XII

“Zer moduz hago?”, besarkada eta musu estuen ondorengo esaldia izan ohi da, baina gaur ez da ohiko galdera bakarrik, atzean “zer moduz hago epaiketaren kontuarekin” eta “zer moduz daraman, ilusio gehiegirik egin gabe askatasuna usaintzearen hori” bat dakarte. Segituan erantzun dio: “Urduri, oso urduri, ezinegon bat zaukanat… Txaboloan ere ez naun kabitzen. Kideak asko ari ditun laguntzen, lasai hartzen laguntzen, baina aldi berean funtzionarioek ez zidaten treguarik ematen. Egoera hau gehiegi dun”. Gogor besarkatu du laguna baina, segundo gutxiren bueltan, leun errefusatu du besarkada, eta bere printzipioen kontra ariko balitz bezala, begi-makur gehitu dio: “Gaur, mesedez, ez nazan gehiegi ukitu eta ez ezan janaririk atera, ez dinat arriskatu nahi. Gogotsu zauden, eta ez zienat izorratzeko aitzakia txikienik ere eman nahi”. Eskua pasatu dio lagunari iletik: “Ondo zagon, maite, lasai-lasai egongo gaitun”, eta ateetako kristaletatik giltzaririk ageri ez dela ziurtatu ondoren, musu azkar bat eman diote elkarri.

      Ulertu egin dio, ez du tontakeriarik egin nahi, ez die arrazoirik eman nahi. Baina begi-bistakoak dira horrek berak lagunari sortzen dizkion amorrua eta tentsioa. Laguna beti izan baita nahikoa pantera, lasai utziz gero lasai dagoena, ukituz gero, erasoa itzuliz defendatuko dena. Ez zegoen zapalduta eta hesituta bizitzeko jaioa.

      Beti gustatu izan zitzaion autoritatearen aurrean hain harroxko ikustea. Frantsesez bidaltzen zituen pikutara giltzariak. Gustatu egiten zitzaion inoiz ez makurtzeko zuen jarrera hori. Esaterako, funtzionarioek elkar ez “gehiegi” ukitzeko atea kolpatzen zietenetan, “inbidia galanta zuena!” batekin erantzuten zien desafiozko irribarre batekin. Hala esaten zion: “Haiei errespetua izaten hasten haizen momentuan galtzen dion errespetua heure buruari”. Gaur, ordea, kaka eginda dagoela nabari dio, eta ez dago horrela ikustera ohituta.

      Hala ere, ezin izan du ekidin egun batean izan zuten bisitarekin akordatzea: “Gogoratzen haiz indarrez atera hinduten hartaz? Hiru hilabetez geratu hintzen bisitarik gabe!”, barre egin dute, aspaldiko kontuak gogoratzen ari diren bi lagunek bezala. “Merezi izan zinan”, erantzun dio. Izan ere, orduko hartan, baimendua zegoena baino dezente gehiago ari ziren elkar ukitzen. Funtzionario batek atea kolpatu zien behin, abisu gisa. “Zer nahi diten hauek, ba? Ez ditizten vis a vis intimoak baimentzen, eta aldi berean haragi bizitan sartzen gaitizten metro karratu gutxi hauetan!”. Egun hartan, ukitze eta ukitze artean zituzten elkarrizketetan, ongi oroitzen ez duen arrazoiren batengatik, “damua” hitza atera zen. Armagabetzeaz ari ziren azaleko solasaldia bailitzan, trabeska eta baldar “damua” hitza elkarrizketan erori zenean. Une deserosoa izan zen bientzat eta haien ahotik ateratakoa entzun ez balute bezala jarraitu zuten elkar laztantzen. Halako batean, giltzariak, inbidiaz edo batek daki zergatik, amorrarazita “honaino iritsi gara” batekin zabaldu zuen lagunaren aldeko atea. Abizenez deitu zion, eta horrek inpresio arraro bat sorrarazi zion. Argi esan zion pasatu egin zela, barrura zihoala bisita bukatu aurretik, eta zigortua egongo zela denbora luzean. Beste giltzari bati deitzen zion artean, lagunak eskutik heldu eta “lasai” bat bota zion, begia gozo kliskatuz. Oraindik gogoratzen du, irribarre bihurri eta zabala ahoan, gorputza hilda uzten eta funtzionarioari esaten: “Hemendik joatea nahi baduzu, zeuk atera beharko nauzu”. Eta atera zuten, biren artean indarrez atera ere. Betirako erretinan geratuko zitzaion irudia, laguna, bi funtzionarioek hanka eta sorbaldetatik zintzilik zeramaten bitartean, irribarrez, eta aurrez atera zen hitz madarikatuari erantzunez bezala, “hi, aditu hidan” esan, eta Edith Piafen ahotsa imitatuz ozen abestuz: “Non, rien de rien…”.

