SORPRESA

Pedro Rivera

jatorrizko izena: La sorpresa

euskaratzailea: Imanol Haranburu

        Panama Errepublikako Panama hirian jaio zen 1937an. Argentinan, Txilen eta Panaman egin zituen bere ikasketa unibertsitarioak. 1969an Ricardo Mirono literatur sari nazionala irabazi zuen poesia eta ipuinen ataletan.

        Las voces de dolor que trajo el alba (poesia, 1959), Despedida del hombre (poesia, 1961), Los pájaros regresan de la niebla (poesia, 1970) eta Peccata Minuta (ipuinak, 1970) argitaratu ditu.

Iritsiko naiz, beti ordu berean. Clarak, jaiki berririk, destilategi kiratsa ixuriz, gizon kiratsa jaurtiz, atea zabalduko du. Bere aurpegi betazpitsua, itsusia, ezpainetako lapitzez eta txu zakarrez lohitua, atean marraztuko da. Sekula ez du ezer esaten komunean sartzen den arte. Entzun ahal dezadan ez du atea ixten. Zer egin zenuen bart? Oinetakoak gustatu zitzaizkizun? Florsheim markakoak dira, ez itzazu sal, luzaz ez duzu besterik izango. Halaxe da, ez dauzkat. Saldu egin nituen, dirua behar nuen. Baina, eroturik ere ez nioke esango. Zipotza sartuko diot: etxean daude, laket ditut, jai egunetan irteteko dira, badakizu, igandetan. Ez, ez dit sinetsiko, ez dit deus ere sinesten, ez da memela. Baina ohitua dago jadanik. Dutxapean urak bere gorputza bustiko du, bere azala freskatuz, gizonen ugerra astinduz, gaueko oroitzapenak, zenbat ote ziren? Gorrotatzen ditudan gauza guztiei so egingo diet beren lekuetan, hosto iletsuak dituen landarexka leihoko potean, burkoak, oin kiratsez, sofa gorri mingotsaren gainean. Erreginaren tronua, Chase Manhattan horizontala, anabasaren fabrika, izara nahasiak, hezeak, nire bihotzeko apopiletxea jantzi erantzi berri baten zain, egunerokoa. Hartzatxoa, nire opari, nigandik hartu duen gauza bakarra, ohearen gibelaldean, kutun baten gisa eskegirik, ez hartzatxo ikus daiteken bezala asturu onarentzako untxi hanka baizik, sorginkeria magiko, bezeroak erakartzeko konjuro.

        Ez naiz kexu, bizi naiz. Txerritoki bat da, nazkagarria. Ez besaulki zaharrak, errugabeak, sagutxoen erpek markaturik; ez zigarrokinez eta errautsez mukurruraino beterikako txiletar kobrezko hautsontziak; ez kopak eta ezkutatze zorian dauden Old Parr litroak; ez jangelako mahai gainean dauden bularrekoak, pantiak. Nire argazkia, nire mutiko aurpegia ileapaindegian, ukitu bat gehiago, axolagabekeria, identifikatzen nauen gorabehera bat, bai. Goragalea sortarazten du. Ez die haiei ziririk sartuko, naharo esango die nire semea da, hamabost urte ditu, bere aitaren erretratu bizia, batxilergoa ikasten ari da, karrera egingo du. Haietakoren batek gaiari garrantzia emango dio, edo plantak egingo ditu eta, barrutik, «putakume hori». Ez da ohartzen, gizarajoa. Bere maitale zahar horiei ez zaie ama baizik interesatzen, bere lana, ordaintzen duten produktuaren kalitatea. Itzul diezadan eskatzen diot, baina uko egiten dit. «Adurra dakarkit», dio. Bere adinean behar du, bere adinean.

