RENO - NEVADA (azaroa)

Thanksgiving

Joek esan bezala goiz batean dena elurrez beterik agertu zen. Metro laurden bateko altueran. Zazpiak ziren.

        — Ikusten? —esan zidan, ordu bete lehenago jaikita zegoen gizonak.

        Bera hegaztiei —kuilak, zioen berak— jaten ematera irten zen, egunero legez, fin-fin txistu eginez. Atzetik joan nintzaion.

        Sierra Nevadara begira egon ginen.

        — Kaliforniarako bideak moztuta egongo dozak gaur —esan zuen, mendiez beste aldean huraxe baitzegoen.

        Ez zuen luze jo halakoen saldotxoa hantxe fence-an agertu arte. Jatekoa han eta hemen jaurti zien, ume-poztasun laino batez. Gero barrura egin genuen. Kafea prest zegoen.

        — Autoa ezin izango dok mugitu. Eroango haut truck-ean —esan zidan, nik kafea eta galletak irensten nituen artean.

        Ezetz esan nion. Nahiago nuela elurraz oinez gozatu.

        — Hartuik platanoa —esan zidan, atera nindoala.

        Hartu egin nuen. Konbentziturik baitzegoen platanoen gaitasun miresgarriekin.

        Kalean behera egin nuen. Etxaurreetan jabeek elurra kentzen ziharduten. Ume-poztasunez horiek ere, jakina. Denetan zegoen USA bandera. Laster zen izatekoa jai nagusia. Thanksgiving. Eskerrak Emateko Eguna.

        — Zer egin behar dok Thanksgiving-ean? —egun pare bat lehenago Joek berak galde egin zidan—. Gu semearen etxera goazak, Lake Tahoera.

        Ikusiko nuela esan nion, nire artean esanez etxean bakarrik polito egongo nintzela. Nire gogo hori alde batera, eguna hain hurbil zela ohartu nintzenez gero Estatuaren historiaz zerbait sakonago jakiteko harra pizturik neukan. Aspaldian nengoen Robert Laxalten Nevada liburua erosita, baina irakurri gabe, eta ea ba oraingoan.

        Gaia izanik Nevada —Bekatuaren Estatua!—, eta liburua bera laburra, ez dakar Thanksgivingaz ezer. Baina gain-gainetik ez bazen ere banekien historia.

        XVII. mendeko puritano ingeles erradikalak, lehenik Herbehereetara erbesteratuak eta azkenean Ameriketara joaten behartuak, halako batean jainkoak bedeinkatu omen zien ontzian sartu ziren. Mayflower izenekoan. 1620an izan zen hori eta, horra Country honen zurien historiaren hasierako bat; bestea urte batzuk lehenago jarri beharko genuke, Virginia sortu zutenen historiara joz. Zergatik ez den beste horretara jotzen, sakonago sartzea litzateke. Book of Mormon liburuan Ameriketako lehenengo gizakiei buruz esaten dena hemen azaltzeak joko lukeen bezain luze. Horretan —Book of Mormon liburuan— ez da esaten Babelgo Dorrearen ostean zenbat etorri ziren baina, Mayflower hartakoak zenbatuta daude. Ehun eta bi; zakur dalmaziarrak baino bat gehiago. Zenbatuta daude, baita ere, lehenengo neguan, 1620koan gosez eta hotzez hil zirenak; berrogeita sei; nire urteak orain lau urte. Halako beste negu bat eta akabo jainkoaren bedeinkazioa. Haatik, hurrengo urteko udazkeneko uzta ona izan zen. Eta ospatzea erabaki zuten, hobe ez. Indioekin batera. Horiei esker gainditu omen zuten-eta negutik bizirik irten zirenek. Indioilarra eman ei zieten. Indioek zuriei. Etxekoak arrotzari jaten eman, hori bihotza. Eta horrexeri esker arrotzek negua gainditu izana.

        Oroimeneko lainoen artetik lauso, Mayflower haren irudia etorri zitzaidan, itsasaldian oinarrituriko harako film hura ikusita neukan eta. Haiek bai ekaitzak, ontzi hark gainditu izan behar zituenak. Filmean behintzat.

