Beste bizitza

Ez ditu ezerk bereizten oroitzapenak beste uneetatik: geroago bakarrik ezagutzen dira, utzitako orbainengatik.

CHRIS MARKER

Esaten dutenez, bikoteetan elkarrizketa bakarra eta berbera errepikatu egiten da etengabe. Horixe da, menturaz, bikotearen definiziorik zehatzena: elkarrizketa amaigabe eta errepikakor bat. Elkarrizketa hori amaitzearekin edo etetearekin batera amaitzen da bikotea, uzten dio bikote izateari.

        Jaionerekin ere, zenbat aldiz ez ote dugu izan elkarrizketa bera neguko eguraldiaz —berak nahiago hotz baina eguzkitsua, nik, berriz, epelagoa aukeran, hezea arren. Zenbat aldiz ez ote gara gaizki esaka aritu gure lagun ezker abertzale ortodoxoenaren jarraitzaileei buruz? Zenbat bider ez ote dugu eztabaidatu etxearen garbitasunaren kontua —aldi batetik bestera gure argudioei kakotx bat bera ere aldatzeke—? Edozein zelarik ere gaia, buruz nekien zer esango zidan, eta berak ere nik oraindik ahoskatu ez ezik pentsatzera ere iritsi ez nintzena. Halere, esan egiten genituen behin eta berriro. Eta pozten ginen inolako sorpresarik gabe bat gentozelarik. Berdin haserretzen, baita ere, iragarritako desadostasuna agerian geratzen zen unean.

Herenegun goizean Irungo tren geltokian izan genuen haurdunaldiari buruzko eztabaida. Andenean geunden, zutik, trenaren zain bezala. Hiru aste generamatzan gure eztabaida bakarra bihurtu dena eduki gabe. Dekoratu egokia zen tren geltokia halako hitzak trukatzeko. Sinbolismoz betea. Abiatzea, gauzak atzean uztea, norabide ezberdinak, hautu existentzialak, inoiz itzuliko ez denaren agurra, denboraren iragankortasuna, fatalitatea tren bihurturik... Idazleok askotan erabili ohi ditugu halako eszenatokiak —tren geltokia, zubia, amildegia, antzokia— gure istorioei sakontasuna eransteko.

        Beti bezain ederra zegoen Jaione. Zahartzaroaren iragarle diren zantzuak oraindik heldutasun naro eta dirdaitsuaren ikurtzat jotzen ditugun une iheskor horretan finkaturik. Hamabost urte lehenago ezagutu nuen nerabe lirainari baino askoz ere desiragarriagoa neritzon bihurtu zen emakume egiazkoari.

        Malkoek gainezka egin eta minutu batzuetara hasi zitzaidan hizketan, begiak lehortuta baina oraindik gorri. Indarrak bildu behar izan zituen lehen hitzak esateko: «Ez dut hau merezi...». Apur bat mingarria egin zitzaidan bere burua bakarrik aipatu izana eta ez «gu biok». Erantzuteko solas egokirik bururatu ez eta besoaz sorbaldak inguratu nizkion. Burua sorbaldan utzi zidan, ezin eramana bailuen bere pisua. Horrela egon ginen luzaz.

        Banekien une hark oraindik pixka batean iraunen zuela eta, ohi nuenez, abagunea baliatu nuen, inguruak begiradaz miatzeko. Gugandik hurbil zegoen. Emakume gazte bat zen, hogeita hamar bat urtekoa. Katakume gosetu bat jertsean sarturik zeraman. Tarteka burutxoa ateratzen zuen, emakumearen lepoaldea eskaladatuz, ugatz bila, noraezean. Hitz goxoak esaten zizkion emakumeak, ahapeka, eta erdi laztanka erdi bultzaka jertsearen barrualdera sarrarazten zuen berriro. Bitartean, beste eskuaz liburuari eutsi eta irakurketarekin aurrera jarraitzen zuen.

        «Zergatik gertatu behar zait niri hau?» galdetu zidan gero Jaionek. Betiko zimikoa sentitu nuen, ondo jakinagatik horixe esango zidala une hartan. Ez nengoen gustura erantzutera —edo gehitzera— nindoanarekin, edo hori esateko aukeratutako unearekin apika, baina esan egin nuen beste behin ere: «Jaione, ez zaizu zuri gertatzen ari. Guri gertatzen ari zaigu». Ez zuen ondo neurtu esan nuenaren zuzentasuna eta purrustada garratza bota zidan. «Hau ez da zure gorputzean gertatzen ari. Barkatu, baina ni naiz hemendik gutxira beharbada lurpean egongo dena». Negarrez jarri ninduen bere zikoizkeriak. Ondo nekien zikoizkeria tolesgabea zela berea, gaiztakeriarik gabea. Ez zuela hartu, berri izugarria jaso zuenetik, nire tokian jartzeko astia. Ordura arte inoiz bere aurrean isuri ez nituen ezusteko malkoak ikustean aldatu zitzaion, baina, bisaia. Gogortasuna galdu zuen bere begiradak eta esango niona entzuteko prest sentitu nuen, berria jaso genuenetik lehenengoz. «Ohartzen zara zer datorkidan gainera, Jaione? Amarik gabeko haurra hezi beharko dut. Eta, okerrena dena, zu gabe bizitzen ikasi beharko dut. Eta ez dakit horretarako gauza izango naizen. Ez dakit nahi dudan ere. Bizitzen jarraitu».

