7

 

Drole süertatzen zeitan, aspaldiko partez, ohe batetan, norbaiten kantüan etzateak. Alabena, hilabete zonbait aitzinago —üda minean!—, bi lekütako ohea, merke saldü nüan, Paueko Emmausko kideer, hortik goiti, bakotx biziko nintzalako erabakia fermüki hartürik. Amodio eta sendimentü kontüak abandonatzekoak nütüan, plegatzera heltzen ez nintzan matematikako ariketa nekeza baten manerala... Halaz, ez nüan haboro —sekülan ez zeitan paradarik agitü, egia erran—, ihorkümitatzen etxealat, etauste nüan, halako zühürtarzün goiztiarrean hurtzen nintzala, maitekortarzünaren destorbüetarik ezkapatzez. Gaü hontan ja, salmenta aisaz damütan nintzan, oso tink beit ginen Joana eta biak, ohantze hersiegian. Joana ene ondoan üngürükan ari zelarik, «zühürtarzün goiztiarraren» konzeptüa arra-aztertzen nüan: Jim horratzen balitzaitan... zer? Balitzaren mündüan eküratzü nintzan, Joanaren korpitza enearen kontra bero beit zen. Ageri zen Zaraitzuarra bikoitz lo-egiten üsatürik zela, ohe txipiñiaren eremürik handiena betetzen zeitalakoz, bazter-bazterrean nindagolarik ni, larrüaren ikara epelek lotsatzen ba nündüen bezala. Aragi-gaineko axala, hatxeirüzkoa nüala üdüritü zeitan, urte lüzeak hunkimen berezirik gabe iraganik, eta larrüak sortzen züan berotarzün hüilanaren mamia oso ahatzerik. Berotarzün hori beharrezkoa zela asmatzen nüan: ezti eta izigarri zeitan aldi berean. Joana, orano, iratzarrik zagon.

      —Kontent al saude?

      —Lekü amiñi bat ments dit.

      —Xin adi konat!

      —Norat?

      —Ni ondrat.

      Besoak ideki zütüan. Joanaren hatsa bürü-gibelean xügün zeitan. Emaiten züan hormatzeak menteak eta menteak iraün züala, eta larrü-nahiaren daldara ez zela ihoiz zentü. Jenteak orozbat, lazgarriko ihardok indarra züan eta, lür-peko ütürrien moldeala, sendimentüek beren bideak jarraikitzen züen, ordokietaratzearekin, arrapizteko bedatsetako lilien erdian. Harritürik nintzan:

      —Ongi zra?

      —Ni ja bai phü.

      —Lokartren za?

      —Bai.

      —Akitrik baitza.

      —Bai.

      Eskü-ahürren bailaka segitzen nüan gerritik lepomügalaino, baratx-baratxa ebilten.

      —Klunka bat egin zagun.

      Ezpain bustien usuki leünak, korpitzaren ürrin goxoa nitaratü züan, eta bizkarrez nindagolarik, ürrina zatorren güneala ützülikatü nintzan. Joanaren begiak zerratürik ziren, eta pott bekaitz bat eskentü neion:

      —Eta Haitz?

      —Bakotxa be tenorian.

      Gizon-emazte tratüetan, tradizione baliosen eta prodüktibisten haustea itsusi zela neritzon, bena ene gogoaren anpletzeko, Joanak, Euskaldunon Egunkarian Xabier Lete teologo modernoen nausiak, Aita Saintüaren kontrala, proklamatü züana ahorpegiratü zeitan, hitzez-hitz: «nork zilegitasun gehiago Zuberotarrek baino beren tradizioak aldatzeko, tradizioa geratzen bada Euskal Herrian, egiazkoena Zuberokoa delarik...»

      Ele zinez ejerrak ziren Xabier Leterenak.

      —Haizümena ba dizügü beraz?

      —Uken gu kori bedein.

      —Alabadere!

      —Ez gra akatren kortako.

      —Hüilanik ere ez!

      Hatsa geroago llabürragoa züan Joanak. Haren belarraren behera eraixten zirelarik, ene behatzek übel odoltsü elibat hünki züen. Oritü nintzan Ahüzkitik etxerakoan, Alozeko zübüan, hedexuri-kontrol batetan arrestatürik izan ginela, gazodükaren lankietan gaüaz paseiatzea debetürik beit zen leküko ez zen oroer:

      —Min düzü ala?