        Mayflower haren irudiarekin jolasean nindoala, hilerri katolikoaren alboan igarotzean elurraren gainean ageri ziren banderatxoak, goizeko argitasun zilarrezkoan gorria odolezkoago eta zuria galduago. Egunen batean han sartu behar nuela erabakita neukan eta, zein hoberik hura baino. Han egin nezakeen gogoeta han. Puritanoak, katolikoak, mormoiak, nondik nora ailegatu ziren honaino. Great Basin deritzan inguru honetaraino. Laxalten Nevada liburuak dioenaz gogoratu nahi izan nuen. Eta ezin.

        Liburutegira iritsi nintzenean egin nuen lehenengoa huraxe begiratzea izan zen. Handik kaierera kopiatu ere egin nuen. Eskuz.

        «Great Basin: Nevada ia osoa, eta Utah, Oregon, Idaho eta Kaliforniako parte zenbait hartzen dituen eskualde zabala. Izena mapagile eta esploratzaileak John C. Fremont jeneralak eman zion, 1843tik 1853rako hamarkadan egin zituen ibilaldietan. Eskualdearen ezaugarrietako bat barne-drenajea da; ibaiak historiaurreko laku eta harrasketara doaz. Mila milioi urte direla sortua da».

        Geologiaren zenbakiek haluzinarazi egiten didate. Bilioi bat urte. Barne drainatzearena ulertzeko, berriz, Pyramid Lake den mirariaz gogoratu nintzen; mortuaren erdian lurpetik etorrita hedaturiko itsaso txikia. Eta laku biak, Pyramid eta Tahoe, elkarrekin lotzen dituen ibaia, orain Truckee River deritzona baina lehenago Toogit-yoo izan zena, hori ere gogoratu zitzaidan. Begiak itxi nituen, erdi ametsetan.

        Hamaikak aldera telefono deia izan nuen. Nik liburuarekin segitzen nuen, gogoetan, tarteka begiak itxiz, erdi ametsak erdizka kontrolatu guran. Lovecraft-ek halaxe egiteko ei zeukan teknikaz irakurri nuenez geroztik sarritan egiten saiatzen naizen ariketan. Ametsak kontrolatzearena. Surrealistek ere praktikatzen zutena, antza. Atsegin egiten zitzaidan, zinez, irakurtzea eta gero amesteko tartetxo bat egitea, irakurritakoak sorrarazten zizkidan irudiak joaten utziz eta era berean bideratzen ahaleginduz. Datuak filmetan ikusitakoak bezalakoak zirenez gero, nire filmak egiteko modu bat zen.

        «1846an emigranteen tren-bagoi bat abiatu zen Springfieldetik, Illinois, Kalifornia zuela jomuga. Gurdi bihurturiko tren-bagoi hura Donner Party izenaz igaroko zen historiara. Abiatu zenean 16 arima ziren, baina bidean aurrera egin ahala beste gurdi txikiago batzuk bilduz joan zitzaizkien, azkenean, gizon, emakume eta haur, 90 izatera iritsi arte. Mira eginda joan ziren hasieran. Bidea zein erraz egiten ari ziren mira eginda, lautadetan aise egin baitzuten aurrera. Talde-buruak George eta Jacob Donner ziren. Bidean barna liburu bat erabili zuten: The Emigrants guide to Oregon and California. Egileak, Lansford W. Hastings-ek, ohiko bidea baino motzagoa edo laburragoa zen beste bat proposaturik baitzuen liburuan; Fort Bridger delakotik Great Salt Lake delakora, eta horren ostean Kaliforniara, Nevada eta Utah zeharkatuz. Egina zeukan Hastings-ek berak bidea; joatean, gurdiz; itzuleran, zaldiz. Xehetasun hori ez zuen liburuan sartu, beretzat gorde baino, azeri halakoak. Donner anaiek, xehetasun horren ez-jakitun, bide laburra egitea erabaki zuten, beste batzuek hala ez egiteko esan zieten arren. Erabaki hark hastapenetako aitzindaritzaren —pionerismoaren— historiako masa-tragediarik latzena ekarri zuen. Liburuak Fort Brigder delakotik Great Salt Lakerako bideak zazpi egun hartuko zituela esaten bazuen ere, hamahiru hartu zituen. Utah-ko lautada egun batean egingo zutelakoan, sei behar izan zituzten. Labeko beroa eta urik ez hor!».

