—2—

 

 

Madrildik itzuli berritan hots egin nion. Ezagun komun baten bitartez lortu nuen haren telefono-zenbakia, eta erdibideko herri batean egin genuen hitzordua. Bi hilabete atzera baino are umeagoa iruditu zitzaidan. Keinu axolagabearekin iritsi zen hitzartutako tabernara, sorbaldatik zintzilik kirol-poltsa bat zeramala.

         — Ez dut gau hartaz ezer gogoratzen.

         Fardel txiki bat atera zuen galtzen patrikatik.

         — Honexegatik dakit nirean egon zinela.

         Fardela ireki eta nire lepoko gorria ezagutu nuen. Ez nuen oroitzen kendu izana.

         Kafeak ekarri zizkiguten.

         — Hiesa diagnostikatu didate —esan nion.

         Bere eskuei begira gelditu zen. Sendoak eta beltzaranak zituen. Atzazal inguruetako magnesio-hondarretatik deduzitu nuen, nirekikoa amaitu bezain pronto, Atxarte ingurura eskalatzera joateko asmoa izango zuela.

         — Haurdun zaudela esango zenidalakoan nentorren.

         Ezin izan nion ahotsean antzeman bi berrietan asaldagarriago zein iruditzen zitzaion.

         — Zuk kutsatu ninduzula uste dut.

         Isilik gelditu zen despistatu aurpegiarekin. Elkarri begira egon ginen hitzik ebaki gabe.

         — Proba egin behar zenuke.

         Bost minutuko elkarrizketa izan zen, asko jota. Handik egun batzuetara mezu bat bidali zidan telefonora: “positibo eman dut”. Saiatu nintzen berarekin harremanetan jartzen, baina ez zien deiei erantzun.

 

 

Diagnostikoa jaso osteko hilabeteetan alderrai ibili nintzen egunerokotasun arruntaren barruan. Besteren begietara betikoa nintzen arren, noiznahi jartzen zitzaidan dena kolokan. Diagnostikoak errepika txikiak ekarri zituen atzetik eta, batez ere, ziurgabetasun sentimendua: zoruak plataforma segurua izateari utzi zion. Goitik behera eraitsitako arkitektura nintzen, hondakinen artean inbentarioa egiten. Egun eguzkitsuak izan ziren. Harrien azpian espero gabeko poz txikiak aurkitu nituen eta zenbait gorpu, identifikaezinak.

         Luka etxera itzuli zen eta logela nagusia hartu genuen geuretzat, ama gonbidatuen gelara aldatuz. Ez zigun galderarik egin.

         — Gogorra egiten zaidak ama zoko horretara konfinatzea.

         — Hire amaren ama izateari utzi behar hioke.

         Gauetan hirurok elkarrekin esertzen ginen sofan telesailak ikustera. Twin Peaks klasikoari ekin genion. Amak eta biok zigarro bana pizten genuen eta Lukak, liburu bat eskuetan, jauzika jarraitzen zituen buruz zekizkien seriea eta saiakera politikoa. Erdian esertzen nintzen ni, normalean. Bigarrengoz ari nintzen etxea aldi berean amarekin eta bikotekidearekin partekatzen, eta ez zitzaidan bereziki deserosoa egiten. Plantak bai, egiten nituen, ama gogaikarria zitzaidala itxuratzeko. Batzuetan, diskretuki, pijamaren galtzaren azpitik zangosagarrak laztantzen zizkidan Lukak, eta irribarre konplizez erantzuten nion. Nire baitan, ordea, eskertu egiten nuen amaren presentzia, Lukaren sexu-grinaren amortiguatzailea izateaz gain, nire presentziaren hedapen moduko bat ere bazena, trinkotasuna ematen zidana.

         Beste bi kontsulta izan nituen Puertas doktorearekin, kontraesanez bete nindutenak. Ezarritako medikuntzari nion eszeptizismoari datu nahasgarriak gehitzen zitzaizkion. Lukarekin konpartitzen nuen nire ezinegona.

         — Ez diat ulertzen: lehenengo kontsultan oraindik serokonbertitzen ari nintzela esan zidaan, baina dagoeneko hiesa neukala. Nola da posible seropositiboa izan aurretik hiesa garatzea?

         Laburrak izaten ziren kontsultak, eta medikuaren orein-begiek ez zidaten konfiantzarik ematen ernatzen zitzaizkidan galderak egiteko. Baina harengandik tantaka jasotzen nuen informazioa nire esperientziarekin kontrastatzean inkoherentziak aurkitzen nituen.

         Kontsultaren aurreko egunetan ez nuen goserik izaten, urduritasunarengatik; eta osteko egunetan apetitua kentzen zidaten zalantzek. Medikutatik bueltan nentorrenerako Lukak prestatu zidan entsaladatik mokadu pare bat egin eta hozkailuan gorde nuen atzera.

         — Gauean jango diat.

         — Jan orain, Nagore.

         Hozkailuko atean okerka zegoen Mona Lisaren imana zuzendu nuen.

         — Kutsatze-modua ez zatorrek bat Puertas doktoreak dioenarekin.

         — Zer esan nahi dun?

         Zalantza egiten nuen zer kontatu eta zer ez. Ez zitzaidan gustatzen Lukarekin aurreko harremanei buruz hitz egitea, are gutxiago harreman hari buruz. Gustu txarrekoa iruditzen zitzaidan.

         — Ez zakiat zer pentsatu.

         Luka ez zen saiatzen kontatu nahi niona baino gehiago konta niezaion.

         — Ez genian txortan egin —esan nion.

         — Hain seguru hago morroi harekin kutsatu hintzela?

         Ez nion sekula izenik aipatu.

         — Mutila zunan, ezta?

         — Bai.

         — Baina seguru hago? Ze, hi...

         — Ni zer?

         — Ezer ez.

         — Seguru nagok.

         Espero ez nuen zerbait esan zuen orduan Lukak:

         — Agian, kontu honetan ere, bertsio ofiziala ez dun erabat fidagarria.

         Zirrara eragin zidan esaldi hark. Nire baitan tokirik egin nahi izan ez nion ideia ahoratu zuen Lukak. Ilusioa eta ilusionatzeko beldurra.

         — Zertaz ari haiz?

         — Gai guztietan jartzen dinagu kolokan bertsio ofiziala.

         — Baina gai hau nire gorputzean ari duk gertatzen.

         — Ez dun zertan dena irentsi.

         “Dena irentsi” horrek narda eragin zidan.

         — Bazauden teoria disidenteak.

         Ikertzen aritua zen. Aulkitik jaiki eta logelara joaten ikusi nuen. Liburu batekin itzuli zen.

         — Christine Maggiore —irakurri nuen autorearen izena.

         — Dena jartzen din hankaz gora: positibo faltsuez hitz egiten din, proben fidagarritasun faltaz, gibak hiesa sortzen duenik ere ez din ziurtzat jotzen...

         Martxan jarri nuen kafetera.

         — Burutazio bat zebilkidak egunotan, Luka, baina ez diat zakur-ametsik egin nahi.

         Erne begiratu zidan.

         — Ni ez nauk gaixo sentitzen.

         Zutitu, besoak ireki eta sakon hartu nuen arnasa.

         — Orain dela aste batzuk baino askoz hobeto hago.

         Kafeterari sua jaisteko bere aurretik igarotzean ipurdiko leun bat eman zidan.

         — Haragi pixka bat falta zain oraindik baina...

         — Ez nauk medikatzen ari eta, hala ere, nire defentsek nabarmen egin ditek gora. Azken analisietan 1.000tik gora neuzkaan cd4ak, pertsona osasuntsu askok baino altuago. Kandidiasia izan nuenean ere defentsak 800ean neuzkaan. Beraz, ez zuan eritasun oportunista bat izan.

         — Ez din zentzurik.

         — Zer pasatuko zen onddo-infekzioa sendatzeko botika errezetatu zidan medikuak beste probarik eskatu izan ez balu?

         — Eskatu egin zinan, ordea.

         — Zer pasatuko zen?

         — Ez zakinat.

         — Bestelakoak lituzkek orain gauzak.

         — Seguru asko, bai.

         — Momentu honetan kandidiasia sendatuta izango nikek eta defentsak kopuru normaletan.

         — Eta diagnostikorik ez.

         — Batez ere, hori. Medikutara duela bi hilabete joan beharrean gaur joango banintz, gehien-gehienera seropositiboa izango nindukek.

         — Edo ezta hori ere.

         — Probarik ere ez lidaketek egingo.

         Mahai gainean utzi zuen liburua.

         — Badakin? Jateko modukoa hago.

         — Hiri ez zaik apetitua joan.

         Kafe-makina sutatik apartatzera jaiki nintzen. Lukak nire atzean zutitu eta elastikoaren azpitik ferekatu zizkidan bularrak. Gogortzen sentitu nituen titiburuak.

         — Goazen gelara.

         Ohean etzan ginen. Luze laztandu ninduen. Begiak itxi nituen. Diagnostikoaren egunetik ez nintzen sexuan iniziatiba hartzeko gai izan. Ferekak erresistentziarik jarri gabe hartzea bera erronka bilakatu zitzaidan. Egiten utzi nion. Sabela musukatu zidan. Orinak.

         — Kasiopea —xuxurlatu zidan.

         Kuleroaren ertzak miazkatu zizkidan. Agian orgasmora irits nintekeela pentsatu nuen. Unibertsoa nire hankartean kontzentratzeko ahalegina egin nuen. Izterraren barrualdeko oreztak listuz busti zizkidan.

         — Andromeda.

         Kuleroaren ehun beltzaren gainetik miazkatu zidan alua, poliki, arnasa emanez bero. Buruari plazerean eusteko agindu nion. Izarei heldu nien.

         — Oraintxe natorren.

         Begiak ireki nituen. Mesanotxearen aldamenean zutik preserbatiboa jartzen ikusi nuen Luka. Begiak itxi eta lehengo puntura itzultzen saiatu nintzen. Hatzak eraman nituen alura, lehen aldiz dena aldatu zenetik. Malkoak atera zitzaizkidan.

         Luka sentitu nuen aldamenean. Malkoak edan zizkidan eta ahoa bilatu zidan ahoaz. Kuleroak erantzi nituen. Nik ere gogoa nuela adierazi nahi nion. Nire izter artera itzuli zuen burua. Usaindu egin ninduen, musu eman zidan, mihiaz ferekatu zidan alua behetik gora, tartean azpiko arroparik eta maindirerik gabe, estreinakoz.

         — Kontuz.

         Nire gainean etzan eta lepoa eta belarria jan zizkidan. Tximetatik heldu eta musu eman zidan. Lukaren zakila sentitu nuen nire kontra.

         — Geldi.

         — Lasai.

         — Ezin diat.

         Baginako giharrak tenkatu zitzaizkidan bat-batean, eta presiorik txikienak oinazea eragiten zidan.

         — Poliki-poliki egingo dinat.

         Saka egin zidan pixka bat.

         — Kentzeko!

         Bultza egin nion. Izutu egin zen. Niregandik apartatu eta ohe ertzean eseri zen.

         — Barkatu, Luka.

         — Ez dun ezer.

         — Denbora behar diat.

         — Lasai.

         Bere atzean belauniko jarri eta bizkarra laztandu nion.

         — Zergatik ez duk hik jarraitzen?

         Musu eman nion lepoan, errudun sentitzen nintzen gure sexu-saiakera bakoitza sabotatzeagatik.

         — Ez, etzan hadi —eskatu zidan.

         — Hi ikusi nahi haut gozatzen.

         Elkarrekin geundenetik nire plazer elbarrituaz arduratzen zen.

         Bera ohe ertzean, ni atzean belauniko, bularra eta sabela ferekatu nizkion. Zakila sumatu nion berriro zutitzen.

         — Egidan hik —eskatu zidan.

         Listua irentsi nuen. Ez nion zakila ukitu atxiloketen gau hartatik. Burua bere sorbaldan etzan eta, begiratu gabe, Luka masturbatzeari ekin nion. Azkar bizkortu zitzaion arnasa. Askatu egin nuen.

         — Segi! —erregutu zidan.

         Korrika atera nintzen gelatik. Komunean sartu eta giltzaz itxi nuen atea. Ezpainak hozkatu nituen. Mina sentitu nahi nuen. Negarrez, nire zotinen artean aditu nuen Lukaren hasperen laburra.

 

 

Larunbatetan Lasaldetik herriaren erdigunera jaistea benetako abentura zen guretzat.

         — Kontuz xiringekin —abisu ematen ziguten kalerakoan.

         Nire adineko neska gehienek nahiago izaten zuten nerabezaroa betiko etxarteetan katigatu, trenbidearen eta errekaren arteko espazio egunerokoan zedarritzen zituzten gorputz ernatzen hasiak, baina nik irrikaz eta artega itxaroten nituen zapatuak, eta auzoko mutil zaharragoekin jaisten nintzen herrira. Niretzat ohiko lekuak zirenak, Ataka, gaztetxea eta bien arteko porlanezko eremu hondatua, gudu-zelai bilakatzen ziren zazpi egunean behin: gaztetxeko kontzertuetara hurbiltzen ziren punkiek ingurua osorik betetzen zuten gandorrez, txupaz, edalontziz eta azantzaz. Atakara eta gaztetxera joan-etorrian ikusten genituen gorputz haiek besteak ez bezala mugitzen ziren, bestelako esanahiak sortzen zituzten: pauso luze eta astuneko ibilera, bankuen bizkarraldean esertzeko modua, hormaren kontra bermatuta zigarroak erretzeko era...

         Pipak erosi eta ibaiaren ondoko petrilean esertzen ginen Lasaldeko neska-mutilak, oinetakoekin zerbeza-katxi hutsak ostikoz jotzeko moduan. Sudur-zuloetara iristen zitzaigun kea usaindu eta zigarroak eta porroak bereiztera jolasten ginen. Bazen taldean usainetik marihuana eta haxix-kanutoak ezberdintzen zekienik. Bat-batean, gaztetxearen atzeko errepidetik zetozen sirena-hotsak entzuten genituen, edukiontziren bat sutan hasten zen; oihuak entzuten genituen, polizia-furgoien argiak etxe-aurreak etenka tindatzen, norabide guztietan korrika gazteak, zapiz estalirik aurpegiak. Lasterka urruntzen ginen su-zelaitik eta, tiro- eta kolpe-hotsak hasterako, erretagoardiako posturen bat hartzen genuen txiklea mastekatzeari utzi gabe. Inork ezer azaldu aurretik jakin nuen ni gerra hartan zein alderditan nengoen, eta, ume-umetatik aitaren laguntzaz nire hiztegiaren parte ziren manifestazio, pintada, barrikada, madero eta antzeko hitzei beste hainbat gehitu nizkien —koktel, borra, beltz, pilotakada, zipaio, conejera...—, eta baita, hitz berri bakoitzarekin, nire buru barruan lurralde bat konkistatu izanaren sentsazio zirraragarria ere.

         Gero igandeak iristen ziren, bezperako guztia inoiz existitu ote zen zalantza sortzen zuten egun motelak. “Geure buruaz beste egiteko egunak”, deitzen genien txantxetan. Suizidioa ez zen kontu arrotza. Gogoan ditut euren burua trenaren azpira botata akabatutako bi edo hiru —haietarik bat emakumea, seme-alabei eta senarrari bazkaria mahaian prest utzi ondoren suizidatu zena 11:23an—; bere etxearen aurreko orubean eraikitzen ari ziren etxe-blokeko garabitik zintzilikatu zen gizona, zangoak emaztearen balkoiaren paretsuan gelditzeraino dilindan; ehizako eskopetarekin bere burua lehertuta auto barruan aurkitu zutena; bederatzigarren solairutik jauzi egin zuena, eta beste hainbat, jolas-orduetako gure hizketagai bihurtzen zirenak biharamunean.

         Iraganeko igande gehienak igande bakar eta lodi bat balira bezala oroitzen ditut, baina badut bat apartatzekoa: domeka zen gaztetxera sartu eta barran baso bete ur eskatu nuen eguna. Atakara bidean, aspaldi buruan nerabilena egitea erabaki nuen. Norakoa aldatu eta gorriz margoturiko eraikinera sartu nintzen ur eske. Gaztetxea barrutik ikusten nuen lehen aldia zen. Espero baino argitsuagoa iruditu zitzaidan, errekaren soinua hain garbi aditzeak harritu ninduen. Lurra lika zegoen, sudur-zuloetara zapatak lurrera baino gogorrago itsasten zen usaina giroan. Musikarik ez. Gizon bakarra zegoen barra ertzean, argala eta ile-luzea, bularra agerian eta txaleko bat soinean.

         — Ura emango didazu?

         Zaharra iruditu zitzaidan, apenas izango zituen arren hogeita hamar urte. Zer esan ez nekienez, ura edan, eta kanpora abiatu nintzen segituan. Orduan entzun nuen nire bizkarrean:

         — Karmenen iloba?

 

 

Hamalau urterekin hasi nintzen Atakan lanean, amarekin eta Angelekin batera txandak egiten. Amari pintxoak prestatzen laguntzen nion, baina nahiago nuen barra. Zigarro bat piztu, gustuko musika jarri, eta haren erritmora lan egitea, barraren atzean gu, eta beste aldean erdipurdiko mundua.

         Institutuko lehen urtea zen. Urruzunoko neska-mutilak Herri Eskolakoekin, mojen ikastetxekoekin, ikastolakoekin eta inguruko herrietatik etorritako gaztetxoekin elkartu gintuzten. Lehen begi-kolpean bereizi nituen zintzoen saldoa eta errebeldeen bazter multzoa, eta ukaldi bakarrean ulertu, bietatik zein zegokidan niri. Errebeldeen multzoan ere baziren bi bando: grebak, bilerak eta manifestazioak antolatzen aritzen ziren kapusaidunak batetik, nik errebelde ideologikoak izendatu nituenak; eta bakalaoaren eta elektronikaren mobidan murgilduta zeuden galtzazabalak bestetik, ikasgai guztiak suspenditzen zituztenak, A eredukoak, emigranteen seme-alabak, Lasaldetik ezagutzen nituenak, bazterreko errebeldeak. Segituan ohartu nintzen bi taldeen arteko ezinikusiaz, baina niri biak zitzaizkidan erakargarri eta gertuko: zapalkuntzak eragindako amorruaren aldakiak iruditzen zitzaizkidan. Ke artean ezagutu nuen Peru. Ideologikoetakoa zen. hbko politikari baten semea.

         — Hi ez haiz ikastolakoa —esan zidan—. Ez haut ezagutzen.

         — Urruzunokoa.

         Peruren gurasoek herriko tabernan lan egiten zuten, eta arratsalderen batean hara agertzeko gonbita egin zidan. Institutuko motxila bizkarrean sartu nintzen lehenago sekula zapaldu gabeko tabernan. Berriketan aritu ginen garagardo bana edaten genuen bitartean, gurasoak aurkeztu zizkidan.

         — Ezagutzen al ditun? —galdetu zidan barraren gaineko argazkiak seinalatuz.

         Lotsatuta sentitu nintzen; ez hainbeste aurpegi zurbileko gizon-emakume haiek ez ezagutzeagatik, ezpada erabat ezjakin sentitu nintzelako Euskal Herriaz eta borroka armatuaz hitz egiten zidan gaztearen eta haren familiaren aurrean.

         — Aita ere sasian eta kartzelan egon zunan.

         — Sasian?

         Izaki bitxi bati bezala begiratzen zidaten, kuriositate abegikorrez. Tabernako dekorazioa arrotza zitzaidan: arrano beltzarekiko bandera horia; izarrak, aizkorak, nor zen ez nekien gazte betaurrekodunaren silueta. Nire durduzak Peruri grazia egiten ziola zirudien.

         — Baina, hi non bizi haiz?

         — Lasalden.

         Eskola-orduetan piper egiten eta institutu atzeko poligonora joaten hasi ginen. Belar zakarreko zelai batetik behera jaisten ginen industrialdera. Urte gutxi lehenago jonkiek habitatzen zuten zubipe batetik igarotzen ginen. Tailerren teilatuetan bizi ziren arrain laranjei begira egoten ginen. Euri-putzuetan askatzen zituzten langileek arrain industrialak.

         Porroak erretzen genituen bitartean Peruk eskuorriak eta artikuluak pasatzen zizkidan irakur nitzan, eta nire hiztegia zabaltzen eta antolatzen hasi zen berriro. Testuak azpimarratzen nituen, zalantzak argitzeko eskatzen nion Peruri. Amnistiaren giltzaren pina oparitu zidan eta unean bertan ezarri nuen paparrean, aitak oparitutako Mili kk txapa antimilitaristaren eta han-hemendik jiraturiko Egizanekoaren, Nuklearrik ez!-ekoaren eta Che Guevararenaren ondoan. Zenbait arratsaldetan, nire kabuz liburutegira joaten nintzen marxismoaz, etaren historiaz eta Euskal Herriko zein mundu zabaleko iraultzez, bibote eta bizardun liderren bizitzaz irakurtzera. Ez nintzen irakurle diziplinatua: jauzika igarotzen nintzen liburu batetik bestera, hango eta hemengo txatalekin josiz nire mapa ideologikoa; izenak, lekuak, datak pilatuz desordenan.

