Oscar Wilde

Reading Bahitegiko Leloa

THE BALLAD OF READING GAOL

In Memoriam Charles Thomas Wooldridge,

Erregearen Zaldizko Zaintzakoa izana.

Obiit H.M. prison, Reading, Berkshire,

1896ko uztailak 7

                        1

Ez zuen bere txamarra gorria janzten,

odola eta ardoa gorriak baitira;

eta bazen ardoa eta odola haren eskuetan

hilarekin aurkitu zutenean;

maitatu eta bere ohean

sarraskitu zuen emazte gaixoa.

Bazebilen bahitegikoen artean

jantzi arre-zarpaildu batekin,

buruan txano bat zeukalarik;

eta ibilera zalu eta alaia zuen, iduriz;

ez dut inoiz ikusi, ordea, egunari

hainbeste lehiaz so egin dion gizonik.

Ez dut behin ere ikusi

atxiloek zeru diotsaten

estalpetxo urdin hori,

eta bere zilarrezko haize-oihalekin

noragabe zihoan edozein hodeiri

begi hain lehiatsuz so egin dion gizonik.

Banindoan beste arima erratu batzuekin,

beste multzo batean,

gizon hark txiki ala handirik egin ote zuen

nire buruari galdez,

eta mintzo batek surmurtu zuen nire atzean:

«Urka-beharra da lagun hori».

Ene Jainkoa!, zartez,

bahitegi-hormak eurak kordokatu bide ziren,

eta nire gaineko zerua

altzairu gorizko oskol bat bihurtu zen;

eta gogo mindun bat banintzen ere,

nik ezin ohartu nire minik.

Bakarrik nekien zein gogoeta estuk

laster zeragion haren urratsari,

eta zergatik so zegion

begi hain lehiatsuz egun distiratsuari;

gizon hark maite zuena hil zuen

eta horrexegatik zen hil beharrekoa.

Gizonek oro ordea —entzun guztiok!—

zer maite eta hura hiltzen dute,

batzuek begikaldu samin batez,

beste batzuek hitz eztitsu batez,

koldarrak musu batez,

gizon bihoztunak ezpata batez!

Batzuek gazte direla hiltzen dute bere maitea,

batzuek zaharrak direla;

batzuek Lizunkeriaren eskuz hiltzen dute,

batzuek Urrearen eskuz;

onberenak aizto bat darabil,

hila laster hotzitu dadin.

Batzuek maiteegi dute, batzuek gutxiegi;

batzuek saldu egiten dute, beste batzuek erosi;

batzuk negar ugariz ari dira,

batzuk hasperenik gabe;

gizon guztiek maite dutena hiltzen baitute,

guztiak hargatik hil behar ez badira ere.

Guztiak ez dira heriotza lotsagarriz hiltzen

ahalke beltzezko egun batean,

ez dute ere urka-bilurra lepo inguruan artean,

ez aurpegi gainean hil-zapia,

eta ez dauzkate oinak

hutsartean dantzatzen solairuan zehar.

Guztiak ez dira bizi gau eta egun

zaintzen dituzten gizon isilekin,

kuzkuzka dagozkionak negar egin nahi

eta otoi egin gogo duenean;

kirika dagozkionak urkabeari

bere harrapakina ostuko ote dion beldurrez.

Ez dira arratsean esnatzen

beren gela irudi izugarriz josia ikusteko:

zuriz jantzi Apaiz dardaritsua,

Hamabi latz, iluna,

Espetxe-jauna soineko beltz distiratsuaz

eta Halabeharraren betarte laruaz.

Ez dira lasterka jaikitzen

bahitegi-soinekoa berriz janzteko,

Osagile zakar bat pozten deino

edozein kirio-aieru berri ohartuz,

tik-takak mailukada izugarriak diruditen

erloju bat behatz artean daukala.

Ez dute ezagutzen,

bihurkariak, bere baratzain-zorroekin,

ate azaldua zabaldu eta,

gaur-gero egarririk ez dezazun,

hiru larru-uhalez lotu zaitzan baino lehen,

zintzurra lehortzen dizun egarri gozagaitz hori.

Ez dute burua makurtzen

Hil-Otoitzen irakurtzea entzuteko,

ezta beren gogoaren larriak

hilik ez daudela dasaienean,

ez dute beren hil-kutxa topatzen

urkabe nardagarrirako bidean.

