(Errenteriako komentu bateko sakristia. Kristal apurtuaren hotsa. IÑIGO PIKANDIA arrapaladan agertzen da eszenan. Bere atzetik dabilen patruila kristindaren oinhotsak entzuten dira. Iñigo konfesionarioan izkutatzen da. Bertan botila bete ardo ikusten du. Patruila aldentzen denean, apaiza eta MONAGILO MUTU bat sartu eta aldare aurrean belauniko errezatzen basten dira).

APAIZA (Isilka): Ama Aberria, malkoz betea, zoritxarra da zurekin, uko egiten dizute beste nazio guztien artean, arrotzek ohostutzen dizute zure sabeleko fruitua. Aberri donea, euskaldunen lurra, guk egingo dugu borroka zure independentziagatik orain eta zure heriotzako orduan. Amen. Seme, denbora askoan emango dudan azkeneko mezan lagundu didak gaur. Badituk deitzen didaten beste misterio sakratu batzuk (eskupeta ateratzen du armariotik). Eliztar on batzuk eta neronek ere mendira abiatu behar diagu Don Karlosen kausarekin batzeko. Ez zekiat zenbat denbora iraungo duen gerra honek, ezta noiz bueltatuko garen ere, bueltatzen bagara, noski (MUTU TTIKIA nigarrez). Etzak nigarrik egin, seme, kementsua izan behar duk. Horretarako gaituk euskaldun, borroka egiteko eta hiltzeko, hala nahi badu Jaungoikoak. Munduko beste jendeak pentsa dezala bere abereetan, bere fruituetan. Guk ez, guk defendatu egin beharra zeukagu gure lurra, bertan baitaude landatuta gure eskubideak; borroka egin behar diagu lur honek Jainkoak egin bezala iraun dezan (MUTUAk keinu egiten dio berak ere joan egin nahi duela). Ez, ene gizarajo hori, hi ezin haiz nirekin etorri. Ba zekiat hi ere sehaskatikantxe haizela errebeldea eta hire pentsamenduak zaldi eroa direla arrapaladan haizetara. Ba zekiat gorroto dioala hire zoritxarraren arrazoia den etsaiari, zeren etsaiarena baitzen hire ohe ondoan lehertu eta hi betirako mututu hinduen kanoi-karga. Konprenitu ezak zoritxar hori bera oztopo haundia litzatekeela oso zaila eta oso gogorra izango den kanpaina honetan. Gainera, nor geldituko litzateke hau dena zaintzen hik aldegiten baduk? Nork aldatuko luke ur bedeinkatua bere ontzitik? Nork edukiko luke piztuta Santa Ritaren aldareko su betikoa? Ez, mutiko, beharrezkoa duk hi hemen geratzea ni itzul nadin arte. Etzak izan beldurrik, Jaungoikoa zuzena duk. Bazekik guk arrazoia dugula. Berak zuzenduko dizkik gure ezpatak eta berak eramango dizkik gure balak dianara. Gogoan eduki ezak irakatsi diadan guztia (Txiste bat kontatuz bezala kontsolatzeko). Gogoratzen al zaik errege Salomonen istorioa, hainbeste aldiz kontatu diadana? (Ezetz egiten du MUTU TTIKIAk). Bai, harako errege oso jakintsu hura, bere aurrera bi ahizpa azaldu zitzaizkiona, «ni naiz euskaldunen Ama Aberria» esanez biak, eta orduan nola esan zien Salomonek: goazen hori ikustera segituan, ebaki ezazue herri hori bi zatitan, eta bakoitzak eraman dezala bere pusketa. Eta bi ahizpak: Tira ba! Ebaki dezatela!, eta Salomonek hala pentsatzen zian, hara! hutsegin diat oraingoan, etzaidak aurreko aldian bezala atera, ez batak ez besteak ez zeukak amaren bihotzik!. Tristeturik euskaldunei begiratu eta! Ez daukazue Ama Aberririk! esan zian. Holaxe gelditu ginduan erdibiturik, horregatik bi sorgintzar zeuzkagu aberritzat. Hori Biblian idatzita zegok, seme. Jainkoak ba zekik eta Jainkoak ez dik ahaztuko. Ezin dik hori ahaztu. Berak tristuraz begiratzen ziok gure euskaldun lurrari. Berak maiatzen gaitik. Berak gu nahiago gaitik. Berak geu egin gaitik euskaldun eta ez besteak. Murrailak bezalakoak egingo dizkiagu geure askatasunak. Gure lurra euskalduna, txukuna eta bere iraganarekin leiala izango duk, ala ez duk izango. (APAIZA sotana erantzi eta kaleratzeko maneatzen da). Agur, seme, erregali bat egin nahi diat itzuliko ez banintz ere. Toriok urtetan lagundu izan didan liburu hau. Gure hizkuntzaren gramatika bat duk, Aita Larramendiren gramatika. Ikasi itzak bertako legeak, atera itzak bertako sekretuak! Gogoan eduki euskara dela gure herriko gloriaren hymnorik ederrena (APAIZA ateratzen da isil-isilik). (MUTUA bakarrik gelditzen da, liburuari begiratu bat ematen. IÑIGO PIKANDIA, ardoagatik erdi lo botilarekin zarata egiten du, MONAGILOA izutuz. IÑIGO, alarmaturik konpesionariotik ateratzen da, MONAGILOA izkutatzen den bitartean).