         Peruren ahotik ezagutu nuen Jarrai. Militantzia, herria, borroka armatua, iraultza, sozialismoa, gerra zikina, sasia, ekintzak, preso politikoak, gutarrak, vis a visak...

         — Nire izeba ere kartzelan egon zuan —aipatu nion behin.

         Interesa eta irrika nabaritu nizkion aurpegian, pixkanaka itzaliz joan zirenak, nik izeba Karmenen istorioaren xehetasunak aletu ahala.

         — Hori desberdina dun.

         Gaitzitu egin nintzen.

         — Hik “komunak” deitzen dituan horiek ikaragarri politikoak iruditzen zaizkidak, ba, niri. Hire aitak ez al dik azaldu heroina helburu politikoetarako erabili zela?

         Industrialde hartan bertan zulatzen zituen zainak Karmenek. Hantxe aurkitu zuten herrian gaindosiz hildako lehen gaztearen gorpua.

         — Goxokiak baino errazago lortzen zitean hemen, permisibilitatea erabatekoa zuan. Haxixaren kontrako operazio txikietan entretenitzen zituan poliziak, zaldiak bridarik gabe korritzen zuen bitartean. Aitak guardia zibilak ikusi zitian Deban droga banatzen. Drogak ez dituk jendeak uste duena. Drogen aurkako operazioak falazia hutsa dituk. etak zerbaitegatik akabatu izan ditik trafikanteak. Amonal o metralleta, traficante a la cuneta. Belaunaldi oso bat garbitu zitean, hain justu, trantsizioaren ipuina irentsiko ez zuena. Informatu hadi.

         Rolak itzulikatu genituen. Arretaz aditu zidan Peruk.

         Arratsaldean barkamen eske etorri zitzaidan etxera. Lasalde zapaltzen zuen lehenbiziko aldia zela aitortu zidan; gure auzoan sekula izan gabea zen.

         — Hemen ere baduk sasia franko.

         — Arrazoi dun, ez ninan hire izeba gutxietsi behar.

         Amamari fotokopiatutako zenbait artikulu pasa nizkion, Poliziaren jokabide interesatuak salatzen zituztenak heroinarekiko. Amerikako Estatu Batuetan crackarekin gertatuaz mintzatu nintzaion:

         — Beltzak mendean hartzeko jukutria izan zuan. Kokaina eraldatu eta crack harri bihurtzen zitean, koka baino 15 aldiz merkeagoa. Beltz pobreek huraxe kontsumitzen zitean, Poliziak atxilo hartzen zitian. 5 gramo crack edo kilo erdi kokaina edukitzeagatiko zigorra berbera zuan. Ondorioa: kartzelak crack kontsumitzaile beltzez bete zitiztean, kokainomano zuri aberatsek literalki sudurraren puntan jartzen zitzaiena egiten zuten bitartean.

         Harrituta begiratzen zidan.

         — Amerikarrak gerran hasten diren herrialde guztietan egiten dik gora droga-kontsumoak.

         Mutila liluratzea lortu nuela ohartu nintzen. Graduz igo ninduen pertsonak sailkatzeko bere eskalan, begiradan antzeman nion.

         Ni ere pentsatzen aritua nintzen, eta Peruri Jarrain militatu nahi nuela esateko asmoa neukan. Ilusioa egiten zidan auzoan abertzaletasunaren eta, batez ere, sozialismoaren alde lan egiteak. Baina aurrea hartu zidan.

         — Hirekin maiteminduta nagon.

         Zur eta lur utzi ninduen, ekarri berri zidan Manifestu komunistaren alea eskuan. Bion artean erretzen ari ginen porroa amaitu genuen eta, ezer esaten ez nionez, alde egin zuen. Ni ez nintzen Jarrain sartu eta Lasaldera ez zen, denbora luzez, aldarri abertzalerik iritsi.

 

 

Goizerdian lurrindegira bila etorri zitzaidan Irantzu. Kazetari-lanik topatzen ez, eta enkarguzko itzulpen-lanak egiten hasia zen, prezio nahiko miserablean. Alde ona: bere kasa antolatzen zuen lan-ordutegia eta ia beti zegoen libre kafe bat hartzeko. Hitz batzuk egin zituen amarekin Alemaniatik iritsi berri ziren esentzia-lurrungailuen inguruan.

         — Hurrengoan hartu behar dut bat etxerako —esan zion—. 50 euro zenbat karaktere diren kalkulatzen dudanean.

         Xentimo-erdira ozta iristen ziren karaktere haiek pilatu beharraren pilatu beharraz, nahita esaldi luze-bihurriak osatzen zituela aitortu zion.

         — Gero jendeak ez omen ditin euskarazko itzulpenak entenditzen.

         Arratsaldera arte jai eman zidan amak.

         — Nora joango gara?

         — Toki diskreturen batera.

         Azken aldian Bilbo ezagunak enbarazu egiten zidan.

         — Sanfran?

         Erriberako merkatuaren pareko geltokirantz nuen nahiago.

         — Tranbiaz?

         Ez genuen sekula tranbia hartzen.

         — Merezi din okasioak.

         Guggenheimeko geltokian jaitsi eta oinez abiatu ginen Indautxurantz. Erdaldunagoa, aberatsagoa eta hiritarragoa zen han jendea.

         — Zer iruditzen?

         Harrituta begiratu zion Silken Indautxu hotelaren etxaurre konbinatuari. Estilo bilbotarreko jauretxea eta beirazko eraikin distiratsua bat eginda xxi. mende-hasierako “tradition and modernity” joerari erantzuten zion. Nortasun-bilaketa akonplejatua eta antzua, baina salgarria.

         — Utziko al digute sartzen?

         Ateari bultza eta, marmolezko eta egurrezko harrera zabalean barrena, kafetegira jo nuen.

         — Hemen izana haiz lehenago?

         — Aspaldiko maitale baten kortesia.

         — Ohean ere sozialista hintzela uste ninan.

         Besaulki gorrien eta kristalezko mahaien aldameneko pasabidetik aurrera gindoazen.

         — Ia beti.

         Kafetegian, bufeterako beranduegi esnatu ziren adultero itxurako bikote pare bat baino ez barran. Txokoko mahaia hautatu genuen, kalera ematen zuen atearen aldamenekoa.

         — Bi ebaki deskafeinatu esne hotzarekin eta sakarinarekin, mesedez.

         Algara bat ito zuen Irantzuk.

         — Beti izan dinat esaldi hori bota ondoren zer sentitzen den jakiteko gogoa.

         — Bat olo-esnearekin egiteko esatea ahaztu zain.

         Mahaira ekarri zizkiguten kafeak.

         — Ez daukan zertan kontatu, nahi ez badun.

         — Horretarako deitu ninan.

         Kikara bi eskuekin bildu eta adi jarri zitzaidan.

         — Uda hasieran izan zunan, Kaietekin amaitu eta gutxira. Ez ninan uste hain erraz ahaztuko ninduenik.

         — Ez al huen, ba, heuk utzi?

         — Itzuliko zelakoan.

         — Ez hadi umea izan.

         — Kutrea dun, bazakinat.

         — Erabat.

         — Norberaren kutretasunaren kontzientzia dun giza garapenaren maila gorena.

         Feminitatea galdu gabe hura doiki zedarritzeko momentuko modari jarraituz larru-narras ebakita zeukan belarri gaina seinalatu nion.

         — Zirauna.

         — Harira: Kaietek alde egin berritan Mizeli deitu nionan.

         — Nor da Mizel?

         — Duela ia hamar urteko maitale bat.

         — Gogoratzen naun, denontzako gosaria prestatzen zinan pisura etortzen zenetan. Aita izan zela entzun ninan.

         — Bost urteko alaba din.

         — Eta?

         — Sexu nostalgikoa izan geninan pare bat aldiz. Itzela dun, baina aje txarra uzten din.

         — Bihotzerrea.

         — Emaztearekin leial izan nahi zuela esan zidanan.

         — Ezkonduta dago?

         — Orain haurrengatik egiten diten.

         — Gustukoa huen mutil hori?

         — Nire sexu-bizitzako gailurra, zalantzarik gabe.

         Esan ahala konturatu nintzen benetan hala zela. Ez nuela sekula inor mutil hura adinako intentsitatez eta bestelako interferentziarik gabe desiratuko: pultsio hutsez, kontrolik gabe, erruduntasunaren, etsipenaren edo nekearen lastatik salbu.

         — Badakin nire harrokeria nire gainbeherarekiko proportzionala izaten dela beti, ezta?

         — Esponentzialki proportzionala.

         — Femme fatale bat izatea erabaki ninan.

         — Beti izan haiz apur bat femme eta definitiboki fatale...

         — Fatxada hutsa. Azkenean beti maitemintzen nindunan, eta ia beti lagunekin.

         — Edo lagunen lagunekin —zehaztu zuen.

         — Gutxi-asko, maite nuen jendearekin.

         — Orduko hartan kontrara izan zunan.

         Kutsatzea gertatu zen gaua koagulu desatsegin bilakatzen ari zitzaidan.

         — Badakin lurrindegia zabaltzeko Ataka saldu behar izan genuela uda hasieran. Di-da egin geninan. Momentuan, jaioterriarekiko zilbor-heste sendoena eten izanak ez zidanan zirrara berezirik eragin. Akaso ez nindunan ohartu erroak erauzten ari nintzela. Baina handik gutxira herriko lagunekin mozkortzeko gelditu nindunan aspaldiko partez, eta ezin ninan aukeratu zer edan ere.

         — Identitate-krisia.

         — Mirenekin akordatu nindunan: irratia utzi eta ama izan berritan esan zigunarekin.

         Ez zen akordatzen.

         — Haurra motxilatxoan paparraren kontra zeramanean babestuta sentitzen omen zunan. Lehenago biolentoak zitzaizkion egoeretan, mutil erakargarrien begiradaren aurrean adibidez, seguru sentitzen zunan umea garraio.

         — Balen aurkako txalekoa?

         — Kuadrillakoekin ere, aspaldi ikusi gabeko lagunekin, lekuz kanpo sentitzen zunan ama izan arte. Haurrarekin ez omen zunan inon arrotz sentitzen.

         — Kuriosoa.

         — Ba nik oso ongi ulertzen dinat: niri barrarekin gertatzen zitzaidanan.

         — Ordezko identitate ohikoa dun, amarena —esan zuen pentsakor.

         — Ordezko identitateak nahi adina zauden.

         — Ataka gozotegi-kafetegi bihurtuta zegonan frankizia baten eskuetan. Atsoak eta gurditxodun emakumeak ari zitunan terrazan kafea hartzen.

         — Kafetegi amatiarrak.

         — Gorputz atal bat ebaki izan balidate bezala sentitu nindunan. Erabateko identifikazioa ninan tabernarekin.

         — Hi Atakako alaba izango haiz beti.

         — Bat-batean nobiorik, amoranterik eta tabernarik gabeko Nagore nindunan; deus gutxi.

         — Arriskutsua dun identitateei atxikitzea.

         Harritu egin ninduen Irantzuk halako zerbait esateak, ez nuen uste identitate-modu guztiez hala pentsatzen zuenik. Aberriari atxikia sumatzen nuen nik. Hizkuntzari. Ezkerreko ideologia zenbaiti. Hizketan jarraitu nuen:

         — Herria huts-hutsik zegonan. Exodo totala. Zaharrak, elbarriak, zaintzaile hegoamerikarrak eta familia pobreetako seme-alabak bakarrik gelditzen gintunan.

         — Far west.

         — Ibai ertzeko tabernak korritu genitinan: desagertzeko arriskuan dauden azken zulo beltzak.

         — Benetako tabernak.

         — Katakonbak.

         — Tabako- eta leize-usainekoak. Han bai, han oraindik posible dun intimitate zikina.

         — Lurpeko galeriak giza zizareontzat.

         — Zorionekoak.

         Taberna gautarrak defendatzea nire burua defendatzea zen. Ron txupito bat eskatu nion zerbitzariari, on the rocks. Ipurdi zabaleko edalontzi pisutsu batean ekarri zidan, baso-azpiko dotore baten gainean.

         — Etxean nengonan, zenbat eta mozkorrago, etxekoago. Kanpoan ibai errakitikoa hezurrak bistan, heroinari biziraundako barmanak kañeroetan, speed-arrastoak konpresa-edukiontzietan...

         — Hire habitatean.

         — Eta bafleetan Tina Turner: rolling on the river.

         — Brutala.

         — Dantza-pistan jende berria zegonan: herritik alde egin genuenean oraindik umeak zirenak. Z belaunaldia. Gu, barran. Zerbezekin hasi, konbinatuekin segi eta tekila txupitoei ekin nienan. Zer erabaki ez nekienez, dena nahastu ninan. Nacha Pop jarri zutenean neskak pistara atera gintunan. Ze kristo, La chica de ayer jarri zitenan eta antzinatasun-plusa kobratu behar geninan. Eta han zegonan bera.

         — Herrikoa al da?

         — Ez.

         — Tipo gazte bat, ni baino hiru edo lau urte gazteagoa, bistaz ezagutzen ninan tabernatik, sekulako aitzurrarekin. Esku bat sabaira luzatuta, balantza egiten zinan pistaren alde batetik bestera. Ez zunan bereziki ederra, erakargarria izan zitekeen edo ez. Atzetik hurbildu zitzaidanan, dantzan hasi gintunan. Herriko tabernak itxitakoan kostaldeko dantzaleku batera joan gintunan. Taxia hartu genuela pentsatu nahi dinat, ez naun gogoratzen. Dantzan jarraitu geninan eta musu eman zidala uste dinat. Dantzalekua zarratutakoan ez zakinat nola itzuli ginen herrira, han nik kotxea hartu ninan, etxera neuk eramango nuela esan nionan tipoari. Ez zunan urruti bizi. Garbi neukanan ez nintzela haren pisura igoko, nekatuta nengonan, total egina... Baina igo egin nindunan, auskalo zergatik. Lardaskan hasi gintunan, normal, tira, izugarrizko aitzurrarekin... eta txortan hasi orduko —geldialdi bat egin zuen— tipoa lokartu egin zunan.

         Gutxitan lotsatzen nintzen nire abentura sexualez.

         — Imajinatu nolako kolpea niretzat.

         Garrantzia kendu zion.

         — Oso mozkortuta zeundeten.

         — Aurpegira listua bota izan balit ez nindunan okerrago sentituko.

         Gaitzespen-keinua egin zidan.

         — Tu egiten dinanari muturreko bat ematen dion; baina ze arraio egiten zaio seko gelditu denari?

         — Bakean utzi.

         — Ba, nik, idiota naizenez, nire buruari erronka jo behar nionez, nire buruaren gainetik pasa behar naizenez beti..., alde egin beharrean musuka hasi nintzaionan, miazka, pixkanaka jaisten... zakila murtxatzen hasi nintzaionan, esnatuko nuelakoan. Luze jardun nintzaionan, hilak suspertzeko moduko xurgaldia egingo niolakoan. Baina morroiaren zakilak xixarea baino bigunago jarraitu zinan. Eta momentu batean, joder... nire burua ikusi ninan kanpotik: ni tipo mozkor hari zakila jaten eta hura lo, eta orduan izan zunan, usain higuingarri bat etorri zitzaidanan, izugarrizko nazka sentitu ninan, zapore txarra eta goragalea.

         Gogoratu nuen Irantzuk behin aitortu zidala berari ez zitzaiola zakilak miaztea gustatzen.

         — Handik apartatu, nire gauzak hartu eta arrastaka atera nindunan, inoizko gutxiagotasun-konplexu handienarekin.

         — Nagore.

         — Usainarekin eta zaporearekin gogoratzen naun.

         Ezin izan nuen nazka-keinua saihestu.

         — Momentuan sentitu nuen balio-galera ez zagon azaltzerik. Inoiz ez naun hain umiliatuta sentitu.

         — Erotuta hago? Tipoaren mozkorrak zer zerikusi zaukan hirekin?

         Kanpora irteteko keinua egin nion, zigarro bat erretzera. Hoteleko tabernako ateak kale-kantoi argitsu batera ematen zuen.

         — Egoa ukitu zidanan, eta autoestimua, eta dena.

         — Ezin dun heure burua gizonen desiraren arabera neurtu.

         — Beranduegi.

         Kafetegiko bezeroetako bat gure atzetik atera zen; emakume tutu-gonadun bat, gorriz tindaturiko ile lisatu berriarekin. Xanpu usaina zerion. Sua eskatu zigun. Zigarro mentolatuari bi atxiki eman eta itzali egin zuen.

         — Nazka izan zunan gakoa. Handik gutxira hasi nindunan eztarriko kandidekin.

         — Harreman haren ondorioz izan zela uste al dun?

         — Ez dinat sekula aho-sexurik izan gau bateko txortaldietan, beroaldietako larru-pasaretan apaingarririk gabe egiten dinat txortan. Larru-jotze inpertsonalak izan ditinat, baina niretzat aho-sexua zerbait intimoa dun... Ez zakinat zergatik egin nion. Bai: lo gelditu zelako. Baina usaina, usaina izan zunan... Medikuak diagnostikoa aipatu orduko berritu zitzaidanan kirats hura... biriketaraino sartu zitzaidanan.

         — Orduan kutsatu hintzen?

         — Bai.

         — Baina tipoak, lo zegoela, isuri egin zuen?

         — Ez dinat uste.

         Nahastuta begiratu zidan Irantzuk.

         — Baina tipoa seropositiboa da?

         — Bai.

         — Nola dakin?

         — Berak esan zidan.

         Irantzuk ez zuen galdera gehiago egin, eta eskertu nion, akituta sentitzen bainintzen. Kontua eskatu nion zerbitzariari.

         — Gelara kargatuko dizuet —esan zidan—. Zenbakia?

         — 304.

         Eguerdiko eguzkitara irten ginen.

 

 

Aitak Madrilera alde egin zuenean, Lasaldera itzuli ginen 94ko udazkenean eta amaren tristurak etxe osoa bete zuen. Nik fisikoki jasan nuen abaildura haren presioa: hormetatik gertu ibiltzen nintzen, ahalik eta espazio gutxien okupatuz. Zeinahi ordutan, zeinahi toki eta jarreratan ikusi nuen ama negarrez: sukaldean zutik, komunean eserita, ohean etzanda, korridorean belauniko, lurrean deseginda... Nire tristurarentzat ez zen tokirik gelditu. Aitak telefonoz deitzen jarraitu zuen, eta amaren ahotsaren aldaerak ezagutu nituen: marruka, erreguka, irainka, arrastaka, mutu. Batzuetan, aitak amari nirekin hitz egiten utz ziezaiola eskatzen ziola iruditzen zitzaidan, gelan giltzapetzen nintzen horrelakoetan.

         Amarekiko harremana aldatu egin zen. Izan erruki niolako, izan haren premia nuelako, hurbiltzen saiatu nintzen. Haren gorputzari beldurra niola egiaztatu nuen orduan: amaren haragira hurbiltzeari eta hartatik urruntzeari beldurra.

         Elkarrekin lo egiten hasi ginen. Goizetan ohean uzten nuen, neure gosaria prestatu eta gosaldu ostean eskolara joaten nintzen. Udazkenaren hondarrean lanera itzuli zen, eta, Atakatik etxeratzerako, afaria pronto edukitzen nion. On egiten zidan ama zaintzeak. Garai hartan hasi ginen elkarrekin erretzen. Bera beti zegoen goibel, ez zion bere buruari beste aldarterik onartzen, eta harentzat alternatiba bakarra tristura zela sinestera etsi nuen nik.

         Konpartitzen genituen afaloste abaildu haietako batean hartu nuen erabakia: Atakaren kargu egingo nintzela iragarri nion, bion artean banatuko genituen ardurak. Ez nuen ezeri eusteko gai ikusten, egoera likidoan zegoen. Ez zidan aurka egin; bere begi urdin handiekin tinko begiratu zidan esker onezkoa iruditu zitzaidan isiltasunetik, besterik ez.

         Handik aurrera tandem bat osatu genuen: bion artean banatu genituen lanorduak, eta nik hartu nuen larunbatak eta festa-egun konplikatuak aurrera ateratzeko taldea osatzeko erantzukizuna. Hamalau urte bete nituenerako, legez ez baina praktikan biok ginen tabernaren hipotekaren, etxeko gastuen, Atakako eskarien eta langileen ordainketen arduradun. Soldata bera kobratzen genuen. Amak nekatuta jarraitzen zituen nire pausoak, haren nekeak propultsatuta bizi nintzen ni. Hura likidoa izateak ezinbestean solidifikatu ninduen.

