V

        Irulegiko basilika zoragarria martxan jarri zen mementoan, pozezko oihu luze batzuk entzun ziren Euskal Herri osoan. Beso eskaintzak herri guzietarik etorri zitezkeen, bat batean, irratiek berriak zabaldu orduko. Lehen astean berean zazpi mila langile, emazte eta gizon, hartuak izan ziren. Xomajia ezagutu zutenek plazer handirekin ikusi zuketen, basilikaren ekintza hori: azkenean, hilabetea berrehun liberarekin nola bukatuko buruhaustearekin fini! Mirakuluak mirakuluak dakarzki...

        Biharamonean berean leku saindu horretako etxeak xinaurri langile lasaiez bete ziren: ospitaleetan medikuak eta infirmertsak hasi ziren atzerrietarik jin erien artatzen, denek beren diplomak bazituzten; hoteletan, sehiak milaka, kozinerrak, estandardistak eta Pariseko euskaldun ostatuetan hainbeste ibili zerbitzari ttattardunak; joko kasinoetan grupier delakoak, eta putaetxeetan neska beltzaran lirainak galtza xuri resillekin, irri hitzemankorrak ezpainetan. Irulegin populu langilearen izerdia bazarin. Zoriona hondarrean. Zazpi mila jende horiek bederen soldata segurtatua zuten, bulta batentzat.

        Hilabetero soldata erdiesten dutenek salgai diren gauza ainitz eros dezakete, beraz borrobilketaz, komertzioa eta herriko industria soila aberasten dute.

        Barre eta Delors ministroek, lehenago, ez zuten hain aise zuzendu Frantziako ekonomia. Erran dezagun ere, ministro horien lan bakarra aberatsak aberastea izan zela. Besterik gabe... Baina Irulegin isurtzen ari zen diru uharrak herritarrak oro bustitzen zituen. Zinez, Euskal Herri hau paradisu idiliko bat zen/da...

        Geroxeago, bazetozen jendeen kopurua begiratuz, Diputatuak pentsatu zuen behar zela Puyootik Donapaleun gaindi pasatuko zen trenbide bat eraiki, Irulegi eta Baigorriraino. Linea horren auzoko laborariek, urririk eman zituzten trenbidearen egiteko, lur puska batzu. Horretarako ere bost ehun langile hartuak izan ziren, eta bi astez Puyoo Irulegiri lotua zen burdinkiz. Oraindik, T.G.V. tren laster moderno haietarik bat ezarri zuen Trenen Pariseko Buruzagitzak, kukuaren kantuen erdian altzeiruzko txori baten txistu arinak entzuten dira.

        Frantxix Kaskarro izan zen Irulegiko lehen mirakulutua. Oroitzen zarete, agian, nola simulatua gertatu zen mirakulu hori. Geroztik, ez dakit zenbat mila jende joan diren beren etxe eta herrietara, zeinek bista aurkiturik, zeinek mintzatzeko ahalak eskuraturik, zeinek entzutekoa, zeinek zangoen gainean ibiltzekoa, zeinek azkenean buruko minak sendaturik. Fedea handiagotuz bazihoan. Ordea, hau propaganda hutsa baizik ez da, azter dezagun mamia: egia ez da, dudarik ez, hain sinplea!

        Hona beraz: eri bat, Irulegira otoitzez heldu delarik, bere sendatzearen grazia Ama Birjinari galdegiteko, segidan sartzen da ospitalean eta Iñaki Karrakoilen eskuetan dago. Itzul gaitezen iraganaldira, molde hori zintzoago agertzen bait zaigu. Kuku!... Iñaki Karrakoil medikua abila zen, berak asmatzen zituen erremedio diabolikoak; eriak lotan zeudelarik, edo ahoan, edo sudurrean, edo ipurdi ziloan sartzen zizkieten, bortxaz. Biharamonean Ama Birjinaren aintzinean belaunikatzen ziren, bai paralizatuak ere, eta deika hasten. Otoitzaren ondotik, basilikan, Kepa Oihenartek kanta arazi meza entzuten zuten, ostia hartzen etab., joaten ziren mainuetara.

        Mainuetan, hamar bat mutiko lerden, hor zeuden beren lana zeinek hobekien betetzeko xedearekin. Martikorena familiaren kantu famatuenak abesten zituzten goizetik arrats, non ez zuten estereo katenan Itoizen, edo Zaramaren, edo Hertzainaken, edo Sid Vicious delakoaren diska zahar bat, ildoak higatu arte pasatzen. Beraz airoski ari ziren... Batzuek «Gure Irratia» eta «Irulegi Irratia» ezkutatzen zuten, besteak «Argia» edo «Susa» irakurtzen ari zirela. Euskal kulturan mainatzen ziren, mainu sainduetako lankideak. Esplika dezagun mainu horien konposaketa biologikoa: Baigorri aldeko lur gorriz osatuak ziren, haietan zizare lodienak barnean emanez, ezen zizarean bait zegoen Ama Birjinak eman sendatzeko indarra... Eriek behar zuten salda berezi horretan bi oren gelditu, zizareak sudurretik, belarrietarik, ahotik, uzki zilotik eta gorputzeko beste toki ireki guzietarik sartu arte... Kura hori finitzeko, lurrez hantu zizare malats lodiren bat jan behar zuten, Elorri «zenak» bere denboretan egin zuen bezala...

