CENTERFIELDERRA

Sergio Ramirez

Jatorrizko izena: El centerfielder

euskaratzailea: Imanol Haranburu

        1942an jaio zen Sergio Ramirez Masatepen, Nikaraguan. 1954ean abokatu lez graduatu eta Costa Rican jardun zen lanean, Ertamerikako Aholkularitza Unibertsitari Gorenarentzat. Besteak beste titulu hauek argitaratu ditu: Cuentos, Nuevos cuentos, Charles Atlas tambien muere (ipuinak), ¿Te dio miedo la sangre? (nobela), El alba de oro (entsaioak), eta Castigo divino (azken nobela, 1988). Bi bildumok ere paratu ditu: El pensamiento vivo de Sandino eta Antología del cuento centroamericano; azken horretatik atera ditugu guk, hain zuzen ere, liburu honetako hiru ipuin ertamerikarrak. Nikaraguako Junta de Reconstrucción Nacionalaren partaidea izan zen Sergio Ramirez, eta 1985etik Errepublikaren presidenteordea da.

Fokua behin eta berriro igaro zen presoen aurpegi gainetan, ohetzar batean gelditu zen arte, non bizkarka, gizon bat soina bilutsik, izerdiz distira, lo baitzegoen.

        — Hori da, ireki —esan zuen zaindariak barrote artetik azalduz.

        Kartzelariak galtzei eusteko bere gerria inguratuz zeraman kable elektriko baten muturrera loturik erabiltzen zuen giltzari gogor egiten zion sarraila herdoilduaren zarata entzun zen. Gero ohetzarraren ohol gainean jo zuten garandaren ipurdiaz, eta gizona zutik jarri zen, esku bat begietan, fokuaren argiak zauritzen baitzuen.

        — Zain dauzkazu, gora.

        Haztamuka alkondara bila hasi zen; hotzaz dardarka sentitzen zuen bere burua gau osoan bero jasangaitza egin, eta presoak gantzontzilotan, edo bilutsik egon arren lo. Hormako zirrikitu bakarra oso goian zegoen eta haizea ibilkor sabaian gelditzen zen. Topatu zuen alkondara eta sokarik gabeko oinetakoak sartu zituen oin hutsetan.

        — Arin —esan zuen zaindariak.

        — Banoa, ez duzu ikusten ala?

        — Ez txintxik atera niri gero, badakizu.

        — Badakit zer.

        — Beno, zuk jakingo duzu.

        Zaindariak aurretik pasa zedin utzi zion.

        — Ibili —esan zion, eta saihetsak ukitu zizkion fusilaren kanoiaz. Metalaren hotzak hotzikara eman zion.

        Patiora irten ziren eta hondoan, adreilesiaren ondoan, ilargiaren argiaz almendrondoen hostoak dizdiraka ziren. Gaueko hamabietan abereei lepoa egiten arituko ziren merkatu txikian adreilesiaren beste aldean, eta haizeak odol eta simaur kiratsa zekarren.

Zein patio ederra base-ballean egiteko. Hemen presoen arteko jokaldiak atonduko dira, antza, edo preso eta zaindarien artekoak. Barda adreilesia izango da, hirurehun eta berrogeita hamarren bat oin hometik centerfielderraino. Sakonera horietan batekada bat almendrondoetarantz lasterka eginez bildu beharko litzateke, eta pilota harresiaren ondoan jasota koadroa urrun ikusiko litzateke, iraiztearen eskeko oihuteria moteldua bezala entzungo, korrikalaria bigarrenetik okertzen ikusiko nuke eta jauzi batez adar bati helduko nioke, eta makurdura batez bere gainean jarriko nintzateke eta zutik besteraino iritsiko botila ipurdiz laztutako harresiaren sestra berean, arreta handiz lehenengo eskuak ipiniz, gorputza pasako nuke oinak finkatuz eta beste aldera deseskegitzean zauritu arren zarama, hezurrak eta puskak, animalia hilak jaurtitzen dituzten sasitzan jausiko nintzateke eta ondoren gardalatzetan arantzatuz korri egingo nuke, ur laster baten gainera jausi baina jaiki egingo nintzateke, atzean gogor eta idor, gorrak bailiren, garand-en dunbotsak.

        — Geldi hor. Nora zoazela uste duzu?

        — Ez dakit, txiza egitera.

        — Ikaraz txizatzen ari zara, kabroia.

Enparantza kasik berdina zen, elizaren apiriko ondoko guarumoekin eta ni nire eskuzorroaz centerfielderra zaintzen, ni nintzen fielderren artean olanazko eskuzorroa zuen bakarra eta gainerakoek esku hutsik bildu behar zuten, eta arratseko seietan biltzen jarraitzen nuen ia-ia deusik ikusten ez zen arren, baina ez zidan batekada bakar batek ere ihes egiten, eta bere gurgura hutsaz aurresentitzen nuen use bat lez nire eskuan jaustera zetorren pilota.