      —Arnegatrik nizu, bai.

      —Polizia kanpora! —murmuzikatü nüan erriz eta ahapetik, aüzoak entzün ez gintzan. Ülünabarrean, autotik elkarazi güntüen, arraheinki harmatürik ziren gizonek, eta zübü berdearen hegietara bulkatü. Zübüko bürdüiner lotürik egon ginen, esküesteka parea zela medio, mamuek gure erranak egiaztatzen zütüen artean, prefosta beti bezala, paperik gabe beit ginen. Ni, ixil-ixila nindagon, miaketa noizbait ürrentüko zelako esperantxa motzarekilan; Joana, ordea, oldartü zeien:.

      —Murkilla kalduka finitren zue!

      —Ze’uxu xuk? —oihüstatü züan, eüskalkiz garaztarra üdüri züan animalko gizon puzka batek. Kasketa junpeka ari zeion kasko-gainen. Zaraitzukoak segitzen züan:

      —Deaño kasta gaixtoa!

      Beldür nintzan ezinago.

      —Ema’in dauxut ba nik! —erantsi züan hedexuriak. Polizia larderiatsüari xütik so zagon Joana, desafio lanjeros baten plantan. Eta lau gizonek jo güntüen. Bortizki. Arras bortizki. Lürrean, hilen manerala ginelarik, esküestekak libratü zeizküen, eta beltz hotzean desagertü zen beren J7 maradikatüa. Gazodükaren lanak hasiz geroztik, indar-zaintzaleak oso erreüs ziren, eta Joanaren begitarteko sakiak xahützen nütüalarik, Jimek Xahakotarren pastoral arrastiritan kondatüa jin zeitan gogoala:

      —Gardamobilak horra zütüzün, makileki. Lanak epantxatzen ari ginen. Bakean. Agoinü ejerra zizüen guri joka, biloetarik tiraka, beti eta beti joka.

      —Noiz agitü zen hori?

      —Iragan ostiralean. Erroimendin. Hiru astez han egün oroz bühürtü güntüzün, han ziren bospasei bekaniken üngürüan ttottotzez.

      —Mankatürik izan zena?

      —Bai zonbait. Zortzi jentek beharko dizüe Paueko tribünalaren legea txestatü.

      —Eta zük?

      —Ni ezkapi nüzü.

      Üda erditsüko bero basaz beterik nütüan jadaneko larrüko ziloak, eta Joanaren korpitzaren sü-ziriak ahal ziren hantik sartzen. Zortzi bühürzaleen kontrako epaia Pauerik jin zeikülarik, Jojobarren nintzan kafe-ordüan, auher:

      —Mila libera bakotxak, gütixka düzü!

      —Nik preso ezariko nütüan.

      —Ainintza jüje ni!

      —Eta apel egiten omen dizüe.

      —Ez beit düe deüseren lotsarik kankail horiek!

      Aizinanten hitzen behatzean, ber aldian, nigar eta porrokitzeko inbea nüan. Erakasten zeiküen, majoritatea zinezko ardi-saldoa zela, audela ez günüan gaitzegi izateko dretik ardiekilan, heltübada abilago beit ziratekean. Gardamobilen egitate gogor hartarik landa, jenteak ez zezan uste üken Gaz-Parsekoak martirio elibat zirela, Sindikat Interkomünalak, egünkarietan, bere «ikus-muldea» zabaltü züan:

      «Projekto horri bühürtzia, abantalla horien galaraztia lizateke, ekonomia bai zozial eta kültür aldetik... Projekto horren eküaraztia Nafarrari gasaren ükatzia lizateke: Xiberoaren itxüra txar baten emaitia lizateke, zeren erakutsirik beit lizateke, minoritate batek lüzaz gogozkatürik eta negoziatürik izan dien abantallak errekalat igorten ahal lütükiala...»

      Demokrata ohoratüenek, «minoritateak» hastiratzen zütüen, drogazale-bilatsü-marginal-zozietatearen bizkar bizizale-erori berri zen sistema komünixtaren aldezale-estalinianoak zirela oro aldarrikatzez. «Minoritateen» balizko eraginen ahültzeko, xantajea erabiltzen züen.