 

 

Piti deitzen genion bat hasi zen tabernan edalontzi-biltzaile, dj Santos jarri nuen musika-kabinan, Angel, ama eta hirurok goiko barran. “Katakonba” gaztetxoentzat zabaltzen genuen, kuadrillako bi mutil guapoenek zeramaten barra, musika patxangeroaren erritmora melokotoi-likorea erruz zerbitzatzen zuten nerabeen artean. Larunbat bazkalosteko hiruretan Sokoa tabernan elkartzen ginen. Kalimotxo bana edan, eta Piti eta biok Atakara abiatzen ginen gudu-zelaia antolatzera. Argiak itzaltzen genituen, fokuak pizten, eta bozgorailuak dardarka jartzen genituen gorputz-adarrak inarrosten zituen bakalaoarekin. Progressive, techno, house. Trenaren ordutegiaren arabera lan egiten genuen, bazkalostean herrian uzten eta 22:00etan herritik eramaten zuen jende oldearen zerbitzura. Bostak alderako iristen zen ama, eta White Label whiski txupitoak eta Coca-Cola kamuflatuak edaten genituen lanean ari ginen bitartean. Porroak eskuz esku ibiltzen ziren, errenkan erretzen genituen zigarroak eta biltegian prest izaten ziren speed-arrastoak. Nik ez nuen, lanerako, sudurrik zuritzen. Amak ere ez. Azkar egiten genuen lan. Hasierako urteetan trago txikiak ateratzen genituen barra-barra: zuritoak, kañak, klarimostoak, kalimotxoak... eta haxix usainak betetzen zuen taberna. Baina, ohartzerako, konbinatuek ordezkatu zituzten ardoa eta zerbeza; anfetaminek eta lsdak, haxixa; eta billeteek, txanponak. Adrenalina eta alkohola izerditzen genituen alienatzeraino. Elkarri ia hitzik egin gabe komunikatzen ginen. Nik atezuan egiten nuen lan, erne, zalu, nor eta non zapaltzen duen badakienaren ziurtasunarekin. Eskuak ezkutatu egiten nituen, azazkalak jateagatik haragi bizitan bainituen hatzak, eta segurtasun falta salatzen zutela iruditzen baitzitzaidan. Ahulezia, autolesioa, urduritasuna, arazoak larru-bistan. Ez. Begira ziezadatela begietara; zeharkaezintzat nituen. Begiratu hutsarekin ulertarazten nien dena lankideei eta bezeroei. Oraintxe noak; barka, lanpetuta nagon; alde paretik; ez dun hire txanda; bazakiat gustuko nauala; azkena izan dadila; akabatuko haut; ez haiz ordaindu gabe joango; nekatuta nagon; zerbitza iezaiek hik, ez ditiat jasaten; egurra ari gaituk jasotzen gaur; atera txupito bat!; pasa zigarroa... Gaueko hamarretan bakalaoa kendu eta nire gustuko musika jartzen nuen. Pause.

         Umeak etxeratu orduko iristen ziren erroiak, amaren inguruan karraka jarduten zuten gizonak; putreak, sarraskijale goseti dorpeak, gazterik abandonaturiko dama eder babesgabearen izterrak mokokatu nahian. Alproja hutsak, herriko parrandazale gautarrak, ezkonduak zein ezkongabeak, bakarrik edateko batere konplexurik ez zutenak. Haietariko bat barrara gerturatzen ikusi orduko, lankideak edo ni amaren aurrean jarri eta “zer behar duk?” galdetzen genion, lehor, amak atzegoardian zigarro bat pizten zuen bitartean. Inguratzen zitzaizkion gizonen gaineko epaia ematen nion, oso kontuan hartzen zuena bestalde, eta ez nik bakarrik, nire kuadrillakoek ere hartzen zuten euren inpresio eta usteak azaltzeko lizentzia. Deskuiduan gizajo haietarikoren batekin kateatu eta istorioa gaizki ateratzen bazen, “nolako arrazoia zeneukan” esanez hurbiltzen zitzaidan bildots zauritua, sekula baino likidoago, begirada zopa-zopa.

         Liskarrak ere asteroko liturgiaren parte bilakatu ziren. Kale borroka baretzea eta tabernako sesioak areagotzea, dena bat izan zen. 90eko hamarkadaren amaieran suminak lekuz aldatzea erabaki zuen. Edozein erlijiok kudeatu beharreko pultsioak kudeatzen genituen tabernan: desira, amorrua eta beldurra. Guztiek egiten zuten gorantz arratsaldeak aurrera egin ahala. Eskualdeko periferietako maketokumeak elkarren kontra oldartzen ziren; Ikastolakoek eta Urruzunokoek ez zuten, badaezpada, elkar ukitzen; mutilek elkar jotzen zuten “euren neskak babesteko”; neska-kuadrillek harresi borobilak sortzen zituzten munduari bizkarka; errebaletako motorzaleek tabernatik gertu aparkaturiko bmwak arraiatzen zizkieten mendialdeko aberaskume euskaldunei. Festaren aitzakian, klasea, aberria, sexua eta bestelako lurralde batzuk defendatzen eta erasotzen zituen nork bere posiziotik, eta klasearen, aberriaren eta sexuaren izenean nork bere amorrua katalizatzen zuen albokoaren aurka. Ni ikaragarri berotzen ninduen horrek guztiak. Neure hira propioa sentitzen nuen zainetan borborka, giharrak tenkatuz eta begiak zorroztuz. Asterik aste, bortitzagoak ziren bultzakadak, ukabilkadak, ostikoak... Kristalezko edalontziek hegan egiten zuten airean eta botila hautsiekin mehatxu egiten zieten batzuek besteei. Borrokak hasten zirenean, lankideak biltegira eraman, musika itzali, argiak piztu, eta ostiaka ari zirenak bereiztera ateratzen nintzen barratik. Bi aldiz pentsatu gabe egiten nuen: elkarren aurka oldarturiko gorputzen artean sartu, atzera bultza egin, eta kamisetaren lepotik helduta ateratzen nituen tabernatik. Behin, lankideak despeditu ondoren Ataka ixtear nengoela, labana batekin mehatxu egin zidan mutil batek, zer eta berak eskatutako musika jarri nahi izan ez nuelako. Barratik irten, tipoari eskumuturretik heldu, sastakaia lurrera bota eta bultzaka atera nuen, euli bat uxatzen duenaren erabakimen berberaz. Garai hartan ez nuen beldurrik, mekanismo hori erabat desaktibatuta neukan. Fisikoki ere indartsu nengoen; kirolik egin ez arren, garaia eta hezurdura handikoa bainintzen ordurako, eta gihartsu nengoen freskagarri eta likore-kutxak kargatzearen ondorioz.

         Gogorrena auzoko ile-apaintzailearen senarrarekin izan nuen, Errastirekin. Tipo kankailua, Errasti, larderiatzaile nazkagarri bat. Neska pila batekin izan zituen arazoak herrian, ukituak egiten zizkien, eta aurre egiten ziotenak astindu egiten zituen. Begitan hartua neukan, baita berak ni ere.

         Mozkorkerian aritzen ziren astebururo senar-emazteak: Errasti bera, ehun kiloko gorilatzarra, eta ile-apaintzailea, Mirari, apenas lemur bat, emakume ihar txiki-txiki bat. Guk Ataka lauretan ixten genuen, eta gero barruan gelditzen ginen parrandan eta dantzan goizaldera arte. Horiek izaten ziren momenturik onenak.

         Taberna itxita zegoela, ateko pertsiana indarrez igo, barrura sartu eta trago bat ateratzeko agindu zidan Errastik.

         — Itxita dago —erantzun nion.

         Barre-zantzoka hasi zen: ateratzeko. Nik, ezetz. Mirarik lotsatuta begiratzen zidan. Alde egin behar zutela esan nien. Eta astazakilak ezetz, ez zirela handik mugituko.

         — Zure ama bezain atzeratua zara —bota zidan.

         Bale. Kito. Ero moduan atera nintzen biltegitik. Angelek heldu zidan bizkarretik.

         — Nora hoa?

         — Akabatu egingo diat.

         Benetan sinesten nuen hil egingo nuela. Eta bitartean tipoa dantza-pistatik niri begira, irainka eta barrez. Faborez erregutu nion Angeli uzteko, askatzeko, nire ama iraindu zuela eta tipo hura akabatu beharra neukala. Azkenean askatu egin ninduen. Errasti ordurako tabernatik ateratzen ari zen, baina atzetik joan eta nire indar guztiarekin zaplazteko bat eman nion. Tuntuna. Ez nuen eskua itxi. Angelek eta kuadrillakoek bereizi gintuzten, eta Errastik ertzainei deitu zien, salatu egin behar ninduela. Sekreta bat gerturatu zitzaidan zer gertatu zen galdezka, eta nik “akabatu egingo dut” baino ez nion erantzuten. Hark ere barre egin zidan. Polizia hari iskin egin orduko, Errastiren atzetik korrika hasi nintzen berriro, eta petril batera igota haren bizkarrera salto egitera nindoala, gainera etorri zitzaidan Angel, eta lurrera bota ninduen. Utzi balit, koskaka akabatuko nuen.

         Tabernako almazenera eraman ninduen dar-dar batean, adrenalinak gainez egiten zidala. Lasaitu nintzenean, kordea galdu nuen.

         Gertakari hura laster zabaldu zen herrian. Inguruko tabernetako jabeak zorionak ematera etorri zitzaizkidan, ez bainintzen, itxuraz, tipoak tximetaraino zeukan bakarra. Handik aurrera harraskaren gainean eserita egoten nintzen tabernan, atera begira, badaezpada, eta taberna aurretik igarotzen zen bakoitzean lepoa ebakitzeko keinua egiten zidan inuzente hark.

         Aitak, Errasti jo nuela jakin bezain azkar, telefonoz deitu zuen tabernara:

         — Joder, nik sekula eman ez diodan ostia, heuk eman behar izan dion azkenean.

 

 

Etxean eskolako lanak egiten ari nintzen ilunabar batean atariko txirrina entzun nuen. Leihora arrimatu nintzen, lagunek beti hantxe itxaroten baitzidaten, baina ez nuen inor ikusi. Norbait ate-joka ari zen. Koadernoa utzi eta atea irekitzera presatu nintzen. Hartz erraldoi batekin egin nuen topo; panpina marroi eta potolo bat zen, garaieran ni adinakoa.

         — Akordatzen haiz nirekin? —ahotsa lodituz galdetu zidan aitak, peluxearen atzean ezkutatuta.

         Atea danbatekoz ixtekotan egon nintzen, baina ez nuen egin. Bi urte ziren haren berririk ez nuela.

         — Amak ba al daki hemen zaudela?

         — Bai.

         — Geratzeko etorri zara?

         — Madrilera itzuli behar dinat, baina laster etorriko naun berriz, gauza asko zauzkanat hiri kontatzeko.

         Musu ematera hurbildu zen, atzera egin nuen.

         — Asko hazi haiz.

         Sukaldera joan eta zigarro bat piztu nuen, lehenengoz aitaren aurrean. Nire atzetik etorri eta beste bat isiotu zuen. Isilik erre genuen.

         — Zer moduz eskolan?

         — Ez naiz intelektuala, baina tuntuna ere ez.

         Ni ikustera eta Atakan ondo ari ote ginen egiaztatzera etorri zela azaldu zidan.

         — Zu gabe moldatzen gara: bai etxean, bai tabernan.

         Inozokeriez berriketan jarraitu zuen, bezperan elkarrekin egun-pasa egin izan bagenu bezain natural.

         — Zertara etorri zara?

         Isilune luze baten ostean, leihotik begira hitz egin zuen:

         — Angelengatik dun.

         — Zer gertatzen da?

         Bezperan izana nintzen berarekin, eta ez nion ezer apartekorik sumatu.

         — Konkor batzuk atera zaizkion besapean. Hiesak eragindako minbizi larria diagnostikatu zioten.

         Hitz bakoitza sabelean ukabilkada bat bezala jaso nuen. Konkorrak. Hiesa. Minbizia. Larria. Aulkitik kolpez jaiki eta bultza egin nion aitari.

         — Amak eta zuk bazenekiten Angelek hiesa zeukala, ezta?

         Bistakoa zen baietz.

 

 

Lukak ekarritako liburuaren bidez izan nuen lehenengoz Christine Maggioreren berri. hies eta faltsua hitzak letra larriz ageri zituen azala zabaldu, eta eskertze-zerrenda luzearen ostean, “autorearen oharra” atala zetorren. Lehen paragrafoaren aldamenean, Maggioreren beraren argazkia: auto gorri bateko kopilotuaren eserlekuan ageri zen pare bat urteko semea altzoan zuela, atea irekita eta zangoak kanpora luzatuta, mahukarik gabeko elastiko iluna soinean. Irribarreak ñarroturiko begirada alaidun ilaje beltzeko emakumeari lotu nion segidako aitorpena:

         “1992an hiesaren proba deitu ohi zaiona egin zidaten. Ez neukan gaixotasunaren sintomarik, ezta inolako arriskurik edota susmo txarrik ere, baina anbulatorioan egokitu zitzaidan mediku berriak errutinazko osasun-azterketen baitan hiesaren proba ere egin behar zela erabaki zuen. Errutinazko tramitetik bizitza bat-batean mehatxupean izatearen sentsaziora igaro nintzen, emaitzak positibo eman zuenean.

         “Hiesaren espezialista batengana bideratu ninduten orduan, eta hark, nire probari ez zela positiboa iritzi zion, ez behintzat eztabaidaezintzat jotzeko adina. Berriz eginarazi zidan proba eta, harekin batera, era guztietako laborategi-azterketak agindu zizkidan, kolesterol-mailatik T zelulen zenbaketara. Izututa eta nahasita baina, aldi berean, itxaropentsu irten nintzen kontsultatik, eta hurrengo hitzordura arteko egunak ongizate-adierazpen frenetikoen eta desesperazio sakonenaren artean eman nituen.

         “Bigarren probaren emaitza positibo eztabaidaezina izan zen. Espezialistaren arabera, nahiko positibotik erabat positiborako jauziak berriki kutsatu izana adierazten zuen, nire bizi-zirkunstantziengatik halako gertaera ezinezkotzat jotzen nuen arren.

         “Harrigarriki osasuntsu nengoela esan zidan, zorteduna izan nintzela gaixotasuna etapa goiztiarrenean antzemateagatik, baina ez zegoela ezer egiterik birus suntsitzaileari aurre egin eta hiesak eragindako heriotza eragozteko. Bitaminetan eta nire immunitate-sistema indartzeko saiakera absurdoetan dirurik alferrik ez xahutzeko ohartarazi zidan eta, sinpleki, gaixotu arte itxaroteko eta orduan azta hartzen hasteko aholkatu: albokalte gogorrak eragingo zizkidan eta are gaixoago sentiaraziko ninduen farmako bat. Bost eta zazpi urte bitarteko bizi-itxaropena eman zidan. Medikuaren kontsultatik irten eta nutrizio-denda batera jo nuen zuzenean. Biharamunean, beste espezialista baten bila hasi nintzen.

         “Ordura arte bizitako, pentsatutako eta esperotako bizitza bat-batean gelditu ziren. Interesa galdu nuen nire negozioan, hasita neukan unibertsitate-programa albo batera utzi nuen eta ezkon-eraztun bat erosi nuen senargai posible guztiak nigandik urruntzeko. Nire tragedia ezkutuan gorde nahi nuenez, familiarekin eta, oro har, jendearekin egoteari utzi nion. Adiskide min gutxi batzuk izan ziren salbuespena. Hiesari buruzko mintegietara joaten hasi nintzen, eta bat egin nuen gib positibodun emakumeentzako laguntza-talde batekin. Astean behin gure beldurrei eta frustrazioei buruzko oharrak partekatzera, edozein sintoma potentzial aipatzera eta bizitzaren jokaldi makur haren erruz negar egitera bultzatzen gintuzten.

         “Hiesaren aurkako aktibismorako errekrutatu ninduten, hizlari. Ia berehala eskola, institutu eta unibertsitateetan hitzaldiak ematen hasia nintzen, giba sekula gertatu behar izan ez zitzaion pertsona gisa. Entzuleei barre eta negar eginarazi nien; hunkitu eta izutu egin nituen. Denok gaude hiesaz kutsatzeko arriskuan esloganaren haragiztatze bilakatu nintzen.

         “Nire diagnostikotik eta haren ondorioz neureganaturiko eginbehar publikotik urtebetera, eta dozena-erditik gora espezialistaren ateak jo ondoren (botikak berehala hartzen hasteko aholkatzen zidaten batzuek; mundua ezagutzera joateko, besteek), hiesaren adituen artean arrarotzat jo daitekeen norbait ezagutu nuen: diagnostikaturiko pertsonak farmako toxikoz eta iragarpen fatalez betetzen ez zituen espezialista bat. Norbanako modura tratatu ninduen, ez berehalako estatistika nekrologiko gisa eta, hala egitean, nire osasun onaz jabetu zen. Ez nuela hiesdun gaixoaren profilarekin bat egiten adierazi zidan, eta beste proba bat egin nezan presatu ninduen. Itxaropenak alferrik haizatzeko beldur, ezetz erantzun nion. Azkenean, beste behin proba egiteko ausardia bildu nuenean, emaitza osatugabea izan zen. Proba gehiago egin nituen, diagnostiko kontraesankorrak eta aztoragarriak eman zituztenak: emaitza positibo bat, eta jarraian, negatibo bat eta beste positibo bat.

         “Hizlari gisa kartsuki defendatu izan nituen arau guztiak desafiatzen zituen egoera pertsonalak nahastuta, aktibista gisa lanean niharduen taldeetara jo nuen laguntza bila. Erantzunik aurkitu ez, eta nire galderei entzungor egiten zietela ohartu nintzen. Gauzak behin eta berriz zalantzan jartzeak, zentzurik gabeko azalpenak sortzeaz gain, ingurukoen morala suntsitzen zuen.

         “Informazio-bilaketa asegaitzak hiesaren erakundetik harago eraman ninduen eta datu-base zientifiko, mediko eta epidemiologikoetara lerratu ninduen. Datu haiek hankaz gora jartzen zuten hiesaz ikasi nuen guztia, baita nik besteri irakatsitakoa ere. Zenbat eta gehiago irakurri, orduan eta ziurrago nengoen hiesaren inguruko ikerketa okerreko norabidean zihoan tren bat zela.

         “Aurkitu nuen informazioa, bizitzaren aldekoa bazen ere, ez zen ondo ikusia izan hiesaren erakundeetan. Horregatik, 1995ean, zenbait kiderekin batera, erakunde propioa sortzea erabaki nuen, gibari eta hiesari buruzko informazio ezinbestekoa, ohiko erakundeetan aurki ezin daitekeena, zabaltzen duena.

         “Nire heriotza-sententzia jaso nuenetik joan diren zortzi urteetan, biktima izutu bat izatetik hiesaren aktibista izatera igaro nintzen, horren ostean gibaren disidente bilakatu eta gibari eta hiesari buruz bestelako ikuspuntuak ematen dituen hizlari izatera pasatzeko. Azken bost urteotan nire gib egoera definitiboki positiboa izan den arren, osasun oneko nago eta tratamendu farmakologikorik eta hiesari beldurrik gabe bizi naiz.

         “1996an gizon zoragarri bat ezagutu nuen eta hiru urteko seme eder eta osasuntsu bat dugu, sekula belarriko infekzio txikiena ere izan ez duena.

         “Jende gehienarentzat nire istorioaren gauzarik harrigarriena, hain justu, bakana ez izatea da: iragarpenik okerrena jaso eta urteetara bizirik eta osasuntsu dauden ehunka gib positibo ezagutzen ditut”.

 

 

Angel hil ostean Madrildik itzuli zen aita, baina ez zen herrian bizitzen geratu, Bilbora aldatu zen. Amaren izenean gelditu zen Ataka. Aitak ez zuen tabernarako animorik, eta Bilboko Portuan aurkitu zuen lana zamaketari.

         Lasalden ere aldaketak izan genituen. Batere espero gabe, etxean bi izatetik hiru izatera igaro ginen. Ama eta biok Atakan geunden iluntze batean xaboi usaina zerion neska gazte bat sartu zen tabernan.

         — Angelen laguna nintzen.

         Maria izena zuela esan zigun, madrildarra zela, aitaren eta Angelen laguna. Ozta kalkulatu nizkion hogei urte.

         — Haiekin iniziatu ginen, Angelekin eta beste alproja zoragarri batzuekin.

         “Zoragarri” hitza esatean begiak gorantz itzulikatu eta malkoei eusten saiatu zela iruditu zitzaidan. Hilabete pare bat atzera hots egin zion Angelek. Madrilen elkartu ziren azken aldian neskak langabezian gelditua zela kontatu omen zion gau etiliko batean, eta haren deia jaso eta oraindik lan bila ote zebilen galdetu zionean harrituta erantzun omen zion baietz.

         — Euskal Herrian zeukan tabernan postu bat hutsik gelditu zela esan zidan.

         Amak eta biok zurtuta begiratu genion elkarri.

         — Handik gutxira jakin nuen hila zela.

         Angelek, post mortem, haren ordezkoa bidali zigula ulertu genuen. Ninfa zurbil bat, Angelen arreba txikia zirudiena.

         Tabernako atearen aurrean utzi zuen maletagatik nora joanik ez zuela ondorioztatu genuen.

         Nire gelan sartu zen, xaboi-urrina hedatuz. Armairuaren erdia libra niezaiola eskatu zidan amak. Delikatuki kokatu zituen zeuzkan arropa apurrak. Bainua hartu berri duen umearen traza zeukan, hain zirudien orbangabea eta biguna.