— Hemen dago kapitaina —esan zuen zaindariak burua ate ertirekitik agertuz. Barrutik aire girotu aparatuaren dundurioa zetorren.

        — Sar ezazu eta alde.

        Bere atzean atea ziurtatu zutela entzun zuen eta gela hutsean kaiolaratua sentitu zuen bere burua, orma kareztatuak, argazki bakarra urre koloreko markoan eta zenbaki gorri eta urdin handidun egutegi bat, aulkitxo bat erdian eta atzean kapitainaren mahaia. Aparatua horman sartu berria zen, oraindik errematea fresko zegoela ikusten baitzen.

        — Zer ordutan harrapatu zintuzten? —esan zuen kapitainak burua altxa gabe.

        Isilik geratu zen, nahasturik, eta bihotzetik galdera beste batentzat izan zedin desiratu zuen, mahai azpian gordetako norbaitentzat.

        — Zurekin ari naiz, edo gorra zara? Zer ordutan atxilotu zintuzten?

        — Seiak pasatuxe, uste dut —esan zuen, hain emeki ezen besteak ez zuela entzun pentsatu baitzuen.

        — Zergatik uste duzu seiak pasatuxe? Ez al diezadakezu ordu zehatzik eman?

        — Ez daukat erlojurik, jauna, baina ordurako afaldu nuen eta nik seietan afaltzen dut.

Zatoz afaltzera oihu zegidan amak espaloitik. Txanda bat falta da, ama, ihardetsi nion, banoa. Baina, seme, ez duzu ikusten ilundu duela, zera jarraituko duzu jolasean. Bai banoa, txanda bat bakarrik falta da, eta elizan arrabitak eta harmoniuma errosarioa jotzen hasten ziren, pilota nire eskuetara azken aldiz ateratzeko zetorrenean eta berriro jokaldia irabazi genuelarik.

— Zertan aritzen zara?

        — Zapataria naiz.

        — Tailerrean lan egiten duzu?

        — Ez, ezarkiak egiten ditut etxean.

        — Baina zu base-ball jokalaria izan zinen, ala?

        — Bai, izan nintzen.

        — «Matraca» Parrales deitzen zizuten, ez da?

        — Bai, hala deitzen zidaten, homera botatzeko moduagatik zen, besoa bihurrituz.

        — Eta, Kubara joan zen taldean egon zinen?

        — Bai, orain hogei urte, centerfielder gisa joan nintzen.

        — Baina bota egin zintuzten.

        — Itzultzean.

        — Erdi ospetsua zinen zeneukan baserako danbada horrekin.

        Irribarre egin behar zuen baina bestea gorrotoz begira geratu zitzaion.

        Jokaldirik onena apirikoko harmailetan hartu nuen aldeko batekoa izan zen, koadroari bizkarka eskuzorroa sartu nuen eta ziplo erori nintzen harmailetan pilota esku artean harrapatuta eta mihia odoldu zitzaidan baina partida irabazi genuen eta zerraldo eraman ninduten nire etxera, eta ama tortilak eginez, orea utzi eta ni sendatzera joan zen urguiluz eta penaz beterik, astoa izango haiz baina atleta, seme.

        — Eta zergatik bota zintuzten taldetik?

        — Niri aldeko bat erori eta galdu egin genuelako.

        — Kuban?

        — Arubako taldearen aurka jokatuz; eskuetatik ihes egin zidan tximeleta bat zen eta bi lasterraldi sartu ziren, galdu egin genuen.

        — Ugari izan ziren bota zituztenak.

        — Egia esan, asko edaten genuen, eta jokoan, ezin da.

        — A.

        «Baimena» esan nahi zuen, eseritzeko, orkatilak lasaitzen ari zitzaizkiola igartzen baitzuen, baina leku berean geldi geratu zen, zapata zoletan kola igurtzi bailioten. Kapitaina idazten hasi zen eta mendeak pasa zituen. Gero burua jaso zuen eta bekoki gainean kepisaren seinale gorria ikusi zion.

        — Zergatik ekarri zintuzten?

        Sorbaldak jaso bakarrik eta txunditurik so egin zion.

        — Aja, zergatik?

        — Ez —erantzun zuen.

        — Ez zer?

        — Ez, ez dakit.

        — A, ez dakizu?

        — Ez.

        — Hemen dut zure historia —eta zorroto bat erakutsi zion—; pasarte batzuk irakur diezazkizuket zure bizitzaz jakin dezazun —esan zuen zutituz.

        Zelai hondotik pilotak biltzailearen eskuzorroaren aurka ematen duen danbada oso urrun entzuten da, ia-ia sentitu ere egin gabe.

        Baina norbaitek konektatzen duenean, batearen danbada lehorrak belarrian eztanda egiten du eta sentidu guztiak zorrozten dira pilota itxaroten. Eta batekada airezkoa bada eta nire eskuetara badator, amorioz itxaroten dut, eroapenez, bere azpian dantzan niregana iristen den arte eta eskuak nire bularraren parean jarriz kabi bat egiteko itxuran itxaroten dut.

