Susa literatura - Erbestetik barne-minez (gutunak 1935-1967)

Erraztik, aldizkariaren ardura bere gain artuta dauka dagoneko eta ez du eunekorik batere jaso nai lan orren alderako. Esan nion zuk lenago adirazi zenidana, eta ezetz erantzun zidan, ez duela, inola ere, arazo orren orderako dirurik nai. Ez didazu ordea garbitan jarri zure gutunean, nola ari bear duen aldizkariaren banaketan, ots, zuek ortik zuzenean egingo duzuten edota Erraztiri bialiko dizkiozuten berak ere egin dezan banaketa ori. Azken era ontara askoz ere merkeago aterako litzaizuke, ia deus ordaindu gabe. Jakina, Frantziako arpidedunez ari naiz. Orrela nai ezpazenu arpidedun berrien izenak eta diruak zuri igortzeko esango diot len bai len. Gainera orri berezi bat antola dizut E.-G.ren zabalkundea emen egiteko, pantzeraz eta euskeraz. Barytiperez irarri dugu. Ene ustez garrantzi aundieneko gauza da gai ontan arpideei garaiz eta bear bezala aldizkaria el-araztea. Zerbait esango al didazu galde guzi orietaz.

Izpidean dago, noski, liburuan itzaurre bat besterik ez dugula ezarri bear esan dizuna. Ni ere ortan naukazu. Aski Orixe aundiaren sarrera itzak. Pozik naukazu zure ta bere beteko itzaurrea idatzi duelako. Gainera dagokizun mailan jarri zaitu ene adiskide laztan. Zure lanak eta merituak aundiak dira izan ere eta ezin zezakean bestela jardun aundienetan aundien dan Orixe maisuak. Orrela nik lasapide pixkat artuko dut nere lanetan are murgiltzeko. Zabalkunderakoa liburua argitara ondoren idaztea aski izango da. Beaz orain ez noa bidalien eginetan sartzera.

Esan nizun lenago Ovidiusen Maita-bidea itzultzen ari naizela. Lenbiziko liburua bukatu ondoren nere idaz-lagunen artean zabaldu nuen, ots Mirande, Mitxelena Aita eta Donostiko nere adiskide baten artean. Atsegin izan zaie irurei. Orra Mitxelena Aitak diostana: «Zure ta Ovidiusen «Maita-bidea» pozik eta bi aldiz irakurri dizut. Erakutsi didazun lenbiziko zati onek urrengoak are ta biziago izango dirala agintzen du. Bestalde ez duzu txantxetakoa lan orixe. Itzulpen guziak edozein itzulpenak, esan nai dut, bere lanak omen ditu. Ovidiusetik itzultzeak, orratio, baditu bereak eta bost. Eta nolako ederki itzuli gero. Zorionak, gizon. Iztegirik gabe egin duzunez geroz, are ta miresgarriago. Zure euskeraren aberastasunari gutxik, oso gutxik eramango diotela, utsa esatea da. Zenbait orrialde batez ere, labur ta azkar ari zeranean, bai zoragarri....». Mirandek aldiz: Zure «Maite-bidea» arretaz irakurri ta berrirakurri dut: zuzenkizun guti aurkitu diot- lan ederra egin diguzu or eta artze luke lenbailen irarririk izatea. Laister alkar ikusiko dugu eta mintzatuko gera... Eranegun bigarren liburua garbitan jarri nuen, eta egun banatuko dut ene adiskideen artean. Irugarrenan murgildurik nabil, eta iru egun buru liburu guziaren euskeratzea burutuko dut. Zenbait lotsatuko dira orlako gauzak euskerara itzuli ditudalako, ni ez ordea. Alegin guziak egingo ditut gainera liburu apain baten argitaratzeko, irudi ta guzi, eta ilargitik bada ere ortarako dirua aterako dut. Ez nik esatearren, bainan itzulpen bikaina izango da.

Ongi sariketak antolatzea. Orrela aldizkarirako ere, bide batez, idazle berri zenbaiten lanak euskeratu al izango dituzu. Literaturaz landa ere zerbait iragarri bear zenuke. Aita Mitxelena emen dago egun batzu igarotzera etorrita. Biar Miranderekin nere etxe berrian alkartuko gera gure elerti-barrutiakoak zartatzeko. Ez dakit Krutwig-en zuzenbiderik, bainan oraindik emen dabil. Lengo batean zenbait bere lan utzi zizkidan irakurtzeko. Batez ere Azkueren omenaldian egin zuen itzaldia atsegin izan zait. Zure gorantziak emango dizkiot ikusten dudanean. Oraingotasunez beteriko olerki berri-berri bat idatzi du Mirandek «Nihil igitur mors est» Lukreti-ren itzetan jasoa. Oso sakon ta jasoa. Egan Donostiko aldizkaritxora igorri dut argitara dezaten.

Euzkadin euskal aldizkari berri bat ein nai lukete. Oinarriak biali zizkidan Labaienek eta gainera ara joateko oztoporik izango ote nuken aldizkari orren zuzendari izateko galdetzen dit. Makalak ere ez! Ez dut uste baimenik iritxiko duten ez eta dirurik ere.

Agur adiskide urren arte.

(Ene egoitza berria: 7 Commandant Rivière - Paris (VIII). Inoiz Parisera etorriko bazina nere etxean izango duzu kokategi, apala baina aterpe. Iru gela eder dauzkat Parisko tokirik dotoreenean. Ez dakit noiz arte iraungo duen zorion onek, gureak, nereak beintzat iraizekoak izan oi dirate. Dana dala etorri zaitez bueltatxo bat egiten eta zure ama ta senideak Hendaian agurtu al izango dituzu. Inperiora joaten ezpazera. Biotz onenaz nere eskeintzatxo au egiten dizut. Onartuko al duzu! Agur).