        Mainuetako langileen lana zen, zizareak, eri sendatuen gorputzetarik aliketekin kentzea. Beren lan tresnak ez zituzten hondatzera utzi nahi, gero. Ohartu ziren, zizareak, beren forma itsusiagatik, abere endelgatsuak zirela. Nekadura handiko gauetan, langileak zizareekin ari ziren solasean... Paria dezagun, mirakuluak, desgustuak eta gohaindura zahar batek bultzatzen zituela. Horregatik, Lurdeseko ura arras motela zen, eta dudarik gabe horrek zegien Lurdesen hain mirakulu guti obratzen zela, azken urte hauetan...

        Irulegin sendatuek, kura bukatu eta, Ama Birjinaren harri tailuaren aintzinean, sendatzearen prozesoaren sekretua gordeko zutela hitzematen zuten. Halatan, fidelek ez zekiten nola gertatzen ziren Irulegiko sendaketa oparoak. Eta hobe zen haientzat, zeren zeozer ikasten baldin bazuten, segur gaude, nahiagoko zuketela itsu, edo paralizaru gelditu, zizareak desgraziaz irentsi baino. Segur gaude!

        Anartean, Jon Kapagorrik eta Kepa Oihenartek dosier mamitsu bat muntatu zuten, Erromara Aita Sainduari bidaltzeko, lehen bait lehen naski. Bi mutiko hauek presatuak ziren; Elorri, goizegi hila, beatifikatzeko paper eta dokumentu guziak bildu zituzten. Holatan, berrehun kilo paper igorri zituzten Erromara, Baionako apezpikuaren baimenarekin, transport en gros zegien kamioi handi batean.

        Aita Saindu polones kanutozaleak paketa hori eskuratu zuenean, irri egin zuen. Bere lege-kanoi dotore armada beltzari afera horretaz ongi okupatzea eskatu zion. Bazekien Aita Sainduak, Kepa lagundu behar zuela. Marzinkus kardinaleari erran zion Banku Batikanoko kutxa azkarretan, lotan zeuden bi urre puska pisu eraman araztea, mahai pez, komunismoaren kontra borrokatzeko, Irulegiko santuario berrira. Marzinkus delakoak obeditu zuen, hau ere amerikano izanez geroz, antikomunista amorratua bait zen. Urre pila horrekin batera, gutun bat igorri zuen Erromako apezpiku polakoak:

        «Kaixo, Kepa:

        »Zure dei hunkigarria eskuratu dut duela aste bat, eta espero dut, agian, luzapen hau barkatuko didazula. Lan frango ukan dut, ezen frantses presidentea errezebitu bait dut, eskola laikoen eta eskola libreen arteko borrokaz mintzatzeko. Erran diot zer egin behar zuen: lehenik eskola laikoak debekatu eta gero, eskola libre katolikoei eman diru guzia. Eskola libreak bait dira komunismoaren kontrako gudukari zintzoenak eta indartsuenak. Bestalde, egun berean Le Pen Europako diputatua ikusi nuen hemen. Zein gizon xarmanta, gozoa, elekaria, horrek merezi duen errespetua handia da. Badaki musulmano eta komunistekin nola jokatu behar den: beren armekin, erran nahi baita bortizki... Nire konfiantza osoa eman diot. Baina ez dizut horregatik bakarrik idazten: zera, Elorri gaixoa, ahal bezain laster beatifikatuko dugu. Eta heldu den urtean nihaur joango naiz Irulegira Elorri, sainduen lerroetan, jartzen dugula munduari agertzeko... Bestalde marixuana puska bat (hamar kilo) igortzen dizut, urre pila hauekin. Bon, arren, laster arte beraz, Kepa nire hiltzerainoko adiskidea!».

        Jon Kapagorrik eta Kepa Oihenartek gutun hau irakurtu zutenean, beren artean pentsatu zuten Aita Sainduak burua arras galtzen ari zuela. Segidan, autoa harturik, Luzaidera Joan ziren Elorri alias Gloria Patxarani berria emateko. Arnegiko mugan, gin-kas aberats bat edan zuten, zintzurra lehorra zutelakoan.