        Ez ziren Great Basin-era iritsiak? Liburutik kopiatzeari utzi nion. Telefonoz beste aldean Isabelek kafe hartzera gonbidatu nahi ninduen. Onartu egin nion.

        Bost minuturen buruan kafetegiarena egiten zuen gurditxoaren aurrean ginen, ilaran.

        Esan egin nion Isabeli.

        — Begira kafeak zerbitzatzen duen neskaren irriari; gaur zimeldurik du —azaldu nion—; hemen Gobernuak irriak goizeko seietan banatzen ditu, kamioetan. Horretara jendaurreko halako enpleguren bat duten denek janzten dute zeinek bere irria aurpegian. Publiko aurreko langile amerikarrek, denek irria eskegita! Gaur elurragatik ezin izan dituzte banatu, eta horra orain neska hori irririk gabe.

        Irailaren 11koaren kariaz egin zuten ekitaldia zetorkidan gogora nahi gabe ere. Urte bete lehenengo Dorre Bikiak zutik ziren lekuaren aurrean, ibaian paraturiko plato-an, han hil zirenen hurkoetako batzuk han izanda bizi irten zirenek beste batzuk telebistako kameren aurrean oroitzapenak aletzen. Tartean, mihitik tiratzeko eta pantailaz beste aldeon ginenoi azalpenak emateko, esatari profesionala. Honek kamerari begiratzen dion bakoitzean, da!, irria ezpainetara. Ohituren indarra! Lipar batez, kameraren aurrean egon arren triste agertu behar zuela konturatzeko behar zuen tarteaz hain zuzen, hantxe geratzen zitzaion irria. Lerdea edo adurra bezala. Behin eta berriro, galdera bakoitzeko, Pavloven erreflexuz, ergel zoriontsuaren irria kameraren aurrean.

        Halaxe esan nion Isabeli nondik zetorkidan irrien eta kamioen teoria. Barre egin zuen.

        Beltzarana, erdi iberiarra eta erdi venezuelarra, Isabel erotismoaren alderdirik biziena zen. Egunerokoan ageri den horrexena.

        — Zer egin behar duzu thanksgiving egunean?

        Jokoz kanpo utzi ninduen.

        — Ez dakit —erantzun nion—. Etxekoen menpe nago.

        Gezurra. Etxekoak hori ospatzera Lake Tahoera joatekoak zirela eta, egun horretan bakarrik egin nahi izan nukeen. Kanpoan elurra jostailu bilakaturik zen.

        Egona nintzen behin emakume harekin iluntzea ematen. Eta ez zen ezer sortu. Sor zitekeen hurrengo batean, bai. Garagardoa edaten egin genituen barreek-eta halaxe ziostan. Tamalez, gure giroko guztiak joan ohi ziren lekuan amaitu genuen. 'Silver zera' izeneko hartan.

        Jakina, haraxe agertu ziren ordukoan ere gure ezagun guztiak. Gure arteko korrontea itsaso zabalean urtu zen. Eta ez, ez ginen gure haragiak bertan batu ahal izango genituzkeen irlara iritsi.

        — Lehenengo zitan ez deua ohera joateko esango —Joek abisatu zidan.

        Ez dut uste nik neuk ere nahi izan nukeenik. Korrontea desagertu ostean hura berriz sortzen saia nintekeen. Haatik, irlaren bila azken pausoa ematera animatu ahal izango nindukeen zerbait falta izan nuen. Thanksgivingekoa onartzeko halakoxe zerbait falta zitzaidan moduan.