Ez dute zerua begiztatzen

leiarrezko sabai txiki batean zehar;

ez dute otoizten, buztinazko ezpainez,

beren nekelarria buka dadin;

eta ez dute ohartzen Kaifasen musua,

beren masail dardaritsuaren gainean.

                        2

Sei astez ibili zen gure atxiloa bailan,

bere soineko arre-zarpilduaz

eta txanoa buruan zeukala;

zalu eta alai zirudien haren ibilerak,

baina ez dut behin ere ikusi egunari

hainbeste lehiaz so egin dion gizonik.

Ez dut inoiz ikusi

atxiloek zeru diotsaten

estalpeño urdin hori,

eta bere ile-ehun altsituak narrasean zeramatzan

edozein hodei alderrairi

begi hain lehiatsuz so egin dion gizonik.

Ez zituen bere eskuak bihurritzen,

Etsipen beltzaren elizan

Itxaro aldakorra sortzeko

ahalegina egiten duten gizon ergelek bezala;

eguzkia begiratu eta goizeko eguratsa

edan besterik ez zuen egiten.

Ez zituen bere eskuak bihurritzen,

ez zegien negarrik;

ez zen gogo-hiltzen ez etsitzen;

haizea edan egiten zuen, bai,

hark osagai osasuntsuren bat baileukan;

ahoa zabalik, eguzkia edaten zuen ardoa bailitzan.

Eta nik eta beste multzoan

orron genbiltzan gogo mindun guztiek,

geronen gaizki egina

handi nahiz txiki zenez ahaztuta,

urkatzeko zeukaten gizona

begiztatzen genuen txundioak hartuta.

Haundia baitzen ibilera hain zalu eta alaiz

hura igarotzen ikustea,

eta handia zen hark eguna

hain lehiatsu begiratzen ikustea,

eta are handiagoa, halako zorra

ordaintzekoa zela gogoratzea.

Haritzek eta zumarrek baitauzkate

udaberrian ernetzen diren orri atseginak;

baina sugegorriek horzkatu-erroak dituen

urka-habea beltzuritsua da;

eta, heze ala lehor, fruitua ekar dezan,

gizon bat hil behar da.

Gizakume guztiek bilatzen duten

eder-egoitza hori dugu leku goiena:

nork nahi luke, ordea, urkamendi gainean

kalamu-lokarriz estekatua egon eta,

erailearen urka-bilurra lepoan duelarik,

bere azken soa zeruari egin?

Gozoa da arrabita soinutan dantzatzea

Maitasuna eta Bizia eder direnean;

txirula eta ereskin soinutan dantzatzea

atsegin eta bikaina da:

ez da gozoa, oin zaluz

haizeari dantza egitea!

Honela, begiluze eta uste ertunaz,

hura begiztatzen genuen egunean-egunean,

gu guztiok halaxe amaituko ote ginen

geure buruari galdeka,

inork ere ez baitaki bere gogo itsuak

zein Infernu gorritara jo dezakeen.

Azkenik, gizon hila

ez zen gehiago ibili atxiloen artean,

eta jakin nuen kai beltzeko

giltzape beldurgarrian zutik zegoela

eta inoiz ez nuela haren betartea berriz ikusiko

Jainkoaren mundu goxo honetan.

Gure bideek elkar aurkitu zuten,

ekaitzean zehar hondoratuko diren bi ontzi iduri:

baina ez genion elkarri keinurik egin, ez hitzik,

esanik ez genuela;

ez baikenuen elkar aurkitu gau gurenean,

egun lotsagarrian baizik.

Bahitegi-harresi batek inguratzen gintuen biok;

bi gizon galdu ginen;

gizarteak bere bihotzetik eraitsi gintuen

eta Jainkoak bere arduratik;

eta Hobenari kuku dagion

burdinazko arteak atzituak ginen.

                          3

Zordunen bailako harriak zakarrak dira

eta harresi hezetsua garaia da;

hantxe hartzen zuen eguratsa gure gizonak

berunezko zeruaren azpian.

Bi zaintzaile zituen aldamenetan,

hilko ote zen beldurrez.

Edota, esertzen zen

gau eta egun bere larriari kirika zegiotenekin,

eta negar egiteko jaikitzen

eta otoitz egiteko uzkurtzen zenetan

kirika zegozkion; berak urkabeari

harrapakina apiztuko zion

beldurrez kirika zegozkion.

