Irtetea erabaki dut gaur goizean.

        Gelatik irten. Neure gorputzetik irten. Pentsatu dut beharrezkoa dela, tartean behin, bizitza berrikutzea, objektuak eta gauzak laztantzea. Animatzen diren gauzak, mugitzen direnak baina dantzarik ia egiten ez dutenak. Apur bat tristea da. Motela.

        Jar dezagun oihal bat ohizko itsustasunaren gainetik.

        Bizitzaz husturiko toki, gaitzak hartutako, funtsezko poesiaz eta eskuzabaltasunez umezurtz gertatutako horien itsustasunean sinesten segituko nukeen baldin aurkitu izan ez banu izar txiki distiratsua, gazela urduria, ametsetako zelaia, itxaropenezko baratza, lur usurpatuan sortutako kantua. Bai, nire barne herritik lantokira joaten segituko nukeen, mamuetatik sofrimenduetara, ordezko bizitzatik horren estalkira. Gero eta gehiago murgilduko nintzatekeen, mundua antolatzen eta desantolatzen, gauaren hondakinez eguna fabrikatzen, infernua koloreztatzen eta hareazko zaku batean lurperatzen nuen bakardade honetan. Denak bultzatzen ninduen isolamendu honetara: eguneroko bortxakeriak, nire lan indarraren salmentak, gorrotoak edo ezaxolak, bizitzatik kanporako baztertze sistematikoak, nireekiko banaketak. Eta zera esan behar dizuet: nire bizitzaren barruetara jotzea ez zen poza izan, beharra baizik, premia. Badakizue. Kanpoan zepoak. Erailketa. Afusilaketak. Miaketa. Umiliazioa. Beldurra. Orduan tapaki majikoaz inguratzen nintzen eta isuri egiten nituen ametsak ortze zabalean. Irudiz drogatzen nintzen. Ez nion horri inoiz uzten. Salbu... Nire mundua gero eta gehiago egokitzen zen eta horrek izutzen ninduen. Irteten nuenean batez ere nire unibertso itxi eta intimoa justifikatzeko izaten zen, etsipenari bera sortarazi zuen biolentzia berremateko.

        Hareetan aurkitu nuen Gazelle, nahiz zerua arrea izan, nahiz itsasoa zurbila izan, itsasoa ikustea, algak irenstea erabaki nuen egun batean.

        Bere begiak lehendabizi. Bere herria ondoren.

        Bere begiak. Hantxe hartu du eguzkiak, beste astroekin nahasirik, hilezkortasuna, argi goxoa haurren begiratuentzat. Zorabiozko zerua diamanteek poblatua. Zeruari begiratu diot eta bertan, silabak beste nonbait dituen memoria irakurri dut, kolpatutako lurrean, kanpamendutan, denden azpian. Gazelleren begiak memoria horren esparrua dira; haundiak dira; samurtasunez beterik dago hoien distira; itxaropenez eta laguntasunez zoraturik dago bere irria. Argitasun horren ertzetan jezarri naiz eta izarren bidean irakurri dut; irudipen bat antzeman dut, distir dagien zerbait, zauritutako herri baten antzeko zerbait. Berak esan dit: Qods da. Argi hori, kantu hori, hareen eta zeruaren kantu hori, nire herrikoak bakarrik izan daitezke, nire sortze-poema.

        Jerusalem, zeruaren besoen azpian tolesturiko herria.

        Haurrek eta bagabundoek garbitzen dituzte zure harriak. Nere gogoetetako andrea, antzeman egiten zaitut, ikusi egiten zaitut.

        Beraz ozeano irribera horren ertzean jezarri naiz eta bestelako zauriak irakurri ditut. Bat-bateko heriotza. Basamortuko tximista. Baalabak-en udako arrats batean, abuztuko arrats batean, gorputz hau zure esku artean, bizia erauzirik zilarrezko zeru horren freskotasunean. Zaldi hegodunean alde egin, udako arrats batean.

        Zure aita zen. Esku bat abaildu da maitasun mugagabea ebakiz eta zuk besoak zabalik, alboratzen den ilargia bertan pausa dadin.

        Gizon horretaz hitz egin didazu aipatuz ez heriotza, zugan bildurik gordetzen duzun bizi mugaezina baizik. Ausentzia bizitzen ikasi duzu zure keinuetatik, zure ahotsetik arbolak eta loreak sortarazten dituen lurraren itxaropen gisa.