        — Alaba nirekin izango dut eta —berriz eskaini zidan Isabelek—, beragatik egin nahi nik, bestela paso egiten dut yanki hauen ohiturez.

        Gure zita bakarraz oroitu nintzen. Berak proposatua izan zen. Bigarrena egitea neuri zegokidakeen. Ez nintzen zita jartzen ahalegindu. Beste emakume batek baitzidan ordurako burua harrapatu. Edithek.

        Harexek deitu zidan hurrengo. Eguerdi aldera izan zen hori. Ordurako beste folio erdi bat neukan Laxalten liburutik idatzita.

        «Egungo Nevada eta Utah arteko mugaldea den Pilot Peak inguruko lats eta urbegiak topatu zituztenerako kolapsotik gertu ziren (George eta Jacob Donner anaiek gidaturikoak). Beren onera etortzen egun baliotsuak galdu zituzten. Galera handia izan zen Hastingsen beste aholku bati jaramon egitea; ehunka miliako zirkuitua egin zuten, alferrik, Humboldt River izenekoaren bila».

        Edithen deiari erantzun behar nion arren, nire azterketan azken kuku bat egiten derrigorturik nengoen. Ze, kasik ezinbestez, izenak, Humboldt!, sorterria ekarri zidan gogora. Izaroko monjeak eta herriko neskak elkar ikusten zutela, horretarako monjea igerian herriraino etorrita, eta halako batean monjea ito egin zela, hori den eta horren labur, Wilhelm Humboldtek idatzi zuen, bai, baina, Great Basin hartan ere egona ote zen? Liburura itzuli nintzen. Ibaiari Humboldt izena Fremont jeneralak eman zion eta, eskerrak! Une batez bidaiari germaniarraren biografia nahasturik ote nuen pentsatu nuen. Nolanahi ere, Izaroko legenda labur-labur idatzi zuen Humboldt hura ez, baina haren anaia Alexander bai, Ameriketan luzaz ibilia zen, eta horra zer dela-eta dagoen hain zabaldurik Humboldt izena leku-izen legez Ameriketan.

        Humboldt anaien hariari laga behar nion, telefonoa hartzeko.

        Hura hartzera pixka bat berandu etorri arren, Edithek ez zidan luzamenduaz ezer esan. Haatik, zorrotz galdetu zidan beste zera, Thanksgiving gaua ea norekin igaro behar nuen, eta artean ez neukala pentsatuta erantzun nik. Ba, berarekin igarotzeko, bestela ez zidala berriz hitz egingo, halaxe esan zidan.

        Lankideak ginen Edith eta biok. Hizkuntza Sailean.

        Eta eginda geneukan zita bat.

        Etxaurrean autoan sartuta elkarrekin hizketan amaitu zena.

        Musurik gabe.

        — ¿Crees en Dios? Jainkoaren sinesmenik baduzu? —galde egin zidan.

        — No, ez —erantzun nion.

        — Yo tampoco, nik ezta ere —berak.

        Oker ulertze galanta izan zen dena. Berak bai, sinesten zuen jainkorik badela, baina ez —no!— hark beste zerbait adierazi nahi zuen; fede sendorik ez zuela edo. Presbiteriana itsua baitzen. Artean ez nekien hori, ostera.

        Beraz, deia etorri zenean, eta gero telefonoaren hariaren bidez thanksgivingerako gonbidapena, neska hark zer ote zuen ni hain indartsu erakartzen ninduena, horixe nuen nire arteko gogoeta. Agian nerabezaroko irudiren bati lotzen nion harena; ilegorria, anorexiaren argaltasuna soin luzean, begiak zuloetan sartuta, harenganako nire grina azpikontzientearen alde galduren batetik zetorren. Isabel latinoaren gorputz mardoa, ile beltzarana, begi irtenak, den-dena gaindituz edo saihetsaraziz.

        Bazkaltzeko ordua etorri zen arte Nevadaren historiako pasarte harekin lokaturik lotu nintzen. Bost lerrotik gora pasatu ezinik.