      Txiletarrenera itzuli zenean, Agustinari kontatu zion bisitako eszena hura, baita, ziurrenik, laguna denbora batez bisitarik gabe geratuko zela ere. Anekdota ia barregarri bezala kontatu zion, “espetxeko kontuekin” ohituta dagoenak bezala. Agustinak, ordea, adi entzun zion, eta eskua sorbalda aldean jarrita, bere aurpegian ikustera ohituta ez zegoen begitarte batekin, gozo esan zion: “Orain, konta iezadazu benetan sentitu duzuna. Ez da barregarria, latza da”. Berak ez zion minari bide egiten utzi nahi, nahiago zuen anekdotaren indarrarekin geratu, erresistentzia keinu eder bezala gogoratu, giltzariek bilatzen zutenari ez men egin. Agustinak onartu zion premisa, baina “noizbait hitz egin beharko duzue, ba, minaz ere” bota zion etsita. Eta jarraitu zuen: “Minaz mintzatzeak ez dio keinuari duen indarrik kenduko, lagun. Erresistentzia ekimen bat da, autoritarismo esplizituari intsumisioa, plazeretik eta errendizio ezetik egindako oihua, baina ez dezagun azpian duen indarkeriarik estali, cachai?”. Pixka bat bada ere, haserretu egin zen tonu paternalistan botatako horrengatik, baina isilik geratzea erabaki zuen.

      Hurrengo egunean, haien etxean jaiki zenean, honako oharra irakurri zuen mahai gainean: “14:30ean Philippe Auguste metro irteeran” eta musu bat. Gosaldu bitartean metroko mapak begiratu eta haranzko bidea nola egin asmatu nahian aritu zen. Oinez joatea erabaki zuen azkenean, berrogei minutu besterik ez baitziren. Iritsi zenerako, han zegoen laguna. Elkarri musu eman, eta azalpen gehiagorik gabe, “goazen” esan zion. Misterioa mantentzen ere ongi zekien Agustinak.

      Metro batzuk egin zituzten aurrera, eta Père Lachaise hilerriaren burdinazko ateen aurrean geratu ziren. “Hilerriek rollo txarrik ematen al dizute?”, harritu egin zen lehenago bere hilerriekiko filiaz hitz egin ez izanaz: “Ez horixe, maite ditut”. “Ederki, orduan” esan, eta eskutik helduta ehunka hobi-kaleren artean gidatu zuen. Nabari zen ongi ezagutzen zuela lekua. Hainbat pertsona eta pertsonaia ezagunez mintzatu ziren eta, tartean, geldialdi berezia egin zuten. Begiak itxiarazi eta hala aurkeztu zion belarrira galdera eginez: “Badakizu nork esan zuen ‘musu batek bizitza bat suntsi dezake’ esaldia?”. Begirik ireki gabe erantzun zion: “Oscar Wildek, noski”. Eta hantxe ikusi zuen, Wilderen hilobia, jendeak ezpainak margotu ostean emandako musu gorriz beteta. Hortera samarra iruditu zitzaion, baina ez zuen ezer esan.

      Hala jarraitu zuten ordubetez edo, azkenik esan zion arte: “Bueno, hor duzu bisita honen arrazoia. Oso-osorik zuretzat. Eta kontaiozu, arren, niri atzo kontatu ez zenidana. Gustatuko zaio. Bakarrik utziko zaituztet”.

      Ez zuen inoiz bere burua oso mitomanotzat eduki, are gutxiago hildakoak goratzeari zegokionez, eta hala ere, nola ez dakien arren, Edith Piafen hilobiaren magaletan eserita topatu zuen bere burua. Hilobiko hizkiei begira zegoela, bat-batean etorri zitzaizkion azken urteetan bizitako guztiak. Oso nekatuta sentitu zen, akituta, baina ez zekien ongi zergatik. Bisitek ez zuten bere horretan nekatzen, gainontzeko guztiak baizik. Estresak, beldurrak, une oro bere burua auzitan jartzeak, etsipenak, indarra atera beharrak, bueltan kontatu beharrekoak, bere zaurgarritasunak, lagunarenak, erasoek, askatasun faltak, gorrotoak. Denak batera etorri ziren Edith Piafen aurrean. Une batez, bere buruak eskaintzen zizkion sentimendu, oroitzapen eta gorpuzteek gainezka egin zioten, eta hautsi egin zen; baina une labur batez besterik ez. Segundo batzuk utzi zizkion bere buruari min hori guztia askatzeko eta, ondoren, Edith Piafengan pentsatu zuen. Bizitako guztiak bizita ere, ez zela de rienetaz inoiz damutu. Zerbait ulertu zuen orduan. Oso ondo zer zen ez zekien zerbait, baina gorputzean bide egin ziona.

      Bukatu zuenean, Agustina han zegoen, zuhaitz bati eutsita, zigarroa eskuan, zain. Besotik heldu eta: “Gaur zerbeza batzuk merezi ditugu, lagun, goazen Agustinenera. Marce eta Mateo bidean daude”.

      Ordu txikitan, etxera bidean, bostek batera garrasi bizian oihukatu zuten “Nooon, rien de rieeen, non, je ne regrette rien!”.