        Oihal batez estalitako ene bakardadea zulatzen hasia zen.

        Zure aitaren heriotzak ez nau nahigabetu, bizirik kontatzen jakin duzulako.

        (Agian esango didazue: zer dela eta istorio hau isolamendu baten meandroetan? Gazelle-rekiko dudan laguntasun eta maitasunak gidatu naute nire oraingo eta aintzineko memorian zehar. Memoria horrekin ezkondu naiz, ona eta sendoa delako. Umorea du eta eskuzabala da. Samurtasun haundien iturria da. Kutxa batetik ateratzen nintzen eta eguzkitxo zoro batek itsutu ninduen. Gazelle da nire irudimenak, guztiz argi eta errealak, aurkitu duen arima bizi eta erreala. Berarekin, isolamendua ez da inoiz bakarrekoa izango. Uler ezazue ondo: Gazelle ez da irudi bat).

        Agian eroak dira nire silabak. Astro bat bailitzan mintzatzen naiz Gazellez. Baina arbola erauzi hori gehiago ez nintzela izango sentitzen nuen. Eta orduan joan etorrian nenbilen, bere begietatik itsasora.

        Entzun:

        Maiz kristalez eta argiz zeharkaturiko ahotsak itsutu eta liluratzeko ahalmena damaio Gazelleri. Baina gizatarra segitzen zuen Gazellek Ez zuen ahalmen hori inoiz ahitzen. Dela mitin batean dela lagun edo familia bileretan atsegin dugu bera entzutea, atsegin dugu ahots horrek zeharka gaitzan, doinu artega horrek, atzamar fin eta goxoek eutsia.

        Bere buruaz gutxi hitz egiten du.

        Denbora puska baten ondoren konturatu gara guk maite dugun izaki horrek bakardadea ezabatu baino gehiago egiten zuela. Ezer gutxi genekien Gazelleren bizitzaz. Bere herriaz, exiliozko bere lurraldeaz maiz hitz egiten digu. Askotan entzuten gaitu.

        Funtsezko laguntasun hau amets egin nezakeen, baina egun badakit apalagoa izango zela —ederra izanik, ziur— besarkada edo elkarrekin atsedena hartzea baino, plaza publikoan inprobisaturiko afaria baino.

        Ez da bakarrik bere buruaz gutxi mintzatzen dela, bere ametsak kontatzeko amore ematen duenean ere, nolabaiteko amorrua agertzen du. Konfidentziaren bukaeran badakigu lorategi bat dagoela, penarik gabeko urtaro bat, eraztunak eguzkiaren atzamarretan.

        Zenbat hodei desegin ote da zure bizkar gainean. Zugan isiltasuna ez da inoiz izan hitzaren ausentzia txuri hori, ez eta bildu eta erortzen diren hizkien unadura. Isiltasuna. Zabaldutako eskuaren anaitasuna, udazkenaren belar bukatugabea biltzen duen begiratuaren goxotasuna irakurri behar direneko zelaia. Bazen baitaere zure herria, gure gorputza, kolpatzen duen txinparta, aurpegiaren erdian, estuasuna fusilaketaz fusilaketa aurreratzen den unean.

        Berpiztu egin dira falangista eta palestinarren arteko erasoak. Bataila odoltsua da. Egoera nahasia. Libano urratu egiten da.

        Zugandik urruntzen duzun ametsa nolabait ezkutatzeko betazalak jaisten zaizkizunean, ulertu egiten dugu, han, lurra berriz ere kolpatu dutela, odoletan irauli dutela.

        48an, gerrak eta zerbait gehiagok gure gorputza eta familia urratu zituzten. Gauez joan ginen. Badakizu, bere lurraldetik botatako herri baten etengabeko irudia, maletak eta zeru ertz bat begietan harturik, bidean aurrera abiatzen dela... Zenbat herrik emigratu duen basamorturantz! Zenbat herri izan den bizitzatik aldendua! Beste muga batzuetarantz gindoazen. Isildu egiten ginen. Husturiko memoriak aurrera zegien gauean. Osabak, amaren nebak, gizon zoragarria -ezagutu behar duzu-, ez zuen granja utzi nahi izan. Zaharra zen; bere borda palestindarren superbibentziarako lekua bihurtu nahi zuen. Lortu egin du. Egun, okupaturiko lurraldean bizi da, haurrez inguratua.

