AUSTRALIAKO
KOLONIZAZIOA^[28]

      Australia 1770. urtean hatzeman zuen Cook kapitainak, eta hamazortzi urte beranduago britainiar gobernua bertara konbiktoak herbesteratzen hasi zen. Grohar, berrogeitamahiru urtetan, New South Wales-ek larogeitahiru mila jaso zituen. Konbiktoek kate astunak zaramatzaten; jan gutxi eta tratu txarra ematen zizkieten zaindariek; zorrozki zigortzen zituzten edozein arau hauste arinagatik; “sekula ezaguturiko disziplinarik krudelena” da haien bizitzaz historialari baten deskribapena.

      Garai haietan lege ingelesa bihotz gogorrekoa zen. Gaur egun isun txikiaz edo egun gutxiko atxilopenaz zigortuko litzatekeen falta ezdeusagatik, gizonak, emakumeak eta mutilak zazpi-hamalau urtetarako kondenak betetzera igortzen zituzten munduko azken honetara; eta krimen serioengatik bizitza osorako herbesteratzen zituzten. Haurrak kolonia penalera zazpi urtetarako igortzen zituzten koneju bat ohostutzeagatik!

      Orain hogeitahiru urte, Londresen izan nintzenean, lege berri bat zegoen indarrean lapurketa apaletarako eta emazte-jipoilendako: hogeitabost zartada bizkar gorrian bederatzi-buztaneko-katuaz. Esaten zen zigor izugarri hau gaizkilerik zitalena makurrarazteko adinakoa zela, eta ez zegoela bederatzigarren zigorradaren ostean emozioak bere kautan gordetzeko nahikoa adorerik zeukakeen gizakumerik; eskuarki morroiak arinago garrasi egiten zuen. Zigor honek sekulako eta erabateko eragina izaten zuen lapurrengan eta emazte-jipoileengan, baina Londres moderno eta humanoak ezin zuen hura jasan, eta legea ezabatzea erdietsi zuen. Ingeles emazte astindu eta xahutu askok izan du “humanismo” sentimentalaren lorpen krudel hori deitoratzeko parada.

      Hogeitabost zartada! Australian eta Tasmanian konbikto bati berrogeitamar ematen zizkioten kasik edozein falta soilagatik; eta batzutan ofizial basati batek beste berrogeitamar gehitzen ahal zizkiekeen, eta segidan beste berrogeitamar, eta horrela segitu, morroiak tortura bizirik jasan zezakeen bezainbesteraino. Tasmanian, artxibo ofizial zahar batean konbikto baten kasuaren aipamena irakurri nuen: hirurehun zartada jaso zituen... zilarrezko goilaren batzuk lapurtzeagatik. Eta hura baino gehiago jasotzen zuten gizonek, zenbaitetan. Zartailua nork erabiltzen zuen? Sarritan beste konbikto batek; akusatuaren lagun urkoenak batzutan; eta indar guztiaz ematen zion, bestela errukiagatik bera zigortuko zuketen —begira bait zeuzkan— eta hala ere ez zion lagunari inolako mesederik egiten: beste esku batek hartuko zukeen lagunaren kontua, zigor osoa jasotzeaz inolako murrizketarik nozitu gabe.

      Tasmanian konbiktoaren bizimodua hain zen jasangaitza, eta suizidioa hain burutzeko zaila, non zenbaitetan gizonek etsiturik bildu eta zotz egiten bait zuten ea taldeko bat zeinek hilko zukeen erabakitzearren —hilketa horrek egileari eta lekukoei heriotza segurua suposatzen zielarik urkamendiko borreroaren eskutan.

      Goian aipaturiko pasadizoak zirriborro soilak dira, zertzelada hutsak konbiktoaren benetako bizitza zenaren aldean —zertzeladetako itsaso bazter gabean erortzen utzitako xehetasun pare bat besterik ez dira; edo, irudiz aldatzearren, erretzen ari den ziutatean bi lasto ziztrinen garrei beren azpian sua alde guztietara hedatuz doala begietarik izkutatzen duen ikusmiran egindako argazkia besterik ez.