        Elorri arrunt aldatua zen, zinez emaztetua: bular lodiak, ezpain gurintsuak eta gantza gerrian borrobilkatua. Irriz karkaraka hasi zen bere bi konplizeak ikustearekin, tabakoak horitu hortz zabalak erakutsiz. Luzaiden, Gloriak, putaetxe bat zatxikan, eta afera asko zegien, bereziki jakiten zuelarik kontrabandistek zerbait egin behar zuten gauetan espainol eta frantses muga-zaindariak bere etxe berezira gonbidatuz, gaua kanpoan baino goxokiago pasa zezatentzat. Eta beti erreusitzen zuen, halatan muga finkorik ez bait zen euskaldunentzat. Etxe horretan erabiltzen zituen neskak Asiatik etorri bot-people haietakoak ziren gehienak: txikiak, beltzaranak, umilak eta erdal hizkuntzarik uler ez zezaketenak. Euskara gau-eskoletan (zeinetan barkamendurekin?) ikasia zuten...

        Konprenitzen duzue orduan nola hartu zuen, Erromatik bi mutikoek ekarri beatifikazionearen berri traketsa. Apez horiek astoak zirela erran zuen, bihotzetik atera oihu baten gisa. Aita Sainduak eman urre brika bat ukan zuen, eta bere bi lagunei neska asiano pulposaren bat hauta zezaten eskaini zien. Jon eta Kepak bat bientzat eraman zuten, gaineko gela arros batetara. Gau guzian ontsa jostatu eta jokatu ziren hirurak, homo eta heteroen sexual manerak oro aztertuz. Mi Lin (neskaren izena da) ohean tripaz gora etzana zegoen, Jon Kapagorri barnean zuela, bizkitartean Kepak Joni bere makila ferratua ipurdi ziloan sartzen ziola. «Goiti eta beheiti badabilazu oi beti» dio Ziberoko Kantu zahar batek; hor ere Luzaideko mihiseen artean, gorputz meta izerdiz trenpatuak era berdinean bazebiltzen...

        Bortxatua naiz moralik gabeko istorio horiek kondatzera, egiak bere bidea baduelakoan, eta istorioa gustokoa ala ez ukanikan, jendeei erran behar da: hau dena egia baino gehiago bait da! Hona datozen lerroetan Luzien famatuak, Luzaideko lizunkeri zentrotik hain urrun, Irulegin zeruari hain hurbil, hango laborari trastu bati bildu solasak:

        — Errazu baduzue xantza, Irulegin bizitzeaz?

        — Bai, alde batetik suerte handia da guretzat diru freskoa sartzen bait da gure moltsetan, baina beste aldetik desplazer bat, gure lehenagoko pobreziak uzten zigun trankiltasuna joan bait zaigu. Nik segur bizitzeko lasaitasun hura nahiago dut oraino...

        — Halere, bizitza kanbiatu zaizue, atzerrietako jende gehiago topa dezakezuelakoan, ala hori ere gaitz bat bezala nabaritzen duzue?

        — Gaitz bat dela, ez dut osoki erranen, ez da ordea arras ongi bat: gaurko pelerinoak atzoko turista zikinak bezala ibiltzen dira, iduritzen zaie hemen zernahi egiten ahal dutela, herrialde konkistatu batetan aurkitzen direla; behin, sendatu paralizatu frantsesez mintzo zen batek, plazako ostatuko Maritxu biolatu zuen, ez osoki, kasik, beharrik Etxebarneko Pettan etorri zen, eta frantses hari indarrak moztu zizkion. Badakizu, Luzien, banuke horrelako istorio zikin frango «Gure Irratia»n eta Irulegikoan kondatzeko...

        — Orduan, zu ez zara sobera ados orain Jon Kapagorrik segitzen duen politikarekin?

        — Pentsemazu Luzien, nik azken bozkaldietan ez nuela batere komunista xanfarin horrentzat bozkatu, usaian bezala Itospe bankero xuriari emana mien botza. Hark, Itospek, ez zuen deus onik egiten Euskal Herriaren alde, baina hau on gehiegi egin nahiz gaizki askotara lerratzen da, eta herria, bere diputatuarekin batera.

        — Zer muntatuko duzue?

        — Ba, asmatu dugu atzo arratsaldean Komite Anti Amabirjina bat muntatu behar genuela, ostatu berdinean biltzen garen lagun batzuren artean. Agian Jon Kapagorri diputatuak gure karrasiak entzunen ditu. Bestela Komite berri horretaz mintzatzen adituko du, gero ere...

        — Déclaration de guerre honekin uzten zaitugu adiskidea, eta mila esker denetaz.

        — Bai mila esker zuri...

        Basilikaren inguruan hedatu fedearen komertzioek ekologisten eta «laborariak beti petzero» leloarekin bat datozenen artean iskanbila sortzen zuten. Baina, erran dezagun, Komite Anti Amabirjina horrek bi egun baizik ez zuen iraun: Jon Kapagorrik bi milioi berriko txeke bedera eman zien talde horretako hamar partzuerei. Isilik eta kitto!