Espetxe-jauna zorrotza genuen

araudi-aginduetan;

Atxeterrak, Heriotza jakintza-egin bat

baizik ez zela esaten zuen;

eta egunean birritan Apaizak

agertu eta liburuxka bat uzten zuen.

Eta gizon hark egunean birriz

pipa hartzen zuen eta txopin bete garagardo edaten;

bere gogoa bipil zegoen

eta ez zuen beldurrerako zurkulurik;

eta maiz zioen pozik zegoela

urkatzailearen eskuak hurbil zituelako.

Baina zaintzaile batek ere

ez zuen bekokirik hari galdetzeko

gauza hain bakana zergatik zioen;

zaintzaile izatea jazo zaionak

bere ezpainetan morroilo bat ezarri

eta aurpegia mozorro bihurtu behar duelako.

Bestela, bihozbera liteke,

eta suspertzeko eta urgazteko ahaleginak egin;

eta, zer legike Giza-Errukiak

Heriotzginen Saizuloan?,

zein onginahizko hitzek lagun liezaioke

anaia baten gogoari horrelako lekuan?

Buru-makur eta aldaroka,

Zoroen Ibiltzan ari ginen bailaren inguruan.

Ezer ez zitzaigun;

bagenekien Txerrenaren Taldea bera ginena.

Eta buru murriztuek eta berunezko oinek

zomorro-dantza alai bat egiten dute.

Gure azkazal motz odoltsuez

bikedun soka zehatzen genuen;

ateak igurzten genituen, solairuak marruskatzen

eta eskudel dirdiratsuak garbitzen;

eta, lerroka-lerroka, oholtza zurikatu

eta zalapart egiten genuen suilekin.

Zakuak josten ari ginen, harriak zatitzen,

laztabin hautsuari bira eragiten;

latontziak jotzen, eresiak oihuka

eta lantegian izerditan ari ginen,

baina gizon bakoitzaren bihotzean

Izua zetzan isil eta geldi.

Hain geldi zetzan eta, egun bakoitzean,

itsasbelarrez beteriko uhin bat iduri narrasten zen;

eta ergelari eta zitalari begira dagoen

zori mingotsa ahaztuxea genuelarik,

egun batez, lanetik itzultzean,

hilobi ireki berri baten ondotik igaro ginen.

Hobi larua, aho zabalik,

izaki bizi baten eske zegoen;

buztinak berak odola eskatzen zion

asfaltozko baila egarriari;

eta ortzi-argia edertu baino lehen atxilo bat

urkabean kulunka ariko zela ulertu genuen.

Berehala sartu ginen,

Balbe, Izu eta Izangoari gogoa zurt;

urkatzailea igaro zen herrenka

aizaroen zehar bere zorrotxoarekin;

eta atxilo bakoitza dardara eginean zen

bere zenbakidun hilobira ziri-zira zihoala.

Gau horretan igarogune hutsak

Beldurrezko itzalez josi ziren,

eta burdin-hirian gora eta behera

entzun ezin genituen urrats isilak ari ziren;

eta izarrak estaltzen dituzten burdin-langen ostean

aurpegi zurbilak kirika bide zeuden.

Gizon hura, larre atsegin batean etzanda

ametsetan dagoena bezalakoa zen;

zaintzaileek hura lotan ikusi

eta ezin ulertu zuten,

bihurkariaren esku-eskuan egon

eta nola egin lezakeen lo hain gozoa.

Ez dago lorik, ordea, inoiz negar egin ez dutenek

egin behar dutenean negar;

horrela gu —ergela, ebaslea, zitala—

amaigabeko gau hartan itzarri geunden,

eta, bere esku mindunen gainean narras,

inoren izua sartu zen burumuin bakoitzean.

Ene!, inoren erruaz

min izatea izugarria da!

Hobenaren ezpatak barrena zulatzen baitzigun

bere eskutoki edenduneraino,

eta guk, ez isuri-odola zela-eta,

berun urtuzko negarrak egiten genituen.

Zaintzaileak, beren fieltrozko oski eta guzti,

ate itxien ondotik ziri-zira zihoazen,

eta kirikatuz bazekuskiten, begiak zurturik,

irudi hauskarak lur gainean;

eta inoiz otoitzik egin ez zuten gizonak

otoitzean ari zirela-eta harriturik zeuden.