&&&&&

IÑIGO: Nor dabil hor? Atera hiru kontatu eta dispara dezadan baino lehen! (MUTU TTIKIA azaltzen da). Nor haiz hi? Zer egiten duk hor armarioan gordeta? Nire zelatan ari hintzen, eh? (MUTUA keinu bidez esplikatzen da). A, ezin duala hitzegin? Nor zegok hirekin? Bakarrik hago. Zer daramak gordeta? Utzidak ikusten! (Gramatika erakusten dio) (Irakurtzen du) «El Imposible vencido, arte de la lengua vascongada, por el padre Manuel Larramendi. Salamanca, año 1729» Hara! Mutu filologoa haiz eta! Euskararen zilipurdi gramatikazkoez interesatzen den batek derrigorrez izan behar dik gure aldekoa! Hirekin izan al ninteke fio? (MUTUAk baietz egiten du). Begira, mutiko, ni soldadu karlista nauk. Hi zein aldetan hago? (MUTUA bere aldean dagoela seinalatzen dio). Hala gustatzen zaidak, hire herriaren alde egon hadin. (MUTU TTIKIAk armarioan bilatzen du). Gailetak mezetako ardo goxoarekin! (Jaten dute). Begira, Don Karlosenganaino iritxi beharra zeukat, Elizondora (MUTU TTIKIA harritu egiten da). Tira, nik neronek ez diat oraindik ezagutzen, baina enkargu bat zeramat berarentzat. Pasaiako gazteluaren planua egitea lortu diat eta berari entregatu beharra zeukat. Dena oso ondo zihoan hona Errenterira iristerakoan patruila etsai batek atxilotu nauen arte. Udaletxeko kalabozura eraman naiate baina lepoa moztu ziot zaindariari eta ihes egin diat. Nire bila zebiltzak. Hik ezagutzen al duk inor niri lagunduko didana? (MUTUAk seinalatzen dio berak baietz). Nolaz lagunduko ba hik, nire lagun gaixoa. Etsaiaren Lineak pasa behar dizkiat. Pezetakoak alde guztietan zeudek (Bitartean MUTU TTIKIA armariotik arropa batzuk ateratzen aritu da eta jantz ditzala esaten dio behin eta berriz). Ez duk ideia txarra. Nik uste baino askoz ere azkarragoa haiz. Jantzi hauek alde guztietara pasatzen utziko zidatek (Biek entseiatzen dute libertsioaz apaiz faltsoaren eta kanpaila jotzen duen MONAGILOAren itxura. IÑIGO dagoeneko pittin bat moskorturik dago). Jainkoa bedi zurekin, anaia. Zure aurrean aurkezten da Aita Iñigo Pikandia agurgarria. Dominus vobiscum et cum spiritu tuo! Sumsun corda! Utzidak piska batean hire gramatika (Bibliaren antzera erabiltzen du). Oremus: Hastapenean euskara izan zen. Eta euskara gizaki bihurtu zen. Honela jaio zen euskalduna. Euskaldunaren bideari argi egiten dion argia euskarari dario. Eta euskara da haren lemari eusten diona ekaitzaren erdian. Gora euskara Euskadi guztian eta bakea euskaldunaren lurrean herriaren hizkuntzaz egiten duten guztiei. Amen. Oso ondo. Hemen deskantsatuko diagu gaur gauean, eta bihar goizean abiatuko gaituk. Gauza al haiz pezetako bati aurpegira dardarrik egin gabe begiratzeko?... nik hala esango ziot: anaia, elizakoen kontsolamendua daramakiogu amona Martinari, ezen hil zorian baitago bere mendiko baserrian. Oso ondo, hik ere lagunduko didak. Biok elkarrekin egiazkoagoa egingo diagu engainua. Don Karlosek ondo sarituko hau hire ausardiagatik, mutiko!

(IÑIGO, ardo botila eskuetan duela irakurtzen geratzen da «El Imposible Vencido», lo geratu arte).