Lehen poesiak
ZUZENBIDE DEBEKATUA
1): KARTA-JOKOA
BATEKO URREA: Hans Fallada.
Gizonaren aurrean Faniko Fallada
Zerua laudatzeko badauka parada
Begi nabarrez egin nuen gurdikada
Eman zidan neroni gogorrik bultzada
Hau da besarkada
Bere beginada
Oso ederra da
Dirudi enada
Parean dakuskit bi gurutze gamada.
BIKO URREA: Pablo Neruda.
Komunisten artean don Pablo Neruda
Fortuna deseatu batera beldu da
Zer den negua eztaki eta zer den uda
Ezta zer den bakea edo zer den guda
Bertan biluztu da
Eta beztitu da
Ezliteke muda
Eztut ezein duda
Bere kantuan Txili nekez ulertu da.
HIRUKO URREA: Hart Crane.
Hart Cranek zubitikan botarik burua
Eztaki nun dagoen bere asturua
Bertsoen prezioa da guztiz karua
Musari pagatzeko eztago dirua
Dirudi mirua
Ijito zorua
Eta torerua
Bedlamit erua
Kulatatikan irten baitio tirua.
LAUKO URREA: James Joyce.
Hor dago zure Anna Bella Plurabella
Txepaduna maingua txatoa ezkela
Ausartuko naiz orain esaten bai dela
Hain itsusia da ta gainera ergela
Baitirudi bela
Amata kandela
Ez egin gau-bela
Ederra zarela
James Joycek egin zuen aintzina-gibela.
BOSTEKO URREA: Oscar Wilde.
Lady dotore harek abaniko motza
Wilde gertatu zitzaigun idazle zorrotza
Emakumearentzat eztago bihotza
Parisen bizirika dabila hilotza
Mutilaren hotza
Hori duk izotza
Ai ze soldadotza
Juezak diotsa:
Irlanda guztiaren zara bekorotza.
SEIKO URREA: Pedro Axular.
Eznenkien euskeraz eginen dut negar
Baina ikasiko nuen hizkuntza hau azkar
Liburuetatikan egin nuen zeihar
Lizardi Loramendi Lafon Bouda Tobar
Nengoela dardar
Ez espanturik han
Eta herrian sar
Jator eta zahar
Maisurik hoberena izan zen Axular.
ZAZPIKO URREA: Pio Baroja.
Pio Baroja jauna gizon pausosoa
Bere gogoa izan da guztiz porosoa
Kontran ibili zaio Eliza osoa
Eztakigu oraindik nor den tranposoa
Dinudi zozoa
Txori temosoa
Eta amorosoa
Kuzinan gozoa
Txillardegik eztio dela briosoa.
TXANGAKO URREA: Leonid Andreief
Leonidas Andreief erruso zarista
Ezin esan liteke dela komunista
Herenegun etorri zitzaigun albista
Loiolan sartu zela behin jesuista
Pasaturik lista
Barnean zimista
Hori fatalista
Ilarra dilista
Emaiozu Sargarod eztakion trista.
ZALDIKO URREA: T.S. Eliot.
Thomas Eliot haundia jaiota Amerikan
Etzuen inoiz ere hartu parterikan
Modu dotore batez hango politikan
Gizon honek etzuen ikusi Gernikan
Inoiz bilotzikan
Behin bakarrikan
Apaiz bat hilikan
Kanterburitikan
Zein ederki eztuen ikusi gaitzikan.
ERREGEKO URREA: Walt Whitman.
Walt Whitman bizarduna badoa kantari
Patri Arka berri bat dirudi ta hari
Ekarri dizkiote loreak ugari
Ohore eman dezaion udaberriari
Goiko mendiari
Eta hibaiari
Emakumeari
Eta gizonari
Bainan oroz gainetik bere buruari.
BATEKO KOPA: Luigi Pirandello.
Pirandellok eztaki nola den brioa
Ezta beraren obrak zer den herioa
Lore galantegia baita lirioa
San Josepek gordetzen digu usarioa
Horri darioa?
Ederra trioa!
Eta amorioa?
Ezta karioa!
Konprenitzen nauzua? Ze misterioa!
BIKO KOPA: Holderlin.
Ependoklesen soinak daude nekaturik
Bere gorputz guztia oso kantsaturik
Italianoaren izena harturik
Ganbara ilun batean dago zoraturik
Eztauka damurik
Urrikalmenturik
Dago bentzuturik
Eta penaturik
Holderlinek eztauka ezagumenturik.
HIRUKO KOPA: Tomas Meabe.
Frantzesek alemanek euskaldun arabe
Maitatu behar dute Tomas de Meabe
Izan zen zuhurtasun zoroen mirabe
Eta zorakeria zuhurraren jabe
Poliki suabe
Ezertto jan gabe
Ezeren herabe
Pobrearen habe
Esperantza gozoak direkien labe.
LAUKO KOPA: Tennessee Williams.