Gau osoan otoitzean ari izan ginen belauniko,

hilotz baten erostari zoroak!

Gauerdiaren gandor urduriak

zerraldo baten gaineko gandorra zirudien;

eta Barnearen zimikoak, belaki batean isuri

ardo garratzaren kutsua zuen.

Oilar arreak jo zuen, oilar gorriak jo,

baina eguna ez zetorren;

eta Izuaren tankera makurrak

kokoriko jartzen ziren gu geuntzan zokoetan,

eta gauez dabiltzan mamu gaiztoak oro

gure aurrean jostatzen bide ziren.

Ziri-zara igarotzen ziren arinik,

laino artean bidaztiak iduri;

bihurketa eta bira gozoko rigodon-dantza batez

irri zegioten ilargiari, eta,

urrats gizatsuz eta lerdentasun higuingarriz,

mamuak bazetozen deira.

Itzal meheak, eskuz esku, aieruz eta keinuka

igarotzen ikusten genituen; iratxo-iskanbilaz

zarabanda bat dantza zegiten inguruan;

eta zoroxka madarikatuek

arabikoak egiten zituzten,

haizeak hondar gainean bezala.

Txerpolari-jauzkak eginez,

oin muturretan dantzatzen ziren:

baina Beldur-txirulez betetzen zituzten belarriak,

mozorro-dantza izugarrian ari zirelarik,

eta goraki abesten zuten eta luzaro,

hilak iratzartzeko abesten baitzuten.

«Aufa!» oihu zegiten, «mundua zabala da,

baina aztal bilurtuak herrenka doaz!

Eta behin edo birriz kurkuluxa botatzea

zaldun-joko bat dugu; ez du irabazten, ordea,

Hobenarekin jokatzen ari denak

Ahalkearen isileko Etxean».

Ez ziren haizezkoak

hain pozik jauzika ari ziren sorkari zakarro haiek:

bizia oinbilurretan zeukaten

eta oinak lotu gabe ezin joan ziren gizonentzat

—a!, Kristoren zauriok!—

biziak ziren eta ikusteko izugarriak.

Inguruka-inguruka, bals-dantzan eta biraka ari ziren;

batzuk dantzakide barre-samurrak bezala;

beste batzuk, goizoilanda-ibilera ikasiaz

zurubian gora zihoazen;

eta irri zorrotzez eta saihets-so leunez

lagun genituen gure otoitzetan.

Goiz-haizea intzirika hasi zen;

gaua, ordea, ez zen joaten;

itzal matazak harilkatu zuen

bere anezka handian azken albainuraino;

eta otoitzean ari ginelarik,

Eguzkiaren Zuzenbidearen beldur ginen.

Haize zinkurinatia

bahitegiko harresia inguratzera etorri zen:

altzairuzko txirringa itzulkari bat antzo,

minutuak narrasten entzun genituen arte.

Haize zinkurinati hori!, zer egin ote genuen

horrelako etxezain bat edukitzeko?

Azkenik, langen itzala,

berunezko sare bat iduri,

nire ohol-ohearen aurreko

horma zurituan ageri zen,

eta Jainkoaren goizaldi beldurgarria

non edo non gorria zela jakin nuen.

Seietan gure gelak garbitu genituen;

zazpietan oro zen isilik,

baina hego ahaltsu batek bahitegia

betetzen bide zuen surmur eta dirdariz,

Heriotzaren Jauna, arnas-hotz,

sartua baitzen inor hiltzeko.

Ez zen sartu purpur apainez jantzia,

ez zaldi zuri arin baten gainean.

Hiru neurkin soka eta ohol lerrakor bat

ditu aski urkamendiak;

beraz, aitzindaria laido-lokarriarekin etorri zen

bere isileko ekimena betetzera.

Aizaro zikinezko lokatzean zehar

haztamuka doazen gizonak bezalakoak ginen:

otoitz bat hasperentzeko bekokirik ez genuen,

ez gure larria lasaitzeko;

bazen zerbait hilik gu guztiongan,

Itxaropena hila genuen.

Gizonaren Zuzenbide izua

badoa bere bidean barna, aldera gabe:

argala hiltzen du, indartsua hiltzen:

bere ibilbidea heriozgarria da-eta,

burdinazko orpoz sendoa hiltzen du,

ahaide-hiltzaile bihozgabea!