         Ustekabeko iritsierarekin, hiru emakume gazte elkartu ginen etxe berean: ama, hogeita hamazazpi urtekoa; Maria, hogeita hirukoa eta ni, hamabostekoa. Ez zen bizikidetza luzea izan, baina bai erabakiorra, emakumeekiko nire harreman-moduen bilakaeran. Ustekabean hezurmamitu zen bakardadean sarritan desiratu izan nuen ahizpa nagusia, irudikatu izan nuenaren batere antzik ez zuena. Nire alegiazko ahizpa neure buruaz neukan irudiaren anplifikazio moduko bat zen: beltzarana, begi-zolia, buru-argia, errebeldea eta ihardukitzailea. Maria, aldiz, ilehoria eta barea zen, ahots leunekoa.

         Maria iritsi eta lasterrera, hiru ahizpa bezala bizi ginen: eskuz esku egiten genuen lan tabernan, eta etxebizitza partekatzeaz gain, solasaldi luzeak, mozkorraldiak, zigarroak eta etxeko zein tabernako gastu eta irabazi guztiak partekatzen genituen. Koreografia perfektuak osatzen genituen barraren atzean. Nik, zigarroa ahoan eta begirada desafiatzailearekin, sukartuta bezala lan egiten nuen, likore- eta freskagarri-botilak binaka eta hirunaka atzituz eta buruaren garaieratik zerbitzatuz isurkarien turrusta, izotzen klaska eta limoi zukutuekin. Mariak, aldiz, emeki egiten zuen urrats bakoitza, presarik eta oldarrik gabe, delikatuki isuriz likidoak, jela-puskak astiro bilduz, kontinuitate lasai batekin, lurrin infantila eta adats urrekara kulunkatuz bere-berea zuen kadentziarekin. Amak, tristeziaren ederra arrastatzen duten narrastien gisan, galtzailearen xarma zerbitzatzen zuen kopa hotzetan. Halakoak ginen barran eta barratik kanpo.

         Berehala ohartu nintzen amaren Mariarekiko liluraz. Gurean aste parea zeramanerako, haren mugimenduak eta hitz egiteko manera imitatzen hasi zen, disimulatzeko inolako asmorik gabe. Maria estetizista zen ofizioz, eta lurrindegi natural bat irekitzea zuen amets. Ama tentatzen zuen etorkizunean biek elkarrekin halako negozio bat martxan jartzeko. Labanda- edo kardamomo-esentziaz perfumatzen zen, egunaren arabera. Amak erretzeko keinua findu zuen, ibilera mantsotu, betiko ile-mataza beltza atzerantz bildu, eta arropa argiak erosi.

         Gau batzuetan, astegunez, Maria eta ama dantzatzera ateratzen hasi ziren ni etxean utzita, biharamunean institutura joan behar izaten bainuen. Logelatik ikusten nituen orrazten eta aurpegia hautseztatzen. Bere flasko txiki haietako batetik tanta batzuk isurtzen zituen Mariak amaren lepoan. Hortzoiak agerian uzten zizkion irribarre inozo bat ateratzen zitzaion, gehiegi edandakoan izaten duenaren antzekoa. Itzarrik itxaroten nien nik: gaua ondo zukututa iristen ziren, ke usainarekin eta barre txikiak eginez. Zurrumurruka aditzen nituen sukaldean. Gero Maria logelara sartzen zen, eta astiro eranzten zituen arropak. Haren bularrak ikusten saiatzen nintzen, baina leiho aldera jiratzen zenean baino ez nituen begiztatzen, ozta-ozta, iheskor eta zuri, eta haien azpian sabel laua farola-argitan, eta urrin-izpi bat, erakarri adina izutzen ninduena.

         Haietako iluntze batean, Maria dutxan zegoen bitartean, amari nire logelara deitu nion eta, galdetu ez bazidan ere, goitik behera aztertu eta nire iritzia eman nion:

         — Betiko baserritar otzana izaten jarraitzen duzu.

 

 

Gelditzea esperientzia zorabiagarria da inoiz gelditu ez denarentzat.

         Diagnostikoa baino lehen pasioen mende bizi nintzen; deprimitu egiten ninduten emozio moderatuek. Muturreko sentsazioak bilatu eta, aurkitu ezean, fabrikatu egiten nituen: oso maiteminduta egon behar nuen, ideia guztiekin zeharo konbentzituta, proiektuekin estimulatuta, erabat grinatsu asmo bakoitzarekin, ohean oso bero, kontraesanekin guztiz kontraesankor. Zenbat eta ertzerago, egiatik gertuago.

         Kartsuki bizi ezean, ezerk ez zuen balio. Intentsitatea behar nuen bizitza justifikatzeko, eta antsietateak plazeraren antza zuen. Konbultsioa zenez gauzen benetakotasunaren bermea, erradikala izatea zen izateko modu bakarra. Erdibiderik gabeko bizitzan atzeraezinak ziren iritziak, desirak eta konpromisoak. Erlojuaren kontra maitatu eta erosotasunaren aurka borrokatu beharra neukan. Zutik jan eta erne lo egin. Larrua gogor jo. Prest izan edozertarako.

         Bat izan ziren gelditzea eta isiltzea. Lehen ez nuen isiltasuna jasaten. Urduri jartzen ninduen hitz egiten ez zuen jendeak. Izan nuen garai bat hitzak eztarrian norgehiagoka sentitzen nituena, elkar zapaltzen, bultzaka, irteteko lehian. Arnasa ebasten zidaten. Bizirik zeuden nire mingainean. Listuz eta hortzez betetzen zidaten burua. Ahoa eskuekin estalita ere aterako ziren, ez zegoen haiek geldiarazteko modurik. Hitzak, hitzak, hitzak. Ogi apurrez beteriko lurrera oldartzen ziren txori gosetuak. Txori urduriak. Itsusiak. Hitzek alkandoraren lepotik eutsita eramaten ninduten, lurretik arra betera, eurek nahi zuten tokira.

         Ihes egiten nuen astiro eta bigun maitatzen nindutenen begietatik. Ternezia nire ahultasunaren ispilu bilakatzen zen. Pasioak apaltzean nire tristura azaltzen zen, azkenerako mundu guztiaren arreta bereganatzea lortzen duen ume lotsatiaren biolentzia sotilaz, hain diskretuki, ezen inork ez zuen iristen ikusten.

         2010eko udazkenean gizonak utzi nituen droga bat uzten den bezala. Lukarekin bizi arren, gizonak utziak nituen kontzeptu gisa. Haien begietan egoteari utzi nion. Harrapariaren lilura hipotetikoa abandonatu nuen: ehizaturikoez gain ehiza nitzakeenek definitzen ninduten garaia bukatua zen. Nekeak polikiago ibiltzera eta lo gehiago egitera behartu ninduen. Sexua ito eta nire baitako ehiztaria tiroz jo zuen diagnostikoak. Lilurarik gabe, urrundu egin nintzen tabernetatik eta bilera jendetsuetatik. Edateari utzi nion. Lagun zalapartatsuak aldendu egin zitzaizkidan pixkanaka, izena galdu zuten ostegunek, ostiralek eta larunbatek. Irratia ixtearekin, militantzia-girotik ere urrundu eta Bilboko giro progrean erreferente izateari utzi nion. Gero eta jende gutxiagori interesatzen zitzaion nire iritzia; niri ere apenas. “Gutarron” burtsan kotizatzeari utzi nion. Nire balioak ez zuen jada gorabeherarik jasaten egiten edo esaten nuenaren arabera. Merkatutik kanporatu nuen neure burua, eta inporta zitzaidan jendeari ez zitzaion nik espero adina inporta izan.

         Denbora asko egin nuen etxetik atera gabe, barrurantz kakotuta eta, atzera kalerakoan, jendearekin egoteari beldurra niola ohartu nintzen. Nire bizitzan lehen aldiz sozializatzea arazo bilakatu zitzaidan. Lehenago besteekiko erlazioan baizik existitzen ez nintzena, piztia izu bat bezala urruntzen nintzen giza figura bat ikusi orduko. Toki jendetsuak eta garraio publikoa saihesten nituen. Alde Zaharrean ibiltzeari utzi nion, ezagunekin topo egiteko beldurrez. Erosketak Internetez egiten hasi nintzen.

         Ordura arteko mozorroa erantzarazi zidan diagnostikoak, eta hura gabe ez nekien jendartean egoten. Nire keinuak arrotz zitzaizkidan: ezin nuen irribarrearen neurriarekin eta begiradaren irekitasunarekin asmatu. Ahotsaren modulazioa, bolumena, erritmoa... erabaki gehiegi hartu behar ziren ahoa zabaldu aurretik.

         Erosketak egitera irteteko konbentzitu ninduen arratsalde batean ispiluaren aurrean negarrez topatu ninduen Lukak.

         — Ez zakiat zer jantzi! —esan nion desesperatuta.

         Janzten, hitz egiten, egoten ahaztu zitzaidan. Neure burua berrasmatu beharra neukan.

 

 

Interfonoaren txirrinak eten zidan irakurketa.

         — Utzi egiten ari haizena eta hator azkar!

         Aita zen, bebarrutik. Diagnostikoaren osteko egunsenti fatidiko hartatik pare bat dei trukatu genituen, baina elkar ikusi gabeak ginen ordutik. Etxean ibiltzeko arropen gainetik beroki bat jantzi eta atarira jaitsi nintzen. Beste gizon batekin zegoen.

         — Zer egiten duzu hemen?

         Portuan behar zuen ordu hartan.

         — Ezin al diot alabari bisita egin?

         — Egun on! —adeitsu agurtu ninduen aitaren kideak.

         Bekainetik odol hari fin bat zerion morroi ezezagunari. Aitak, nigandik pauso bat urrundu, besoa luzatu eta goitik behera “erakutsi” ninduen.

         — Zer esan diat? Polita da ala ez da polita?

         Behorra saldu nahian ari den tratulariak ez luke hobeto egingo.

         — Ez bazaizue inporta, gauza asko ditut egiteko.

         — Geldi, Jenisjoplin! Hirekin hitz egin nahi dinagu.

         Ez neukan kalera irteteko gogorik. Hotz egiten zuen.

         — Zeren zain hago? Goazen!

         Zoritxarrez, aspalditik eta kronikoki faltan sumatzen nuen aita, eta nire urguiluaren eta lasaitasunaren aurka, harekin egoteko premia neukan, ahal izatera bakarka; baina, bistakoa zenez, hori ez zen posible izango.

         — Ordu-erdi. Gero lanera joan behar dut.

         — Lanera? —asaldatu zen—. Txantxetan?

         Azalpen eske begiratu nion.

         — Greba orokorra dun, urtarrilak 27. Horrenbeste aldatu haiz?

         Egunak neramatzan albistegirik ikusi gabe. La ciencia del pánico eta House of numbers dokumentalak irentsi nituen, teoria disidenteei buruzko liburuak erosi nituen Amazonetik, eta haietan murgildurik eman nituen azken gauak eta egunak. Ez nion grebari jaramonik egin.

         — Zer gertatu zaizu? —galdetu nion aitaren lagunari betondoa seinalatuz.

         — Txakurrak piketeen kontra oldartu ditun.

         Atarian ilea txukundu eta kalera atera nintzen.

         — Nora joan nahi duzue?

         Aitak ez ninduen sekula bere etxera eramaten, tabernak itxita zeuden eta kalean hotz egiten zuen.

         — Lokalera joan gaitezkek —proposatu zion lagunak­—. Giltzak ekarri ditiat.

         Ez zen erraza aitarekin bakarka egotea. Beti asmatzen zuen bion artean intimitatea eragotziko zigun norbait edo zerbait sartzeko modua. Publikoki nire aita izatea gustatzen zitzaion; pribatuan, nahiago zuen kolegarena egin. Bere lagunartera gonbidatu ohi ninduen, poteora, afarietara eta festetara, bazekien arren toki jendetsuek atzera eragiten zidatela.

         Mesedeetako zubitik zeharkatu genuen ibaia, Nasa kaletik jarraitu genuen aitaren lagunaren lokalera.

         — Hortxe da —esan zuen Bailen kalearen hasieran.

         El balcón de la Lolaren etxaurre urdina ezagutu nuen, juxtu trenbidearen azpian. Aspaldian izan gabea nintzen, baina behin baino gehiagotan harrapatu izan ninduen egunsentiak kale-izkina hartan bertan. Aitaren kolega aretoaren jabeetako bat izan zitekeen; bazuen gay bilbotarraren jitea. Pareko lokaleko atera jo zuen, ordea, bulego itxurako beiratedun etxabe batera.

         — Ongi etorri.

         Atea zeharkatzerako ikusi nuen Bizkaisidaren logotipoa: eskua, erpurua gorantz eta, hatz lodian, kondoia. Hiesaren aurkako batzorde hiritarrera eraman ninduten.

         — Zaudete momentutxo bat.

         Komunera sartu eta bekaineko odol-arrastoa garbitu zuen.

         — Hauxe da gure etxea —esan zuen ingurua erakutsiz—. Oraindik ez dinat neure burua aurkeztu: Kike naun.

         Hormetan era guztietako afixak zeuden, gehienak ostadarraren kolorekoak eta zuzenean gizonezko homosexualak interpelatzen zituztenak. Ezker-eskuin bi idazmahai handi. Beiratearen kontra landare hostotsu bat eta pilaturiko kartoizko kutxak. Barrualdean bi ate. Aitak esku bat jarri zidan sorbaldan.

         — Hik asko lagundu dezaken hemen.

         Baiezkoa egin zuen Kikek, eskerronezko begiratuaz.

         — Hire aitak kazetaria haizela esan zidan, hitzaldiak emateko prest hagoela. Hi bezalako jende gaztea behar dinagu nerabeekin lan egiteko; programa bat abiarazi berri dinagu eskoletan. Hiesaren militante gehienak gizon helduak gaitun, espero gabe zahartu gaitun, garrantzitsua dun neskek ere berekin identifikatzeko moduko erreferenteak izatea. Hire esperientziatik asko ikas zezaketen. Sare sozialetan ere abila haizela esan zidan aitak: hutsune bat zaukanagu hor.

         Aitak saldu egin ninduen: ohi bezala, nire prozesua errespetatu beharrean, nire aurreko bidea ibili behar izan zuen. Baimenik gabe nire diagnostikoaren berri eman zion Kike hari eta ez zen, seguru nengoen horretaz, aitaren ahotik nire egoeraz jakin zuen bakarra izango.

         — Ikusiko dugu —ezin izan nuen besterik esan.

         — Askoz hobeto sentituko haiz mundu guztiari kontatu eta gero —txaplaka egin zidan aitak bizkarrean—. Armairu barruan ito egiten da bat, ezta?

         Kikeri egin zion galdera. Nik aitari ukabilkada bat emateko gogoa sentitu nuen, kapaza zelako jendea armairutik arrastaka eta biluzik ateratzera behartzeko, libertatearen izenean beti, ipurdi bistan zegoena bera ez bestea zela konturatu ere egin gabe.

         — Nahikoa da —esan nion ahapeka.

         Nire ezinegonaz ohartu zen Kike.

         — Ez ezak alaba behartu —esan zion aitari ahots barez, eta ondoren niri—: materiala prestatuko dinat, emaion begiratu bat etxean lasai-lasai.

         Gaixotasunari buruzko informazioa, prebentzioari buruzko aholkuak, laguntza-taldeen propaganda... Oihalezko poltsa batean souvenirrak sartu zizkidan: estigmaren kontrako afixak, pegatak eta koloretako pinak.

         — Etxera noa —esan nien.

         — Nagore! —geldiarazi ninduen aitak.

         Haserre zegoenean nire izenez deitzen zidan.

         — Uzteko bakean!

         Suminduta atera nintzen kalera. Ibaian behera jarraitu nuen, ahoa hiraz tenkatuta. Ostiko eman nion farola bati eta ozenki madarikatu nuen aita.

         Abando parera iritsi nintzenean, eztanda batek atera ninduen nire baitatik. Brastakoan gelditu nintzen. Segituan ezagutu nuen pilotakaden hotsa: hiruzpalau danbateko lehor. Abandoko errotondarantz hartu nuen, istilu-hotsa zetorren tokirantz. Oihuak eta txistuak entzun nituen, txaloak eta aldarriak. Bat-batean aldrak erakarria sentitu nintzen. Jende multzo handia zegoen El Corte Inglesen parean bilduta. Haien aurrean, hogeita hamarretik gora gorila, kaskoz, borraz eta ezkutuz hornituta. Une hartan bertan beste bi furgoi iritsi ziren sirenak martxan, eta dozenatik gora istiluen aurkako polizia jaitsi ziren pilota-jaurtigailuak eskuetan. Jendearen artean toki egin eta lehen lerrora igaro nintzen. Oihuka ari ziren piketeen artean sartu eta amorru kolektiboarekin bat egin nuen. Irainka hasi nintzen saltegi handien eta txakurren aurka. Irakiten neukan barrua.

         — Sasikumeak!

         Nire ondoan zegoen adineko gizon bat taldetik atera eta azalpen eske hurbildu zen polizia kaputxadun batengana. Bortizki aurre egin zion hark. Agurea bizkarka erori zen, eta bospasei lagunek txakurren aurka egin genuen, bultzaka. Atzetik multzo handi batek babestu gintuen garrasika. Eztanda batzuk entzun nituen orduan eta, ohartzerako, borra-kolpe bat sentitu nuen bizkarrean, eta ondoren gehiago, saihetsetan eta izterretan. Burua ahal bezala babestu eta irainka jarraitu nuen. Ez dut oroitzen nola atera nintzen handik, tiraka baztertu ninduen norbaitek.

         Grebalarien jende multzoa desegiten hasi zen pixkanaka. Izerditan, berokia zabaldu nuen; pijamaren jertsea baino ez neraman azpian. Etxera itzultzea erabaki nuen. Areatzako zubia zeharkatu ahala, lasaiago nengoen. Aspaldi sentitu gabeko poz arraro bat sumatu nuen azaleratu nahian. Mina nuen gorputzean, baina baretzen ari zitzaidan arnasa.

 

 

—Odoletan hago-eta! —jauzian jaiki zen Luka sofatik.

         Ez ukitzeko agindu nion.

         — Oraintxe garbituko diat.

         Atzetik jarraitu zidan komunera. Kokotseko zauria gaza batekin estali nuen. Ukondoetako urradurak desinfektatu nituen.

         — Zer ostia gertatu zain?

         — Piketeen protestetan nahastu nauk.

         Sofan esertzean eskuak gerrialdera eraman nituen, sastada batek erasan baitzidan makurtzean. Kuxin batzuk pilatu eta etzan egin nintzen. Buruaren atzean lotu nituen eskuak. Euforiko nengoen.

         — Martxa apur bat behar nian. Martxa eta borroka, bai jauna!

         — Egingo dun, mesedez, hire emozioak egoerari doitzeko ahalegina?

         Kuxina jaurti nion, jolasti.

         — Emozioak egoerari doitu? Nondik atera duk hori?

         Isilik gelditu zen.

         — Eta hik, zer egin duk, ba, emozio moderatuak kudeatzeaz aparte?

         — Irudi batzuk hartzera atera naun —erantzun zidan nabarmenki gogaituta—; abisatu dinat goizean.

         Atxiki azkar bat eman nion zigarroari.

         — Ez nauk konturatu.

         — Ja.

         Eskuarekin bideo-kamera eusten ari nintzelakoa egin eta eszena sabaian gertatzen ari balitz bezala, harantz zuzendu nuen fokua.

         — El Corte Ingles parera etorri behar huen grabatzera: egundoko iskanbila sortu duk. Ero moduan jarri dituk txakurrak, ikusi behar hituen. Lau furgoi bazeudean gutxienez; ni ailegatu naizenerako istiluak hasita zeudean, piketeak sutan...

         — Nolatan atera haiz kalera? Hilabetetik gora daraman etxetik mugitu gabe.

         Istiluen kontakizunarekin jarraitu nuen, grinatsu.

         — Aspaldi ez nian adrenalinarik sentitzen, itzela izan duk!

         — Lagunen deiei ere ez dien erantzuten.

         — Zer nahi duk esatea? —haserretu nintzen.

         — Egia.

         Hasperen egin nuen.

         — Aita etorri duk.

         — Zertara?

         Indarrez zanpatu nuen zigarroa hautsontzian.

         — Behin pozik egongo eta izorratu egin behar nauk, ezta?

         Kolpean zutitu nintzen.

         — Ostia! —oihu egin nuen minez eta amorruz.

         Oinazeak makurrarazi egin ninduen; sastada zorrotz bat saihetsetan. Lauhazka jarri behar izan nuen. Negargurak erasan zidan. Lukak lepoan jarri zidan eskua.

         — Erakutsidan bizkarra.

         Elastikoa altxa zidan bular pareraino.

         — Joder, Nagore, jipoitu egin haute!

         Lukarengana jiratu nintzen.

         — Aita mundu guztiari hiesa daukadala kontatzen ari duk.

         Sofan eserarazi ninduen, eta kolpeak ukenduz gozatzen zizkidan bitartean dena kontatu niezaiola eskatu zidan. Dramatismorik gabe hitz egin nahi nuen, baina ez nuen asmatu.

