ESPARTERO: En esta ciudad de Vergara, como general en jefe del ejército de la reina de las Españas, y durante su minoría de edad, en nombre de la reina regente, Doña Cristina, su augusta madre, y en el de su Gobierno, os aseguro que, en mi opinión, esos Fueros que habeis temido perder os serán conservados y que jamás se ha pensado despojaros de ellos y si alguna persona intenta moverse contra ello, mi espada será la primera que se desenvaine para defenderlos. También quiero decir que este general Baldomero Espartero, recomendará con interés al Gobierno el cumplimiento de su oferta de comprometerse a proponer formalmente a las cortes la posible concesión o modificación de los Fueros sin perjuicio de la unidad constitucional de la monarquía. Por otra parte, a todos los oficiales se os reconocerán todos los empleos y condecoraciones en el ejército, y se darán ascensos y premios a quienes se consideren acreedores de ellos. La tropa, de momento, continuará movilizada, puesto que desde este momento el servicio militar es obligatorio.

IÑIGO (Sartzen da): Alto! Geldirik!

SOLDADUA: Pasatzerik ez dago!

IÑIGO: Don Karlosen Estatu Nagusiko soldadua naiz, eta pasa naitekela esaten dut.

SOLDADUA: Ni herriz, Erregina Cristinaren soldadua naiz, eta ez dagoela pasatzerik diot berriro (Indarka hasten dira)

IÑIGO: Maroto Jenerala! Maroto Jenerala! Esplikazio bat eskatzen dut!

ESPARTERO (Marotori): ¿Qué pasa? Lleva uniforme carlista ¿quién es?

MAROTO: No sé. Perdone un instante. En seguida lo averiguaré (A Iñigo) ¿Quién es usted?

IÑIGO: Iñigo Pikandia ofiziala aurkezten da, jauna. Laguntzen didate Federiko Kruwisky Estatu Nagusikoak, Estanislada Gastibeltza izen bereko jeneral ohoregarriren ilobak, eta lagun mutu gazte honek, Errenteriako sakristaua izandakoak. Denak leialak dira Don Karlosen kausaren alde. Zorionez bukatu dugu misioa.

MAROTO: Zein misio? Zertaz ari zara?

IÑIGO: Zuk zerorrek, Santi Gastibeltza zenarekin batera, agindu zenigun misioaz (Misteriotsu aditu ez dadin) Nire esku daukat Pasaiako gazteluaren planua!.

MAROTO (Altuan): Ah, bai! Gazteluaren planua!, oso ondo, oso ondo (Soldadu liberal bati ematen dio) Artxiba dezatela entregatu hehar dugun gainontzeko dokumentazioarekin batera.

IÑIGO: Entregatu! Etsaiaren eskutan utzi? Ezta sekula ere!

MAROTO: Atzoko etsaiak gaurko lagunak dira, Pikandia gaztea. Gauzak aldatu egin dira Herri honetan zu joan zinenetik. Non egon zarete urte guzti hauetan?

IÑIGO: Munduari buelta ematen ari ginen euskal arazoa konpontzeko.

MAROTO (burloso): Eta konpondu al duzue?

IÑIGO: Behar bada bai. Nolanahi ere planua geneukan.

MAROTO: Planua! Eta zertarako nahi dugu planua orain? Tirokatzea bukatu da! Gerra bukatu da!

IÑIGO: Guztia alferrik egin dugula esan nahi al duzu? Zazpi urte! Urtebete gerra eta biaje probentzia euskaldun bakoitzeko! Eta dena alferrik?

MAROTO: Etzazue eten besarkadaren zeremonia. Zuek bete duzue zuen misioa. Entrega ezazu zure arma eta itzuli zaitez etxera. Politikarako ordua heldua da, eta ikusten dudanez, zuk ez duzu politikaz ulertzen!

IÑIGO: Ez, hau ez da alferrikakoa izan. Gorde egingo dugu Pasaiako gazteluaren planua hurrengo matxinadarako. Ez, soldaduak! Zuek egin duzue gure historia zeuen odola eta zeuen penekin. Gure Herriaren historiak amets egineraziko dio planeta gaineko jende askori. Herri baten benetako handitasuna beste guztiei amets egin eraztea da, heuren destino propialarekin amets egin eraztea. Zoritxarreko herria izaten da epopeia lurtarraren kontalaririk haundiena. Itsaso harrotua da bizitza, hondarra erasoka hartzen duena, Missolonghi-Grezian bezala, non hil baitzen Lord Byron poeta haundia; bizitza da estepako haizea basoen gainetatik Varsovian, Polonian bezala; bizitza da tximista haritz sakratuaren ondoan erortzen, Gernikan bezala.

ESPARTERO: ¿Quién es ese?

MAROTO: Un exaltado.

ESPARTERO: ¿Es peligroso?

MAROTO: Puede serlo si le escuchan.

IÑIGO: Ez gara inoiz errendituko, eta sekula ere ez duzue guri irabazterik ahal izango! Ez zaitezte fidatu pistolero itxura eta pastelero burua duen Espartero horren hitzarekin. Bergarako besarkada hau eskutan urtuko zaigu «Beltz ttiki Berpiztuaren» txokolatina baten gisara, ur errea bihurtuko zaigu. Matxinada jarrera bat da. Gure harnasak dardarrez jarriko ditu Gernikako haritzaren hostoak: hori da gure arbola, zapalezinena, mendera ezinena, eskura ezinena!.

MUTU TTIKIA (Oihuka): Ez zaitez hil! Batez ere etzaitezela hil, Iñigo Pikandia!

IÑIGO: Emaidak orain urte batzuk Errenteriatik ekarri genuen liburua! (Ematen dio) Inposiblea garaitua izan duk azkenez. Hik hitzegin egiten baituk! (IÑIGO hil egiten da. MUTUAk karabina hartzen du)

MUTU TTIKIA: Ez izan beldurrik, Iñigo, matxinadak haize egingo du beti Herri honetan, gure independentzia tradizionalista eta libertarioa berreskura dezagun arteraino!