        Ikusten, zure bakarkako isolamenduaren ixtorioa, gehiago edo gutxiago denok kondenatuta gauden isolamendua, benetakoa da, hau da, nik ulertu egiten dut, baina indibiduoari mugaturik gelditzen da; ez du herri batentzat balio. Ezin baitaiteke herri bat suntsitu.

        Emaidazu irudiaren berri....

        Komisaldegian, inspektore-galdetzaileek ez ninduten aintzakotzat hartu. Haien ustez «eroaldia» duen leloa besterik ez naiz. Baina benetan ikuztatu naute, nire burmuina garbitu dute. Hondamenaren ertzean nengoen. Askatu nindutenean ez nuen ezer buruan. Irudia desagertua zen. Ez nekien hari hitzik egiten. Ez zen ezer ateratzen buru honetatik. Medizina mordoa eman zidaten, produktu arraroak. Etengabe goitika egiten nuen. «Buru garbiketa» deitzen den hori izan behar zuen. Lehendabiziko gauean gelan, horren txarto nengoen dena urratu nuela: alkondarak, izarak... goitika egiten nuen... mintzoa galdua nuen... Sendagileak etorri ziren; ospitalizatu egin ninduten; beti nengoen lotan, hutsunea zen nire buruan edo bestela hodei zuri handi bat; memoria ere galdurik nuen. Eta guzti hori andre baten zioz, ulertzen duzu, Gazelle, ausentziaren zioz eta ez ametsagatik. Denbora luzea behar izan dut horretatik ateratzeko. Egun nire larruak zimur batzuk gehiago ditu. Burua joaten utz nezakean... guztiz hondoratuko nintzatekeen. Handitu egin da nire argitasuna. Aurkitu zintudanean —Royanen zen, ezta?— erabaki garrantzitsua hartzeko tenorean nengoen: herrira itzuli ala hemen gelditu, baina baldintza desberdinetan. Orain, ez dakit. Izan ere, herrira itzultzea, politikoki, gauza ona da. Baina momentu honetan gero eta behar handiagoa nabaritzen dut neure baitatik ateratzeko, nire kutxatik atera, kanpora joan, besteekin joan, besteekin egon... nire miseria pertsonalak ez dio jende askori axolik... Sindikatoren batean milita nezake; horretarako gauza nahikotan eman behar da amore; eta gainera ez! Sindikatuek hemen, gauzak hobetu nahi dituzte, ez dute ezer egiten modu radikalean, erabatekoan iraultzeko. Lanarekiko begirunea dute. Lana paregabeko alienazioa da, inork ez baitu egin nahi duena egiteko eskubiderik. Lanak bizia jaten du; irentsi egiten du eta gizonen gorputza jan. François adiskideak esaten duen bezala: «Ez dut bizitza osoa eman nahi bizimodua irabazten, gero hura galtzeko». Jendeak ez du barrukoa adierazten. Langile batek —emigratua ala ez— bizitzeko denborarik baduela uste al duzu? Irudiak fabrikatzeko denborarik apenas du, azkenean loaldian bera akabatzen duten irudiak; beharrezko lan sozial batek bizitzeko, hots, beren subjektibotasuna azaltzeko aukera eman beharko lieke gizonei, ulertzen?

        Entzun ezazu zer gehiago dioen Françoisek:

Bizitzak ez al du hau besterik izan behar:

abandonatu gaituzten

hildakoen herresta,

errege barregarriak?

Egunero, garaietako zikoinek

ametsak zeharkatzen dizkidate.

Aurpegiak erratzen direneko

zelai handirantz doaz,

bizidunak ahaztu dituzten

hildako guztien aurpegiak,

eta horren aspalditik, horren goxoki

gure galaxian negar egiten dutenak.

        Ikusten? Erbesteratu baten ibilbidea marraztuko dizut: miseria lokala - pasaportea - korrupzioa - iraina - medikuari bisita - emigrazio bulegoa - bidaia - ibilbide luzea - kasualitatezko lojamendua - lana - metroa - kutxa - masturbazioa - tximista - istripua - ospitalea edo hilerria - agindua - oporrak - ilusioak - itzulera - aduana - ospitalea - heriotza - istripua - masturbazioa - puta - pixa beroa - metroa - irudiak - irudiak - irudiak...

        Badago, noski, beste irtenbidea: beste hori ez da idazten, ez da horretaz mintzatzen, egin egiten da.