         — Zergatik ez zidak uzten ahula izaten, e?

         Neure infantilismoa deitoratu nuen.

         — Oraintxe bertan deitu behar dion.

         — Zertarako?

         — Hire intimitatea errespeta dezala exigitzeko.

         — Badakik? Batzuetan, aitak nahiko lukeen bezala, mundu guztiari kontatuko niokek. Kalera irten eta banaka-banaka esango niekek denei hiesa dudala. Edo prentsaurreko bat emango nikek. Edo telefonoko kontaktu guztiei mezu bat bidaliko. Email kolektibo bat idatzi. Denei kontatu eta akabo. Batzuetan pentsatzen diat benetan arindu itzela litzatekeela.

         — Hi eta hire pultsio kamikazeak.

         — Ez nazak analizatu.

         Ondoan eseri zitzaidan.

         — Baina intuizioak inori ez kontatzeko agintzen zidak —jarraitu nuen.

         Begiradarekin arrazoia eman zion nire intuizioari.

         — Koldarra nauk.

         — Eta hala bahintz ere, zer?

         — Gainera, orain ez nagok ezertaz seguru. Liburu horiek denak irakurri ditiat. Batzuetan sentitzen diat diagnostikoak berak gaixotuko nauela.

         — Ez hintzateke aurrenekoa izango.

         — Ez diat hiesari buruzko ezer ofizialik irakurri, teoria disidenteak baino ez. Ez medikuei galdegin zieat nire patuaz, ez nire kasa saiatu nauk informazio bila... Tentaldiren batean Interneten “hiesa gaur egun” edo horrelako zerbait tekleatu badut, bi lerro irakurtzerako zanpatu diat portatila.

         — Beldurra ematen din?

         — Haserretu egiten nauk!

         — Zertarako beldurra sentitu sumindu bahaiteke, ezta? —adarra jo zidan.

         Harritu egiten ninduen Lukak ni hain ondo ezagutzeak. Neure buruari egiten nizkion tranpak desaktibatzen zizkidan.

         — Neure burua babestu beharra sentitzen diat instalatu nahi didaten informaziotik.

         — Eta zer egingo dun?

         — Ez nauk gehiago mediku-kontroletara joango.

         — Terapia alternatiboren bat bila zezakenagu.

         — Ez diat nahi —moztu nion—. Ez diat ezer jakin nahi.

         Galtzak jaitsi eta izterra erakutsi nion.

         — Beltzune galanta atera behar zain hor.

         Ahalik eta ziurtasunik handienaz hitz egin nion:

         — Gaixorik nagoela sinestea arriskutsua iruditzen zaidak. Destino bat sinesten badut, edo beldur bat, edo sintoma bat... akabo. Ez diat inolako predisposiziorik nahi sintoma jakin batzuetarako, patu jakin baterako...

         Isilik entzun zidan.

         — Ez duk ulertzen, ezta? Ez diat, beldurrez, inoren salbazioa erregutu nahi.

         — Zerbait naturala topatuko dinagu.

         — Kimikoki beldurtzeak bezain menpeko egingo naik naturalki beldurtzeak.

         Buruari eragin nion, ideia gehiegi neuzkan bueltaka.

         — Ekologiko jatea bezalakoa duk. Sistema kapitalistaren barruan ekologiko jatea zer da, ba? Engainu polit bat. Xahutuko duk dirua, aberastuko dituk betikoak... Denboraldi batez osasuntsuago sentituko haiz agian... Ez diat medikuntzaren begano izateko asmorik.

         — Manta elektrikoa ekarriko dinat.

         — Nik jada ez zakiat hiesa existitzen den, eta existitzen bada zein den gaixotasunaren inguruko egia. Zer esan nahi du hiesa edukitzeak?

         — Ez zakinat.

         — Nik ere ez. Baina bazakiat beldurrez bizitzeak gaixotu egingo nauela. Diagnostikoak berak sortutako barne-gatazkak dituk orain nire problema nagusia.

         Sofaren besoan eseri eta ilea laztandu zidan.

         — Ezin diat erruduntasuna gainetik kendu.

         — Nagore.

         — Dena izorratu diat, joder!

         — Gogorregia haiz heure buruarekin.

         — Aitak arreba eta lagunik onena galdu zitian bitxo puta honen erruz.

         — Horrek ez hau ezeren errudun egiten.

         — Antsietate konstantean bizi nauk: nerbioetatik jota bukatuko diat. Agian ez naik hiesak hilko, baina erotu egingo nauk.

         — Lasaituko haiz.

         — Sexualitatearekin daukadan blokeoarekin ez nindukek harrituko umetokiko minbizia garatuko banu.

         — Dramatiko jartzen ari haiz.

         — Izter artean munstro bat zaukaat orain.

         — Nagore, begiraidan! —agindu zidan—. Hortik ez.

         — Zer?

         — Entzuten al dion heure buruari? “Izter artean munstro bat zaukaat”.

         Irribarre etsi bat atera zidan.

         — Vagina dentata —egin nion txistea.

         Gero serio jarri nintzen.

         — Alukeria galanta egin zidatek. Eta kasu honetan ederki ekarrita zagok hitza: ezinezkoa duk hau dena ordenatzea.

         Bareago nengoen.

         — Hiesak ia edozein gaixotasun eragin omen zezakek: pneumonia, minbizia, depresioa, eromena... Gogoratu Puertas doktoreak duela lau hilabete esan zidana: “Adi, edozeri egin diezaioke eraso, edozein momentutan”. Behin diagnostikatuta, behin etiketatuta, izan dezakedan edozein sintoma edo sentsazio, edozein makalaldi, burutazio, hotzikara, eztul... edo intentzio txikiena ere diagnostikoaren perspektibatik irakurriko zidatek. Eta okerragoa dena, argi ez banabil, nik ere hala irakurriko diat.

         Dramatismorik gabe ari nintzen hizketan azkenean.

         — Hik pneumonia, depresioa edo gastroenteritisa badaukak, horixe daukak, eta horixe tratatuko diate. Ez haiz neurriz gain larrituko. Nik, ordea, beti hiesa izango diat. Hotzeria puta bat ere ezingo diat errukirik piztu gabe igaro.

         — Oraindik berria dun diagnostikoa, shockean hago.

         Txokolate eta laranjazko gaileta batzuk atera zituen.

         — Argaltzen banaiz hiesa daukadalako izango duk, gripea harrapatzen badut hiesa daukadalako izango duk, minbizia badut hiesak eragindakoa izango duk...

         — Inurriak beti elefante bat izango din atzean.

         — Ikuskera grafikoa daukak.

         — Deformazio profesionala.

         — Baina halaxe duk: nire kasuan, diagnostikatuta nagoela dakitenek ez ziotek inoiz inurriaren tamainari erreparatuko, denak elefanteari begira jarriko dituk. Eta aldea zagok bizkarrean inurria eraman edo elefantea eraman.

         — Heure osasunarekiko konfiantza berreskuratu behar dun.

         Beste gaileta bat ahoratu zuen. Itu-ituan jo zuen.

         — Ikaragarri onak zauden, nahi dun bat?

         Ezezkoa egin nion.

         — Hortxe zagok gakoa! Medikuek ez zidatek laguntzen nire osasunean sinesten. Puertas doktorearen kontsultatik nire gorputzarekin etsaituta ateratzen nauk beti. Haren txostenetan nire odola ez duk bizia ematen didan zerbait, alderantziz, kutsatuta, ni hiltzen ari den pozoia duk, besteak pozoitu ditzakeena. Antirretrobiralak hartzeko agintzen zidak behin eta berriro, haietan bai, haietan badik konfiantza. Kinka batean sentitzen nauk. Erabaki egin behar diat.

         — Zeren artean?

         — Sumisioak ematen duen lasaitasunaren edo neure gorputzarekiko konfiantzaren artean.

         Eszeptizismo puntu batekin begiratzen ote zidan sumatu nuen.

         — Medikuntzaren eta patuaren artean?

         — Kontrolaren eta libertatearen artean, ordenaren eta kaosaren artean, kezkaren eta uste onaren artean... Nik zer zakiat: filosofia kontua duk.

         — Susmoa dinat erabakia hartuta daukanala.

         — Ondorio guztiekin.

         — Beti egin dezaken atzera.

         Jarreraz aldatu nintzen sofan. Hortzak estutu nituen minez.

         — Ez zakiat otzana izaten —ondorioztatu nuen.

         Sofan bihurritu nintzen: kostata hartzen nuen arnasa.

         — Horregatik zaukaat saihetsetako mina.

         — Nolotil bat ekarriko dinat.

 

 

Amaren ordu librean sartu zen aita Atakan, barran Maria eta biok bakarrik geundela. Samur agurtu zuen Maria, ilea apartatu eta masailean musukatuta. Elkar ezagutzen zuten, bistan zenez. Kaña bat atera nion. Erdiraino erretako porro bat emanez egin zidan proposamena.

         — Lagun bat ezkontzekoa dun Bilbon. Ez dinat bakarrik joan nahi.

         Etxetik alde egin zuenetik, lehenbiziko aldia zen aitak “bere terrenora” gonbidatzen ninduena. Onartu egin nuen.

         Bilboko autobus-geltokian itxaron zidan aitak. Bakero beltzak eta alkandora zuria zeramatzan, amerikana grisa sorbalden gainean, besoak mahuketan sartu gabe. Betaurreko keztatuak eta ilea atzerantz engominatua. Mariaren gomendioen kontra, kanpai-erako galtza zuriak nik, Ramonesen elastiko grisa eta larruzko txupa.

         — Hik daukan hik rocka!

         Besotik heldu eta, harro, motor bat seinalatu zidan.

         — Zurea da?

         Ez zen garestietakoa, baina traste dotorea zen. Kaskoa jantzi zidan eta atzean eseri nintzen.

         Ospakizuna hiriak izena galtzen zuen aldirietako pub batean zen. Ezkonberriek epaitegian paperak egin eta lokal hartara deitu zituzten lagunak. Mahaietan jatekoa jarri zuten eta barra gainean botilak, itxura guztien arabera norberak nahierara zerbitzatzeko. Bikote bitxia osatzen zuten. Emaztea ile urdinduko andre garaia zen, mardula, bizkar erdirainoko adats zilarkara solte zeramana ardo-koloreko xal baten gainean. Senarra gazteagoa zen, beltzarana eta txikia.

         — Rafa! —diosala egin zioten aitari.

         Zalantzan sentitu nituen niri begira.

         — Neska-laguna, pentsatzen dut —ausartu zen emakumea.

         Barre egin zuen aitak.

         — Alaba.

         Jendez betetzen hasi zen puba. Gonbidatuek Almodovarren filmetatik erreskatatuak ziruditen: esajeratuki makillatutako emakume kinkiladunak, elkar musukatzen zuten gizon serioak, ilea harro-harro egindako atsoak, errebaletako alprojak, psikiatra-konplexudun aleren bat, kapeladun dandyak, neskatila pekatsuak, patriarka itxurako herren bat...

         — Eta zu zer zara, domadorea? —galdetu nion aitari.

         Lagun bat aurkeztu zidan. Bere adintsuko gizon guapo bat zen, aitak hots egin zionean barra gainean lerrokatzen ari zen kokaina arrastoa utzi eta besoak zabaldu zizkiona.

         — Aspaldikoa! —besarkatu zuen.

         — Hau alaba duk —esan zion—. Nagore, Markos.

         Kortesiazko bi musuak ematera hurbildu nintzen, eta leun heldu ninduen Markosek gerritik.

         — Psikologo-laguntzailea —aurkeztu zuen aitak.

         Arrastoari zintz egin zion Markosek, eta barrez hasi zen, erpuruarekin sudur-mintzetan geraturiko hautsari barrurantz eraginez.

         — Karrerarik gabea, dena esan behar bada —zehaztu nahi izan zuen morroiak.

         — Markosek emakumeak askatzen ditin. Artista hutsa.

         — Gizonekin ere aritzen nauk.

         Vodka-cola bat zerbitzatu nion neure buruari.

         — Sexualki blokeaturiko jende asko zagok —tira nahi izan zion aitak mingainetik.

         Ez zirudien Markosek lan-kontuez hitz egiteko gogorik zuenik.

         — Terapiara joaten ditun —ekin zion aitak, temati—, baina dibanak ez din inor orgasmora eramaten. Hor sartzen dun hau.

         Prostituzioan lan egiten zuela ondorioztatu nuen. Ez nenbilen hain oker, sexu-langile ezohikoa zen baina.

         — Psikologo bati laguntzen diot, hark pasatzen dizkit kasuak.

         “Hark” esan zuenean emakume ezkonberria seinalatu zuen.

         — Lidia da psikologoa.

         Egiaz, konfiantza ematen zuen emakume handi hark. Astero, Lidiaren bulegoan biltzen zirela eta paziente bakoitzaren txostena aztertu ondoren, bakoitzarentzako interbentzio egokia diseinatzen zutela azaldu zidan. Pazienteek, jakina, ez zuten maniobra haien susmorik.

         — Bidera ateratzen den autoestopista bezalakoa naiz.

         Bigarren vodka-colari heldu nion aita eta Markos borroka armatuaren zehar kalte sexualei buruz hizketan hasi zirenean.

         — Plazerik gabe bizi ahal izango bagina bezala jokatzen diagu —entzun nion Markosi—. Borrokaren adrenalinaz ordezkatu diagu libidoa. eta gelditzen denean gainezka egingo ditek psikologo-kontsultek, ikusiko duk.

         Topa egin zuten.

         — Baina honi buruz ezin duk hitz egin oraindik.

         Lidiak ron txupito bat atera zidan, topa egin genuen naufragioaren alde.

         Gero, ordu zehaztugabe batean, argiak itzali ziren, eta 70eko musikak likido batetik bestera eraman ninduen, dantza-pistako gorputz intermitenteen artean galtzera, eta azkenean, ozta-ozta neure buruari eusteko gauza nintzela, aitaren besoetara.

         — Lotarako ordua —entzun nion esaten.

         Goizeko hirurak aldera abiatu ginen etxera motorrez, bi aldiz egin nuen goitika bidean. Txurdinagako auzune berri batean zegoen babes ofizialeko etxebizitza bat zen aitarena. Adreiluzko etxaurrearen parean aparkatu zuen. Atea ireki, argi guztiak piztu eta halla eta egongela erakusten hasi zitzaidan. Pintura usaina zegoen.

         — Eta katu hori? —galdetu nion, halletik ihesi alde egin zuen animalia iletsua ikusirik.

         Eskuinetara zegoen atea parez pare zabaldu zuen. Neska bat zetzan kulerotan, ohean lo.

         — Josune izena din. Berarena dun katua.

 

 

Handik urtebetera Bilbon bizi nintzen, aitarenean.

         Astelehena zen, arratsaldeko hiru eta erdiak, kafearen ordua. 1997ko urriaren 13a. Ford Transit zuri batek zeharkatu zuen Iparragirre kalea. Aurrez aurre, museo berria, titaniozko barkutzarra, distiratsu udazkeneko eguzkitan. Amaitu berriak zituzten Jeff Koons eskultorearen txakurtxo ingelesa atontzeko lanak. Frank Gehryren etxetxoa zainduko zuen ordutik aurrera Puppyk. Donostian txirrindularitzako mundu txapelketa jokatzen ari ziren, eta Bilbon Guggenheim Museoak egun gutxiren buruan zabalduko zituen ateak. Inguruetako hotelak kultur eta arte-komisarioz mukuru, hurrengo larunbaterako espero zen Espainiako errege-erreginen bisita. Ven y cuéntalo. Jose Antonio Ardanzak eta José María Aznarrek hartuko zuten hitza inaugurazio-ekitaldian. Konplexuz beteriko bazter honetara begira mundua, minutu gutxi batzuetan bazen ere.

         Museoaren aldamenean gelditu zen furgoneta. Garde Igorre errotulua karrozeria zuriaren gainean inprimatuta. Bi langileren artean —lohihartzeko berdez jantzita bata; zira iluna soinean, bestea— loreontziak deskargatzeari ekin zioten: fikusak, filodendroak, garoa. Pisutsuak ziruditen: hainbat kilo lur barnean, harrizko egitura. Aurrealdean, Bilboko Udaleko ezkutua, bere San Anton eliza eta zubi, otso, erramu eta koroarekin.

         Lorezainetako baten amak hautatu zituen landareak mimoz, semearen baserriko ataurrea apaintzeko zirelakoan. Fikusak, indarraren irudi, hosto iraunkor sendoko zuhaixkak, eguzki erreari bezala mendebalari ere eutsi ziezaioten. Bihotz-formako hostodun filodendroak, seme zaharrenarentzat. Garoa, geure-geurea.

         Paperaren gainean, ekintza perfektua zen: loreontzietan, fikusen eta filodendroen azpian plastikoz troxatuta, gerra-gurdien kontrako 12 granada, hurrengo larunbatean Juan Carlos Borboikoaren eta Sofia Greziakoaren iritsierarekin batera aktibatuko zirenak, hain juxtu, lorezainetako batek seinalea egin eta 70 metro harantzagoko gasolindegian kokaturiko kideak botoiari sakatutakoan.

         Baina ez zen leherketarik izan. Xehetasun txiki batek atezuan jarri zituen museoa hogeita lau orduz zaintzen zuten poliziak, eta susmagarri bihurtu, lorezaintza-enpresako enplegatuak: matrikula faltsua ez zetorren bat ibilgailu motarekin. Segundo gutxitan, tiro lehor bi. Garoaren dardara ia hautemanezina. Ertzain bat lurrean. Bi gazteek ihesari ekin zioten. Museotik metro gutxira atxilotu zuten bat. Besteak, pistola eskuan, auto bat geldiarazi zuen Henao kalean. Emakume bat eta haur bat jaitsi ziren ibilgailutik eta autoa martxan jarri zen, Sarrikorantz. Une horretan bertan arte-komisarioetako batek hitzordua zuen ile-apaindegian, gorria zen modako kolorea. Sirena-hotsak Iparragirre kalean. Anbulantzia bat. Polizia-autoak. San Ignazioko merkatuaren parean, ordura arteko ibilgailua bertan behera utzi eta beste auto bat geldiarazi zuen buzodun mutilak, Fiat Marea azula, Ibarrekolandara eramango zuena. Arratsaldeko 18:30ean salaketa jarri zuen gizonezko batek: Galdakaoko ospitaleko parkingean bere burua etako kide gisa identifikatu zuen morroi batek autoa uzteko agindu zion. Han galduko zioten arrastoa.

         Uda hartan nire haurtzaroa eta nerabezaroa itxitzat ematea erabaki nuen, halako burubidea norberaren eskuetan balego bezala, kito, aski, akabo, sekula berriro irakurriko ez den liburu bat ixten den arindu berarekin.

         — Hijos de puta —aditu nuen emakume bat beste bati mintzo, institututik etxera nindoala.

         Aste Nagusia aitarenean pasatzeko asmoz joan nintzen abuztuaren amaieran Bilbora, eta hastear zegoen ikasturtea bertan egiten utz ziezadan berotu nuen. Herria txikiegi geratzen ari zitzaidala argudiatu nion amari, eta, espero bezala, ohiko isiltasunarekin erantzun zidan. Maria ere alde egin berria zen, inolako azalpenik eman gabe desagertu zen abandonuaren lurrin mikatzarekin. Hala ere, ama ez zen berarekin gera nendin konbentzitzen ausartu.

         Matrikulazio-epea itxita egonagatik ere, Txurdinagako institutuan onar nintzaten lortu zuen aitak, asteburuak amarekin ematea eta Atakan lanean jarraitzea, baldintza.

         — Baina Adrian utzi behar dun —jarri zidan mahai gainean negoziazioaren azken puntua.

         Ez zuen tonu mehatxarian esan; ebidentzia bat argitara ateratzen ari denaren ziurtasunez, gehiago. Urtebetetik gora neraman herriko mutil batekin, eta hori, aitaren ustez, gehiegi zen.

         — Probatu egin behar dun, esperimentatu, arriskatu.

         — Zoratuta zaude.

         Aitaren etxea Josunerena ere bazen. Hasieratik atsegina izan zen nirekin; batez ere, aitaren aurrean. Iritsi nintzenean gonbidatuen logela atondu zidan, eta gau-mahaian konpresak eta tanpoiak utzi zizkidan otartxo arrosa batean, halako moduz antolatuak —plastiko horiz bilduriko tanpoiak erdian eta salva-slip zuriak inguruan kiribilduta—, konposizio higienikoak bitxilore bat osatzen baitzuen. Gazteagoa izan arren, ama baino itsusiagoa zen Josune eta, garbi esateko, tuntun-aurpegia zeukan. “Espresio barea” zuela esaten zuen aitak, zeharka bere neska-lagunaren zanpan-keinua iradokitzen nionean.

         — Eta noiztik interesatzen zaizu zuri baretasuna?

         Orduan ohartu nintzen aitak nahita hautatzen zituela bera baino nabarmen gazteagoak ziren neska-lagunak, inozentziarekin kontrastean, bere inteligentzia arruntari distira apur bat egin ziezaioten.