      —Ez dütüe arauz horiek nagüsiak epantxatüko.

      —Gaza balin bada, lana ba date...

      —Ez gütüe hanitx pakatzen bena...

      Majoritatearen marrakak ejer eta hunkigarri ziren, etsaia izentatü ondoan. Hein batetan, mediatizatüagoa zen Aspe Ibarreko tünelaren aüzian ber gaüza agitzen zen. Han ere, minari sendagailü azkarrak emaitearen aide ziren «plañak». Olueko «Le Progrès» aldizkarian idazten züen jaunkillotak prestziren greban zabiltzan kamiolarien eta laborarien kontre, estadoak igorri zütüen armadako tankeak helarazteko Petetin eta bere lagün ekologisten aurka. Biolentzia beti, estadoaren eta honen segizale ütsüen azken elkibidea zen, estadoak hain xüxen hersatzen züan gaüza, zonbaitek ez honartzean. Joanaren bularrak berekatzen nütüalarik, erran nüan, eztitarzün bigünak bihotza tinkatzean:

      —Ez düzü ahalkegarri minoritate izatea.

      —Maioritate izan za behin e?

      —Ez, ez, orano ez.

      Bapatean, itsasoko hurak galerna erreetan altxatü ziren, eta gü ginen üntzi pirateko bandera-negra-kideak üzkailtzear ziren. Ugarte xoiletan, mündüaren pezüak lehertü güntüan, eta amodio hezeen bidean, anplexagoñi igerixkan hasi ginen.

      —Maiteko zitut —barbaratü zeitan gero Joanak. Ez neion hitz bat ere sinetsi, edo bortxatzen nüan ene izpiritüa, argi zenaren ez sinestera. Ordea, kontü-errendatü nintzan, bailaka, pott eta larrüen gusta gaziak bürzoratü nündüela. Jarraitü nüan:

      —Nik e bai. Jim salbü!

      —Jim?

      —Eheeemmmm —züntzürra karrakatzen nüan artean Joana, loaren zurrunbiloan galdü zen. Jim nahiko nükean saihetsean, eta pausaren ildoak ezin idekiz, egon nintzan goiza ürratzealaino iratzarrik.

      Bostak ziren. Joanarekilan higatü arratsaren arrapasatzen ari nintzan. Alozeko ezustetik landa, Mauleko fasfudean aühaltü ginen —taloa, txinkor, ketxüp inkaü batekin— Irulegiko bi pinta ardu edanik, gaüa goxoa zeneaz gain, Gaztelüko xenda hartü günüan, korpitzak lehentze hunkikaran txoxtakatzen ari zeizkülarik. Noizean behin, patarrean eküratzen ginen, eta hiri osoa, etenik oheetan zagola asmatzen günüan, edo telebixter so berant arte, biharamenetan Jojobarren gisako ostatüetan nahiz lantokietan mintzagei «majoritarioen» edükitzeko:

      —Ikusi düzüe odol kozatüaren afera?

      —Bai.

      —Lazgarri düzü.

      —Gük odola phü xahü dizügü.

      Herri eta hiri orotako goizak molde bereko elaldiez künküino beterik zirela nionean, Joanaren bularren sort-jüntan pott bat hegaltarazi nüan. Zaraitzuarra ez zen igitü ere. Lagünari so egon nintzeion agitü zeikünaz batere ez damützez, eta jakitez gaü bakarreko amodioa zela gurea. Neska bilaiz bat zagon, Jimentako zaintzen nüan ohe-partean, eta hatsarrean bitxi zeitan arren, denboran joanago eta hobe beno hobeki senditzen nintzan:

      —Bardin düzü azkenean... maitatzen den ber... —pentsatzen nüan. Amodioan determinismo biologiko berezirik ez zagola nion, desiraren ikara baizik. Txinako aüzüneetan nintzan garaietan, entzün jüstifikatze güziak faltsü zirela komentatü nüan gero. gdfean, eratzen jabe zirenek, enekilan, bestaren egitean, abenida llargoetako itzaletan edo metroko arroiletan pott-ka ari ziren potiko edo neskatilen begistatzean, zonbait keinü «emakoi» egiten zütüen, trüfatzeko, berak gizon ala emazte arras perfeitak beit liran. Amoros debetüen kantütik iragaitean, kolega ausartagoek oihüstatzen züen, erriz karkazaka:

      —pd!