        Orain Jaionek eman zien aterpe bere besoetan nire negar zotinei, bera baino askoz handiagoa nintzen arren. Hipaka egon nintzen luzaz. Ezpainak hanpaturik sentitzen nituen, eta aho sabaitik zetorkidan malkoen xirripa gaziak ahoa betetzen zidan. Ixoka ari zitzaidan Jaione, amultsu, nire adatsa ferekatuz. Munduan bakarrik bageunde bezala. Eta bakarrik geunden, egon.

        Emakume katudunari begira geratu nintzen orduan, zeharka, laster Jaioneren besoen beroa lurrunduko zitzaidanaren jakitun. Une horren beldurrez. Une hori ekidinezina zelako ziurtasun etsiaz. Baina baita beste askotan berritu ahal izango nuela jakiteak kontsolaturik. Katakumea berriro kanpoan zuen. Auhenka. Begiak bustiak zituela iruditu zitzaidan gure aldera burua jaso eta, tapatzen genion arren, trenen iritsieren pantailari behakoa eman zionean. Liburua motxilan sartu eta katuari hizketa ezin goxoagoa eginez zutitu zen, andenean zegokion kokalekura hurbiltzen hasteko.

Jaionerekin egin nintzen gizon. Berak egin ninduen gizon. Eta neurri handi batean bera ere nirekin bihurtu zen emakume. Gazteak ginen elkar ezagutu genuenean. Nerabezaroko fletxazoa izan zen gurea. Eta inor gutxik aurreikus zezakeen gure artekoak hainbeste iraungo zuenik, herriko bikote zaharrena bihurtzeraino. Esperientziarik gabeak ginen, ibilbiderik gabeak arlo guztietan. Batxilergoa prestatzen geniharduen garai hartan eta horrek eskaini zigun aspaldikoa —betikoa ia— zen elkar ezagutza sakontzeko parada. Zientzietan ikasle ona zen bera eta ni, berriz, hizkuntzaren erabilerari loturiko gai guztietan. Gure familietatik zetozkigun, jarauntsiz, erraztasun horiek. Eta batak bestea ahula zen arloetan laguntzea erabaki genuen, gure bi koadrilak Donostiako parte zaharrean elkartu ziren gau batean. Laster ohartu ginen une atseginak zirela elkarrekin igarotzen genituenak. Ez zen, haatik, gure artekoa gauzatu azterketak bukatu arte. Selektibitate frogen emaitzen zain geunden, eta, opor luzeenen atari diren egun tentsiogabe haietako batean, azkenik, elkarri aitortu genion aitortu gabe ere aspalditik susmatu eta gozatzen hasia ginena.

        Nire bizitzako udarik laburrena izan zen hura. Eta hodeirik gabea. Ohartzerako Gasteizen nengoen, etxetik urrun lehen aldiz, Historia karrerako lehen eskolak jasotzen. Jaione ere Gasteizera joan zen, Ingurumen ikasketak egitera. Ez genuen, baina, elkarrekin pisurik hartu. Ni lehengusu batekin eta haren bi lagun kirolarirekin batera jarri nintzen bizitzen. Jaione, berriz, hasieran egunero autobusez joan-etorriak egiten hasi zen eta bigarren lauhilekoan hartu zuen pisu bat bere koadrilako neska batekin eta beste hiru bizkaitarrekin. Halere, egunero elkar ikusten genuen. Tarteka gure pisura etortzen zen lo egitera eta ni ere, gutxiagotan, berera joan nintzen. Ondoko urtean, koadrila eta lagunekiko bizitza estiloari agur esan eta bikotean bizitzen hasi ginen, askoren ustez gazteegiak izan arren. Ez zitzaigun inoiz damutu.