         Josune azukrearen erredentzio-gaitasunari atxiki eta, eskura zituen zerrikeria guztiak ekarriz saiatu zen ni sarean harrapatzen: Bollicaoak, Donutsak, txokolatezko palmerak... Loditu egin nahi ote ninduen pasa zitzaidan burutik. Aitari ez zitzaizkion emakume gizenak gustatzen —”loditasuna bera baino, utzikeria hori da atzera eragiten didana”—, eta ni galkatuz paretik kendu nahi ote ninduen otu zitzaidan. Bera 50 kilo zen, gimnasioan egunero egiten zituen bizikletan hogei minutu, pisuak altxatzen, hamar, eta hiru abdominal-serie. Ez gehiago, ez gutxiago. Konstantziaz, zehaztasunez, sistematikoki egiten zuen dena, pasiorik gabe. Galdetegiak betetzea atsegin duten emakume horietakoa zen. Ez zuen alferrik lan egiten banketxe bateko leihatilan.

         Etxean bakarrik gelditzen ginenetan, laztu egiten zen Josuneren nirekiko jarrera. Irribarre konstantea tenkatu eta ohiko zozo-keinua zorroztu egiten zitzaizkion apur bat, nik igartzeko moduan. Ez zidan zuzenean eraso egiten, ez zegoen parez pareko konfrontaziorik, baina gosaritarako jan ohi nituen jogurtetako azkena eskuan zuela paseatzen zen nire aurrean, edo dutxa hartzen ari nintzen bitartean harrikoa egitea otutzen zitzaion.

         Lehia txoro hark entretenimendu gisa balio izan zidan hasierako asteetan, nahiko bakarrik sentitzen bainintzen hiri arrotz hartan. Aitak portuan ematen zuen eguna eta amak, bekaitzak jota, ez zidan deitu ere egiten. Ondo zetorkidan izorratuko ninduen norbait izatea inguruan, harentzat behintzat existitzen nintzela gogorarazten baitzidan aurkari domestikoak. Ez nuen norgehiagoka hura serio hartzen, ez neukan aitaren flirtarekin denbora galtzeko asmorik, eta Guggenheimeko atentatu-saiakerak sentsazio hura berretsi zidan. Errebelazio moduko bat izan zen niretzat, metafora belikoa, bizitzaren lehen lerrora igarotzeko deia. Gogo txarrez, baina azkenean aitari arrazoia emango niola konturatzen hasi nintzen; berriz ere, hitz-gakoa ebaki baitzuen: arriskatu. Lohihartzekoa jantzi eta lokaztu. Belaunetaraino. Herriko nobioarekin nuen istorioa erosoegia zen. Josunerekiko lehia, errazegia. Amarekiko errukia, zaharregia. Beti bezala, hantxe zegoen bera, Rafa Vargas, alabarengandik metro gutxira, detonagailuaren botoia sakatzeko prest. Gainerakoa, denbora kontua baino ez zen. Atzera-zenbaketa.

 

 

Ama arratsalde-erdian iritsi zen etxera. Luka goizeko irudiak editatzen ari zen ordenagailuan, hedabideren bati saldu nahi zizkion. Nik sofan luze etzanda jarraitzen nuen, giltzurrunetako minari neurria hartzen saiatzen. Amak ez zuen, ohi bezala, nire ondoan eseri, eta, solaserako gonbitaren seinale, zigarro bat piztu. Korridoretik diosal azkarra egin eta logelan sartu zen. Ahotsa altxa nuen:

         — Bazenekien greba-eguna zela?

         Ez zidan erantzun. Haren logelatik zetorren atzera-aurrerako hotsa aditzen nuen.

         — Luka, esaiok amari etortzeko, mesedez.

         Itxaroteko keinua egin zidan burua pantailatik jiratu gabe.

         — Ez pentsa irudi horiek erraz kolokatuko dituanik. Kazetari langabetu guztiak freelance-ak dituk orain.

         Zigarro bat piztu nuen.

         — Norbaitek ekarriko al dit baso bat ur?

         Logelatik irten eta nire aldamenetik igaro zen ama. Orpoetatik oin puntekin askatuz erantzi zituen zapatak. Dutxan sartu zen. Ura korritzen hasi orduko Amy Winehouseren Back to blacken antzeko zerbait kantatu nahian ari zela iruditu zitzaidan. Telebista piztu eta begiak itxi nituen.

         Loak hartu behar izan ninduen, begiak ireki nituenean ilea lehortuta eta ezagutzen ez nion soineko beltz bat jantzita ikusi bainuen ama.

         — Esnatu zara azkenean!

         Hurbiltzeko eskatu zion Lukari. Ama aldamenean eseri zitzaidan.

         — Diorissimo?

         Ia 60 euro balio zituen flasko txikienak. Lepoa ukitu zuen.

         — Gizon bat ezagutu dut. Badira dagoeneko lau edo bost hilabete.

         Begiak itxi nituen atzera. Lukak izterra kolpatu zidan belaunarekin. Lehenengo aldia zen amak, nik jakin gabe, harreman bat hasi zuela. Ezagutzen zuen jende guztiaren gaineko iritzia eskatzen zidan, ez baitzeukan abilidaderik hurkoaren intentzioak neurtzeko.

         — Beste makarra bat, seguru.

         — Hotel txiki baten jabea da, ez zaio gauez irtetea gustatzen.

         — Duela lau hilabeteko kontua dela esan duzu?

         Amaren azken konkistak diagnostikoaren garai bertsukoa behar zuen.

         — Eta non ezagutu zenuen?

         — Meetic-en.

         Sofan agondu nintzen.

         — Udan perfila ireki nuen, ez nuen esperantza handirik... Baina, begira!

         Zutitu egin zen. Barrez, besoarekin bizkarra inguratu eta gogor estutu zuen Lukak. Gola ospatzen ari den futbolaria bezain euforiko zegoen.

         — Ba, ze ondo! Zorionak, Arantza!

         Korridorearen ertzean utzita zeuzkan bi maletak seinalatu zizkigun.

         — Apartamentutxo bat dauka hotelean bertan, teilatupean, berarekin bizitzera joateko eskatu dit. Pentsa! Alokairua ordaindu beharrik ez, eta egunero buffeteko gosaria!

         — A ze mauka!

         — Uste dut lehen aldia dela diru-arazorik gabeko norbaitekin endredatzen naizena.

         Kapazu batean nezeserra, ile-lehorgailua eta irrati txiki bat sartu zituen.

         — Zuentzat duzue etxea oso-osorik. Ez zaituztet gehiago molestatuko. Faltan hartuko zaituztet, ez pentsa.

         Jaiki egin nintzen, eta minezko kexu batek egin zidan ihes.

         — Zer duzu?

         — Ez da ezer.

         — Seguru?

         Eskua jarri zidan sorbaldan.

         — Beraz, bazoaz —esan nion.

         — Bai.

         — Ongi.

         — Ez al didazu zorte onik opa behar?

         Maletei eutsi zien, esku banatan.

         — Zorte on, ama.

         Bere atzean itxi zuen atea. Hara begira gelditu ginen Luka eta biok.

         — Zorionak —esan zidan—, ama independizatu zain.

         — Laster duk bueltan. Emaiok astebete.

         Sukaldera sartu nintzen beste Nolotil baten bila; giharretako minari burukoa gehitu baitzitzaion. Telefonoak jo zion Lukari.

         — Lehen ere alde egin zinan jaiotetxetik —gaztigatu zidan eskegi zuenean—. Ez ezan gutxietsi.

         — Itzuliko duk.

         — Hori nahi huke?

         Jauzi egin eta atzamar erakuslearekin seinalatu ninduen.

         — Esadan kolore bat!

         — Zer?

         — Kolore bat, nahi dunana.

         — Beltza.

         — Konforme. Afari beltza egingo dinagu ospatzeko.

         — Zer ospatu behar duk?

         — Hire amak nobioa duela eta erreportajea erosi didatela.

         Txori-musua eman zidan ezpainetan.

         — Produced by Luka Moretti!

         Sorbaldatik zolda astintzeko keinua egin zuen.

         — Zorionak.

         Hozkailutik zerbeza bat hartu eta ordenagailu aurrera itzuli zen erreportajea eskatu zioten formatuan egokitzera.

         Marmar egin nuen:

         — Diorissimo.

 

 

Lengua Castellanako irakasleak 1997ko urriaren 14an, bezperan hildako ertzainaren alde minutu bateko isilunea eskatu zigun. Hilabete baino ez neraman Txurdinagako institutuan, ez nituen ikaskideak ezagutzen, ez behintzat politikoki nora lerratzen ziren segurtasunez jakiteko beste. Inguruari pultsua hartzen saiatu nintzen: ikasle pare batek burua makurtu zuen koadernoetara. Gehienek hitz egiteari utzi zioten, baina solemnitaterik gabe, elkarri keinuka eta paper-pilotatxoak jaurtitzen jarraitu zuten. Ertz batean, zurrumurru batzuk. Orduan, aulki baten hotsa entzun zen, kolpez altxatu zen norbaitena. Jiratu egin nintzen. Gelako mutil bat zen, oraindik izena ikasi ez niona.

         — Nora zoaz? —galdetu zion irakasleak.

         Ez zion erantzun. Motxila hartu eta atera jo zuen. Atzetik segitu nion.

         — Nagore Vargas! —kargu hartu zidan irakasleak.

         Azkar zeharkatu nuen ikasgela. Atea itxi, eta neure burua aurkeztu nion korridorean zain neukan mutilari.

         — Jokin —erantzun zidan.

         Institutuko patioa atzean utzi eta oinez abiatu ginen. Nire bizitzari buruzko zertzeladekikoak egin ostean —nongoa, nolatan Bilbon, zer moduz hirian—, elkarrekin errepasatu genituen bezperako gertakariak, elkarri hitza zapalduz, nork xehetasun gehiago emango. Iheserako enplegaturiko ibilgailu-motei buruz hitz egin nion nik —ez nekien albistegian aditurikoa besterik—, komandokideen jantzien koloreak aipatu zituen berak, eta granaden eta atzemandako gainerako armen inbentarioa egin genuen bion artean. Gertaturikoak “mutilei” ekarriko zizkien ondorioez, Jokinek hitz egin zuen: tortura, isolamendua, sakabanaketa, kartzela.

         — Furgoneta nire lehengusuarena zunan.

         Jokoz kanpo utzi ninduen.

         — Atxilotu egin diten.

         “Sentitzen diat” esan nion, baina, egiaz, handiagoa izan zen atxilotuarekiko ahaidetasunak ematen zion —kentzen zidan— autoritateak sortu zidan bekaitza, ezagutzen ez nuen lehengusu harekiko elkartasuna baino. Diskurtso ezkertiarra garatu arren, errebeldiarako pronto agertu arren, euskaldun peto abertzaleek, nahi gabe ere, behin eta berriz gogorarazten zidaten —euren abizen atabikoekin, euren senide presoekin— ez nintzela beren artekoa, ez behintzat erabat, ez behintzat osoki. Partaidetza-sentimendua baino, jazarriak izateak berak ematen zien xarma eta suminerako eskubidea nituen eskas. Bazen beti odol-loturaren bat, menderakuntzaren zilbor-heste galduren bat nigana lotzen ez zena, etengabe euren liluraren zirkulutik kanpo uzten ninduena.

         Belarretan jesarrita geunden, Europa parkean. Gure oinetan, hiria.

         — A ze begiak —esan zidan.

         Musu eman nion, Txurdinagako bloketzarrak atze-oihal gisa. Arriskatu. Beregana erakarri ninduen, eta zangalatrau eseri nintzaion gainean. Beste bat izatearen sentipena izan nuen. Alteritatearen zirrara. Bularrak ferekatu zizkidan kamisetaren gainetik, luze, erabat kontzentratuta, eskuak elastikoaren azpira eramateko eta beste gorputz atalik arakatzeko zirkinik egin gabe. Dardara bat. Detonagailua. Arrazoi zeukan aitak. Hiri bat neukan deskubritzeko; zenbait iraultza, kokatzeko; eta gorputz bat biolentziaren eta erotikaren arteko plazan jokoan jartzeko.

 

 

Ez nuen Adrian utzi, baina Jokinekin egoten jarraitu nuen. Nire bizitzako beste zenbait alorretan bezala, metaketaren alde —gorde, pilatu eta nahastu— egin nuen, ordezkapenaren kaltetan. Berdintsu jokatzen nuen frustrazioekin, alkoholdun edariekin eta etxeko trasteekin. Jokinen bitartez ezagutu nuen Haritz, eta Haritzen bitartez Karra. Denboraldi batez laurekin endredatuta ibili nintzen. Lauretan Adrian zen berarekin harreman monogamoa nuela uste zuen bakarra. Elkarrengandik aparteko munduak ziren niretzat Bilbokoa eta herrikoa, bata ez balitz bezala jokatzen nuen bestean. Ez nintzen gezurretan aritzen, baina eskatu gabeko azalpenak saihesten nituen. Jokinek bazuen Adrianen berri ­—Haritz eta Karrarekikoaz ez nion ezer esan, baina zerbait susmatzen zuen—, eta Haritzek eta Karrak bazekiten biekin oheratzen nintzela. Bakoitzak zuen bere lekua eta, agian, bere funtzioa.

         Adrianekin amaitzen nituen larunbat gauak: Ataka itxi, lokalera joan, zaborretatik erreskataturiko besaulkian biluzi, eta barrako adrenalinari, alkoholari eta gainontzekoei jaisten laguntzen genien. Bakarrik lur hartzeko izutuegi geunden errebaletako paraxutistak ginen, kale-garbitzaileen kamioia nola, gauak desordutan egunari jaurtiak, zigarroak ketan, bizirauteko inertziara otzan eta zikin errendituak. Taberna itxi ostean, hiru edo lau ordu behar izaten genituen loguraren lehen arrastoak sumatzen hasteko, baina azkenerako, iristen zen, pisu eta ilun, nekea.

         Jokinekiko afera klase-tarteetara mugatzen zen. Institutuan gure gisako beste zenbait analista politiko amateurrekin batera komunikatuak idazteaz eta fotokopiatzeaz gain, gelaz gelako erronda egiten genuen Ikasle Abertzaleak-ek antolaturiko protesten deialdiak zabaltzeko, pankartak margotzen genituen plastika-gelan eta fanzine bat sortzearekin amets egiten genuen. Baina bakarrik gelditu orduko elkarren gorputzak bilatzen genituen etsi-etsian, sapiens espeziearen kontra inboluzionatuz usnara, milikara, igurtzira. Eskolako patioko ertz batean, inguruko etxepeetan edo Europa parkean aritzen ginen musuka ezpainak handitu eta kokotsa narritatzeraino, eta arroparen gainetik edo jantzien arteko zirrikituetatik ferekatzen genuen elkar, azpiko arropak heze-heze egin arte. Nerabe lotsatiarena egiten nuen Jokinekin, aspaldi galduriko ahalkeak ezarririko mugez gozatzen nuen, ukitu zalantzatiak, fereka neurtuak, oharkabean igurtziriko haragi-zatiak zeharka eskainiz eta eskatuz, jarrera eta mugimendu deserosoetan zerbait berriaren bila. Gure adinekoek egiten zutena egiten genuen, ez gehiago: begiak itxi eta bigarren batek, urduri eta trakets, norberaren gorputzaren atal ezkutuak eta zirrara ezezagunak bila zitzan utzi. Beste baten baitara abandonatzearen liberazioa sentitu. Harritzera jolastu. Hori besterik ez, eta hori dena. Ez ginen sekula elkarren aurrean biluzi, ezta biluziko ere; nahi gabe bezala lehertzen ziren gorputzak izan behar zuten gureek, lur gogorraren gainean oharkabean barreiatuak, izerdi-, desodorante- eta sexu-usainekoak.

         Haritz zaharragoa zen; nire begietara, gizon bat. Bazituen enplegu bat —labeko liberatua zen—, etxea —beste hiru lagunekin partekatua— eta autoa. Morroi serioa eta neurritsua, sudur zorrotzaren gaineko betaurreko txikiek estudiante atenporalaren itxura ematen zioten. Ordurako amaituta zituen Zientzia Politikoetako ikasketak, eta ezagun samarra bilakatzen ari zen euskal mundutxoko artikulugileen artean. Arduraz irakurtzen zituen egunkarietako nazioarteko sailak eta aldizkari ezkertiarrak. Isila, langilea, apur bat ttenttea, antikapitalistaki elegantea, inteligentea. Begiak erdi itxita izaten zituen ia beti, miopiagatik edo sortzetiko eszeptizismoagatik zen, ezin nion igarri. Larrua jotzen imajinatzea kostatzen den jende horietakoa zen, ez batere organikoa, ez batere oinarrizkoa, eta hargatik, probokatzailea. Jokinek aurkeztu zidan zenbait eztabaida ideologikoren ostean. Jokinekin liskarrak izan nituen —konfliktoa, asuntoa, auzia, arazoa... terminologiaren inguruan ere eztabaidatzen genuen— hark gatazka kokatzeko zeukan modu sinplistaren erruz: erdeinuz hitz egiten zuen espainolei buruz —bereizketarik gabe; gogora ekarri behar izaten nizkion amama Rosa, aitita Manuel eta haien arbaso guztiak—, eta, nire iritziz, barkaberegia zen, aldiz, zaku bakar batean biltzen zituen euskaldunekin. Debate oso pobrea iruditzen zitzaidan, infantila.

         — Eta gure oligarkiaz, zer diok? Zapalkuntzak gurutzatzen diren lekuaz pentsatu behar huke.

         Antzarak ferratzera bidali nuen ideologikoki. Sexualki, arroparen gainetik elkar haztatzen jarraitu genuen.

         Nire diskurtsoaz eta harena etengabe zalantzan jartzeko nuen joeraz enpo, Haritzen eskuetan utzi ninduen Jokinek. Entregatu egin ninduen:

         — Hau hireetakoa duk —esan zuen zehazki.

         Arratsalde osoa eman nuen Haritzekin Someran poteoan, eta ezagutu nuen egunean bertan erantzi nion “Ni guerra entre pueblos, ni paz entre clases” lemadun kamiseta “iraultzaileen pisuan”, hala bataiatu bainuen Haritzek Karrarekin eta beste bi lagun kalpartsu eta erreboltarirekin partekatzen zuen etxebizitza. Zurito arteko elkarrizketetan bezala, serio eta kontzentratuta iraun zuen larrua jotzen genuen bitartean ere. Une batzuetan faltan sumatu nuen Jokinen naturaltasun dorpea, baina Haritzek nire hitz bakoitzean eta gorputz atalik ahaztuenean pausatzeko zuen modu arretatsua gustatu zitzaidan. Isil eta zehatz, bere artikuluetarako hitz egokienaren bila galtzen zenean bezala gal zitekeen besape baten pleguetan, eta hantxe iraun, zirrara doiaren bila, norberaren zerbitzura baina bere baitara bilduta. Lehen gau hartan, argia piztu zuenean, ezin izan nion barreari eutsi gela hiper-ordenatuan hormaren kontra handitik txikira antolaturiko zapata-lerroa ikustean: mendiko botak, korrika egiteko zapatilak, olanazko botinak, katu-hankak, txapinak, txankletak.

         — Organizazio honekin, laster arreglatuko diagu mundua.

         Haritzekin zabaldu nuen askapen borroken zerumuga —Nikaragua, Venezuela, Mexiko, Bolivia, Palestina, Brasil, Kurdistan— eta gorputz atalen kartografian ere aduana bat baino gehiago zeharkatu genuen gauez eta klandestinoki. Geure erara.

         Gauez eta klandestinoki. Hala amaitu nuen Haritzen pisukide Karraren ohean, nire maitaleen lagun minekin endredatzeko joera korapilatsu bezain emankorrari hasiera emanez, bidenabar. Karra nire antzeko hibrido bat zen, emigranteen semea eta euskaldun berria, izaeraz alaia eta axolagabea. Haien pisuko besaulkian nengoen, insomnioak jota, Karra goizeko lauretan batzar batetik iritsi zenean.

         — Bilera batetik orain?

         Hitzik egin gabe itxi genuen tratua: ni beraren ohean sartuko nintzen, eta berak Bilboko ateak irekiko zizkidan. Ezkerreko Bilbo Haritzen eskutik ezagutu banuen, Karra izan zen bertan leku egin zidana eta lagun-kuadrillan integratu ninduena. Karrarekin endredatu eta aste gutxira ezaguna nintzen Someran, kalean oinez nindoala batak eta besteak agurtzen ninduten, zuritoak ateratzen zizkidaten. Harekin sexua hutsal samarra zen, distira berezirik gabea. Ez zuen plazer emateko intentziorik jartzen, eros nagikoa zen, baina planak egiten zizkidan hirian, bileretara gonbidatzen ninduen, Segiko neskak aurkeztu zizkidan, Irantzu, tartean, eta hilabete gutxiren buruan, haren pisuan jarri nintzen bizitzen.

         Beraz, esan dezaket sexuari eskerrak iskin egin niola bakardadeari; hari esker berreskuratu nuela nerabezaro galdua; eta izarapekoak ireki zizkidala militantziaren, taldetasunaren, hiriaren eta autonomiaren ateak. Zerbait zor diot larruari.