      Saldoko neskek kikizai estofatüak üzten zütüen ezkapatzera beren ezpain tintatüegietarik, «egiazko» gizonen solasen baimentzez.

      —Horietarik zirea zü ere? —galtatzen zeitaen mütür nindagolakoz.

      —Ba dükezüe bai arauz züek ere astean ostirale bat phü —ihardesten neien kexü, eta etxealat joaiten nintzan Italiako etorbideko telefona kabinaren eretzean taldearen bere bürla-sailari abandonatzez. Zelako kabina hartan nüan gogapena, etxeko hürrünizkinak jo züanean. Ordülari eletrikoa marmarikan ari zen tenorea zen.

      Zazpi aldiz entzün nüan telefonaren herots metalikoa. Joana ez zen doirik kantitü. Segeretüki agiantzen nüan, etxearen andere ni bezainbat zenez, telefonealat hüilantzeko jeikitzen ahal zatekeala. Bena debaldetan... Joanaren besoen aixolbetik elki nintzan baratx-baratxa, eta sohakoaz miretsi nüan behiñ berritan, lagünaren loaren bermea. Telefonaren besagia altxatü nüan ondarrean:

      —Bai?

      —Amaia Ezpeldoi?

      —Hura bera.

      —Ba dakizüt non den Gaxpar!

      —Nor zira?

      —Gaxpar Büztanobiren adixkide bat.

      —Nor?

      —Pette Kihilalt.

      —Aha...

      —Ba dakizüt non den Gaxpar!

      —Eta non da Gaxpar?

      —Telefonaz ez deizüt ahal erraiten.

      —Prefosta.

      —Ene berriak agüdo ükenen dütüzüe.

      Harian, lina «oküpü» zelako seinalea jarri zen. Ez nüan haborokorik jakin. Dei zinez arraroa zen. Nor zen orai Pette Kihilalt hori? Eta Gaxpar non zagon gorderik? Telefonako gizonaren botza ez zeitan laket: leze edo karbe hezeetako oiharzüna züan eta, lotsaz bete nintzan arren, gogoaren baketzeko arraileriant baten astokeria hütsa zitakeala erran nüan ahapetik. Pentsamentüketan hurtürik nintzalarik, Joana ohetik eraitxi zen, eta dutxa-pean zagon:

      —Amaia...

      —Ez diñat imurrik!

      —Ze zu oai?

      —Pette Kihilalt... —esplikatü neion, korpitz azkenean maitatüaren pikarraitarzüna begimentzen nüan artean. Akitürik nintzan, bena ejertarzünak partekatürik behar züala arrapikatzen nüan:

      —Joana...

      Dutxa ekürarazi züan Joanak, eta eni ihardesteko bezala, kantan hasi zen:

      —Aurrera Napartheid Txe eta Zapata...

      Ez nüan tütik entelegatzen: zertarat horra ziren Txe eta Zapata, ejertarzüna aipatzen zen leküaren türbüstera. Goizanko askariaren apailatzera abiatü nintzan, halako zorion üdüripen arinean, eta oritü nintzan gaza ürrentürik nüala.

      —Merde. Gaza fini düt!

      Egoera latza zen. Joanak, ene oharpena behatü züan, eta deüs ez beit litzan, ezagützen ez nüan ahaidea baliatzez, ahoak emana ahala ari zen zaraitzuarra. Kexatü nintzeion:

      —Ertzo hiza? Eta aüzoa?

      —Mexiko Kuba eta Euskadi Zaharra...

      —Ago ixilik, Jinkoaren amoreakatik!

      —Askatasuna dugu helburu bakarra...

      Indar-gabe nintzan. Bürüalat jin zeiztan Sindikat Interkomünalaren eleman xügünak: «Gasa badateke Maule eta Atarratzeko hiri eta üngürünetan, gdfak dian preziorik apalenean. Xiberoak, merkena eta xahiena den energia badüke...» Deklarazione prunten funtsa aztertzen ari nintzalarik, Joana Garalda apaindürik zagon jadanik, ene aitzinean, Jojobarren kafearen hartzera zotükatzeko prest, fier eta airos:

 

            Independentzi griña odolan eukita,

            aurrera Napartheid Txe eta Zapata.