        «Irailaren azkena zen. Hornigaiak agortzear zirelarik, bi gizon bidali zituzten, bete ezinekoa zirudien misioa betetzera: ehunka miliako bidea zaldi gainean eginez Kaliforniara iristea, han probisioak eskuratzea eta atzera itzultzea.

        «Orduan, Humboldt River-eko Gravelly Ford delakoan, hantxe egin zuten leher herrek eta gorrotoek, askok eta askok elkarrenganako luzaroan gordetako ezinikusiek. Ondorioa, hildako bat. James Reed izeneko gizonak gidarietako bat sastatu zuen, besteak emaztea mindu zuelako aitzakiatan. Hiltzailea —James Reed— mortuan sartu zen, ez armarik ez jatekorik aldean eroan barik. Hamabi urteko alaba Virginiak gauez zakutxo bat janari eman izan ez balio, bertan hil gizona».

        Virginia, Edith. Elurra kanpoan uher zegoen bazkaltzera joan nintzenean. Ikasleak jolasean ari ziren, umeturik. Edo halaxe ikusi nik, Virginia hamabi urteko neskaren janariaren kontu huraxe baineukan gogoan. Haren irudia ikusten ari nintzen, western horietako batean sartuta; eta ikusten nuen neskari Edithen aurpegia jartzen nion. Ze orduantxe jabetu nintzen. Edithek hamabi urteko neska ematen zuen. Ezkondua eta dibortziatua zen, ostera.

        Campuseko jatetxean giroa zegoen. Norekin mahaia konpartitu bilatu nuen. Idazle argentinarra ikusi nuen. Brau izenekoa. Neure adinkidea. Mahaira jesartzeko keinua egin zidan.

        Lagun Brauren keinuaren bueltan jantokiko mexikarren buru egiten zuen gizona, bera ere mexikarra, hantxe neukan.

        — Buenos días, egunon —esan zidan.

        — Igualmente, baita zuri ere —erantzun nik.

        Ez nekien gizonaren izena. Ez nuen gogoan, zehatzago esanda. Ilaran jarri nintzen. Jatekoak ontzietan zerbitzatzen ari zen emakume mexikarrak, Rosak, irri zabal batez egin zidan agur. Hizkuntzak lotzen ote gintuen, ala yankien aldean diferenteak izatearen kontzientzia ote zen, tratu ona geneukan mexikarrek eta guk euskaldunok.

        — Jalapeños, jalapeñorik? —galde egin zidan nire txanda izan zenean.

        Baietz esan nion. Bazekien ez zidala lar jarri behar. Ez neukan eurek duten ohitura piperminekin.

        Brau argentinarrarekin jesarri nintzen.

        — Zer egin behar duk thanksgiving madarikatu horretan? —galde egin zidan.

        — Ez zakiat.

        — Erotuta zaudek euren egun horrekin, arraioa. Ez zakiat honezkero zenbat gonbidapen egin didaten.

        Nire moduan zebilen.

        — Nolakoak diren yankiok! Lehengoan aho-sexua zer den ez zekien emakume batekin liatu ninduan.

        Ez zidan argitu elkarrekin larrua jo ondoren emakumeak aho-sexua zer den jakin gabe segitu zuen, ala zer.

        — Fellatioa delitua duk hemengo estaturen batean, edo zenbaitetan, ez zakiat zehatzegi —entzunda neukana esan nion.

        — Eta nola dakite nork praktikatzen duen?

        — Bo —esan nion—, dibortzio kasuetan alde bakoitzak beste aldearen zikinkeriak salatu izaten dituenez, ba, halaxe; Epaile jauna, senarrak zakila janarazten zidan!

        Edithekin gogoratu nintzen. Ezkondu bezain bizkor banandu omen zen. Hamabi urteko neska ematen zuen emakume itxuraz anorexiak joa. Senar ohia frantsesa zen-eta, ziur horixe eskatu ziola. Ahoaz egiteko. Azken hori neure irudipena, bestea han eta hemen entzuna.