Herenegun arratsaldean berriro izan genuen gure elkarrizketa. Lehen aldia zen hain tarte laburra iragaten zela bi elkarrizketaren artean. Nire baitako idazlea poztu zen. Puztu zen. Oraingoan zinema baten sarrera aretoan geunden. Gela ilunetara bideratu ahala, jendea gutxituz zihoan eta kalaka apalduz. Harik eta zinemako langileak baino gelditu ez ziren arte. Orduan ikusi nuen. Langileetako bat bide zen, gizona bera. Linternatxoa utzia zuen bere ondoan, eserita zegoen bankuan. Lankideak kafea hartu eta zigarroa erretzeko bildu ziren edari makinaren inguruan. Berak, ordea, gomitari beso keinu adeitsu batez uko egin ostean, liburua hartu eta irakurketari berrekin zion.

        Han zegoen Jaione, nire aurrean, arestian klinikan isuritako malkoen oroitzaz begiak gorriturik. «Ez dut hau merezi...» atera zitzaion. Beti legez, min egin zidan lehen pertsonaren erabilera hark. Sorbaldak inguratu nizkion, ohi nuenez. Aspaldiko partez, ni ere murgildu nintzen, berarekin batera, ospitaleko hitzordu madarikatu haren hausnarketa mikatzean. Haurdunaldiko lehen ekografia egitera hurbilduak ginen hara. Ez genekien zehatz-mehatz nolakoak izanen ziren deskubrituko genituen irudiak. Ez genekien zapaburua edo gizakitxo erabat osatuarekin aurkituko ginen, pantaila bitarteko. Artean guztia amets bat zen, lausoa, zoroki nahasia. Eta zoriontsu ginen. Batez ere hori. Haurdunaldiarengatik paseoa bihurtua zitzaigun goiz-goizeko footinga eta, egun oskarbietan Gorbeia aldera begira jartzen ginen bakoitzean, bizitzak eskaintzen zizkigun aukera zenbatezinak proiektatzen genituen zeru urdinean. Orain, berriz —ez ginen pasealekura itzuli geroztik—, zeru horren beraren huts amaigabea ikusiko genukeen, begiratuz gero. Erantzunik eza. Eza.

        «Zergatik gertatu behar zait niri hau?» osatzea lortu zuen betiko galdera mingarria, burua nire sorbaldatik bereiziz. Zinema aretoko bankuan gizonak orria itzuli zuen, metro batzuetara karkaila ozenka ari ziren lankideak entzungo ez bailituen. Beirazko burbuila batean bailegoen. Literatura beirazko burbuila gisa. Harro nengoen hitzen indar soilaz sorturiko efektuaz. Baina, berriro ere, zimikoa sentitu nuen bihotzean. Jaioneren hitzengatiko mina gailentzen ari zitzaion, oharkabean, idazle harrotasunari. Erantzun beharra neukan. «Jaione, ez zaizu zuri gertatzen ari. Guri gertatzen ari zaigu» ausartu nintzen bere minaren pare zela nirea aldarrikatzen, lotsa ematen bazidan ere esan behar izateak. Leporatzen niona oraindik ulertu nahi ez zuen Jaioneren begitarte zurrunduari begira jarri nintzen, hazpegiak laster eztituko zitzaizkiola jakiteak —nire malkoak loratu eta berehala— ematen zidan abantailaz. Bazetozen. Malkoak. Bazetozkidan. Prest nengoen bere pairamen egoistaren horma definitiboki pitzatu eta oinaze bakarrean batuko gintuen nire tirada botatzeko: «Ohartzen zara zer datorkidan gainera, Jaione? Amarik gabeko haurra hezi beharko dut. Eta, okerrena dena, zu gabe bizitzen ikasi beharko dut. Eta ez dakit horretarako gauza izango naizen. Ez dakit nahi dudan ere. Bizitzen jarraitu».

        Ez nuen, baina, esaterik izan. Ez nuen gozatzerik izan, aldi hartan, bere besoen beroa. Bere besoen bero galdua. Hura idaztera bultzatu ninduen beroa, bizirik mantendu nahi izan nuen sua. Bero betirako galdua. Ikusle bat aretora irten eta zinemako langileak liburua bankuan utzi behar izan zuen, proiekzio geletako batean irudia lausotu omen zelako. Ez dakit zer gertatuko zen ondoren, baina kontua da gizonak ez ziola irakurketari berrekin. Une batez zutik egon ginen Jaione eta biok, bera oraindik zurrun, eta ni, berriz, begietatik atera nahian neuzkan malkoen esperoan. Eta Jaione ezabatu zen, oraindik haserre, oraindik zurrun. Eta nire malkoek gora egin zuten, desagertzeraino, pelikula bat atzeraka doanean bezala. Apur bat zapuztu ninduen horraino iritsi eta gizonak ez aurrera jarraitzeko beharra sentitu izanak. Denborapasa soila zatekeela liburua berarentzat ondorioztatu nuen.