      Konbiktoetariko batzuk —haietariko asko samar, egia esanda— oso jende gaiztoa zen, garai haietarako ere; baina gehienak ez ziren, seguru asko, atzean etxean utzi zuten bataz besteko jendea baino askoz makurragoak. Hori eritzi behar diogu; ez dugu beste erremediorik. Behartuta gaude eriztera ezen goseak eta hotzak jota zeuden emakumeak hogeitasei zentabotako urdaia edo trapuak lapurtzeagatik urkatzen, eta antzerako falta hutsalengatik mutilak amarengandik eta gizonak familiatik erauzten eta munduaren beste aldera urteetako kondena luzeetara igortzen zituen nazioari “zibilizatu” hitza ematerik ez zegoela inolaz ere. Eritzi ere eritzi behar diogu ezen, herbesteratu haiekin gertatzen ari zenaz berrogei urtez gora jakinaren gainean egon eta hartaz poztu egiten zen nazioa, ez zela inolako zibilizazio maila gorago bateranzko prozesu nabarmenean aurreratzen.

      Konbiktoen kargua eta euren bizkarrak eta urdailak gobernatzen zituzten ofizialen eta zaldunen izakera eta portaera begiratuz gero, berriz, behar diogu amore eman, konbiktoen eta beren nagusien artean eta bi hauen eta sorterriko nazioaren artean antzekotasun monotono oso bat ematen zela eritziz.

      Lau urte pasa ziren eta konbikto anitz bertaratu zen. Bizilagun errespetagarriak hasi ziren ailegatzen. Kolono moeta biak babestu beharra zegoen, bien artean edo natiboekiko istiluak saihestearren. Zuzena da natiboak aipatzea nahiz eta nekez konta zitezkeen, hain urri bait ziren. Garai batean, oso amorra araziak izaten hasi aurretik —artean ez zuten eta eragozpenik sortzen— New South Wales-en hamazortzi mila hektareako natibo bat zegoela jotzen zen.

      Jendea babestu beharra zegoen. Armadako ofizialek ez zuten gura zerbitzu hori —urrun hartan ez bait zegoen ez ohorerik, ez goraipamenik. Orduan Ingalaterrak “New South Wales Corps” zeritzaneko milizia moduko indar bat mila zibil uniformatuekin erreklutatu, manua eman eta harantz untziratu zuen.

      Gaitz guztietarik okerrena hori izan zen. Dartada ederra jaso zuen koloniak haren menpean. Ingalaterrak gartzelaz at duen jite moralaren eredu ezin hobea zen Corps-a. Kolonizatzaileak ikara ziren. Beldur ziren hurrengoan nobleteria inportatuko ote zenetz.

      Hastapeneko egun haietan kolonia ez zen bere bururako aski. Ingalaterratik igortzen ziren bizitzaren behar guztiak —janariak, jantziak, eta beste—, gobernuaren biltoki handietan gordetzen ziren, eta konbiktoei ematen zitzaizkien eta kolonoei saltzen —balioaren aurrezte xume batez emanak. Corps-ak bere aukera somatu zuen. Ofizialak merkatalgora eman ziren, legetik kanpo erabat. Rona inportatzeari ekin zioten, bai eta destilategi pribatuetan egiteari, gobernuaren aginduak eta protestak desafiatuz. Denak batera bildu eta merkatuari euren arauak ezarri zizkioten; gobernua eta gainontzeko merkatariak boikoteatu zituzten; monopolio hertsia ezarri zuten eta zorrozki mantendu. Untziak pattarrekin iristen zirenean ez zioten inori erosten uzten, eurei beraiei salbu, eta jabea bortxatzen zuten eurek jarritako salneurrian eman ziezaien, merke nahikoa beti. Ron galoia bataz beste bi dolarretan erosten zuten eta bataz beste hamarretan saltzen. Rona lurraldearen moneta bilakatu zuten —dirurik ez edo oso gutxi bait zegoen—, euren botere suntsigarria mantendu eta kolonia hamazortzi edo hogei urtetan meneratu zuten gobernuak azkenean azpiratu eta deuseztu baino lehen.

      Bitartean soberazko kontsumoa zabaldu zuten alde guztietara. Eta ronaren truke etxalde eta etxaldeak erauzi zituzten kolonoen eskutik, ondasunetan zeharo aberastuz. Kolonoak egarriaren azken zorian harrapatzen zituztenean, sakatu, eta tragu bategatik xahutu egiten zituzten.

      Behin batean gizon bati bi dolarretako galoi bat ron saldu zioten urte batzuk beranduago ehun mila dolarretan salduko zuten lur saii bategatik.

      Koloniak hamazortzi edo hogei urte inguru zuenean lurraldea artilea lantzeko txit egokia zela hauteman zen. Goraldia eman zen, munduarekiko komertzioa hasi zen eta, ondoren, metai bikainetako meatzeak ireki zirenean, etorkinak trumoiika heldu ziren, kapitalak bezala. Emaitza New South Wales komunitate handi, aberats eta landua da.

28. Following the Equator. Harper and Brothers, New York, 1897.