        — Neure apartamenduan geratuko naizela uste diat —Brau nire moduan zebilen—. Badiat Argentinara itzultzeko gogoa.

        Ez zen munduko gizonik animosoena Brau. Bazuen denean halako tristura kutsu bat, hitz egiteko moduan ere igartzen zitzaiona. Nire artean beti egiten nuen, ba, Jeneralen Diktadurak hondarrean utzia zion mingostura zela. Edonola ere, sexuaren menua bere sorterriko erara nahi zuela, hori argi ikusi nuen.

        Nik berriz Edith ala Isabel, Isabel ala Edith, zeini baietz esan nenbilen, gogoak benetan eskatzen zidana egun horretan etxean geratzea zen arren. Lanera itzuli nintzen.

        Hantxe neukan Laxalten liburua zain.

        Orduan zuzendariordea sartu zen. Emakume baskoa. Poz-pozik zetorren, Thanksgivingetan zer egin behar genuen galdezka.

        Samaraino nengoen. Eta ironiatsu galdetu nion:

        — Zer du egun horrek denontzat hain inportantea izateko?

        — Familiarekin egoteko eguna da, hori da dena. Familia bildurik, urtean behin, gurean Eguberritan egiten den bezala, zein ederra.

        — Baina begira egun horretan ospatzen dena zer den! —esan nion—. Puritanoen etorrera! Eta indioekin egin zuten festa-afaria. Eta gero begira indioak non dauden.

        Puritanoena beraren katolikotasunaren jakitun esan nion; indioena, beraren ustez gu baskook indioen parekoak-edo garelako ustean nengoelako.

        Oker nengoen

        — Ene! —esan zuen—. Eta nori ardura dio horrek? Jaiak du ardura, gaur horrek daukan esangurak; jatorriak berdin dio. Familiarekin egoteko eguna da, ez bueltarik eman.

        Nirekin haserretzeko puntuan zela igarri nion. Eta ez nuen halakorik nahi. Laxalten liburua hantxe ikusi zidalako, bestela ez dakit nik.

        — O, Laxalt! Familia osoa ezagutzen dut —esan zuen, eta horrekin kito geunden.

        Liburua nirekin atxiki nuen, behingoan itzuli beharrean. Gero hangoak hobeto ulertzeko ez ezik Nevada hobeto ezagutzeko ere hobe nuela planoa egitea, halaxe erabaki nuen.

        Atlasa hartu nuen. Hantxe zegoen Amerika. Puritanoak lehorreratu zireneko Plymouth Rock hartatik Kaliforniarainoko zabaleran. Mapa txikiagoa bilatu nuen. Liburuaren hurrengo pasartea ilustratu ahal izango zidana.

        «Indioen jazarpenak saihestuz, Donner haren espediziokoek mortua zeharkatu zuten, Humboldt River eta Truckee River artekoa hain zuzen. Egun Reno hiria den inguruko zelaiak antzeman zituztelarik, ezbeharren soka etena zela begitandu zitzaien. Kaliforniara bidalitako gizonetako bat hantxe zen, mandoekin eta janariarekin. Urria azkenetan zen. Akiturik, Donner espedizioko kideek atseden egitea erabaki zuten. Lau egunez, horren ostean bideko azken urratsa emateko. Lau egun, atsedenean erabili beharrean bidean aurrera eginez gero Sierra Nevada igarotzeko aski izan zituzketenak».

        Truckee River, mortuko miraria. Great Basineko beste mirari bat. Harearen azpitik isurian gora etorria, horra ibaia. Hiriaren ama, eta aita, Truckee River. Baina Humboldt River non den jakin ez eta, mapan kokatzen ari nintzela, liburuzainetako bat paretik pasatu zitzaidan, eta egiten ari nintzenari betertzaz erreparatu. Hain egin zitzaion harrigarria egiten ari nintzena ze, esan egin zidan:

        — Hori dena Interneten daukak. Nahi duk bilatzea?

        Halako bilaketetan maisua zen gizon gazte hura; Dee, jatorriz greziarra.

