatea”: frantsesez aurreneko aldiz 1911n agertu zen hitz bat.

  [5] Ti-Grace Atkinson, Amazon Odyssey (New York: Links Books, 1974), 13-23 or.

  [6] Claude Faugeron eta Philippe Robert, La Justice et son public et les représentations sociales du système pénal (Paris, Masson, 1978).

  [7] “Sexu soziala” nola definitzen duen jakiteko, ikus Nicole-Claude Mathieu, “Notes pour une définition sociologique des categories de sexe”, Epistemologie Sociologique II (1971); itzulpena: Nicole-Claude Mathieu, Ignored by Some, Denied by Others: The Social Sex Category in Sociology (pamphlet), Explorations in Feminism 2 (Londres: Women's Research and Resources Centre Publications, 1977), 16-37. or.

  [8] Horixe bera gertatzen da beste edozein klase-borrokatan ere, non kontrakotasun-kategoriak desagerraraztea helburu duen gatazkak berak “bateratzen” baititu kategoria horiek.

  [9] Ikus Christine Delphy, “Pour un Féminisme Matérialiste”, L'Arc 61, Simone de Beauvoir et la lutte des femmes.

[10] Psikoanalistek urtean irabazten dituzten milioika dolarrak sinbolikoak ote dira, bada?

[11] Roland Barthes, Mythologies (New York: Hill and Wang, 1972), 11. orr.

[12] Ez eta gizon batekin mendekotasun-harremanik ez duten emakumeak ere.