        Zer puntutaraino da komunikagarria sentimendu bat? Herenegun goizean tren geltokiko emakumea hunkitzea lortu nuen, alta. Bere aurretik beste hainbeste bezalaxe, azken hamalau urteetan. Edo berez zegoen emakume katuduna egoera animiko sentiberan eta nire hitzak laguntza txikia baino ez ziren izan barruan prest zeraman sentimendua azaleratu zedin? Misterioa izaten jarraitzen du niretzat prozesu honek guztiak.

Historian lizentziatu eta karreraz aldatzea erabaki nuen, Jaione pixka bat kezkatu zen arren. Euskal Filologian eman nuen izena, zuzenean bigarren urtean, baliokidetzei esker. Pixkanaka joan nintzen ohartzen historia aukeratzera bultzatu ninduena istorioekiko interesa zela. Historiaren alde narratiboa zen, funtsean, erakartzen ninduena, mundu desagertu bat birsortu eta bertan murgiltzeko ematen zuen aukera. Eta literaturak ere horixe eskaintzen zuen. Bakarrik literaturak aukera gehiago ematen zituela. Ez zegoela mugarik narrazio literarioan, norberaren irudimenarena ez bada.

        Karrera aldaketarekin galdu nuen urte parea zela medio, Jaione ni baino lehenago hasi zen lanean. Analisi laborategi batean sartu zen eta bere soldata izan genuen diru iturri bakarra hiru urtez. Egia da, ere, tarteka dirutzatxoren bat irabazten nuela idazten hasia nintzen ipuinak sarietara aurkeztuz. Baina ez ziren sarrera ziurrak. Ezta miresgarriak ere. Edonola ere, ez Jaioneren aldarte kezkatia alaitzeko lain. Filologia karrera amaitutakoan tesi bati ekiteko proposamena egin zidan unibertsitateko saileko zuzendariak, zeregin horretan jarduteko beka bat lortuko zidala aginduz. Jaionek, eskuzabal, beste hiru urtez bere hilabete sariarekin iraun genezakeela esan zidan, nahiz eta ondo nekien haurrak izateko gogoa zuela zegoeneko. Aste batzuez buruan jirabiraka ibili ondoren, proposamenari uko egitea erabaki nuen. Alde batetik, ez nuelako Jaioneren kontura bizitzen jarraitu nahi eta, bestalde, sailburuak iradoki zidan tesi gaia ez zelako nire gustukoa —bigarren mailako irakaskuntzan euskal literatur testuak nola aukeratzen diren ikerrarazi nahi zidan—. Ez nuen soziologiarik egin nahi, literatura zen nire afizioa.

        Ameskeriak utzi eta karrera lehenbailehen bukatzeari lotu nintzaion. Urte batera liburuzain gisa hasi nintzen Gasteizen bertan, zortea eta Lakuako izeba funtzionarioa tarteko. Jaioneren lasaituak ni ere lasaitu ninduen eta osatzeko asmoa genuen familiatxoan pentsatzen hasi ginen.

        Zetozkigun gastuen aurreikuspenez, aurrezte aldera, udako oporrak etxetik hurbil igarotzea erabaki genuen. Edo zuen. Egia da pena eman zidala New Yorkera joateari uko egiteak. Izan ere, betidanik elkarri egin genion promesa baitzen hura, alegia biok lanean hastean etxe-orratzen hirira joango ginela, Brooklyngo zubiari begira eguzkia sartzen ikusteko. Frustrazioa areagotu zitzaidan ohartzean, hilabeteak joan hilabeteak etorri, ez genuela lortzen Jaione haurdun gera zedin.

Azken aldion askotan egoten naiz Jaionerekin. Eskerrak. Ez nuen uste halako plazera izango zela berarekin horrela elkartzea, behin eta berriro. Ez nuen uste bera gabe igarotako orduak eta, kasurik okerrenetan, egunak edo asteak, hain luzeak egingo zitzaizkidanik. Hain mortuak. Gaur goizean ere elkartu gara. Isiltasuna zen nagusi Jaione ezustean agertu zaidanean. Ordenagailuen zurrunga eta, tarteka, jende gaztea xuxurlaka. Liburutegi unibertsitario bat zen. Baionakoa? Frantsesa zen nagusi solasetan nahiz apaletako liburuetan. Badakit euskal filologia ematen dela Baionan, liburuzain gisa harremanik izan baitut inoiz hango liburutegiko arduradunekin.

        Malkoak agorturik, Jaione niregana gerturatu da. «Ez dut hau merezi...» aitortu dit, baieztapen eske. Hauskor. Zer erantzun? Idatzita dagoena ezin alda daiteke. Idatzita zegoen, nonbait, gertatzen ari zaiguna. Bere minbizia. Gure minbizia. Nirea ere bai baita, azken beltzean, Jaione delako nire bizitza.