        Eskerrak eman nizkion, baina eskuz nahiago nuela. Okei keinua egin zidan. Orduan telefonoak jo zuen. Deeren ardura zen hura hartzea.

        Hariaz beste aldean norbait thanksgiving zorionekoaz ari zitzaiola igarri nuen. Nork, eskegi aurretik esan zuen «bay honey» hark argitu zidan: emazteak.

        Hurrengo deia neuretzat izan zen. Joe, bila etorriko zitzaidala esateko. Elurrak gora egiten segitzen zuela eta.

        Nevada elurteak —leihotik kanpora begiratu nuen, telefonoaren lekutik mahaira bidean berriro—. Donner eta haiena ulertzeko modua hantxe kanpoan neukan. Bat-bateko elur jasa.

        «Lau eguneko atsedenaldiaren ostean mendietan gora ekinda, urteko lehenengo elurrek bertan harrapatu zituzten. Izuturik, atzera egin zuten, mendi-laku batera».

        Ez zioen Laxaltek mendi laku haren izena; beraz, Deek egindako iradokizuna gogoan, Interneten bilatzeari ekin nion. Denbora galdu alde, Joe bila etorriko zitzaidan orduaren zain. Halaxe topatu nuen Donner Lake izenekoa, eta haren irudia. Ametsetako lekua. Eguraldia udaberrikoa izanez gero. Ez zen Donner eta besteen kasua izan.

        «Lakuaren ertzean etxolak eraiki zituzten, sastrakez, sasiz eta bagoietako oihalez. Ekaitzak etorri ziren, bata bestearen atzetik, eta hantxe hil zitzaizkien azken animaliak, mendietako elur bilduetan».

        Bulegoko erlojuaren arabera ordu erdi falta zen ixteko. Laster Joe campusaren aurrean izango zen. Laxalten liburutik azken oharrak jasota, Dee lagunari jaramon egin nion. Interneten sartu nintzen. Hurrengoa irakurri bainuen, eta horrek jakiteko gosea piztu, barkatu honela esatea.

        «Hilabete bi joan ziren. Donner anaien taldeko hamazazpi gizon eta emakumek hantxe igaro zituztenak. Denbora tarte horretan edangarri zen oro edan eta jangarria zen dena jan zuten; kide gazteenak eta zaharrenak hil ahala besteek jan zituzten. Bagoietako arnesak eta zapatak egosita jan zituzten moduan. Hamazazpikoen taldean ere kanibalismora jo zuten».

        Historia orrialde batean topatu nuen zerbait argigarria.

        Donner anaien karabana abiatu zen urtean, 1846an, zuriak ez ziren asko mendebaldean. Ekialdean, gainera, jatorrizko puritano haien ondorengoek ez zuten begi onez ikusten fede-modu berrien ugaltzea. New Age, edo Aro Berria iritzi zitzaion fede-moduen ugalketa, hain zuzen. Puritanoek Herbehereetatik nola, halaxe beste haiek ekialdetik. Euren zorionerako, hantxe zeukaten Abraham aitaren adibidea jarraibide. Sumeria —Sacramento— atzean utzita Israelera —Kaliforniara— abiatu ahal ziren.

        Mormoi fede sortu berriko Lavinah Murphy alarguna, adibidez, hazia lur berrietan ereiteko asmoz zihoan, seme-alabekin eta suhi-errainekin. Negozio gizonak, Charles T. Stanton da adibidea, diru-orriak ugariago hazten omen zireneko zuhaitzen bila zihoazen. Denak ere denak gogo sendokoak, barru indartsukoak, lan gogorretan trebatuak. Umeak salbu, jakina. Stantonek Kaliforniara iristeko ahalegina egin, iritsi ere iritsi, eta itzuli egin zen. Laguntzarekin. Baino hori aurrerago izan zen.

        Interneten topaturiko informazioan Laxalten liburuan esaten ez diren doilorkeriak ageri ziren. Hilketak, mortuan bertan behera utziz heriotzara kondenatuak, gaitz larriak, desadostasunak, karabana zenbait adarretan banatzea eta, oroz gain, negu izugarri hura Sierra Nevadan.