        Clarak atea zabalduko du. Ez dago bakarrik ezta lohi ere, ez dago hordi. Aurpegiak, harrigarriro garbi, festa dario, goiz mexikarra. Urruneko zerbaitetan pentsatzen dut une batez: etxez erratu nintzen, amaz, baina ez. Clara harantzago dago, gibeletik ere ezagutzen dudan barrean, larrutzen, esku artean daukan hartzatxoan. Gonbidatu egiten nau, laudatu, erautsi egiten du. Ez dut esaten duen guztia ulertzen. Errefusatu egiten dut, beste pertsona baten aurrean errefusatu egiten dut, ez dut ikus nazaten nahi, ezagut nazaten, argazkiarekin aski da, Jainkoarren. Ama, ez nazazu irain, oso maite zaitut ama, baina hori ez, ez duzu ni zure tratuetan nahasteko eskubiderik, ama. Erdialderaino narama, kasik zutik egon bainaiteke, aurpegiak zuzenki so egiten dit besaulkitik, irri egiten du.

        — Charlie agur ezazu, seme.

        Eskua nirearenganaino igotzen da, erpe iletsua, orangutan zuriaren gorputzadarrek, zuriarros, nire higuina estutzen dute, nire narda, nire okaztura, samindura atonoa hestegorrian, oraingoan. Ezustekoa da, amonaren iragarpena: «zure ama zain dago, zoaz, sorpresa bat du zuretzat, laster lagako du bizitza hori, zoaz fite». Lupeme zaharrak, begira, bazekien. Bizitza hori lagako du, zergatik? Berak bultzatu zuen, ziur lehenengo gizonak hark topatu zizkiola, gugandik aldendu zuen, orain urte batzuk, diru bila natorren egunoro ikusten dudan etxebizitza honetara aldendu zuen. Honela ezagutzen dut, ez orain. Hordi, ahiturik, beti. Eta orain bukatu egingo da, gringo zahar kirten iletsua oroz arduratuko da, begira. Ongi dago hori. Musika ipini beharko.

        — Gurekin biziko da, seme —bai, badakit, ama— etxebizitza handiago batean, amonarekin, denok elkarrekin, behar bezala. Mutil zintzoa izan, eh?

        Mutil zintzoa, noski Clara, mutil zintzo zangoluze, Florsheimak estu neuzkan, beraietatik irten nintzen, ba. Aita txatxoa ukanen dut, ohartzen? Nork erosten du gringo liskarti bat? Etxekoandre, erratz inportatu hau salgai dut, garbi nago, ezein zabor biltzen du, nik diotsut. Zergatik galdetzen didazu hori? Ez, Julio, ez dut amarik, amonarekin bizi naiz, eta zu? Hobe zure etxean, han ikusiko dugu elkar, zaharra gaixorik dago, marmar ugari egiten du. Ez, ez nizuen ziria sartu, hori ez da hire ama mutilak. Izeba bat da, ikustaldiak egiten dizkiot. Ez da emagaldua, hire izeba da. Ez iezaiozue Rafari sinetsi, nahasle bat da, ez iezaiozu deus ere sinetsi, Julio. Eta orain hau, ama eta guzti. Bai, mutilak, nire ama da. Baina, dioten hori gezurra da, ez zen. Gertatzen dena zera da, lagun asko dituela, ikustatzera etortzen zitzaizkion, hori da gertatzen zena. Ikusten duzue, nire aita, ikusten duzue. Badakizue gezurra dena, jakingo duzue.

        — Urrunera aldatuko gara, ama, beste auzo batera, bai?

        — Bai, seme, urrun.

        — Beste eskola batera joango naiz.

        — Zergatik?

        — Ez dut laket hori.

        — Ongi da, zuk nahi bezala.

        Ama eta Charlie elkarrekin daude. Hark gaizki mintzatzen du espainiera, geldiro, lerdetsu. Amak okey, when you come back, I see you later, in the night, come to my room, put the money on the table, thanks, gisako ingelesera mintzatzen du, lanbideko ingelesera, lakonikoa. Aski ulertzen dute elkar. Uzten ditut, amonarenera noa, kontatzera. Zer gauza? Hark bazekien, hark... Lupeme zaharra beti aurretik, beti norberak baino lehenago jakin gauzak.

        Clarak atea zabaltzen du, keinu berbera atarian, kantina kiratsa, gaueko lerdearen zarakar eiharrak, haztakatzearen aztarnak kokospean, belarria hozkatua. Bera da, berbera.

        — Aurrera, seme —esaten dit—. Sorpresa bat dut zuretzat, beste oinetako batzuk erosi dizkizut.