Zortziak jotzea igurikitzen genuen;

mingainak oro likits zeuden egarriz;

zortzietako dangada gizon bat ainen egiten duen

Halabeharraren dangada baita,

eta Halabeharrak badarabil urkabilur bat

gizon on eta gaiztoenarentzat.

Zeinuaren zain egotea besterik ez geneukan.

Eseri egin ginen, beraz, geldi eta isilik,

haran bakartuan harriak iduri;

bihotz guztiak, ordea,

tintin ari ziren, arin eta jarraiki,

zoro batek jotako arrantza iduri.

Bat-bateko kaskaz

bahitegiko erlojuak aire dardaritsua jo zuen,

eta etsipen ahalgabezko intziri bat

jaiki zen bahitegi guztitik,

zingira izutuek legendunen etzanguan

entzuten zuten oihua bezalakoa.

Eta amets baten leiarrean

gauza izugarrienak dakuskigun bezala,

habe beltzitutik eskegita zegoen

kalamuzko soka koipetsua ikusi eta

urkatzailearen bilurrak garrasi batez irato zuen

otoitza entzun genuen.

Eta gizon hari

deiadar hain mingotsa eragin zion oinazea

eta haren erredura gorriak eta odol-izerdiak

inork ez zekizkien nik bezain ongi;

bizi bat baino gehiago bizitzen duenak

heriotza bat baino gehiago hil behar baititu.

                      4

Gizon bat urkatzen duten egunean

ez dago elizkizunik.

Apaizaren bihotza eriegi dago

edo bere aurpegia zurbilegi,

edo badu begietan idatzia

inork begiztatu behar ez duena.

Eguerditsu arte eduki gintuzten itxirik, beraz;

eta orduan ezkila jo zuten,

eta zaintzaileek gela guztiak ireki zituzten

beren giltza txirrintsuez,

eta burdinazko zurubian behera joan ginen

nor beraren Infernutik.

Jainkoaren egurats gozotara atera ginen,

ez, ordea, ohi bezala;

gizon honen aurpegia zuri baitzegon beldurrarren,

eta horren aurpegia hauskara,

eta ez dut inoiz ikusi eguna

hainbeste lehiaz begiratu duen gizon betilunik.

Ez dut behin ere ikusi

bahitegikoek zeru diotsagun

estalpe urdin-txikiari eta,

askatasun zoriontsuz,

jitoan igarotzen zen edozein hodeiri

begi hain lehiatsuz so egin dion gizon betilunik.

Baina baziren gure artean

buru-apal zebiltzanak,

baitzekiten berena hartuz gero,

guztiak hil beharko zirela;

hark gauza bizi bat ez baitzuen hil,

haiek, aldiz, zendu bat hil izan zuten.

Bigarrenez hoben dagienak

gogo hil bat iratzartzen baitu oinazerako,

eta bere hil-jantzi zikindutik idoki

eta berriz odolustarazten du,

eta odol tanta larriak odolustarazten dizkio,

eta alferrik odolustarazten.

Tximuak edo narritariak bezala,

gezi okerrez apainduriko jantzi nabarmenaz,

bagenbiltzan bira-biraka isilik

asfaltozko baila labainean barna;

bagenbiltzan isilik bira-biraka,

eta inork ez zegien hitzik.

Bagenbiltzan bira-biraka isilik,

eta gogo huts bakoitzean zehar

gauza izugarrien oroia erasotzen ari zen,

haize ikaragarri bat iduri;

eta Lazturak gure aurretik bide zegien,

eta Izua genuen atzetik narraska.

Bahitegi-zainak,

jantzi berriak igandeetako apainekin zituztela,

buru-harro zebiltzan gora eta behera,

beren abere taldea begiratzen;

guk, ordea, bagenekien, beren oskietako kare-bizitik,

zelako lanean ari izanak ziren.

Hilobi bat aho zabal egon zen lekuan

ez baitzegoen hilobirik:

lohi eta hondarrezko gune bat soilik

bahitegiko horma gorrotagarriaren ondoan,

eta latsun bizi metatxo bat,

gizon hark hil-jantzia eduki zezan.