        Idatzita dago, halaber, ez dakidala zer erantzun une horretan. Gogo onez inguratu diot sorbalda. Bere buruari berme emateko bezainbat bere gorputz oraindik biziaren ikara nire besoen artean sentitzeko. Luzaz egon gara horrela, ikasle lanpetu isilen artean. Eseritakoek osatzen duten artalde otzanaren erdian zutunik, artzain bikote zauritua.

        Han dago irakurlea, liburutegiaren mutur batean, mp3 entzungailuaren laguntzaz bere baitaratuta. Laster identifikatu dut, daukan euskal gazte itxurari esker. Liburua esku batez irekita mantendu eta besteaz notak hartzen dihardu.

        «Ez dut hau merezi...» esan dit berriro Jaionek. Eta, berriro ere, nigandik pauso batera dago. Ezin dut galarazi betiko urratua nire baitan, lehen pertsonan hitz egiten entzuten dudanean. Eta ezinezkoa zait, era berean, galaraztea nire besoez inguratzeko irrika. Bere oinazearen ontzi bihurtzeko deia. Zatoz hona maitea. Inguratu dut berriro. Esan nahiko nioke berdin zaidala gertatzen ari zaiguna, bere ondoan pairatzea aski zaidala bizitzari zentzua emateko. Baina ez dut esan. Ez dagokit esatea.

        «Zergatik gertatu behar zait niri hau?» bota du haserre. Bizitzarekin haserre. Eta, bizitzari zuzendua dagoen galdera dela jakin arren, erantzuteko beharra indartsuegia da. Ez dago ongi halako zerbait une horretan esatea, neurekoi sentiarazten nau, miserableki neurekoi, eta, halere, irten zait, beste behin ere: «Jaione, ez zaizu zuri gertatzen ari. Guri gertatzen ari zaigu». Ez du, jakina, segidan ulertu serioski ari natzaiola, ez dela arinkeria bat, ez direla kalkulatutako hitzak, sentituak baizik. Jaionek bizitzarekiko haserrea harrotzeko berme bihurtu ditu nire hitzak. «Hau ez da zure gorputzean gertatzen ari. Barkatu, baina ni naiz hemendik gutxira behar bada lurpean egongo dena». Bihotzeko zauritik malkoak darizkit. Orduan bai, orduan ulertu du nire bakardadea ere badela bakardade. «Ohartzen zara zer datorkidan gainera, Jaione? Amarik gabeko haurra hezi beharko dut. Eta, okerrena dena, zu gabe bizitzen ikasi beharko dut. Eta ez dakit horretarako gauza izango naizen. Ez dakit nahi dudan ere. Bizitzen jarraitu».

        Bere besoarte txikiaren neurrikoa egin naiz, gozoki amiltzen utzi dut neure burua bere urrikalmendu egiazkoan.

        «Ez dut hau merezi...» entzun dut, hirugarrenez. Euskaldun itxurako ikasleari begiratu diot. Ulertu dut. Testua lantzen ari da. Aztertzen. Hortik notak hartzearena. Ez dut astirik izan Jaione berriro nire besoez inguratzeko. Ikaslea bere tokitik altxa eta, ipuin liburua mahai gainean utzirik, zerbaiten bila joan da apaletara. Laster bueltan da. Liburu potolo bat dakar besapean. Euskal literaturako autoreen hiztegia-ren azal urdin iluna ezagutu dut. Niri buruzko erreseina bio-bibliografikoa irakurtzeko asmoa bide du. Jaione nire aurrean daukat bitartean, geldirik, begiak beti bezain gorri. Eta halere eder. Inoiz baino ederrago.

        Hau ere gertatu behar zitzaigun noizbait.

Gauza asko saiatu genuen. Ez da gozoa betebeharrez egitea, presiopean, antzutasuna bietako norengan ote dagoen, nor bere buruari galdezka. Hustuta amaitzen nuen, hitz jokorik gabe. Arraildura erraldoi batetik ihesi bezala, energia bitala bazihoakidan zurrustaka oheratzen ginen bakoitzean. Jaionek ginekologoarengandik jasotako aholkuak aplikatu genituen, baita neronek interneten aurkitutakoak. Obulazio datak zaindu genituen, dutxa hotzak hartu nituen eta galtza estuak baztertu. Posturekin ere ibili ginen, erridikulua egiteari beldurra galduta, desesperazioaren poderioz. Ez zen tragikoa. Aspergarria zen. Eta hori da okerrena.

        Arazoan ez pentsatzen saiatzea izan zen aplikatu genuen hurrengo aholkua. Inoiz eman didaten aholkurik ergelena.