Tennessee eta Kentucky zelaia hegia
Williams baldin badator higuinkorregia
Kristalez egin dute bestia-tegia
Kateme bero bati dagoka alegia
Zabalik begia
Esanen egia
Gure jauregia
Jada ardandegia
Komediaren kosta galestiegia.
BOSTEKO KOPA: Paul Verlaine.
Paul Verlainek egin du erreberentzia
Hain giza-legetsua delako Frantzia
Arnoaren indarrak du pazientzia
Poetari ematen dio lizentzia
Gure esistentzia
Da penitentzia
Zure presentzia
Edo ausentzia
Izanen da arrabita bateko antsia.
SEIKO KOPA: Gabriel Zelaia ta Blas Otero.
Zelaia ta lagunak bertan datzazi lo
Mihin-puntan eztute hoiek ezein bilo
Baina arimako zolan biloika bazilo
Hautatu behar dute: Hori korapilo!
Zeruan lau zilo
Egin dute pilo
Txatarraz eun kilo
Hor daude erdi-lo
Negarrez entzunikan hiru krokodilo.
ZAZPIKO KOPA: Jose Hernandez.
Hernandez Anjentinan oso ezagutzen da
Kantatu duelako gautxoaren enda
Panpa luze zabala Hernandezen prenda
Ande mendi gorea asko maitatzen da
Guztirik lehen da
Herriko lejenda
Negarrez hasten da
Kantuz bukatzen da
Gautxoaren moduan erraz mintzatzen da.
ERREGEKO KOPA: Federiko Garcia Lorca
Federiko Garcia Granadan hil zuten
Eztakigu oraindik zer atera duten
Haizearen negarrik eztugu entzuten
Tiro doilor haiekin mututu ginduten
Eztut erantzuten
Zetzaz ziharduten
Parkekin iruten!
Eta katabuten
Freskura galantean ginaden etzuten.
ZALDIKO KOPA: Curros Enriquez.
Pelegrinos a Roma joaten dira oinez
Kristau onak badira pozik abionez
Poeta gallegoa Frantziskos Enriquez
Aita San Iñazio adoratuz auspez
Bizi da negarrez
Esperantzarik ez
Eztarabil fedez
Ta bai karitatez
Hispanian garade kondenatzen errez.
BATE KO EZPATA: Ramon Valle-Inclan.
Ramon Vallek bizarra kariziatzen du
Falta zaion eskuak suspiriatzen du
Bere sorterritikan laster zen aldendu
Madrileko gortean gero zen ostendu
Bere pentsamendu
Eta sentimendu
Dena egiten du
Baladatik kendu
Ihauteri horrekin zer irabazten du?
BIKO EZPATA: Feodor Dostoieuski.
Feodor Dostoieuski Siberian dago
Ni berriz zoritxarrez Flaudion banago
Hura baino askozaz desditxatuago
Erori nintzen hura baino beherago
Zikindu geiago
Bizi guttiago
Enbiro hordago
Lausengo balago
Hamalau arditekin hartu nuen pago.
HIRUKO EZPATA: Jean Mirande.
Pariseko gortean dago Jean Mirande
Goiko zeru gorenak goibeltzen dirade
Irten du sentimendu bortitzaren alde
Zer garen zer ezkaren egiten du galde
Poztutzen garade
Oro da debalde
Que hombre más grande!
tiene un afán de...
Bizkai ta Zuberoa junta balirade.
LAUKO EZPATA: Leon Felipe.
Leon Caminok zeukan ahoa zikina
Eta blasfematzeko haundia premina
Erlijio-kontuan teofago fina
Politika-kontuan anarkiaz grina
Egiaren mina
Bere okarina
Eta jabalina
Satanek egina!
Bertan hartuko balu petxuko anjina!
BOSTEKO EZPATA: G.K. Chesterton.
Etzen jenio baina bai idazlari on
Nik egiten dut burla ta zuek hor-konpon
Trapezio gainean Jilberto Chesterton
Aste batean sortzen ditu zazpi gizon
Barkatuko nion
Txikotez zer dion
Ederra da London
Ni bizi naiz Bilbon
Zoritxarrez dadukat beharra Flaudion.
SEIKO EZPATA: Miguel Unamuno.
Alabatuko dugu Miguel Unamuno
Mundu arlote honek hortik diraueno
Errondan hasirikan Barrenkallerano
Gizon prestuagorik eztabil oraino
Ze manetofono
Ta ze telefono
La Tía Tula no
Abel Sanchez bueno
Errez da konfunditzen hi-to eta hi-no.
ZAZPIKO EZPATA: Knut Hansum.
Knut Hansum haundiari eztiot barkatu
Nire fede sendoa baitzuen urkatu
Badakit erruz egin dudala bekatu
Ezer ez sinestea zaigu debekatu
Eztut nik ukatu
Ezta komekatu
Hor daude sei katu
Zerua bukatu?