Gizon gutxik eska lezaketen

hil-jantzia baitu zorigabeak barne-barnean;

bahitegi-baila baten pean,

larrugorri ahalke gehiagorako,

datza oinak bilurretan

eta garrezko izara batean bildua!

Eta anartean, latsun gartsuak

haragi-hezurrak jaten ditu;

hezur hauskorra jaten du gauez,

eta haragi biguna egunez;

haragia eta hezurra aldizka jaten ditu;

bihotza, ordea, jaten du etengabe.

Hiru urte luzetan ez dute han

errorik ez hazirik ereingo;

hiru urte luzetan leku madarikatu hori

elkor eta soil izango da,

eta zeru harrituari so egingo dio

erantzute gabeko begikaldu batez.

Giza-eraile baten bihotzak

erein edozein hazi ustelduko zuela uste dute.

Ez da egia! Jainkoaren lur ona

gizonek uste baino hobea da,

eta arrosa gorria are gorriago garatuko litzateke,

eta arrosa zuria zuriago.

Haren ahotik arrosa gorri-gorri bat!,

haren bihotzetik zuri bat!

Nork esan lezake, ba, zein bide bakanez

Kristok bere nahia agertzen duen,

erromesaren uhe lehorra

Aita Guren handiaren begien aurrean loratu zenetik?

Baina ez arrosa zuririk, ez gorririk

ez daiteke bahitegiko haizetan loratu;

harriak, legarrak, su-harriak

ematen dizkigute han;

jakina baita liliek eztitu dutela batzuetan

gizon bakun baten etsipena.

Beraz, ez arrosa gorria, ez zuria

ez dira inoiz hosto-hostoka eroriko

bahitegi-horma likitsaren ondoan dagoen

lohi eta hondar gune honen gainean,

Jainkoaren Semea ororen alde hil zela

esateko bailan dabiltzan gizonei.

Hala ere, nahiz eta nondik nahi

bahitegiko harresi likitsak inguratuta egon,

eta burdinetan dagoen gogo bat

gauez ibili ez badaiteke ere,

eta lur hain gaiztoan datzan gogoak

negar egitea besterik ez badauka ere,

gizon errukarri hori bakean dago

edo badagoke laster:

ez da hura zoratu dezakeenik,

ez dabil Laztura alderrai eguerdian,

ez baitauka Eguzkirik ez Ilargirik

hura datzan lur argigabeak.

Abere bat urkatzen den bezalaxe

urkatu zuten:

haren gogo izutuari atseden eman lezaiokeen

requiem bat ere ez zuten esan,

baina lasterka eraman

eta zulo batean ezkutatu zuten.

Apaiza ez da belaunikatuko otoi egiteko

haren hilobi laidotsuaren ondoan;

eta Jesukristok hobendunei eman

Gurutze donetsiaz ez du zantzutuko ere,

gizon hura baitzen

Kristok jaregitera etorri zenetako bat.

Baina ongi dago guztia; Biziaren muga

berezietan gaindi igaro baizik ez du egin:

eta inoren negarrek beteko dute harentzat

Errukiaren ontzi aspalditik hautsia,

galduak baitituke erostari,

eta galduak beti ari dira negarrez.

                      5

Ez dakit Legeak bidezkoak direnetz.

Bahitegian gautzanok

horma sendoa dela

besterik ez dakigu;

eta egun bakoitzak urtebete dirudiela,

egun luzeak dituen urtebetea.

Hauxe badakit, ordea:

lehenbiziko gizonak bere anaiari bizia kendu

eta gizarte hits hau hasi zenetik,

gizonek Gizonarentzat egin edozein Legek

alea bota eta galtzua biltzen du,

haizegile txarrenaren bidez.

Badakit hau ere —ai, balekite orok!—:

gizonek eraiki edozein bahitegi

ahalkezko buztinerrez eraikia dela,

eta burdin-langez inguratua,

gizonek beren anaiak nola oineztatzen dituzten,

Kristok ikus dezakeen beldurrez.

Burdin-langez maskaltzen dute ilargi ederra

eta eguzki onbera itsutzen:

eta on dute beren Infernua estaltzea,

ez Jainko-Semeek ez Giza-Semeek

behin ere ikusi behar ez lituzketen

gauzak egiten baitira hartan.

Egin zikinenak, iraka edentsuak iduri,

ongi garatzen dira bahitegiko haizetan;

Gizonaren ona, horixe

agortzen da soilik eta zimeltzen han.