        Urtebete pasa zen. Eta beste bat. Bi urte. Bi urte luze. Hogeita lau hilabete. Zazpiehun eta hogeita hamar egun Jaioneren aurpegian eguna sortzen ikusi gabe. Urtzen ninduen irribarre hura ikusi gabe.

        Adopzioa aipatzera ausartu nintzen, egun batez. Danbateko batez itxi zuen bazkaltzen ari ginen sukaldeko atea, eta kanpora irten zen. Ez zen itzuli arratsalde osoan. Eta, sartutakoan ere, ez zidan hitzik egin lo egiteko argia itzali eta nire besoetan kiribildu arte.

        Hortik denbora batera bera etorri zitzaidan, herabe, in vitro ernalkuntzaz biltzen ibili zen dokumentazioa eskuartean zuela. «Ginekologoarekin hitz egin dut» esan zidan, dokumentazioa sukaldeko mahai gainean pausatzearekin batera. «Maitea, ez gaude bukatuta. Bizitza luzea da» esan nion, niregana erakartzen nuen bitartean. Bere irribarrearen hiru laurdenak ikusi nituen, aspaldiko partez. Bizipoza itzuli zen gurera, partez. Berriro ere etorkizunaz mintza gintezkeen.

        Lehen saioak huts egin zuen. Ondo errodaturiko protokoloari jarraiki, medikuek bazekiten etsipenari ez zitzaiola zirriturik utzi behar eta bigarrena ere programatu ziguten klinikan, lehendabizikoaren porrota iragartzearekin batera. Udaberriaren atarian geunden eta «Hasi maletak prestatzen, bihotza, etzi New Yorkera goaz» esanez azaldu zitzaidan eguerdi batez, bigarren saiakeraren bezperan. «Ez duzu uste arriskutsua dela? Ez al digute esan lasai egotea komeni dela, aste pare bat edo, uteroan finkatzeko aukerak izan ditzan?» erasi nuen. «Ez dut jarraitu nahi. Biharkora ez naiz joango. Honek guztiak ez dauka zentzurik». Ez nuen azalpen askoz gehiagorik lortu Jaionerengandik. Halakoa zen bera. Zerbait bere baitaren baitan erabakitzen zuenean argudioak soberan zeuden. Ez tematzea deliberatu nuen, Jaioneren minberatasuna babeste aldera. Nahiz eta, lehenengo aldiz —aitor dezadan— orain ziurtasunez izango ez genuen umearen gabezia nabaritu nuen. Zerbaiten eskasean biziko ginen aurrerantzean. Existitzera iritsi ez zen zerbait gabeko bizitza izango zen gurea. Nahiz eta ordura arte zerbait hori gabe ederki bizi izan ginen urtetan.

        Zoragarria izan zen New Yorkeko egonaldia. Gure aldi zoriontsuenetakoa. Toki aldaketak, Ozeano Atlantikoa tartean jarri izanak, onura handia ekarri zigun. Arin sentitu ginen, azken urteen zama gainetik kenduta. Zuhurtziak manatzen zuena baino aise gehiago gastatu genuen, jatetxe, museo eta ikuskizunetan. Beharbada aurrezten jarraitzeko arrazoi sendo bakarra galdu genuelako. Brooklyngo zubitik hurbil aurkitu genuen esertzeko banku bat, baina hango zarata ez zegoen jasaterik eta ez genuen eguzki sartzerik ikusi. Hori izan zen zapuzte bakarra.

        Handik hiru astera, Gasteizera itzulita, jakin genuen Jaione haurdun zegoela. Laguntzarik gabe, medikuntzaren bitartekaritzarik gabe, lortu genuen. New Yorken egindako haurra izango zen gurea. Ez dago deskribatzerik Jaioneren edertzea. Larrua gristu zitzaion, haurdun dauden emakume guztiei bezala, goragalea eta bestelakoak ere nozitu zituen, eta laster hasi zen gramoak pilatzen. Ez dut inoiz hain eder ikusi. Emakume batzuk nabarmen itsusten baditu, Jaioneri, berriz, haurdunaldiak betidanik falta zitzaiona eman zion. Haren lagun emakumezkoek betidanik miresten zioten mehartasunetik atera eta, nerabezaroan geldituriko prozesu bat berriro abian jarri balitz bezala, gorputza osatu egin zitzaion. Benetako Jaione neukan nire aurrean, ezagutzen nuenetik aurrenekoz.

        Aldi berean, kurioski, ni ere gizontzen —edo gizentzen, nahiago bada—, hasi nintzen. Nire gustuak supituki aldatu egin ziren. Beti gustuko izan nituen musika ilunegiak baztertu eta Mozart entzuteari eman nintzaion, gorputzak eskatzen zidalako, edo, ausaz, haurren burmuinen garapenerako konpositore ona zela aditua neukalako. Etxe osoa sinfonia, sonatina eta divertimentoz betetzen nuen, goiz eta arrats. Zinema kontuetan ere, thrillerretara hain emana naizen hau komedia erromantikoetara lerratu nintzen egunetik biharamunera. Nirea ere haurdunaldia zen, dudarik gabe.