        «Martxoaren 29an, 1847koan, George Donner hil egin zen. Emazteak, Tamzenek, pitin bat eroturik, senarraren gorpua jan zuen. Handik denbora batera Tamzene bera izan zen hil eta beste batek jan zuena; beste hori...».

        Ez nuen halako gehiago irakurtzeko gogorik. Bizirik ailegatu zirenez jakin nahi nuen. Bo, dena inprimatzea erabaki nuen. Datu ttipi pare bat orduantxe gogoan gordeta.

        Lehenengoa Virginiari buruzkoa zen, hona.

        Negua halako egoeran ematen ari zirenen bilatze lana egin zen. Bilatzaileetako bat James Reed zen. Virginiaren aita, taldeko bati heriotza eman ostean alde egin zuen gizona. Bizirik topatu zuen, bai, Virginia alaba. Honek katolikotasunera bihurtu zuen, halaxe omen zion-eta jainkoari promes eginda. Salbatuz gero katoliko bihurtuko zela.

        Indioei buruzkoa zen beste datua. Labur, ez zietela eraso larririk egin baina, ezta lagundu ere! Eta bai, ostera, noizean behin lapurretaren bat edo beste egin. Indioek.

        Fotokopiak eta liburua bildu nituen. Biribildurik neukan historia buruan. Indioekin indioilarra jan zuteneko bigarren negu hartatik berrehun eta hogeitaka urte geroagoko negu haren artean zuriek kontinentea ia osorik menderaturik zeukaten. Menderatze hori zertan izan zen, hantxe neukan Donner Party haren historia adibidetzako. Banekien, eta badakit, nire irudia aurreiritziz josia zena, baina zer arraio. Egun bateko kontua izateko ez zegoen txarto, nioen nire artean kanpora bidean.

        Campusera irten nintzen. Ikasle gazte batzuk galtza eta gona laburretan ari ziren elur bolekin jolasean. Nevadako hotza. Eutsi egin ahal zaiona, lehorra baita.

        Joek autoa non aparkatu ote zuen, campusa zeharkatu nuen. Eta hantxe ikusi nuen jantokiko mexikarren buru egiten zuen gizona, mexikarra ere berau. Agur egin nion. Thanksgiving eguneko iluntzean egin nion moduan. Adeitsu.

        — Nora hoa? —galde egin zidan, lehenengoan; eta bigarrenean berdin.

        — Etxera —esan nion, lehenengoko hartan.

        — Ondo izan! —esan zidan ordukoan.

        Agurra ezberdina izan zen Thanksgiving eguneko bezperako iluntzean. Leku berean. Unibertsitateko Manzanita Lake orduan ur ilunekoaren ertzean.

        — Ba al daukak thanksgiving gaua norekin eman? Bestela gurean daukak lekua —esan zidala dut gogoan.

        — Eskerrik asko, baina festa ez al da yankia? —erantzun nion.

        — Eta zer dio horrek? Denek ospatzen ditek eta, zergatik ez guk ere ospatu. Honezkero bertokoak gaituk.

        Berriz luzatu zidan gonbidapena, eta berriz eman nizkion eskerrak.

        Eskua luzatu zidan, eta nik berari baita. Baina hori egun handiaren bezperan izan zen. Donner Partyren historia ezagutu nuen egunaz ari naiz orain. Joe hantxe neukan zain.

        Autoan sartu baino ez eta Joek thanksgivinga emaztearekin, semearekin, honen bigarren emaztea eta alabekin eman behar zutela berretsi zidan. Eta ea nik ez nuen gonbidapenik.

        Baietz esan nion.

        Astiro zapaldu zion. Elurra berriro jausten hasita zegoen eta, goizean izandako metro erdiko elurtzaren parterik handiena kenduta zegoen arren, bazirudien hurrengo goizean lodiagoa izango genuela geruza zuria.

        — Hemendik aurrera gitxitan ibili ahal izango dok hire autoan —esan zidan, truck-aren gaitasunaz harro.