 

 

Agindutako afari beltza ia sei hilabete atzeratu zitzaion Lukari. Udako iluntze batean, lurrindegitik etxera iritsi nintzenean, kandelekin apainduriko mahaiaren aldamenean aurkitu nuen.

         — Hoa gelara.

         Mahukarik gabeko soineko beltz bat ohe gainean. Jantzi egin nuen. Oinutsik itzuli nintzen sukaldera, ez baineukan harekin ondo zetorren oinetakorik.

         — Madame —eskaini zidan aulkia.

         Ahozapia besaurrean tolestuta, frantsesez kantatu zuen menua.

         — Tamalez, ez nauk hi bezain poliglota.

         — Tamalez, ez naun hi bezain dotorea.

         Behar zuena baino handiagoa zen alkandora beltza jantzita, orkestra-kantaria zirudien.

         — Nondik jiratu duk?

         — Ez dinat esango.

         Eztarria garbitu zuen:

         — Hasteko, letxuga beltzezko entsalada erremolatxa, hijiki alga, azeituna eta modena erredukzioarekin; arraba beltzez estalitako entsaladilla-tartaletak eta huitlacoche quesadillak. Ondoren, txibiak tintan eta, bukatzeko, txokolate eta masusta tarta. Dena, Errioxako ardo beltzak lagunduta. Afalondorako, kafe hutsa, eta Ferneta.

         — Frantsesez bezain ondo gelditu zaik.

         Entsalada zerbitzatu zidan.

         — Gure alde.

         — Etorkizun beltza izango dugula zirudik!

         — Hik aukeratu huen kolorea.

         — Elegantea duk.

         — Isiltasunaren, neguaren, iluntasunaren, infinituaren, misterioaren eta energia femenino pasiboaren kolorea dun.

         — Energia femenino pasiboa?

         — Nik hik baino garatuago zaukanat.

         — Heriotza ere beltza duk.

         — 50 beltz diferente zauden.

         — Argienaren alde egingo diagu topa.

         Zutik jarri zen:

         — Beltz argiaren, ia urdin ilunaren alde!

         Topa egin genuen.

         — Ahal dugunean Parisera joango gaitun, eta proba errepikatuko dinagu.

         Maggioreren liburuak zioen giba antzemateko erabiltzen ziren Western Blot probak, zehaztugabeak izateaz gain, estandarizatu gabe zeudela. Ez zegoen nazioartean emaitza positiboa definitzeko irizpide bateraturik. Estatu beraren barruan ere, laborategi batetik bestera aldatu egiten ziren estandarrak. gib probetako tresneria-fabrikatzaileek eurek aitortzen zuten ez zela existitzen giza odolean gib-1 eta gib-2 antigorputzen presentzia edo absentzia ziurtatuko zuen estandarrik. Hala, posible zen pertsona bera herrialde batean gib positiboa eta aldamenekoan gib negatiboa izatea. Emaitza, interpretazioaren araberakoa zen: proba zalantzazko bat positibo eztabaidaezin bilaka zitekeen norbanakoaren sexu-hautuaren, osasun historialaren edo posta-kodearen arabera.

         — Zerenak dira arrabak?

         Tartaleta baten erdia ahoratu nuen.

         — Pobreen kabiarra esaten zieten.

         — Egokia, guretzat.

         — Korrokoiarenak ditun.

         Ahozapira hustu nuen ahoratu berri nuen mokadua.

         — Ez duk egia!

         — Zer ba?

         — A ze nazka!

         — Asian estimatuak ditun. Urte berriarekin opari ematen ditizten, aberastasunaren eta oparotasunaren seinale.

         — Hik ez dituk gure herriko korrokoiak ikusi: zaborrez elikatu eta, itsaso txarrarekin, ibaian gora igotzen dituk lodi-lodi...

         Ardoa eskaini zidan.

         — Zer dion Parisekoaz?

         Maggiorek baieztatzen zuen hiesa ez zela gaixotasun bat, ezpada kategoria bat. Estatu Batuetan, Eritasunen Kontrolerako Zentroek 1981etik hiru aldiz zabaldu zuten hiesaren definizioa. 1993ko definizio-aldaketaren ostean, sintomarik gabeko jendea ere izan zitekeen hiesdun, baldin eta T zelulak 200en azpitik bazituen. Definizio berriaren ondorioz, urte hartako kutsatze-kopuruari 21.000 kasu gehitu zizkioten egun batetik bestera, haietatik 20.000 baino gehiago inolako sintomarik gabe.

         — Ez diat zakur-ametsik egin nahi.

         — Negatibo emango bahu, dena ahaztu eta hutsetik hasiko gintuzken.

         Txipiroiak atera zituen lurrezko kazolan.

         — Amukoak. Arratsalde osoa eman dinat garbitzen.

         — Ez diat sinesten.

         — Ondo egiten dun.

         — Bikainak. Norena duk errezeta?

         — Irantzuren amona getariarrari lapurtu zionat.

         Hies etiketaren barnean biltzen zuten egoera fisikoen multzoa ezberdina zen herrialde batetik bestera. Kanadako Eritasunen Kontrolerako Laborategi Zentralak, esaterako, ez zuen T zelulen zenbaketarako irizpide estatubatuarra onartzen eta, hortaz, aebetako 182.200 hiesdunek ez zuketen hiesik izango Kanadan.

         — Ezin duk hain erraza izan: Parisera joan eta dena amesgaizto bat izan dela egiaztatzea atzean Tour Eiffel dugula.

         — Film erromantiko baten amaiera zirudin: Montmartreko lorategietan izozkia jango geniken ilunabarrean.

         — Azukre gehiegi.

         — Asmatuko dinat amaiera orekatuago bat.

         — Hiria aldatu behar huke.

         — Bartzelona?

         — Hori gure estatu berean zagok oraingoz.

         — Londres?

         — 1992tik ez ditek han Western Blot-ik erabiltzen, aski fidagarria ez dela iritzita.

         — Hire ustez, egia izango al da Afrikakoa?

         — Diagnostikatzeko moduarena?

         — Bai.

         — Ez harritu.

         Munduko Osasun Erakundeak Afrikan hiesarentzat bi definizio erabat diferente erabiltzen zituela argitzen zuen House of numbersek, eta haietarik bat ere ez omen zen doitzen irizpide estatubatuar edo europarretara. Afrikan gehien erabiltzen zen diagnostiko-definizioak ez zuen gibaren probarik eskatzen, nahikoa zen gaixoak, gorputz osoko azkurarekin edo gongoilen hanturarekin batera, hiru sintoma kliniko garrantzitsuenetarik bat azaltzea: pisu-galera, sukarra edo eztula.

         — Afrika beltza.

         Lukak platerak erretiratu zituen; txokolate- eta masusta-tartatik bi puska ebaki zituen.

         — Irakurri dun Malagako umearena?

         — Ez.

         — Malagan jaiotako haur bati, ospitalean, ilegalki, gibaren proba egin ziotenan eta positibo eman zinan. Kontrara, aitari eta amari egindako testek emaitza negatiboa izan zitenan. Teoria kritikoak ezagutzen zituen lagun batek interpretazio-kriterioak herrialde batetik bestera aldatu egin ohi zirela gaztigatu zienan eta gurasoek Gibraltarreko ospitale ingelesean proba errepikatzea erabaki zitenan. Negatibo eman zinan. Malagako ospitalean proba hura baliogabetzat jo zitenan, hain zuzen, ez zelako territorio espainiarrean egina. Zorionez, osasuntsu zagon haurra.

         Botilaren hondarrak hustu nituen.

         — Bordele?

         — Zer?

         — Bordele izan litekek hiria.

         — Noiz joan nahi dun?

         — Emadak denbora.

         Platerak bildu eta musika jarri zuen.

         — Miles Davis?

         — Kind of blue. Kaferik?

         — Ferneta, zuzenean.

         Bi txupito zerbitzatu zituen. Zurrut egin genion likoreari.

         — Bordeleren alde —esan zuen.

         Agondu eta gerritik heldu nion.

         — Dantza egingo diagu?

         Zakur-ametsak, pobreen kabiarra.

         — Hi, Luka.

         — Zer?

         — Eta urdina aukeratu izan banu beltzaren ordez?

         — Hire begiak afalduko genizkinan.

 

 

2011ko urriaren 20ko arratsaldeko 19:00etan bezero bat agurtu berri nuen aurpegiko masajea eman ostean. Hari musikalean sintonizatuta neukan irratiko albistegian etak jardun armatua behin betiko uztea erabaki zuela entzun nuen. Adierazpenak emakume-ahotsa zeukan. Harritu egin ninduen, eta ez: armak uztearen ideia feminitateari lotua. Aitari deitzeko bulkada sentitu nuen lehenbizi, amari, Irantzuri, Lukari eta Karrari hots egitekoa, ondoren. Banan-banan baztertu nituen. Bakoitzarekin nituen esperientzia eta emozio konpartituak borroka armatua, nolabait, tarteko zela: ni-eta-aita; ni-eta-ama; ni-eta-Irantzu... Hiruko bakoitzak mundu bat osatzen zuen. Gatazka politikoa bere pasio, min eta kontraesan guztiekin sartu zen gure intimitateen muinean. Grinatsu eta deseroso, eszena jakin batzuk grabatu zituen eta kode desberdin bat hartu zuen harreman bakoitzaren garapenean: azaldutako emozioak eta isildutakoak; elkarri esandako egiak eta gezurrak. Albisteaz galdetuta, bakoitzak erantzungo zidana imajinatu nuen: nori hartuko zion gain pozak; nori nostalgiak; nori nekeak, ilusioak, kezkak, asperdurak. Nork hitz egingo zuen tentuz eta ahots apalez; nork askatuko barrenak kontentziorik gabe. Bakoitzaren erreakzioak oihartzun desberdina sortuko zuen nire baitan, durduza originalaren kontra talka eginez edo harekin nahastuz, errelato kolektiboen ozeanora jaurtitako lehen harri-koskorren uhinen gisan.

         Denda itxi eta eseri egin nintzen. Albisteari nigan interferentziarik gabe dar-dar egiten utzi nion. Eskertu egin nuen momentuak lekukorik gabe harrapatu izana: badira bakardadea exigitzen duten notiziak.

         Tentsio zahar bat askatzeak eragindako arintze-sentsazioak arnasa sakon harrarazi zidan. Nekea identifikatu nuen biriken atzeko aldean. Zauriak eta erruduntasun-sentimendu lausoa, akzioen eta inakzioen zama. Tentsioa luze mantentzeak eta garraiatzeak gogorturiko anatomia. Lagunen zein etsaien heriotzak, iragarritakoa izanda ere, sortzen duen zirrararen antzeko zerbaitek hartu ninduen: zenbait gauzatarako beranduegi zen; beste hainbatetarako, goizegi. Zer esan, nori deitu, nola ordenatu braustaka zetozen imajinak.

         Borroka armatuak ia haizeak bezain natural zeharkaturiko haurtzaroak eta nerabezaroak izan ziren gureak. Xalotasuna eta biolentzia ez ziren bereizten ahal: lehen letrak juntatzen ikasi orduko torturak salatzen zituzten pintadak ozenki irakurri genituen haurrak ginen; begien aurrekoa mihi-puntara ekartzeagatik errietan egin zigutenak. Eskolako patioan azaldu zidaten bonba-auto bat zer zen; izebari txute bat zer zen azaldu zioten patio berean. Azalaren azpian bizi-bizirik nuen pertsona batek beste bat hil zezakeela imajinatzeak zauri iniziatikoa eragin zidan, zarakar lodiz estalia, gertuko eta urruneko biolentzia atergabearen erruz.

         Nire baitan zeuden erdi-maketoa izatearen lotsa eta ezkertiarra izatearen harrotasuna; poliziarekiko herra hasieran intuitiboa eta gerora ezinbestean justifikatua; historiako liburuaren babes-orrian gora eta (m) idatzi nuen eguna; parentesi arteko m-ak zer esan nahi zuen jakiteko premia eta inori galdetzeko ahalkea; parkean negarrez ari zen neska, etak osaba hil ziola oihukatzen zuena; Perurekin izandako solasaldiak; pegata klandestinoak; atentatuei ekintza deitzen hasi ginen eguna; alguien debe tirar del gatillo... eta, eta, eta, eta!; izerdi-usain konpartitua, talde-sentipena; lagun maketoekiko maitasun barkabera; Miguel Angel Blanco erail zuten egunaren bezpera eta biharamuna; abertzale puruekiko mesfidantza eta espainolista ezkertiarrekiko errukia eta auzo-lotsa; manifestazioen amaieran Eusko gudariak gara kantatzeak sorturiko erridikulu-sentsazio errepikaria.

         80ko eta 90eko hamarkadetako krispazio-giroak guztiz egiten zuen bat nire egitura emozionalarekin: justizia-grina, biolentziarako predisposizioa, autoritatearen kontrako jarrera, gainezka egindako amorrua, territorioaren defentsa hil edo bizikoa, arbasoak mendekatzeko premia, ausardiaren gorazarre soziala eta gatazkak zuzenean eta pertsonalki interpelatua sentitzea hain zen naturala nire kasuan, barne- eta kanpo-pultsioen arteko sintoniak normalitate-sentsazio ia etxekoia sortzen baitzidan.

         “Denok eman behar dugu zerbait gutxi batzuek dena eman ez dezaten”. Gaztetxotan ebidentziaren adibiderik argiena iruditzen zitzaidan. Oraindik ere, sektore gogorrenaren gain-esfortzua justifikatzeko eta, atzerapenez bazen ere, kobratzeko gogoa identifikatu arren, hiperkulpabilizazioaren estrategiari erpeak ikusiagatik ere, lurrindegiko aulki etzangarrian eserita, kontuak eskatzen nizkion neure buruari. Nire egitura emozionalaren parte zen erruduntasuna ere.

         Gure mundua banatzen zuen ardatzetako bat desagertu berria zen. Ezinbestean lerratzeak edo bestek lerratua izateak zekartzan tentsioa eta segurtasuna bukatu ziren. Listua irenstea. Etsaitasunaren adrenalina. Taldetasunaren sehaska. Eztarrian, gora eta isilduek oihukaturikoek adinako marranta sortzen zidaten. Sufrimenduaren kontzientzia zabala, luzea eta poliedrikoa zen. Identitateen berreraikuntzaren garaia hasi zen arratsaldeko 19:00etan. Lausoturik gelditu ziren herriaren, norberaren buruaren eta aldamenekoaren imajinak berriro fokuratzen hasiko ginen nor bere kasa, binaka, hirunaka, saldoan. Egia berri baten bila. Garai berrietara egokituriko arrazoiaren eta moralaren araberako gezur gaurkotuen xerka. Hiztegia, begirada eta jarrerak erregulatu beharko ziren. Hamarkadetan honekin edo harekin puzturiko edo abortaturiko iritziak doituko genituen, doitzen hasiak ziren jada, nire baitan. Tristura izpi bat identifikatu nuen: ez zen nostalgia, ezpada dolua. Eta zalantza izan nuen: umezurtz-sentimendua sakonagoa ote zen etaren aldekoen artean aurkakoen artean baino? Ez nengoen seguru.

         Zutitu nintzenean lanbrotu egin zitzaidan begirada. Ardatza galtzearen zorabioa zen, identitatearen biguntzea. Giharra galtzea. Esklerosia. Zahartuta eta bakarrik sentitu nintzen: historiaren parte. Gertaera, neke, min eta ikara zaharrei katigatuta. Nire bizitzan lehen aldiz, hurrengo belaunaldiekiko bereiz. Une hartan zedarritu zen sigla hark, etak, kontzientziaren geruza guztiak iragan zizkigunon belaunaldietan azkena.

         Berehala hasi zen erreakzio-soka: “aspaldi zen beranduegi”ren bariazioak. Aurrez prestaturiko esaldiekin mintzo ziren beren buruaz seguruegi zeuden gizonezko ahotsak. Errendizio femeninoaren aldeko pultsio maskulinoak bete zituen uhinak. Bortxaren aurkako bortxak. Damu emeak, herra arrak.

         Noraino du batek bere territorioa defendatzeko eskubidea? Zein bitartekorekin, eta noiz arte?

         etak markatutako erritmoak, airearen dentsitatea, zikloak, etenak; etak gidaturiko emozio kolektiboen sistole-diastoleak isildu ziren. Gorpua bero zegoen oraindik. Inguruan, alargunak, etsaiak eta adiskideak, oinordekoak, erostariak eta putreak. Poza ez zen garbia. Zikina zen tristura.

         Noiz utzi behar zaio borroka egiteari?

         Kanpoan iluna zen.

         Nork daki zein den une egokia?

         Etxerako bidean otoitz isil bat, agnostikoa.

 

 

Hurrengo udaberriko goiz batean, gosaltzen ari nintzela, atean kolpeka hasi ziren. Jaten ari nintzena mahaian utzi eta iheserako aukerak aztertzeko erreflexua izan nuen. Segundo pare bateko paralisiaren ostean, halako ernegu eszeptiko batek hartu ninduen: zer arraiogatik atxilotu behar ninduten? Erabakimenez, atea zabaltzera presatu nintzen.

         Otso amorratua bezala sartu zen aita. Atearen kontra ostikoka eta ukabilka aritu ostean, brastakoan gelditu zen korridorean, amorruz gorrituriko begiekin. Izterretan bermatu zituen eskuak.

         — Hi, hi, hi... —bazirudien hirak ez ziola aurrera egiten uzten.

         — Ze gertatzen da?

         — Noiztik ez haiz kontroletara joaten?

         — Ni zelatatzen aritu zara?

         — Ze joko-klasetan ari haiz? Badun urtebete ospitalera agertu ez haizela.

         — Ezin dut sinetsi.

         Buelta-erdia hartu nuen, baina elastikotik tira eginez geldiarazi ninduen.

         — Ez dakit zergatik harritzen naizen —esan nion sututa—: zelatan aritu zara. Oso dotorea, bai jauna!

         — Ez ezan kontua desbideratu.

         — Eta non gelditzen da pazienteen intimitate-eskubidea? Nor arraio zarela uste duzu?

         Askatu egin ninduen.

         — Hire aita, eta gauza bat esango dinat: kontroletara joaten ez bahaiz, ahaztu hadi nirekin.

         — Nahi duzun bezala.

         Hain zegoen bere onetik irtenda, une batez jo egingo ninduela uste izan bainuen.

         — Emadan motibo bat! Motibo puta bat! Ze ostiagatik ez haiz joaten?

         Korridoretik egongelarantz jo nuen, eta handik sukaldera. Ahalik eta sosegatuen hitz egin nion:

         — Disidentea naiz.

         Lehenengo aldia zen nire burua hala definitzen nuena. Atzetik jarraitu zidan aitak. Algara kirrinkari bat atera zitzaion, histerikoa. Nire gainera etorrita, bere kokotsa nire parietalaren kontra, erdeinuz galdetu zidan:

         — Disidentea? Zeren disidentea?

         Ez nion erantzun.

         — Ba al dakin zenbat jende hiltzen den antirretrobiral-tratamendua jasotzeko aukerarik ez duelako? Aberaskume europar mimatuaren pribilegioetatik leziatzen hasi behar al dun?

         Esku-ahurra aitaren bularrean jarri eta, indarrik apenas egin gabe, nigandik urrundu nuen. Dardarka atera zitzaizkidan hitzak:

         — Errespetatu nire espazioa.

         Ikara eragin zidan aitari sekula santan eskatu ez niona eskatzeak.

         Eta gehien beldurtzen ninduena gertatu zen: isilik gelditu zen. Arnasa sakon hartu, jiratu eta ez mehatxu ez danbateko, desagertu egin zen.

 

 

Bordele ez zen berehalakoan iritsi. Bi alditan iraungi zitzaidan poltsan tren-txartela, azken momentuan atzera eginda. Halakoa zen arrazoiaren jabe izateko neukan premia, hura galtzearen izua jabetu baitzen nitaz. Eta zer, zientziak, bigarrenez, gaixo nengoela berresten bazidan? Kontrolik eta proba berririk ezean nire eguneroko gorputzaldia nuen neurgailu bakar. Diagnostikoa baieztatuz gero, haren menera jarri beharko nuen; porrota onartu eta sumisioaren bideari obeditu. Edo posible ote zen berriro ihesari ematea? Beste norabideren batean beharko zuen.

         Azkenean, 2013ko uztailean hartu genuen Bordelerako trena. Larunbat goizean Hendaiatik abiatu eta astelehen eguerdian itzuliko ginen. Lukaren lagun baten bitartez klinika pribatu batean gibaren proba egiteko txanda hartua neukan astelehen goizerako, baina asteburu osoan gai hura ez aipatzeko tratua egin genuen.

         Tren-geltokia zapaldu orduko itxura ona hartu nion Bordeleri. Eguraldi ederra egiten zuen, eguerdiko eguzkia brisa finak freskatua, ia kresala aditzeko eran, portu-hiriak bai baitzuen zor zitzaion itsasoa erreklamatzeko eskubiderik.