        Ez genuen ulertu, hasieran, ginekologoak esan ziguna. Ez gentozen kontsulta batera, lehen ekografia egitera baizik. Bere aurpegi kopetiluna argitzen ez zela konturatzean hasi ginen bere hitzetan arreta jartzen. Bulegotik altxatzen ez zela ikusirik, jarri egin ginen. «Ekografia egin aurretik jakinaren gainean ezarri behar zaituztet. Gero posible izango zaizue, benetan nahi baduzue, gaur bertan ekografia egitea. Bestela, beste egun baterako utziko dugu. Edozein kasutan, erabakia beti zuena izango da». Azalpenezko hamar minutu luze pasa ziren, minbiziaz ari zela jabetzerako. Guk esanarazi genion hitza, azkenean, mila modu ezagutzen bide baitzuen berak hitz madarikatua saihesteko, horretaz bakarrik mintzatuagatik.

Non gaude orain? Ilunpe ia erabatekoan. «Ez dut hau merezi...». Ez dut ondo ikusten Jaione. Bere ahotsa garbi entzuten dut, betiko distantzian baitago, nigandik pauso batzuetara. Badakit betiko begi gorrituak dakartzala. Ginekologoarenetik itzuli garenez gero negarrez aritu delako, etenik gabe, gure logelatik ateratzeke. Hau ere gela bat da. Nerabe gela bat, zailtasunik gabe igarri daitekeenez, begiak ilunpera ohituz doazen heinean. Neska batena, agidanez. Paretak argazkiz, afixaz eta bestelakoz estalita daude. Ordenagailua leiho aldean. Pelutxe zenbait apalen gainaldetik ezohiko bisitari sentimentaloi kirika. Estalkien azpian gordeta dagoke neska, linternatxoaz irakurtzen ari, malda laranjekiko sumendia baitirudi oheak. Jaioneren sorbaldak inguratzen ditut. Atsegina da gure elkarrizketa ilunpean bizitzea. Lehenengo aldia da. Hori da idatzitakoaren magia. Beti da desberdina, berdina izan arren.

        Etxean ez bide daude denak lo. Sukaldetik datozkeen hotsak entzuten ditut. Neskaren ama edo, sukaldeko gauzak biltzen. Kanpaiak hurbileko elizatik, gure etxean bezala. Jaionek ez ditu entzuten, noski. Oraindik burua nire sorbaldan utzita dauka, min egingo didan bere hurrengo esaldia bere burmuinetan oraindik ernatzeke. Gaueko hamaikak dira, zenbatu ahal izan dudanez. Neska posturaz aldatu da sumendiaren barruan. Ez da, ez, irakurtzeko egoerarik erosoena berea.

        «Zergatik gertatu behar zait niri hau?» oldartu da Jaione, nire ardurapean utzita zeukan buruaren jabetza berreskuratuz, pasarte horri dagokionez. Ez maitea, ez iezadazu horrelakorik esan. Min egiten didazu. Kanpoan sentiarazten nauzu. Bikote ez bagina lez; inoiz benetan izan ez bagina bezala. Eta nire protesta ulertuko ez duela dakidan arren, azken purrustada garratza botako didala jakinagatik, agertu egiten diot nire kexua, egiazkoa den kexua: «Jaione, ez zaizu zuri gertatzen ari. Guri gertatzen ari zaigu». Purrustadaren zain geratu naiz, nola itsasertzeko gotorlekua galernaren fereka latzaren. Baina ez dator. Sumendia itzali da bat-batean. Ilunpea erabatekoa da orain. Gelako atea erdizka irekitzean pasilloko argi gordinak sabaia hiru bandadun bandera bihurtu du, zuria bi beltzen artean. Ama bide da, alaba lo dagoen egiaztatu nahian. Itxi da atea. Hogei segundo pasa dira batere harrabotsik gabe. Ama atearen gibeletik mugitzeke. Alaba ohartua. Azkenean, amaren pausoak pasilloan urrunduz. Sumendia berpiztu da, laba goria kanporatzeko prest. Jaioneren purrustada.