Uztailak 28, ostirala, arratsaldeko bostetan, olanezko kapotadun jeep willys bat, berde kolorekoa, zure etxe aurrean geratu zen eta bertatik bi gizon jaitsi ziren: bata beltzarana, galtza kakiak, betaurreko ilunak; bestea zuria, galtza tejanoak, pitazko kapela; betaurrekodunak panamerican-en fardeltxoa zeraman eta besteak guardia salbekea. Zure etxera sartu ziren eta gaueko hamarretan irten ziren, jada fardeltxoa eta salbekerik gabe.

        — Betaurrekoduna —esan zuen eta jarraitu behar zuen baina txu kantitate infinitua irentsi beharra sentitu zuen nire semea zela gertatzen da, betaurrekoduna.

        — Hori badakit.

        Beste isilune bat eta oinak zapaten barruan umeltzen zitzaizkiola sentitu zuen, ur-taster bat gurutzatu berri bailuen.

        — Utzi zizuten fardeltxoan leku-metrailadorearentzako munizioa zegoen eta salbekea lehergailu pizgarriz beterik zegoen. Orain, zenbat denbora zen ez zenuela zure semea ikusten?

        — Hilabeteak —xuxurlatu zuen.

        — Altxatu ahotsa, ez dut ezer entzuten.

        — Hilabeteak, ez dakit zenbat, baina hilabeteak. Egun batez mekaterako bere lanetik desagertu zen eta ez genuen berriro ikusi.

        — Ez zinen beragatik nahigabetu ere egin?

        — Jakina, seme bat seme bat da. Galdezka ibili ginen, azterka, baina ezer ez.

        Horzdura erantsia ahokatu zuen, libratzen ari zitzaiola sentitu baitzuen.

        — Baina zuk menditaraturik zebilela bazenekien?

        — Zurrumurruak iristen zitzaizkigun.

        — Eta jeepean azaldu zenean, zer pentsatu zenuen?

        — Itzuli egin zela. Baina agurtu bakarrik eta joan egin zen, ordutako kontua izan zen.

        — Eta gauzak gordetzeko.

        — Bai, norbait haien eske bidaliko zuela.

        — A.

        Zorrototik makinaz letra morean idatzitako paper gehiago atera zituen. Berrikusi eta azkenean bat jaso eta mahai gainean jarri zuen.

        — Hemen hiru hilabetez munizioa, arma laburrak, lehergailu pizgarriak, panfletoak pasatzen aritu zinela dio, eta zure etxean gobernuaren arerioek to egiten zutela.

        Ez zuen deus esan. Mukizapi bat atera besterik ez zintz egiteko. Lanpararen azpian bere burua argal eta ahiturik ikusten zuen, bere eskeletoa murriztua bezala.

        — Eta, ez zinen ezertaz ohartzen, ezta?

        — Ikusten duzu, semeak —esan zuen.

        — Putasemeak, zu bezalakoak.

        Burua jaitsi zuen eta bere zapata lohituetara begiratu zuen, mihia solte, zolak basaz beterik.

        — Duela zenbat?

        — Zer?

        — Ez duzula zure semea ikusten?

        Aurpegira so egin zion eta berriro bere mukizapia atera zuen.

        — Zuk badakizu hil zutela ja. Zergatik galdetzen didazu?

Arubarekiko jokaldiko azken txanda, husna, bi kanpora eta pilota zuria flotatzen bezala zetorren nire eskuetara, bere bila joan nintzen, itxaron nuen, besoak luzatu nituen eta betirako aurkitu behar genuen elkar nire eskuaren bizkarrean jo zuenean, erortzean eutsi nahi izan nion baina errebote egin zuen eta urrunetik ikusi nuen gizona homean ekortzen eta dena galdurik zegoen, ama, ur epela behar nuen nire zaurietan, ezen zuk beti jakin baitzenuen, beti izan nuen biltzeko kuraia bizitza utzi behar banu ere.

— Batek ona izan nahi du batzuetan, baina ezin da —esan zuen kapitainak mahaia inguratuz. Zorrotoa armairuan sartu zuen eta aire girotu aparatua itzaltzeko itzuli zen. Bat-bateko isiltasunak gela bete zuen. Iltze batetik xukadera bat deseskegi eta kokotean jarri zuen jirabueltan.

        — Sarjento —dei egin zuen.

        Sarjentoa atean koadratu zen eta presoa atera zutenean kapitainaren aurrera itzuli zen.

        — Zer jarriko diot txostenean? —itaundu zuen.

        — Base-ball jokalaria zen, beraz edozein memelokeria asma ezazu: beste presoekin jolasean ziharduela, centerfielder gisa ari zela, adreilesiaren kontra batekada bat iritsi zitzaiola, almendrondora igotzeko probestu zuela, adreilesitik jauzi egin zuela, merkatu txikiko zelaian lasterka zihoala bota genuela.