Libertatearekin nintzen estekatu.
TXANGAKO EZPATA: Rainer Maria Rilke.
Rainer Maria Rilkek irakurten ditu
Bere bertsoak nola esanen balitu
Jainkoaren gloriak haren espiritu
Zabala ezta mundu honetan finitu
Hortik dut aurkitu
Gizon bat horditu
Dena Larraskitu
Hauzoan detritu
Batean nuen lore polit bat kausitu.
ZALDIKO EZPATA: Miguel Hernandez.
Hernandezek zimista dauka bihotzean
Bero haundia dauka abendu hotzean
Bere fortuna zaio botako zotzean
Gordetzen da bizia haren hilotzean
Bere gorputzean
Eta gurutzean
Manera motzean
Garbia funtsean
Haren oroitzapena dator iluntzean.
ERREGEKO EZPATA: Gabriela Mistral.
Erdi zen euskotarra Gabriela Mistral
Erderaz eskribitzen etzen hori makal
Gaztelani txarrari hartu dio itzal
Andre artean izan zen hura jeneral
Abogadu fiskal
Apezpiku legal
Eztu higuin ahal
Arima sendoal
Baina bularra berriz flako urri ta argal.
BATE KO BASTOA: William Faulkner.
William Faulknerrek dauka kondado aparta
Alabama-aldean lurralde galanta
Dominazio hartan ez ezeren falta
Interpretatzen daki negroaren kanta
Indioen planta
Blankoaren kasta
Dadin adelanta
lnfernutik salta
lrakurtzen eztaki gurasoen karta.
BIKO BASTOA: Pedro Salinas.
Salinasek ezautu digu bere zorra
Gure mintzoarekin dakigun izorra
Arrazoi guztietan izan da gogorra
Maitasuna beretzat izan da oporra
Pasio doilorra
Hori ze atorra!
Mailua ta porra
Itsu eta gorra
Arroda gaberikan eztabil motorra.
HIRUKO BASTOA: Jean-Paul Sartre.
Joane Paulo Sartre antiojoduna
Bere benturagatik ezta euskalduna
Horregatikan hura ezta fededuna
Esku zikinak ditu ta arima astuna
Hori da fortuna
Guk eztaukaguna
Gogorra beruna
Burnia biguna
Ardura haundia da ematen diguna.
LAUKO BASTOA: Jose Asunción Silva.
Josepe Asuntziok tiroa botarik
Beste mundu batean eztu gloriarik
Hemen etzuen euki deus galantziarik
Egia da etzuela ezein galerarik
Kanpora aterarik
Eztauka lotsarik
Eztakusa Marik
Harengan penarik
Zeruan eztelako galtzen poetarik.
BOSTEKO BASTOA: Franz Kafka.
Franz Kafkak gazteluan bazuen meritu
Enplego txar batean zelako metitu
Lapenako tunelak mila metro ditu
Zentimetro bederan etsai bat aurkitu
Kableak finitu?
Jaberekin kitu?
Zero tainfinitu
Eztut konprenitu
Maraiaren nikelak miloi bat ardit du.
SEIKO BASTOA: Giovani Papini.
Papinik oso bista laburra daduka
Argi bizien kontra egin du burruka
Satorrak ezin duke eguzkirik buka
Naiz eta litzakeen haren brintzak uka
Iluna muska
Eginen du truka
Haurrik ez eduka
Esku baleduka
Zarratuko lituzke eskolak oihuka.
ZAZPIKO BASTOA: Bernard Shaw.
Argizagizko gizon super-gaindikoa
Burlatzearen aita apostolikoa
Puritanotasuna akademikoa
Napoleontasunen gizon herrikoa
Hori betikoa
Ez britanikoa
Bai atlantikoa
Ken hai! Hortik hoa!
Zure begira dago gure mutikoa.
TXANGAKO BASTOA: Rosalia Castro.
Errosalia Castrok enamoratua
Bere buruarekin egin du tratua
Higuinduko duela eremu ingratua
Madrileko doanatik han ateratua
Padroneratua
Justizi-hartua
Ez bateratua
Ez separatua
Europatasunaren ate zarratua.
ZALDIKO BASTOA: Edgar Allan Poe
Inor gertatzen bada munduan poeta
Hori izanen duzu Edgardo Poe ta
Upel lodi batean sarturik kopeta
Erroi zorrotz batekin egin du hizketa
Urratu zapeta
Egin zuen eta
Moztu gañibeta
Ze marioneta!
Musekin ibiltzeko nai zuen apreta.
ERREGEKO BASTOA: Ugo Betti.
Hugo Bettik etxea uraren gainean
Nolako ustelkeria jauregi barnean
Bideak okertuko dirade trenean
Ahuntzak ur artean galtzen direnean
Nire izenean
Nahi duzunean!
Eguaztenean?
Neskanegunean?
Konprenituko nauzue egun azkenean!