        «Hau ez da zure gorputzean gertatzen ari. Barkatu, baina ni naiz hemendik gutxira beharbada lurpean egongo dena». Labaz ez baina malkoz egin dut nik gainezka, hain naute astindu bere hitz gogorrek. Ia ilunpean gauden arren, Jaionek egun-argiz bezain garbi ikusten ditu nire malkoak, zotinak. Nire hautsia. Ulertu du bere alde nagoela, bere aldean nagoela, berarekin batera itoko naizela gure ontzia urperatzean. Nire hitzak entzun eta onartzeko prest dagoela sumatzen dut. «Ohartzen zara zer datorkidan gainera, Jaione? Amarik gabeko haurra hezi beharko dut. Eta, okerrena dena, zu gabe bizitzen ikasi beharko dut. Eta ez dakit horretarako gauza izango naizen. Ez dakit nahi dudan ere. Bizitzen jarraitu».

        Zure besoak nahi ditut orain, Jaione. Utzidazu zure besoetan mugagabe negar egiten. Bizi dezagun berriro, betiereko berriroan, gure azken une gozoa. Agurraren aurrekoa. Heriotzaren preludioa.

        «Ohartzen zara zer datorkidan gainera, Jaione? Amarik gabeko haurra hezi beharko dut. Eta, okerrena dena, zu gabe bizitzen ikasi beharko dut. Eta ez dakit horretarako gauza izango naizen. Ez dakit nahi dudan ere. Bizitzen jarraitu».

        Neskak pasartea berrirakurri du. Gustatzen zaio. Edo hobeto ulertu nahi du ihes egin dion xehetasun bat.

Estalkipetik atera da. Linterna itzali du. Une labur batez ikusi ahal izan dut neska, fragmentaturik, linternaren argitan.

        Oraindik hemen gaude, Jaione eta biok. Nire negarraldiak ez du amaierarik. Nik orain hamalau urte idatziriko ipuin liburua ez bide du itxi neskak. Irekita utziko zuen ohe barruan. Bestela ez geundeke oraindik hemen, ni nire negarra infinituraino luzatuz eta Jaione malko ontzi bihurturik.

        Zertan ari da neska? Geldirik dago. Gela ilunaren erdian zutik. Zalantzati? Ohera itzultzeko keinua egiten du baina —kank!— metalezko objektu bat lurrera bota du nahi gabe. Arkatzontzi bat da. Ohean brau sartu eta hilarena dagi, ama laster agertuko dela jakitun.

        Atea ireki du ama datekeenak. Gelako argia piztu du. Nire malkoen artetik ez da erraza gauzak garbi ikustea. Lausoturik dauzkat begiak eta, gainera, erdi etzanik nago Jaioneren altzoan.

        — Ane, mesedez. Badakizu ez direla orduak. Bihar neka-neka eginda joango zara ikastetxera.

        Neskak ez du erantzuten. Lotsarengatik eta, agian, oraindik espero duelako amak irentsiko duela bere loarena.

        — Zertan ari zinen? Interneten?

        Neskak onartu du porrota eta amari aurpegia eskaini dio orain.

        — Minbizia izan zenuen, ama?

        — Zer?...

        Amari ahotsa eztarrian kateatu zaio. Pasilloko argia dela medio, itzalargitan baino ez dakusat.

        Estalkien azpitik liburua atera du neskak. Nire ipuin liburua.

        — Zuen istorioa da, ezta? —galdetu dio amari.

        Jaioneri.

        Beraz, bizirik dagoen Jaioneri. Sendatzea lortu bide duten Jaioneri.

        Malkoengatiko lausoak ez dit ondo ikusten uzten nire alabaren aurpegia. Banuenik ere ez nekien alabarena. Ane deitzen den alabarena. Ezta Jaionerena ere. Berrogeita bost bat urte izango dituen beste Jaione honena. Nire betiko Jaioneren altzotik garbiro ikus ez dezakedan gaurko Jaione honena. Nirea ez den Jaione hau. Ezin izan daitekeena.

        — Noiz idatzi zuen hau aitak?

        — Haurdunaldia ez etetea erabaki eta gutxira.

        — Bera istripuz hil aurreko egunetan.

        — Hori da.

        — Zutaz oroi nendin idatzi zuen, bera eta biok zu gabe bizi beharko genuelakoan.

        — Bai.

        Jaione lausoa Anerengana hurbildu eta besarkatu egin du. Negar zotin bat entzun dut. Hasperen bat gero. Ez dakit bietako norenak diren. Uki nitzake, biak ala biak, besoa luzatuz. Mundu honetako gauzak ukitzeko ahalmena banu. Ane liburua ixten ikusten dut. Agur maiteak. Doi-doi damutzeko astia daukat, nire testua malko gehiegiz hornitu izanaz. Bestelakoan perfektua da.

Parke bat. Alderdi Ederreko tamarindoak ezagutu ditut. Haurrak txingo eta txirristetan jolasean. Banku batean gizon bat irakurtzen. Badator betiko Jaione, begiak gorri-gorri. «Ez dut hau merezi...».