Larritasun zurbila dago ate astunen zaindari,

eta Etsipena dugu begirale.

Gosearazten baitute mutiko izutua,

gau eta egun negar eragiten dioten arte;

makala astintzen dute, tentela zehatzen, zaharra laidotzen;

eta zenbait zoratu egiten dira,

eta guztiak gaizto bihurtzen,

eta batek ere ezin hitzik esan.

Bizi garen gela estu bakoitza

iroldegi zikin, iluna da.

Eta Balbe biziaren arnasa kiratsak

burdin-sarezko leihatila mututzen du,

eta Irritsa ez, beste guztia hauts bihurtzen da

Gizatasunaren tramankuluan.

Edaten dugun ur gaziak

lohi nardagarri bat bosatzen du,

eta haztagetan haztatzen duten ogi garratza,

igeltsu eta latsunez beterik dago,

eta Loa, etzan nahi ez duelarik,

badabil begi-izu eta Aldiari oihuka.

Baina nahiz Gose argala eta Egarri muskerra liskartu,

sugegorria sugetzarrari buruzki bezala,

axola gutxi digu janariak;

egunez goratu harri bakoitza

gauez gure bihotz bihurtzeak,

horrexek izozten du eta hiltzen etengabe.

Beti bihotzean gauerdia eta gelan ilunabarra,

txirringa-giderrari eragiten diogu,

edo soka urratzen dugu,

zein bere Infernuan; eta isiltasuna

burdin-harizko joale baten soinua baino

askoz izugarriago zaigu.

Eta behin ere ez zaigu giza-ahotsik ondoratzen

hitz ezti bat guri esateko:

eta atean zehar kirika ari den begia

gogor eta errukigabea da:

eta guztiek ahaztuta, usteltzen ari gara,

usteltzen gogo-gorputzez.

Eta honela, Biziaren burdinazko katea

herdoiltzen dugu, txartu eta bakartuak:

eta zenbaitek birao dagite, eta zenbaitek negar,

eta zenbaitek aiotsik ez:

baina Jainkoaren betiko Legeak onak dira

eta harrizko bihotza hausten dute.

Eta gelan nahiz bahitegiko bailan

hausten den giza-bihotz bakoitza,

Jaunari bere altxorra eman eta,

legendunaren etxe satsua

akara bikainenaren hats-onez bete zuen

harako ontzi hura bezalakoa da.

Ene!, bihotzak hautsi eta

barkamenaren bakea irabazi dezaketenen zori ona!

Bestela, nola ondu dezake gizonak

bere asmoa eta bere gogoa hobenez garbitu?

Non, bihotz hautsi batean baizik,

sar liteke Kristo gure Jauna?

Eta eztarri ubel hanpatua

eta begi hil tinkoak dituen gizona

badago Lapurra Paradisuratu zuten

esku gurenen begira;

eta Jaunak ez du bihotz

hautsi eta garbaidun bat arbuiatuko.

Legea irakurtzen duen gorrizko gizonak

hiru asteko bizia eman zion,

hiru aste labur

bere gogoaren borrokaz bere gogoa garbitzeko,

eta aiztoari eutsi zion

eskua edozein odol tantaz ikuzteko.

Eta odol tantaz ikuzi zuen eskua,

aiztoari eutsi zion eskua;

odolak bakarrik ikuz baitezake odola,

eta negarrek bakarrik osa dezakete:

eta Kainena izan zen orban gorria

Kristoren elur antzeko zantzu zuri bihurtu zen.

                            6

Reading bahitegian, Reading hiriaren aldean,

ahalke-hobi bat dago,

eta badatza hartan

garraren hortzek jandako gizon errukarri bat;

izerkari gartsu batean datza

eta haren hilobiak ez du izenik.

Etzan bedi han isilik,

Kristok hilei dei egin arte;

ez du alferrikako negarren

edo haizezko hasperenen beharrik:

gizon hark maite zuena hil zuen

eta horrexegatik hil beharra zen.

Baina gizon guztiek —entzun hau guztiok!—

zer maite eta hura hiltzen dute,

batzuek begi-zizta samin batez,

beste batzuek hitz leunkari batez;

koldarrak musu batez,

gizon bihoztunak ezpata batez!

        1954