         Hiruzpalau hilabete ziren Luka telebista-ekoiztetxe batean kontratatu zutela, eta lehen soldatarekin apartamentu txukun bat alokatu zuen hiriaren alde zaharrean. Tranbiaz gerturatu ginen Borgoinako Ateraino eta oinez egin genuen Camille-Jullian plazara ematen zuen teilatuperako bidea. Kale-musikariek zipriztintzen zituzten bazterrak.

         St Pierre elizatik gertu, doinu gipsyak jotzen zituen gazte-banda batek erakarrita, inguruan zuten jende-zirkulura bildu ginen. Neska eta mutil, zortzi lagunek osatzen zuten taldea: gitarra, ukelelea, saxoa, biolina, kriskitinak, bateria, erritmo-kaxa, ahotsa... Iraingarriki gazteak iruditu zitzaizkidan. Oinutsik, ongi kalkulaturiko utzikeria lotsagabea zerabilten, hippy berrien eta hipsterren arteko zerbait: xanpuz berriki igurtzitako ilaje nahasiak, bigarren eskuko arropak eta musika-tresnak, biltzeko tabakoa eta, ia seguru, ikusten ez zen arren, usaindu nezakeen unibertsitate-beka bana, aski alaiki bizitzen uzten ziena. Abeslariari koruak egiten zizkioten moduak ere espontaneoa eta anarkikoa zirudien, motots deseginak bezain ongi kalkulatua izango zen baina. Energia ozar progrea zerien, ez dakit zergatik, kontzertua amaitu orduko elkarren artean larrua jotzera erretiratuko zirela iragartzen zuena.

         — Zein gustatzen zain gehien?

         Luka ere harrapatu zuen taldearen aura sexualak.

         — Saxoa.

         — Hori guapoa delako jarriko zitenan hor, ze...

         Lukak nik baino gehiago zekien musikaz.

         — Txarra al da?

         — Gu bion artean —xuxurlatu zidan amaitu berri zuten piezari txalo jotzen genion bitartean—: Hotzeriak jotako elefantea zirudin.

         Barre egin nuen.

         — Taldearen pisu guztia erritmo-kaxak eta ahotsak zeramaten, gainerakoak dekoratiboak ditun.

         — Jeloskor hago ala iruditu egiten zaidak?

         Ahate-ibilkeraz eta, saxoarenak bainoago, bonbardino zaharrarenak ziruditen soinu lodi haiek imitatuz egin zuen apartamenturainoko bidearen zati bat.

         Igogailurik gabeko laugarren pisu batean zegoen atikoa. Arnasa berotuta eta izerditan iritsi nintzen gora, baina merezi izan zuen ahaleginak: logelako egur argiak tonu beroa hartzen zuen sabai-leihoetatik sartzen zen arratsaldeko ordu bietako eguzkitan, eta zuriz jantzitako oheak bertan etzatera gonbidatzen zuen. Trasteak utzi, telefonoan musika leuna jarri eta ohea desegin gabe etzan ginen bertan, gazazko xal bat soilik jarrita gorputz erdi-biluzien gainean.

         Ia bi orduz egon ginen lo gozoan. Esnatu ginenean etzalekua argi-itzaletan zegoen. Dutxatu eta dotore jantzi nintzen: Lukak afari beltzerako oparitu zidan soinekoarentzat orkatiletara kordelez lotzen ziren zola altuko espartinak erosi nituen. Ilea harrotu eta garondoan erdizka bildu nuen. Nire harridurarako, Luka ez zen gutxiago izan: orkatiletarainoko galtza mostaza-kolorekoak, lihozko elastiko zuria eta koadrodun amerikana iluna soinean itxaron zidan logelan zutik. Irteterakoan, lastozko sonbreroa bururatu zuen.

         Camille-Jullian plazan bertan zegoen Utopia kafe-zineman zerbait hartzea proposatu zidan. Antzinako eliza eraberrituan zirkuitu alternatiboko filmak proiektatzeko zinema zegoen orain, bere jatetxe, kafetegi eta kultur elkartrukerako guneekin. Terrazan eseri eta kafe bana eskatu genuen. Inguruetako karriketan galdu ginen gero: Parlament plazan gintonik bat edan eta Fernand Philippart kalean afaltzeko leku posible pare bat fitxatu genituen. Norako jakinik gabe paseatu ostean, Cailhauko Atearen aldameneko kantoian aurkitu genuen ardandegi baten alde egin genuen azkenean. Frantsesen afalorduari buruzko nire iruzkin espainiarrak gorabehera, eskertu egin genuen zazpietarako mahaira eseri ahal izatea. Gosetuta geunden. Lokala ez zen merkea, baina eskualdeko ardoa eta hestebete- eta gazta-taula prezio politean eskaintzen zituzten. Ez geunden geure buruari luxu haiek baimentzera ohituta, baina diruzorroa eta konbikzioak apur bat askatzeko ituna egina geneukan.

         — Okerrenera, kale ertzean euskal kantak abes zitzakenagu.

         — Lastozko sonbreroarekin?

         Cremant bana atera ziguten aperitibo gisa.

         — Dena dela, St Pierre-eko musikariek ez zeukatean diru falta handirik.

         — Nola dakin?

         — Prekarietatetik estetika bat egin nahi denean, erreala ez den seinale. Benetan pobrea denak ez dik zapatarik gabe kantatzen. Haien pobre-itxuran bazegoan halako bozkario bat, zerbait ospatzen ari balira bezala —kriskitin egin zuen eskuekin—; Irantzuri ere gertatzen zaiok.

         — Nolatan?

         — Kariño guztiarekin, baina, prekarietatea eta aszeta-itxura kapritxo pertsonala ditun haren kasuan.

         — Hautu ideologikoa?

         — Ideologikoa, estetikoa... Koiunturala.

         Algara batek ihes egin zion.

         — Ez dakik, ala? Irantzuren amaren baserriak armarria ere bazaukak, euskal leinu aristokrata bateko oinordekoa duk; eta alaba bakarra.

         — Ez zionat sekula halakorik aditu.

         — Lotsatu egiten duk: horregatik bizi duk proletarioen alaba balitz bezala. Aukera duen guztietan esango dik alokairuko pisu partekatuan bizi dela eta ozta-ozta heltzen dela mileurista izatera. Inori ez ziok Getariako opor-etxeaz txintik esaten. Karrera amaitu zuenean aitak Vectra berri bat erosi nahi izan zioan, baina nahiago izan zian hirugarren eskuko Corsa erosi; erabaki behar izan zian autoa bizimodura doitu edo bizimodua autora.

         — Jatorra dun, hala ere.

         — Maitagarria.

         Hestebeteen taularekin batera, bertako chateau bateko beltz bana atera ziguten.

         — Gauza bera gertatzen zuan goraetaka aritzen ziren matxoekin: sekula arma bat ukitu gabeak denak.

         — Post-iraultzaileak?

         — Zergatik post?

         — Harrikoa amaituta dagoenean sukaldea txukuntzeko beren burua eskaintzen duten lagunen modura: post-inplikatuak, post-eskuzabalak..., post-izoak.

         Tragoa jo genion beltzari.

         — Hiperkulpabilizatutako jendea duk; erruduntasuna zagok arrandiaren atzean: burgeskumea izatearen kulpa, armak hartzeko koldarregia izatearen lotsa, lagunak preso eraman eta libre geratu izanaren ausikia...

         Hestebeteei laguntzeko ogi pixka bat gehiago eskatu nion zerbitzariari.

         — Hara ba!

         — Zer?

         — Benetako burges batek ez zinan ogi gehiago eskatuko.

         — Ezta goseak balego ere?

         Azken ogi puska eta saltxitxoi zati bat ahoratu nituen.

         — Hire ustez guri igartzen al zaigu diruz justu antzean gabiltzala?

         — Dudarik ez: aberatsa izan behar, aldeaz jabetzeko.

         — Harrigarria duk klasearekin batera oinordetzan hartzen den guztia. Ez duk klaseagatik bakarrik izango, garaiak ere halakoak zituan, baina nik desordena, inpuntualitatea eta diziplina falta kronikoa heredatu nitian, eta diru-zorroa berdindu arren, ezin ditiat ajeok gobernatu: beti zor txikiren bat, beti geroagoko utzitako egitekoren bat... Etengabe zuloak tapatzen eta barkamena eskatzen aritu beharraren sentsazio akigarri hori. Hi ez haiz horrelakoa.

         — Gu nomadak gintunan, ez pobreak.

         Zerbitzaria etorri zen gazta-taularekin.

         — Nahita ere, zaila duk norberaren sehaska disimulatzea. Hiri arrastorik utzi al dik amarekin hara-hona bizi izanak?

         — Bistan dun baietz.

         — Adibidez?

         — Ez dinat alferrikako trasterik pilatzen eta, konpainia onean bada, berdin zaidan zer ordutan afaldu.

         — Marka sakonagorik ere utziko zian.

         — Hori baino sakonagoa? Ez dinat uste.

         Segituan errenditu genituen gazta-taula eta ardo-hondarrak. Animatzen ari zen gau epelera atera ginen.

         — Hemen propinarik uzten al da?

         Ardandegitik hogei bat metrora geunden ordurako.

         — Utzi dun zeozer?

         — Ez.

         Ahazteko keinua egin zidan. Place de Bourse zeharkatu eta Garona ertzean paseo bat ematea erabaki genuen. Urezko ispiluan, burtsaren eraikinak ibaiaren gainean flotean zirudien. Garonan behera, nabarmenkeriarik gabe argiztaturiko Pont de Pierre. Harantz jo genuen.

         — Bilbon ez dinagu sekula eskutik helduta paseatzen.

         Lurrean eserita telefonoetara konektaturiko bozgorailuetatik musika entzuten ari ziren nerabe batzuen aldamenetik igaro ginen.

         — Dantza egiteko gogoa diat.

         Pixka batean ibili, eta alde zaharreko kale artera jo genuen berriro. Parlament plazatik ez urrun, musika kubatarra jarrita zeukan pub batekin egin genuen topo.

         — Autentikoa zirudin.

         Neoizko argiz eta foku apurrez argiztaturiko lokal estuak barra gainean prest zeuzkan menda freskoz hornituriko edalontziak, limoi-puskaz beteriko baldeak eta ron botilak. Atzeko apaletan, ron gehiago eta whiski botila batzuk. Barra jendez gainezka zegoen. Hondoan, barne-patio moduko batean, terraza loretsu bat. Hutsik zegoen mahai bakarrean eseri ginen.

         — Nik eskatuko diat, hik zaindu mahaia.

         — Topera zagon.

         Pintadaz jositako horma zaharretan afixak, ispiluak, argazki zaharrak eta banderatxoak elkarren gainean. Fidel, Che, Cienfuegos, 26-Julio, auto errusiarrak, palmondoak eta postal-sorta osoa. Bero egiten zuen. Barraren atzeko apalategien gainean bi haizagailu biraka. Taburete bat eskuratu nuen.

         — Dantza egin nahi?

         Ez nuen gerturatzen sumatu, nire aurrean zegoen zutik. Saxorik gabe ere ezagutu nuen. Bizar sarria, mototsean bildutako ile luzea eta bigarren eskukoa behar zuen alkandora. Eskua eman zidan eta, nik ahal dakit zergatik, jaiki egin nintzen. Ezin izan nuen haren oinetara begiratzea saihestu: sandaliak jantzita zeuzkan. Ulertu ez nion zerbait esan zidan belarrira eta besoak eta izterrak sentitu nituen oilo-larrutzen. Ahazturiko aztoramen hura: plazeraren memoria. Usainetik berretsi nuen baietz, unibertsitate-bekaren bat izan behar zuela eta, akaso, gurasoek babesturiko kontu korrontea. Nori axola zitzaion. Atzamarrekin lepoaren atzean laztandu ninduen. Ez zegoen apenas dantzan egiteko tokirik eta jendetzak elkarren kontra arrimatzera behartu gintuen. Patiora begiratu nuen. Kanta bat. Dantza bat eta mojitoen bila itzuliko nintzen. Gerritik heldu eta barre egin nion. Nire ardatzaren bueltan birarazi ninduen, soineko nasaia puztuz eta aire beroz betez. Bizkarrean jarri zidan eskua. Begietara begiratu genion elkarri. Irribarre egitean begiak ñarrotu zitzaizkion. Neoizko argien erdi-ilunpean, atzamar-puntekin mantso-mantso zeharkatu zizkidan besabarrenak eta esku ahurrak, eta berriro birarazi ninduen. Oreka berreskuratzeko eskua gerrira eraman nionean, erdi askaturiko alkandoraren azpitik azal beroa ukitu nion. Hatz-mamiekin sabelaldea laztandu nion galtzen gerriaren mugan. Dantzan jarraitu genuen. Beste zerbait esan zidan belarri ertzera. Sorbaldak hormaren kontra bermatu eta musu eman nion leun eta heze. Gorputzaren azalera osoa sentitu nuen esnatzen, urtzen eta zoratzen, nerabezarotik sentitu gabeko indarrez. Abestia amaitu zenean ireki nituen begiak, burua mutilaren bularrean etzan nuen une batez, eta alde egin nuen.

         Mojitoekin itzuli nintzen terrazara.

         — Izerditan hago.

         Zurrut luzea jo nion mojitoari. Terrazako giroa animatuz joan zen pixkanaka: goitik behera zuriz jantzitako lau gizon kapeladun agertu ziren bat-batean tronpeta, maraka, gitarra eta tres kubatarrarekin. Ez ginen ohartu ertz batean kokatuta zegoen mikrofonoarekin. Musikariek lehen notak eman orduko, tabernak propio kontratatua izango zela apustu egin genuen bikote kubatar bat atera zen dantzara sekulako erakustaldia emanez. Hiru edo lau kantaren ostean animatu ziren autoktonorik ausartenak. Kubatarrek bikoteak trukatzeko proposamena egin zieten, karibetar-kontinental bikote asimetrikoak osatzearren.

         — Aterako al gara?

         Terrazako ertz bat hartu genuen, gure mahaiaren ondoan, eta Lukaren pausoei nahiko baldarki jarraituz son kubatarraren erritmoan dantzan hasi ginen.

         — Ahaztu pausoak, utzi joaten.

         Elkarrekin abestu genuen:

         — Cuando Juanica y Chan Chan en el mar cernían arena, como sacudía el jibe, a Chan Chan le daba pena...

         Lotsatzen nintzenean mojitoari heltzen nion. Lukak, sonbreroa jantzita eta trebeki dantzan, benetako kubatarra zirudien.

         — Ez nekian hain ondo dantzatzen huenik.

         — Total erreprimiturik eduki nauzue.

         Musikariek jotzeari utzi arte aritu ginen dantzan. Oinetako minez erretiratu ginen, gerritik helduta eta píntate los labios, María! kantuan.

         Biharamunean berandu esnatu nintzen, baina, giharretako eta buruko mina gorabehera, egun berriari ekiteko gogoz eta energiaz beteta. Dutxatu, jantzi eta bi espreso prestatu nituen apartamentuko kapsula-makinan. Oraindik ohean zetzan Lukaren gainean zangalatrau jarri eta belarrira kantatuz esnatu nuen:

         — De Alto Cedro voy para Marcané...

         Kafea eta toalla garbi bat eraman nizkion.

         Irteteko prestatu zenean Saint-Michel aldera joatea erabaki genuen. Arkitektura Saint-Eloi eta Saint-Pierre ingurukoaren antzekoa izanagatik, bazuen auzoak egiazkoagoa egiten zuen zerbait. Etxaurre hondatzen hasiek, kebabek, janari arabiarra saltzen zuten dendek, frutategiek eta igandeetako merkatuak ukitu arimaduna eta kosmopolita ematen zioten. Clare kalearen amaieran merkatu erraldoi eta zaratatsu batekin topo egin genuen. Marché des Capucins-eko denda artean galdu ginen. Zazpi euro eta erdian dozena-erdi ostra eta ardo zuri kopa eskaintzen zituen postu bat aurkitu zuen Lukak.

         — Jarri bi —esan zion saltzaileari.

         Jende-aldrari begira itsas jaki zaporetsuak zurrupatzeari ekin genion.

         — Gazta, ardoa, mojitoak, ostrak..., bizi litekek honela!

         — Jende-pilaketei ere izua galdu dien: pentsa zertarako gai den luxua.

         Ostra mamitsu bat ahoratu zuen Lukak.

         — Ez zakiat gaixorik nagoen edo ez —lehenengo aldiz atera nuen gaia Bordelen—, baina honek edozein sendatuko likek.

         Isiltasun-ituna hautsi nuela gogorarazi zidan Lukak begiradarekin, baina ildo beretik jarraitu zuen.

         — Seguru Christine Maggiorek ostrak jaten dituela Ingalaterran.

         — Yankia duk. Chicago.

         — Seguru?

         — Begira ezak nahi baduk!

         Telefonoa atera eta emaitzaren zain gelditu zen. Bat-batean zurbildu egin zela ikusi nuen.

         — Ondo hago?

         Urdail sentikorrekoa zen, eta ostraren batek kalte egin ote zion... Putz egin zuen eta eskua bekokira eraman.

         — Ezin liteken.

         Eskuetatik kendu nion telefonoa. Orduan irakurri nuen Wikipediako orrian: “Christine Joy Maggiore (Chicago, 1956ko uztailak 25-Los Angeles, 2008ko abenduak 27)”

 

 

Eredutzat hartu nuen lider disidentea hilda zegoela jakitea zaplazteko umiliagarria izan zen. Hildako baten heriotzaren aurkako borroka izan nuen bizitzarako esperantza-bazka. Hil izanak larriki zauritzen zituen haren ideia negazionistak. Aski izan nuen Wikipedian kontsulta azkar bat sareak Maggioreren bizialdiari egiten zion epaiaz jabetzeko: erruduna. Lerroartean, bere burua heriotzara eraman izanaren errudun jotzeaz gain, beste pertsona askoren bizia jokoan jartzea leporatzen zioten: ziurtatzen zuten Hegoafrikako presidente Thabo Mbeki-k Maggioreren ideiei jarraituz eten ziela osasun-tratamenduaren finantzaketa emakume seropositibo haurdunei, eta amentzako azt tratamendua blokaturik egon zen aldi horretan 330.000 pertsona hil zirela hiesaren infekzio berrien ondorioz. Hala ere, bere alaba propioaren heriotza eragin izana zen zorrotzen egozten ziotena. Sarearen arabera, Christine Maggioreren alaba, Eliza Jane Scovill, hies kasuetan gertatu ohi den pneumonia berezi batek hil zuen hiru urte baino ez zituela. Haren amak ez zuen gibaren transmisio-arriskua gutxitzeko botikarik hartu nahi izan haurdunaldian, eta ez zion alabari, bizi zela, gibaren probarik sekula egin.

         Ama txarrari egiten zioten epaiketa emakume disidenteari egiten ziotena adinakoa edo are gogorragoa zen: alaba heriotzara eraman izana ezelako arrazoirekin justifikaezina zen, aberrazioa. “Eliza Jane” azpisarrera ez zegoen epaiketa morala izatetik urrun: “Christine Maggiorek bere haurdunaldietan antirretrobiralik eta gibaren transmisio-arriskua murrizten duen bestelako medikaziorik ez hartzea erabaki zuen. Seme-alabei bularra eman zien, edoskitzeak gibaren transmisio-arriskua handitzen duela dioen ebidentzia zientifikoaren kontra. Alabari ez zion sekula mediku-azterketarik egin, eta ez Elizak ez haren neba nagusiak, Charliek, jaso zuten haurtzaroan gomendaturiko txertorik.

         “2005eko apirilean Eliza Jane gaixotu egin zen. Artatu zuten bi medikuek pneumonia diagnostikatu zioten. Haurrak hobera egiten ez zuela ikusita, Philip Incao lagunarengana eraman zuen Maggiorek. Medikuntza antroposofiakoan aditua eta Maggiorek berak sorturiko Bizirik eta ongi, Hiesaren alternatibak elkarte negazionistako kide zen Incao. Makalalditxo bat baino ez zela ondorioztatu zuen hark, eta amoxizilina errezetatu zion ustezko belarriko infekzio arin batentzat. 2005eko maiatzaren 16an, kolapsatu eta arnasa hartzeari utzi zion Elizak. Valley Presbyterian ospitalera eraman zuten urgentziaz, eta, hainbat suspertze-ahaleginen ostean, hildakotzat jo zuten. Autopsiak ezagutarazi zuenez, Eliza Jane ez zen bere adineko batez besteko pisura eta garaierara iristen; timoa eta beste zenbait organo linfoide atrofiatuta zeuzkan eta haren birikak Pneumocystis jirovecii patogeno oportunistak infektatuak, zeina haur hiesdunen heriotza-kausa ohikoena den. Mediku forentsearen iritziz hies aurreratuak eragindako pneumoniak hil zuen Eliza.

         “Maggiorek uko egin zion autopsiari eta berrazter zezan eskatu zion albaitaritzan doktore zen Mohammed Al-Bayati negazionistari, gizakien medikuntzan inolako egiaztagiririk ez zuen arren. Haren arabera, amoxizilinaren kontrako erreakzio alergiko baten ondorioz hil zen Eliza. Maggiorek ontzat eman zuen bigarren ondorio hori.”

         Urezko ispilu faltsua, Bordele.